De opmars van (informatie)technologie in de Belgische strafuitvoering. Waar zijn de limieten?

Naar aanleiding van een studie over privatisering van gevangenissen begin jaren negentig, vroeg ik me, in wat ik toen slechts als een 'interludium'-hoofdstuk over elektronisch toezicht (ET) beschouwde, af of het elektronisch toezicht slechts een modeverschijnsel was, ingegeven door de fascinatie voor technologische ontwikkelingen (Beyens, Snacken & Eliaerts, 1992: 142). Ik kon toen niet vermoeden welke belangrijke plaats het ET twintig jaar later zou innemen in het bestraffingssysteem, en dit zowel op internationaal als op nationaal vlak. Vandaag is er al lang geen twijfel meer over het feit of het ET een vaste plaats moet krijgen in de bestraffing, het is gewoon zo. De totstandkoming en de snelle ontwikkeling van het ET getuigen van een ongeziene politieke gulzigheid voor deze bestraffingsmodaliteit en is door de opeenvolgende ministers van justitie onafgebroken gepromoot als een instant (politiek) wondermiddel om het tij van de overbevolking te keren of om stakende cipiers te sussen (Beyens, Bas, Kaminski, 2007; Vander Beken, 2013; Daems, 2013). Deze bijdrage gaat in op de vraag in de lokomotieftekst naar de mate waarin technologie wordt ingezet ter ondersteuning van het strafsysteem en leidt tot een technologisering van de strafuitvoering. Technologische hulpmiddelen worden ondertussen niet alleen ingezet om gevangenisstraffen uit te voeren buiten de gevangenis, in de privésfeer, maar ook binnen de gevangenismuren wordt er steeds meer gebruik gemaakt van diverse vormen van bewakings- en informatietechnologie. Binnen het bestek van deze bijdrage zal ik vooral aandacht besteden aan het elektronisch toezicht (ET), gezien dit de meest in het oog springende penale nieuwigheid is in België, en op kwantitatief vlak een ongezien 'succes' is en een onmiskenbare invloed heeft op de praktijk van supervisie in de samenleving. Ik zal echter ook stilstaan bij de stille, maar zeer gedecideerde opmars van de beveiligings- en informatietechnologie in de gevangenissen. Ook zij geven de vrijheidsberoving een ander karakter, wat gevolgen heeft, zowel voor de gedetineerden als voor het werk van de penitentiaire beambten