Makyavelizm ve etik olmayan davranış arasındaki ilişkide etik liderliğin düzenleyici etkisi

The Moderating Effect of Ethical Leadership on the Relationship Between Machiavellianism and Unethical Behavior, Ankara, 2017 The purpose of the study is to examine the moderating role of the ethical leadership on the relationship between Machiavellianism and unethical behavior of employees. For this purpose, unethical behavior was measured with five dimensions as abuse resources, theft, corruption, deception and not whistle blowing. In this study, the data were collected from 630 sales representatives working in private sector in Ankara, Bursa and İstanbul through a self-report questionnaire. The corruption dimension was taken out and was not included in the further analyses after factor analysis for the unethical propensity scale. According to the obtained data, there are positive and significant relationships between Machiavellianism and total unethical behavior, abuse resources, theft, deception and not whistle blowing. The hypothesized relationships was tested by using moderation analysis in SPSS. Results revealed that ethical leadership acts as a moderator on the Machiavellianism and deception. Accordingly, the higher levels of ethical leadership decrease the strength of the positive relationship between Machiavellianism and deception behavior. On the other hand, ethical leadership has no moderating effect on the relationship between Machiavellianism and abuse resources, theft, not whistle blowing and unethical behavior. This study has implications for the organizations and executives who aim to prevent unethical behaviors in organizations. Ethical leadership can be used as a remedy to alleviate the adverse effects of unethical behaviors. KABUL VE ONAY …………...……………………………………………………..… i BİLDİRİM …………….......……………………………………………………….…. ii YAYIMLAMA VE FİKRİ MÜLKİYET HAKLARI BEYANI ............................... iii ETİK BEYAN ............................................................................................................... iv ADAMA …...…………………………………………………………………………... v TEŞEKKÜR ………...………..………………………………………………………. vi ÖZET …...…………...……………………………………………......……………… vii ABSTRACT …...…………………………...……………………………..………… viii İÇİNDEKİLER …………………….………………………………………………… ix KISALTMALAR DİZİNİ …………………………….…………………….....……. xii TABLOLAR DİZİNİ ……………………………………….…………….....……… xiv ŞEKİLLER DİZİNİ …………………………..…………….………….…………… xvi GİRİŞ ………………………………………………………………………………..… 1 1.BÖLÜM: ETİK OLMAYAN DAVRANIŞ, MAKYAVELİZM VE ETİK LİDERLİK KAVRAMLARININ İLİŞKİLENDİRİLMESİ …..……….……...…... 4 1.1. ETİK OLMAYAN DAVRANIŞ ……….…….……………………………… 4 1.1.1. Etik Olmayan Davranışların Örgütsel ve Bireysel Sonuçları .. 8 1.1.2. İşyerinde Etik Olmayan Davranışlar ....................................... 10 1.1.2.1. Kaynakların Kötüye Kullanılması ……………..….....… 11 1.1.2.2. Hırsızlık ………………………………………………. 11 1.1.2.3. Yolsuzluk ………………………………………..….… 13 1.1.2.4. Dolandırıcılık ……………………………………….… 14 1.1.2.5. Sessiz Kalma ……………………………….....……… 16 1.1.3. Etik Olmayan Davranışlara Neden Olan Faktörler ………... 19 1.2. MAKYAVELİZM ……………...………...…………………………..……… 23 1.3. MAKYAVELİZM İLE ETİK OLMAYAN DAVRANIŞ ARASINDAKİ İLİŞKİ . 32 1.4. ETİK LİDERLİK ………………………...…………...………..…...………. 35 1.5. ETİK LİDERLİĞİN DÜZENLEYİCİ ETKİSİ …………………………… 43 2. BÖLÜM: ALAN ARAŞTIRMASI …………….……………………………… 49 2.1. ARAŞTIRMANIN KONUSU, AMACI VE ÖNEMİ …………….......……. 49 2.1.1. Araştırmanın Konusu …….………....…………….....……….. 49 2.1.2. Araştırmanın Amacı ……………….…………..…………….. 49 2.1.3. Araştırmanın Önemi ……....…………………...……………. 50 2.2. ARAŞTIRMANIN MODELİ ……………………..……...…….……...……. 50 2.3. ARAŞTIRMANIN ÖRNEKLEMİ VE VARSAYIMLARI ………..……… 51 2.3.1. Demografik Değişkenlere İlişkin Bilgiler …………..…......…. 52 2.4. ARAŞTIRMADA VERİ TOPLAMA VE KULLANILAN ÖLÇME ARAÇLARI ………………………………………………………………...…...... 54 2.4.1. Etik Olmayan Davranış Ölçeği ………...…………………... 55 2.4.2. Makyavelizm Ölçeği …………………………………………. 56 2.4.3. Etik Liderlik Ölçeği ………………..……..……...…………… 57 2.5. ARAŞTIRMADA VERİLERİN ANALİZE UYGUN HALE GETİRİLMESİ ....................................................................................................... 58 2.6. ARAŞTIRMA BULGULARI ………...…………………….……….…..….. 59 2.6.1. Kullanılan Ölçme Araçlarına İlişkin Faktör Analizleri ......... 59 2.6.1.1. Etik Olmayan Davranış Ölçeğine Ait Faktör Analizi ...... 60 2.6.1.2. Makyavelizm Ölçeğine Ait Faktör Analizi ……...….…. 65 2.6.1.3. Etik Liderlik Ölçeğine Ait Faktör Analizi .…………..… 66 2.6.2. Değişkenlere İlişkin Bilgiler ……………………..…..…...…... 68 2.6.3. Değişkenler Arasındaki Korelasyonlar ..………………….…. 69 2.6.4. Hipotezlerin Test Edilmesi …...……………………………… 71 SONUÇ VE GENEL DEĞERLENDİRME ……………………........……..……… 82 Yöneticiler İçin Öneriler ........................................................................................ 87 Araştırmanın Kısıtları ............................................................................................ 88 KAYNAKÇA …………………………………………..……...………..……………. 90 EK 1. ETİK KURUL İZNİ ....................................................................................... 110 EK 2. ORJİNALLİK RAPORU ............................................................................... 111 Makyavelizm ile Etik Olmayan Davranış Arasındaki İlişkide Etik Liderliğin Düzenleyici Etkisi, Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2017 Bu çalışmanın amacı Makyavelizm ile etik olmayan davranış arasındaki ilişkiyi ve bu ilişkide etik liderliğin düzenleyici etkisini incelemektir. Bu amaçla, etik olmayan davranış boyutları kaynakların kötüye kullanılması, hırsızlık, yolsuzluk, dolandırıcılık ve sessiz kalma olacak şekilde beş boyut olarak ele alınmıştır. Çalışmada veriler Ankara, Bursa ve İstanbul’da özel sektörde çalışan 630 satış temsilcisinden anket aracılığı ile toplanmıştır. Etik olmayan davranış ölçeğine uygulanan faktör analizi neticesinde yolsuzluk boyutu çıkarılmış ve analizlere dahil edilmemiştir. Elde edilen verilere göre Makyavelizm ile toplam etik olmayan davranış eğilimi, kaynakların kötüye kullanılması, hırsızlık, dolandırıcılık ve sessiz kalma eğilimleri arasında olumlu yönde ilişki bulunmuştur. Verilerin analizi düzenleyici değişken analizi ile SPSS kullanılarak yapılmıştır. Analizlerin neticesinde etik liderliğin; Makyavelizm ile dolandırıcılık arasındaki ilişkide düzenleyici rol oynadığı belirlenmiştir. Şöyle ki; etik liderlik algısının yüksek olduğu durumda, Makyavelizm ile dolandırıcılık arasındaki pozitif ilişkinin gücü zayıflamaktadır. Diğer taraftan, etik liderliğin; Makyavelizm ile kaynakların kötüye kullanılması, hırsızlık, sessiz kalma ve etik olmayan davranış arasındaki ilişkilerde düzenleyici etkisinin olmadığı görülmektedir. Bu çalışmada, örgütlerde etik olmayan davranışları önlemeyi amaçlayan örgütlere ve yöneticilere öneriler sunulmaktadır. Etik liderlik, çalışanların etik olmayan davranışlara olan eğilimlerini azaltmak için bir çare olarak kullanılabilmektedir.