Blagi neurokognitivni poremećaj kao predziđe demencije

DSM-IV kategoriju „delirij, demencija, amnestički i drugi kognitivni poremećaji" u DSM-5 zamijenila je kategorija„neurokognitivni poremećaji" koja obuhvaća skupinu poremećaja čija je glavna karakteristika stečeni klinički deficit u spoznajnim sposobnostima uz smanjenje ranije dostignute razine funkcioniranja. Kategorija „neurokognitivni poremećaji" dijeli se u tri cjeline: delirij, veliki neurokognitivni poremećaj, blagi (mali) neurokognitivni poremećaj. Blagi kognitivni poremećaj/popuštanje (oštećenje) prijelazni je stadij između normalnog i patološkog starenja, odnosno demencije. Glavno obilježje blagog kognitivnog poremećaja jest slabljenje kognitivnih funkcija - gubitak pamćenja, poteškoće u učenju i koncentraciji. Pacijenti s blagim kognitivnim poremećajem ne bi trebali imati smetnje u svakodnevnim životnim aktivnostima (npr. oblačenje, kontrola sfinktera), iako mogu imati blage probleme u izvođenju kompleksnijih zadataka (npr. problemi na radnom mjestu, plaćanje računa). Blagi kognitivni poremećaj, kao manifestacija početnog neurodegenerativnog poremećaja koji može progredirati u demenciju veoma je raznovrstan. Često koegzistira s drugim sistemnim, neurološkim i psihijatrijskim bolestima koji uzrokuju kognitivni poremećaj (npr. depresija, vaskularna bolest, Parkinsonova bolest). U dijagnostičkom postupku za kognitivne poremećaje koriste se svi podaci iz ranije medicinske dokumentacije, detaljan neurološki pregled, neurokognitivna procjena te prema potrebi dodatna neuropsihologijska evaluacija te odgovarajući biokemijski laboratorijski testovi, likvorska dijagnostika uključujući određivanje biomarkera, CT, MR, SPECT, kognitivni evocirani potencijali, EEG… Posebnim neurokognitivnim kompjutoriziranim testovima procjenjuje se stupanj oštećenja, posebice kratkotrajnog verbalnog i neverbalnog govora, neposredne memorije te suzdržane i usmjerene pozornosti s automatskim mjerenjem vremena reakcije. Nadalje, ispituje se spretnost i brzina finih motoričkih radnji te motoričkog implicitnog pamćenja. Pacijenti koji boluju od demencije najčešće se ne prezentiraju zbog tegoba otežanog pamćenja ; već je češće njihov partner ili obitelj ta koja prezentira tegobe liječniku. Postoji veća korelacija prisutnosti demencije i buduće progresije demencije kod pacijenata čija je okolina ukazala na simptome, nego korelacija nastanka demencije s ukazivanjem smetnji samog pacijenta. S druge strane, članovi obitelji i okolina često imaju odgođenu reakciju zbog pripisivanja smetnji „starenju”. Starenje povezano s normalnim kognitivnim slabljenjem sastoji se od manjih promjena u pamćenju i sporije obrade podataka, često izrazito sporije progresije i bez značajnog utjecaja na svakodnevno funkcioniranje, sve do nastupa prave progresije karakteristične za demencije. Za liječenje demencije izrazito je važno, nakon isključivanja reverzibilnih uzroka, dobro dijagnosticirati o kojem se primarnom uzroku radi. Precizno postavljena dijagnoza povećava učinkovitost vođenja takvog pacijenta te predviđanje njegove daljnje prognoze. Literatura: 1. American Psychiatric Association. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fifth Edition (DSM5). Arlington: American Psychiatric Association, 2013. 2. Davis DH, Creavin ST, Yip JL, Noel-Storr AH, Brayne C, Cullum S et al. Montreal Cognitive Assessment for the diagnosis of Alzheimer’s disease and other dementias. Cochrane Database Syst. Rev. 2015 ; CD010775. 3. Uzun S, Kozumplik O, Kalinić D, Požgain I, Mimica N. Neurokognitini poremećaji - kako možemo smanjiti rizik? Soc. Psihijat. 2019 ; 47:303-317.