Search

Het Wild zwijn (Sus scofa) mag in Limburg officieel alleen voorkomen in Nationaal Park De Meinweg en een deel van het Meerlebroek ten noorden van Swalmen. Hierbuiten geldt een nulstandbeleid: zwijnen worden in principe niet getolereerd en mogen worden afgeschoten. Op veel plaatsen in dit nulstandgebied worden echter Wilde zwijnen waargenomen en hun aantallen nemen bovendien toe. Deels betreft het mogelijk rondzwervende dieren uit De Meinweg, Duitsland of België, maar het idee bestaat inmiddels op meerdere plaatsen sprake is van zelfstandige lokale populaties. De Provincie Limburg vroeg Alterra om onderzoek te doen naar de dynamiek van deze nieuwe populaties en om hun herkomst te achterhalen.

In Limburg wordt het wild zwijn formeel alleen getolereerd in Nationaal Park De Meinweg. Sinds 2000 komen er echter ook elders in de provincie Limburg wilde zwijnen voor. Alterra deed in opdracht van de Faunabeheereenheid Limburg onderzoek naar de mogelijke gevolgen van de uitbreiding van leefgebieden. En berekende de scores van de potentiële sleutelleefgebieden voor het wild zwijn in Limburg voor een antal eigenschappen. Hoe hoger de score, hoe geschikter het gebied in relatie tot de betreffende eigenschap

Sinds 1993 is er op de Veluwe sprake van een stijgende lijn in het aantal aanrijdingen met Reeën en Wilde zwijnen. In middels bedraagt het aantal aanrijdingen met hoefdieren meer dan 1000 per jaar. Het onderzoek naar de samenhang tussen de aanrijdingen per soort en bepaalde karakteristieken van het verkeer, de biotische en abiotische omgeving en de invloed van jacht leidt tot enkele aanbevelingen.

Eens in de zoveel jaren, zoals afgelopen winter, zijn er veel berichten over overlast veroorzakende wilde zwijnen op de Veluwe. Welke factoren hebben geleid tot de enorme toename van de Sus scrofa? Op basis van kennis van de relatie tussen het wilde zwijn en mast worden een aantal mogelijke beheerscenario’s gepresenteerd en ook een blik op de toekomst.

Op de Veluwe mogen de komende jaren meer zwijnen leven. Betekent dat nog meer overlast dan in de afgelopen jaren? Of valt het juist mee door de nieuwe aanpak? Enkele zwijnenkenners geven reactie in dit Jaar van het wilde zwijn.

Nationaal park De Meinweg vormt met circa 1600 ha onderdeel van het 70.000 ha grote Nederlands-Duits natuurpark Maas-Swalm-Nette. In 1986 en 1994 deed het IBN onderzoek naar het voorkomen en de ecologie van het wilde zwijn. Dit artikel geeft op grond van onderzoeksresultaten en beleidsontwikkelingen t.a.v. ecologische verbindingszone een visie op grensoverschrijdend beheer en pleit voor het einde van het concept nulstandgebied.

Het Wild zwijn (Sus scofa) mag in Limburg officieel alleen voorkomen in Nationaal Park De Meinweg en een deel van het Meerlebroek ten noorden van Swalmen. Hierbuiten geldt een nulstandbeleid: zwijnen worden in principe niet getolereerd en mogen worden afgeschoten. Op veel plaatsen in dit nulstandgebied worden echter Wilde zwijnen waargenomen en hun aantallen nemen bovendien toe. Deels betreft het mogelijk rondzwervende dieren uit De Meinweg, Duitsland of België, maar het idee bestaat inmiddels op meerdere plaatsen sprake is van zelfstandige lokale populaties. De Provincie Limburg vroeg Alterra om onderzoek te doen naar de dynamiek van deze nieuwe populaties en om hun herkomst te achterhalen.

Het doel van het onderzoek zoals beschreven in dit proefschrift was om de genetische diversiteit en demografische geschiedenis van lokale varkenspopulaties te verkennen middels het integreren van verschillende genetische merker systemen.

Welke factoren beïnvloeden de frequentie van de ziekten in wilde populaties? Het promotieonderzoek van Daniel Goedbloed beoordeelde de invloed van demografische, genetische en omgevingsfactoren op de frequentie van twee infectieziekten in Noordwest-Europese wilde zwijnen populaties.

In Limburg komen op verschillende plaatsen buiten het officiële leefgebied De Meinweg wilde zwijnen voor. De aantallen in deze zogenaamde nulstandsgebieden nemen toe, en ook in Noord-Brabant worden in toenemende mate wilde zwijnen gesignaleerd. In opdracht van de provincies Limburg en Noord-Brabant voerde Alterra een genetisch onderzoek uit naar de populatiestructuur en herkomst van de wilde zwijnen in Limburg en Noord-Brabant. Het onderzoek laat zien dat sprake is van een aantal afzonderlijke populaties met een unieke genetische samenstelling. Door gunstigere omstandigheden weten de populaties van wilde zwijnen in Noordwest Europa in aantal en verspreidingsgebied toe te nemen. Genetisch kon dan ook vastgesteld worden dan in de meeste gevallen de nieuwe populaties ontstaan zijn uit de naburige bestaande populaties. In enkele gevallen kan sprake zijn geweest van een (gedeeltelijke) onnatuurlijke oorsprong door ontsnappingen uit gevangenschap of illegale herintroducties. De genetische variatie in de populaties is redelijk, maar laag vergeleken met het buitenland. Onder de huidige omstandigheden lijkt de uitwisseling tussen deze jonge populaties echter voldoende om de variatie in de toekomst op z'n minst in stand te houden.

Welke factoren beïnvloeden de frequentie van de ziekten in wilde populaties? Het promotieonderzoek van Daniel Goedbloed beoordeelde de invloed van demografische, genetische en omgevingsfactoren op de frequentie van twee infectieziekten in Noordwest-Europese wilde zwijnen populaties.

In Limburg komen op verschillende plaatsen buiten het officiële leefgebied De Meinweg wilde zwijnen voor. De aantallen in deze zogenaamde nulstandsgebieden nemen toe, en ook in Noord-Brabant worden in toenemende mate wilde zwijnen gesignaleerd. In opdracht van de provincies Limburg en Noord-Brabant voerde Alterra een genetisch onderzoek uit naar de populatiestructuur en herkomst van de wilde zwijnen in Limburg en Noord-Brabant. Het onderzoek laat zien dat sprake is van een aantal afzonderlijke populaties met een unieke genetische samenstelling. Door gunstigere omstandigheden weten de populaties van wilde zwijnen in Noordwest Europa in aantal en verspreidingsgebied toe te nemen. Genetisch kon dan ook vastgesteld worden dan in de meeste gevallen de nieuwe populaties ontstaan zijn uit de naburige bestaande populaties. In enkele gevallen kan sprake zijn geweest van een (gedeeltelijke) onnatuurlijke oorsprong door ontsnappingen uit gevangenschap of illegale herintroducties. De genetische variatie in de populaties is redelijk, maar laag vergeleken met het buitenland. Onder de huidige omstandigheden lijkt de uitwisseling tussen deze jonge populaties echter voldoende om de variatie in de toekomst op z'n minst in stand te houden.

Het doel van het onderzoek zoals beschreven in dit proefschrift was om de genetische diversiteit en demografische geschiedenis van lokale varkenspopulaties te verkennen middels het integreren van verschillende genetische merker systemen.

In Limburg wordt het wild zwijn formeel alleen getolereerd in Nationaal Park De Meinweg. Sinds 2000 komen er echter ook elders in de provincie Limburg wilde zwijnen voor. Alterra deed in opdracht van de Faunabeheereenheid Limburg onderzoek naar de mogelijke gevolgen van de uitbreiding van leefgebieden. En berekende de scores van de potentiële sleutelleefgebieden voor het wild zwijn in Limburg voor een antal eigenschappen. Hoe hoger de score, hoe geschikter het gebied in relatie tot de betreffende eigenschap

Sinds 1993 is er op de Veluwe sprake van een stijgende lijn in het aantal aanrijdingen met Reeën en Wilde zwijnen. In middels bedraagt het aantal aanrijdingen met hoefdieren meer dan 1000 per jaar. Het onderzoek naar de samenhang tussen de aanrijdingen per soort en bepaalde karakteristieken van het verkeer, de biotische en abiotische omgeving en de invloed van jacht leidt tot enkele aanbevelingen.

Het afschieten van grote aantallen wilde zwijnen en edelherten stuit op steeds grotere weerstand. Ook groeit de twijfel of de huidige manier van jagen het aantal dieren wel in toom houdt. Kan het anders? Volgens Anouk de Plaa (provincie Gelderland) en Susan Boonman - Berson (Wageningen Universiteit) wel

De trend van de aantallen wilde hoefdieren op de Veluwe is de laatste jaren positief voor edelhert en wild zwijn en stabiel voor ree. Het aantal aanrijdingen met wilde hoefdieren op de Veluwe neemt toe, het duidelijkst met ree en wild zwijn. Om onderzoek te doen naar factoren die een rol spelen bij deze aanrijdingen, werd de dataset van de Vereniging Wildbeheer Veluwe geanalyseerd. Het blijkt dat de aanrijdingen een weerspiegeling zijn van de dichtheid aan hoefdieren, hun seizoen- en dagritmen en de daarmee samenhangende voedseltochten. Het geslacht en de leeftijd van de dieren kunnen daarbij een rol spelen, maar ook het aanbod aan mast. Ook hangt het risico van een aanrijding samen met de aanwezigheid van het habitattype ‘bos’ in de nabijheid van de weg, met de breedte van de weg en met het verkeersvolume. Een verband met de verkeerssnelheid en de jachtdruk kon niet worden aangetoond. In het slothoofdstuk worden aanbevelingen voor het beheer gedaan.

Dit rapport behelst een ecologische beoordeling van het faunabeheerplan voor Gelderland, deel II Veluwe, onderdeel wild zwijn. De aandacht gaat daarbij uit naar de relatie met de verkeersveiligheid. Hoofdvragen hierbij zijn: 1. Wordt het argument 'in het belang van de openbare veiligheid' voldoende onderbouwd in het Faunabeheerplan ? 2. Voldoet de onderbouwing aan de eisen die daaraan worden gesteld in de Flora en Faunawet en artikel 10 van het Besluit faunabeheer ? 3. Wordt er voldoende aandacht besteed aan mogelijke alternatieve maatregelen om het doel 'verhoging van de openbare veiligheid' te bereiken ? 4. Wordt voldoende aangetoond dat de gevraagde handelingen (afschot) daadwerkelijk bijdragen aan de verhoging van de openbare veiligheid? 5. Kan de provincie op basis van deze aanvraag de ontheffing verlenen ? De voornaamste bevindingen zijn dat het argument ‘in het belang van de openbare veiligheid’ voldoende wordt onderbouwd, dat de onderbouwing van het Faunabeheerplan in onvoldoende mate voldoet aan de eisen die daaraan worden gesteld in de Flora en Faunawet en artikel 10 van het Besluit faunabeheer, dat onvoldoende aandacht wordt besteed aan mogelijke alternatieve maatregelen ter verhoging van de openbare veiligheid en dat onvoldoende wordt aangetoond dat de gevraagde handelingen daadwerkelijk bijdragen aan de verhoging van de openbare veiligheid. De basis voor de aanvraag van een ontheffing ex. art. 68 Flora- en faunawet is solide. De ecologische argumentatie is op onderdelen voor verbetering vatbaar.

Op de Veluwe mogen de komende jaren meer zwijnen leven. Betekent dat nog meer overlast dan in de afgelopen jaren? Of valt het juist mee door de nieuwe aanpak? Enkele zwijnenkenners geven reactie in dit Jaar van het wilde zwijn.

De trend van de aantallen wilde hoefdieren op de Veluwe is de laatste jaren positief voor edelhert en wild zwijn en stabiel voor ree. Het aantal aanrijdingen met wilde hoefdieren op de Veluwe neemt toe, het duidelijkst met ree en wild zwijn. Om onderzoek te doen naar factoren die een rol spelen bij deze aanrijdingen, werd de dataset van de Vereniging Wildbeheer Veluwe geanalyseerd. Het blijkt dat de aanrijdingen een weerspiegeling zijn van de dichtheid aan hoefdieren, hun seizoen- en dagritmen en de daarmee samenhangende voedseltochten. Het geslacht en de leeftijd van de dieren kunnen daarbij een rol spelen, maar ook het aanbod aan mast. Ook hangt het risico van een aanrijding samen met de aanwezigheid van het habitattype ‘bos’ in de nabijheid van de weg, met de breedte van de weg en met het verkeersvolume. Een verband met de verkeerssnelheid en de jachtdruk kon niet worden aangetoond. In het slothoofdstuk worden aanbevelingen voor het beheer gedaan.

Herten, reeën en wilde zwijnen krijgen vrij baan op de Veluwe. Als ze zich tenminste netjes gaan gedragen in hun nieuwe leefgebieden. Alterra ontwikkelde daarom een plan om hun eerste stappen te monitoren.

Dit rapport geeft antwoord op onder meer de vraag onder welke voorwaarden een proef met gedifferentieerd beheer van wilde zwijnen op de Veluwe plaats zou kunnen vinden (dat wilt zeggen met aangepaste c.q. hogere doelstanden per deelgebied). De studie is verricht ter ondersteuning van de beleidsbeslissingen van de provincie Gelderland en de Faunabeheereenheid Veluwe, die de verantwoordelijkheid dragen voor het faunabeheer op de Veluwe. Eén van de voornaamste bevindingen van dit rapport is dat met de huidige kennis de gevolgen van maatwerkbeheer van wilde zwijnen zich lastig laten voorspellen

Herten, reeën en wilde zwijnen krijgen vrij baan op de Veluwe. Als ze zich tenminste netjes gaan gedragen in hun nieuwe leefgebieden. Alterra ontwikkelde daarom een plan om hun eerste stappen te monitoren.