Search

Recenzja

Recenzja syntetyzujaco-problemowej książki czeskich badaczy na temat dziejów i kulturowego potencjału Rudaw Czeskich w XV-XVII wieku.

Zamek w Kowalewie Pomorskim był do czasu przeprowadzenia badań archeologicznych w latach 2013–2016 jedną ze słabiej rozpoznanych warowni komturskich. Zmieniły one w znacznym stopniu ten stan, umożliwiając dokładniejszą niż wcześniej rekonstrukcję rozplanowania zamku. Przeprowadzona w niniejszym artykule analiza opisów inwentarzowych z XVII–XVIII w. pozwala w dużej mierze ów obraz uzupełnić i zrekonstruować wygląd i topografię warowni w tym okresie. W obszernych opisach ukazano dość szczegółowo zabudowę kolejnych przedzamczy i układ zamku wysokiego. Na ich podstawie możliwe jest też prześledzenie postępującej degradacji stanu zespołu. Analiza inwentarzy umożliwiła także weryfikację części poglądów obecnych w literaturze przedmiotu.

Copyright of Quarterly of the History of Material Culture / Kwartalnik Historii Kultury Materialnej is the property of Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk and its content may not be copied or emailed to multiple sites or posted to a listserv without the copyright holder's express written permission. However, users may print, download, or email articles for individual use. This abstract may be abridged. No warranty is given about the accuracy of the copy. Users should refer to the original published version of the material for the full abstract. (Copyright applies to all Abstracts.)

Recenzja

Recenzja

Recenzja

Artykuł poświęcony jest jednemu z aspektów zaopatrzenia w żywność polskich miast w XVII w. Podstawę źródłową stanowi dokumentacja wytworzona przez władze miejskie i cechy, a przede wszystkim rzadko dotychczas wykorzystywane taksy wojewodzińskie, które wydawano w celu regulacji cen towarów i usług. Odtworzono dzięki nim oferowany przez miejskich rzeźników i przekupniów asortyment mięsa: bydła, trzody, drobiu, dziczyzny. W przypadku najpopularniejszych rodzajów mięsa (wołowiny i cielęciny) zestawiono ceny poszczególnych części tuszy. Z reguły rzeźnicy oferowali także baraninę, wieprzowinę i kozinę. Domeną przekupni był handel drobiem, ptactwem dzikim i dziczyzną. W artykule zgromadzono i poddano analizie dane z wybranych ośrodków (dużych, średnich i małych).

Notka na temat publikacji książkowej.

Artykuł jest poświęcony mechanizmom poboru podatków nadzwyczajnych na początku XVI w. na przykładzie kaliskich rejestrów poborowych z lat 1507–1510. Dzięki źródłoznawczym analizom dostępnych materiałów udało się rozpoznać i opisać wiele elementów związanych z zapleczem organizacyjnym towarzyszącym poborowi świadczeń finansowych. Mowa nie tylko o próbach przedstawienia kolejnych etapów redagowania rejestrów poborowych, ale także o działalności kancelarii poborców podatkowych, kwestii faktycznego przeprowadzania poborów w określonym terminie, przestrzennym aspekcie ich wybierania i charakterystyce grup społecznych odpowiedzialnych za dostarczenie pieniędzy poborcom. Tekst tworzy dobre pole do dalszej dyskusji nad dziejami systemu skarbowego w Polsce wczesnonowożytnej.

Copyright of Quarterly of the History of Material Culture / Kwartalnik Historii Kultury Materialnej is the property of Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk and its content may not be copied or emailed to multiple sites or posted to a listserv without the copyright holder's express written permission. However, users may print, download, or email articles for individual use. This abstract may be abridged. No warranty is given about the accuracy of the copy. Users should refer to the original published version of the material for the full abstract. (Copyright applies to all Abstracts.)

Copyright of Quarterly of the History of Material Culture / Kwartalnik Historii Kultury Materialnej is the property of Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk and its content may not be copied or emailed to multiple sites or posted to a listserv without the copyright holder's express written permission. However, users may print, download, or email articles for individual use. This abstract may be abridged. No warranty is given about the accuracy of the copy. Users should refer to the original published version of the material for the full abstract. (Copyright applies to all Abstracts.)

The article analyzes the Polish language nomenclature of types, construction parts and equipment of vessels recorded in the 16th-century printed dictionaries with the Polish component. In addition, the text reviews the current state of research and discusses the sources in view of the terminology in question. The excerpted source material has been listed in three tables. [ABSTRACT FROM AUTHOR]

Artykuł dotyczy niemieckojęzycznej relacji z przebiegu wyprawy wojska rosyjskiego przeciwko Tatarom krymskim wiosną 1689 r. (tzw. drugiej wyprawy krymskiej). Autorem tego przekazu był pruski dyplomata i tajny radca Johann Reyer (* 1641, † 1718). Odbył on w 1688–1689 r. jako poseł księcia-elektora Fryderyka III podróż na dwór moskiewski. Analiza źródłoznawcza i treściowa zredagowanej przez niego relacji z owej wyprawy, opartej na pierwotnym tekście rosyjskim, daje możliwość zbadania sposobów percepcji wydarzeń wojennych, jak również ich pojmowania w końcu XVII stulecia. W pierwotnej, rosyjskiej redakcji źródło wykazuje wszelkie cechy ‘narracji wodzowsko-dworskiej’. Charakterystycznym jej elementem jest ujęcie wydarzeń w kontekście działań wodza wojska. Jego osoba jest ukazana w sytuacjach, które nie zawsze mają związek ze sprawami kierownictwa militarnego, ale każdorazowo pozwalają ukazać osobiste zalety wodza. Obecny jest m.in. topos wodza bliskiego swoim wojownikom/żołnierzom. Topiczność narracji odnosi się również do wyznaczników sukcesu wojennego (wysokie straty przeciwnika, wielkie łupy wojenne zdobyte na nim, zniszczenie miejsc jego egzystencji) oraz do obrazu przeciwnika (duża liczebność, barbaryzacja). Trzecim aspektem analizowanej w artykule relacji jest niski poziom spójności implikatywnej narracji i warunowany przezeń wysoki poziom ogólnikowości opisu. W żadnym miejscu przekazu poszczególne okoliczności i wydarzenia rozgrywające się w wojsku rosyjskim podczas wyprawy nie zostały przedstawione w na tyle szczegółowy sposób, by narracja mogła zyskać większy potencjał wyjaśniający opisywane wypadki. Zależności między poszczególnymi zjawiskami i wypadkami sprowadzone są do najprostszych relacji chronologicznego sąsiedztwa i nie ma w nich wspomnianej implikatywności. Wszystkie powyższe spostrzeżenia dotyczące struktury treści i budowy narracji dotyczą pierwotnego przekazu rosyjskiego, jednak pozostają one wiążące również dla niemieckiej redakcji Johanna Reyera. Ten bowiem przejął zasadniczy zrąb narracji, w zasadzie nie ingerując w jego treść, a tym bardziej nie opatrując go żadnymi krytycznymi komentarzami, choć wprowadził zarazem do niego dość długi wstęp. Oznacza to, że Reyer funkcjonował w podobnych strukturach mentalnych pojmowania i analizy zdarzeń wojennych, jak ówczesne wojskowe otoczenie kniazia Vasilija V. Golicyna, wśród którego członków powstała pierwotna rosyjska relacja. Dane dostarczone przez niego na dwór księcia-elektora miały zaledwie pewien potencjał informacyjny, ale pozbawione były jakiegokolwiek potencjału analitycznego. Zatem nawet, jeśli w kręgu wojskowych pozostających na służbie Hohenzollernów w końcu XVII w. znaleźliby się ludzie zdolni do racjonalnej oraz systematycznej analizy, krytycznej reflekcji i podejmowania złożonych rozumowań indukcyjnych w kwestiach militarnych, to informatorzy pokroju Reyera nie byli w stanie dostarczyć im do tego odpowiedniej jakości danych. Casus Johanna Reyera, człowieka o rozległych horyzontach umysłowych, należącego do ścisłej elity ówczesnej Brandemburgii-Prus, pokazuje, iż fenomen racjonalizacji w sprawach militarnych w końcu XVII w. w kręgu tamtejszych elit jeszcze się nie rozpoczął, przy czym właśnie w pokoleniu Reyera zarysowywały się początki przełomu racjonalistycznego, stojącego u podstaw krytycznego, systematycznego i dążącego do koherentności oglądu świata – było to pokolenie Gottfrieda Wilhelma Leibnitza (* 1646, † 1716), z którym Reyer korespondował, oraz Izaaka Newtona (* 1742, † 1727), który w roku pierwszej wyprawy krymskiej (1687) opublikował swoje przełomowe Philosophiae naturalis principia mathematica stojące w centrum tzw. nowożytnej rewolucji naukowej. Zmieniająca się wojskowość zachodnioeuropejska miała w ów racjonalistyczny przełom wejść z mniej więcej jedno bądź nawet dwupokoleniowym opóźnieniem, wraz z osobami m.in. Maurice’a de Saxe (* 1696, † 1750), Fryderyka II Wielkiego (* 1712, † 1786) oraz Henry’ego Humphrey’a Evansa Lloyda (* ca 1718/1720, † 1783). // The article pertains to the German-language account of the Russian army’s expedition against Crimean Tatars in the spring 1689 (so-called second Crimean campaign). The author of this narration was a Prussian diplomat and secret councilor Johann Reyer (* 1641, † 1718). In 1688–1689 he traveled to the Moscow court as a Prince-elector Frederick the Third’s representative. The source and content analysis of the report from the expedition that he provided, based on the original Russian text, enables to explore the ways of perceiving military events and warfare as well as understanding them at the end of the 17th century. In the original Russian version, the source reveals all the features of ‘court-leadership narrative’. Its distinctive element is the presentation of the events in the context of the military commander’s actions. The commander himself is presented in the situations which are not always connected with the issues of military leadership, but each time they enable to present personal advantages of the leader. Among other things, one can indicate the topos of a commander who is close with his soldiers. The topicality of the narrative also refers to the indicators of war success (significant losses of the opponent, large spoils of war won from the enemy, destruction of the opponent’s place of existence) and the depiction of the opponent (their large number, barbarization). The third aspect of the account analyzed in the article is the low level of consistency of the implicative narrative and high level of generalization of the description conditioned by it. At no point were the particular events and circumstances taking place in the Russian army during the expedition presented in a manner descriptive enough so as the narrative could potentially better explain the described cases. Dependencies between particular phenomena and cases are reduced to the simplest relations of chronological proximity and they lack the aforementioned implication. All of the abovementioned observations regarding the structure of the content and the construction of the narrative pertain to the original Russian account; however, they remain relevant for the German version by Johann Reyer as well. In fact, he adopted the core of the narrative basically without interfering with the content and what is more – without providing any critical comments, although at the same time he made a considerably long introduction. What it means is that Reyer functioned in similar mental structures of understanding and analyzing wartime events as the military entourage of the Russian commander-in-chief Vasily V. Golitsyn, among whose members the original Russian account was written. The data which he provided for the Prince-elector’s court had some informative potential, but it lacked analytical potential of any kind. Therefore, even if among the soldiers on the Hohenzollern’s duty at the end of the 17th century there were people capable of rational and systematic analysis, critical reflection and complex inductive reasoning regarding military issues, the informants such as Reyer were not able to provide them with data of sufficient quality. Johann Reyer’s casus, who was a man of extensive mental horizons that belonged to the strict elite of then Brandenburg-Prussia, shows that the phenomenon of rationalization regarding military affairs at the end of the 17th century among the elite of Branderburg-Prussia had not yet begun. It was the time of Reyer’s generation when the beginnings of the rationalization breakthrough were depicted, which stood at the basis of critical, systematic and coherence-oriented view of the world – it was Gottfried Wilhelm Leibnitz’s (* 1646, † 1716) generation, with whom Reyer exchanged letters, and Izaak Newton’s (* 1742, † 1727), who in the year of the first Crimean campaign (1687) just published his ground-breaking Philosophiae naturalis principia mathematica, which was the core for the so-called modern scientific revolution. The western European military affairs changing at that time fully entered the rationalist breakthrough with more or less one- or two-generation delay along with people such as Maurice de Saxe (* 1696, † 1750), Frederick the Great (* 1712, † 1786) and Henry Humphrey Evans Lloyd (* ca 1718/1720, † 1783).

The article analyses texts that describe the city of today’s L’viv at the turn of the 17th century, written by Ukrainian, Polish, and German authors in Church Slavonic, Prosta mova, Latin, and German. The names of some of these authors are known (e.g. the Polish Renaissance poet, Sebastian Fabian Klonowic, or the German merchant and traveller, Martin Gruneweg), while others remain anonymous (e.g. the author of a Ukrainian heraldic poem, a “lamentatio” addressed to the Polish king). These texts have some common aspects – they underline the multinationality of the city population as well as different religious denominations of every ethnic group (special attention is given to the Jewish population of the city) – and they represent conflicting points of view regarding privileges of various groups. Thus, the texts serve as an example of polyphony as defined by Mikhail Bakhtin. They combine different voices representing various national ideologies in one complex work, a text of the city of L᾿viv. [ABSTRACT FROM AUTHOR]

Copyright of Autobiografia is the property of Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecinskiego / University of Szczecin Press and its content may not be copied or emailed to multiple sites or posted to a listserv without the copyright holder's express written permission. However, users may print, download, or email articles for individual use. This abstract may be abridged. No warranty is given about the accuracy of the copy. Users should refer to the original published version of the material for the full abstract. (Copyright applies to all Abstracts.)

Artykuł jest posumowaniem dotychczasowego stanu wiedzy na temat próby zimnej wody (pławienie) stosowanej w procesach o czary we wczesnonowożytnej Europie. Autor przedstawia, na konkretnych przykładach, w jaki sposób próba wody była przeprowadzana w poszczególnych krajach europejskich. Wskazuje na podobieństwa i różnice. Jednoznacznie jednak widać, że wiara w „sprawiedliwość” tej próby była powszechna i akceptowana w społeczeństwie europejskim, niezależnie od wyznania. I to dzięki temu powszechnemu przekonaniu, mimo że prawnie zakazana już w średniowieczu, była koronnym dowodem na to, czy ktoś jest czarownicą, czy też nie. Nie wszyscy sędziowie akceptowali tę próbę, ale byli oni w zdecydowanej mniejszości. Próba zimnej wody stosowana była na różnych etapach oskarżenia o czary, co, jak się wydaje, zależało od lokalnej tradycji.

This article contains a bilingual, Latin-Polish, edition of a letter written by Erasmus to John Sixtin (Ioannes Sixtinus), a Frisian student he met in England. In it Erasmus describes a dinner party at Oxford to which he was invited as an acclaimed poet. In the presence of John Colet, leader of English humanists, table talk turned into learned conversation. Erasmus's contribution to the debate was an improvised fable (fabula) about Cain who, in order to become farmer, persuades the angel guarding Paradise to bring him some seeds from the Garden of Eden. His speech, a showpiece of rhetorical artfulness disguising a string of lies and spurious argument, is so effective that the angel decides to steal the seeds and thus betray God's trust. Seen in the context of contemporary surge of interest in the art of rhetoric, Erasmus' apocryphal spoof is an eloquent demonstration of the heuristic value of mythopoeia and the irresistible power of rhetoric. [ABSTRACT FROM AUTHOR]

The present article explores the early modern preoccupation with omens - extraordinary occurrences observed both on earth and in the sky - which were universally believed to presage some future events and/or provide humans with providential signs and messages. Animals apparently formed a category of particularly common portents, due to their ubiquity and traditional links with the supernatural. Numerous examples of such omens demonstrate that animals and their behaviour were capable of evoking a variety of interpretations (moral, political, religious, etc.) and were indispensable in upholding the emblematic vision of the world, which, providentially, was supposed to be full of signs that could be deciphered by careful observers for their own benefit. [ABSTRACT FROM AUTHOR]