Socijalni ekofeminizam. Ekofeministički doprinos analizi uzroka ekološke krize i razumijevanju dominacije

Zahvaljujući feminističkom pokretu, ženskom građanskom aktivizmu unutar ekološkog pokreta i razvoju teorijskog diskursa feminizma, razvila se polifonija u odnosu na suvremene probleme okoliša, poznata kao ekofeminizam ili ekološki feminizam. U ovom radu se fokusiramo na socijalni ekofeminizam i njegovu kritiku dominacije što je ekofeminizam profiliralo i kao kritičku društvenu teoriju. Osim apostrofiranja njegove analitičke snage u istraživanju dualizama zapadnog mišljenja, posebno se naglašava interdisciplinarna povezanost ekofeminizma sa socijalnom ekologijom i filozofijom okoliša. U prvom dijelu rada ekofeminizam se postavlja u kontekst razvoja feminizma i pojave novih društvenih pokreta te kretanja u suvremenoj sociologiji. Uz obrazloženje tipologizacije koja se dijelomično nadovezuje na poznate feminističke struje, izdvajaju se dvije glavne struje unutar ekofeminizma, kulturalna i socijalna. Osim utjecaja feminizma i ženskog pokreta naglašavaju se odnosi, zajedničke i točke razilaženja između ekofeminizma i dubinske ekologije. Ekofeministička teza o povezanosti žene i prirode postavlja se i u kontekst teorijskih principa socijalne ekologije i njezina bazičnog načela po kojem dominacija prirodom proizlazi iz dominacije čovjeka nad čovjekom ili muškarca nad ženom. Istražuje se povezanost između dominacije ljudima i dominacije prirodom i predstavlja ekofeministička perspektiva koja povezuje žensku i ljudsku opresiju s degradacijom okoliša. U skladu s tim analiza uzroka ekološke krize širi se od ženskog pitanja širi prema općim pitanjima socijalne pravde. Dodatno obrazloženje za snagu i značaj ekofeminizma i kao pokreta i kao diskursa potkrijepljuje se prikazom doprinosa ženske ekološke alternative u zemaljama Trećeg svijeta, što je posebice utjecalo na redefiniranje postkolonijalnih razvojnih koncepata te na afirmaciju vrijednosti ženskih i indogenih znanja. Centralna ekofeministička analiza vezana je za dualističku interpretaciju svijeta i koncept društvene organizacije koji izgrađuje hijerarhijske odnose kako između ljudi tako i između ljudi i prirode. Dualizam i njegove izvedenice (kultura/priroda, muško/žensko, gospodar/rob, civilizirano/primitivno, itd.) postaje tako važan ne samo za razumijevanje onoga što je problematično u pokušaju obezvrjeđivanja žene i prirode već i za sve označene sfere »drugosti«. Zbog toga se raspravlja struktura dualizma, tj. logička forma te strukture. Radi se o »logici dominacije« za koju se drži da je objašnjavajuća osnova za objašnjenje opresivnosti patrijarhata, te društvene dominacije i dominacije nad prirodom što se izvode iz opresivnih ponašanja i institucija. Dekonstruiranje logike dominacije i analiza dualizama predstavljaju ključne preokupacije ekofeminizma i područje koje ga povezuje s kretanjima u suvremenoj sociologiji, filozofiji, socijalnoj ekologiji i filozofiji okoliša. Njegova nastojanja oko objedinjavanja socijalne i ekološke rasprave o problemima okoliša pojašnjavaju se stavovima o nemogućnosti rješavanja ekoloških problema bez izvođenja promjena odnosa među ljudima i reorganizacije društva. Zbog toga se vizija ekološkog društva veže za rodno, klasno, rasno i oslobođenja svih koji izlaze iz okvira uobičajenih društvenih normi o »normalnosti«, jednako kao i za afirmaciju degradiranog i potčinjenog područja neljudske prirode.