Tefsirde dilbilimsel yöntem (Taberî örneği)

Kur'ân'ın tefsiri çerçevesinde, dilbilim, en önemli unsur olma özelliğini taşımaktadır. Dilbilimsel tefsir faaliyetlerinin temeli Hz. Peygamber (s.a.v.) dönemine kadar uzanmaktadır. Erken dönemde yazılan ve günümüze kadar ulaşan, el-Vücûh ve'n-Nezâir, Garîbu'l-Kur'ân ve Me'âni'l-Kurân tarzındaki eserler de dilbilimsel tefsir faaliyetlerinin köklü bir geçmişe sahip olduğunu göstermektedir. İslâmî ilimlerin çoğunda önemli eserlere imza atan Taberî `Câmiü'l-Beyân 'an Te'vîli Âyi'l-Kurân` adlı tefsirinde dilbilimsel izahlarda bulunmuştur. Taberî, eserinde tartışmaya medar olan konularda dil ekollerinin görüşlerini tafsilatlı bir şekilde aktarmıştır. Ancak tercihlerde bulunurken Basralı dilcileri eleştirmekle birlikte Kûfeli dilcilerden yana tavır koymuştur. O, dilsel izahlarında dilbilim alt dallarından Sarf-İştikâk, Nahiv, Dirâsetü'l-Müfredât, İlmü'l-Delâle, İlmü'l-Esvât ve İlmu'l-Lehcât'ı sistemli bir şekilde işlemiştir. Tefsirinde rivâyetlerin ağırlığı önemli derecede hissedilmekle birlikte rivâyetlerle dilsel kaideler arasındaki bağlantıyı kurmaya çalıştığı görülmektedir. Dolayısıyla müfessirin dilsel izahları sathi ve düzensiz olmayıp, belli bir yöntem çerçevesinde olmuştur. Ayrıca dilbimin alt dallarından İlmü'l-Esvât'ın bir bölümü olarak değerlendirilen Kırâatleri işlemesi de tefsirinin önemli bir özelliği olarak zikredilmelidir. Bunun yanında ele aldığı her Kırâatten sonra dilbilimin diğer alt dallarına geçiş yapması da ayrıca belirtilmelidir. Taberî, dilbilimin diğer İslâm bilimlerine yansımasına da işaret etmiştir. Bu doğrultuda kırâatlerin yanında fıkhî yorumların şekillenmesinde dilsel etkenlerin rolünü ortaya koymuştur. Biz de bu çalışmada söz konusu hususları göz önüne alarak Taberî'nin, rivâyetlerin yanında, dilbilimsel tefsir yöntemini kullandığını incelemeye çalıştık. The linguistics is the most important element, within the framework of the Qur'an's tafsir. Indeed basis of linguistic tafsir activities, extends to the time of the Prophet (s.a.v.). In the several works that written in Vücûh ve'n-Nezâir, Garibu'l-Kur'ân and Me'âni'l-Kurân style in early period and reaching up to the present day style, it shows that linguistic tafsir activities have a long history. Taberî who signatoried most of the important works of Islamic science, he has been found in the linguistic tafsîr activities linguistic. He is convey the views of language schools in detail in the context of controversial arguments in these linguistic explanations. But when he was preferred the opinions, although he criticized Basra's linguists, he have taken a stand on Kûfe opinions side. He has linguistically explored the Sarf-İştikâk, Nahiv, Dirâsetü'l-Müfredât, İlmü'l-Delâle, İlmü'l-Esvât and İlmu'l-Lehcât of the lower branches of linguistics. In his tafsir, the weight of the narrations is felt to a great degree. He provided the collision between these narrations and linguistic bases. So his linguistic explanations are not irregular and it is ordered within the framework of a certain method. In addition, the İlmü'l-Esvât which is regarded as part of the kırâat from the lower branches of linguistics, shows that Taberî is applied linguistic methods. Besides, when he switching to other sub-branches of linguistics after each Qur'an Recitation, shows us to reach the same conclusion. In this way, he also pointed to the reflection of linguistics on other Islamic sciences. In this direction, he tried to reveal the role of linguistic factors in shaping Islamic low interpretations besides the Qur'an Recitations. We have also tried to find out in this study that Taberî uses the linguistic commentary method besides his narratives, taking into consideration the subject matters. 387