Obstrüktif Uyku Apne Sendromu Hastalarında Zaman Algısının Sağlıklı Gönüllülerle Karşılaştırılması: Bir Öncül Çalışma.

Amaç: Obstrüktif uyku apne sendromu (OUAS), uyku sırasında hava yollarının kollapsı sonucunda hava yollarının tam olarak ya da kısmi olarak tıkanıklığına bağlı olarak gündüz uykululuğu, yorgunluk, bilişsel işlevlerde azalma, gündüz konsantrasyon güçlüğü ve gece horlaması gibi belirtilerle karakterize olan bir hastalıktır. OUAS ile ilgili yapılan birçok çalışma; meydana gelen tekrarlayan apnelerin, gece uykuda meydana gelen hipoksemilerin, gece uyku bölünmelerinin ve gündüz uykululuğunun hastalarda dikkat, çalışma belleği, epizodik bellek, psikomotor işlevler ve yürütücü işlevler gibi çok sayıda bilişsel alanda bozulmaya yol açtığını ortaya koymuştur. İnsanlarda zaman algısı; uyku-uyanıklık döngüsü gibi fizyolojik süreçlerin yanı sıra konuşma, spor yapma gibi günlük aktiviteler için kritik öneme sahip olan bir bilişsel işlevdir. Zaman algısı ile ilgili modellerde dikkat ve bellek gibi farklı bilişsel alanlar da önemli bir rol oynamaktadır. Bu bağlamda OUAS hastalarında zaman algısı işlevinin de bozuk olabileceği hipotez edilmiş ve ilk kez sağlıklı gönüllüler ile OUAS hastalarında zaman algısının karşılaştırılması amaçlanmıştır. Yöntem: Uyku polikliniğine başvuran ve tıbbi endikasyonlara göre uyku laboratuvarına yatışına karar verilen 40 hasta ve 10 sağlıklı gönüllü katılımcıya polisomnografik değerlendirme yapıldı. Apne-Hipopne İndeksine (AHİ) göre Sağlıklı - Hafif OUAS - Orta OUAS ve Ağır OUAS olarak sınıflandırıldı. Hastalara standart bir bilgisayarda zaman algısını değerlendirmek için Ritmik Motor Zamanlama Testi (RMZT), Zaman Aralığı Karşılaştırma Testi (ZAKT), Zaman Aralığı Yeniden Üretme Testi (ZAYÜT), Zaman Aralığı Tahmin Testi (ZATT) yapıldı. Shapiro-Wilk testleri ile verilerin normal dağılıma uyup uymadığı değerlendirildi. Kategorik (yüzdelik) veriler Ki-kare/Fisher kesinlik testleri ile karşılaştırıldı. Normal dağılıma uyan verilerde tek yönlü varyans analizi ile gruplar arası farklılıklar karşılaştırıldı. Normal dağılıma uymayan verilerde gruplar arası farklılıklar Kruskal-Wallis testleri ile karşılaştırıldı. Gruplar arası farklılıklar için yapılan post hoc analizler normal dağılıma uyanlarda bağımsız örneklemler t-testleri ile, uymayanlarda Mann-Whitney U testleri ile incelendi. OUAS şiddetini gösteren parametreler ile zaman algısı testlerindeki parametreler arasında Pearson/Spearman bağıntı analizleri yapıldı. Bulgular ve Sonuçlar: Katılımcıların yaş ortalaması 43,14 olup %72'si erkekti (n=36). Ortalama eğitim süresi 11,58 yıldı. Hastaların 15'i hafif, 14'ü orta ve 11'i ağır OUAS olarak sınıflandırıldı. Gruplar arasında sosyodemografik değişkenler ve AHI skoru dışındaki klinik değişkenler açısından farklılık saptanmadı. RMZT'de 2000 milisaniye (p = 0,003) ve 4000 milisaniye (p = 0,01) intertap intervali ve ZATT'deki Teta değerleri (p = 0,012) açısından anlamlı farklılık saptandı. 3.evre uyku süresi ile ZAKT'de 1000 ms Weber katsayısı arasında ters yönde bir ilişki saptandı (r =-0,345; p = 0,015). AHI ile ZAYÜT'te 5000 ms mutlak hata değeri arasında ilişki saptandı (r = 0,327; p = 0,021). Tartışma: Mevcut çalışmada elde edilen öncül sonuçlar, zaman algısı işlevlerinin bir bölümünün sağlıklı gönüllülere göre azalmış olduğunu ve OUAS şiddeti ile zaman algısının bazı bileşenlerindeki etkilenme arasında bir ilişki olduğunu göstermektedir. Bu durumun zaman algısında doğrudan bir etkilenmeyi yansıtıyor olabileceği gibi zaman algısının yerine getirilmesi sırasında rol oynayan dikkat ve çalışma belleği gibi işlevlerde etkilenmeye bağlı da olabileceği düşünülmüştür. Dikkat, çalışma belleği gibi diğer ilişkili bilişsel işlevleri de eşzamanlı değerlendiren çalışmaların yapılmasına ve hastalığa maruziyetin ve OUAS tedavilerinin zaman algısı üzerine etkisini inceleyen uzunlamasına çalışmalara gereksinim bulunmaktadır. [ABSTRACT FROM AUTHOR]