Search

De toegenomen maatschappelijke vraag naar een schoon milieu heeft in Nederland geleid tot beleid om te komen tot een milieuvriendelijkere land- en tuinbouw. De afnemende economische betekenis van de land- en tuinbouw doet de opportuniteitskosten van dat beleid dalen

Veel uitgangspunten van de EU kaderrichtlijn bodem sluiten aan op het Nederlandse bodembeleid, aldus het Milieu- en Natuurplanbureau. De brede kaders van de kaderrichtlijn bodem bieden flexibiliteit, maar ook vraagtekens over de mogelijke doorwerking van de richtlijn in concrete praktijksituaties rond bodemafdekking, verlies van organische stof en verzilting door zeespiegelstijging

Het fosfaatgehalte van landbouwgronden in gebieden met intensieve veehouderij is vaak hoog. Ophoping van fosfaat in de bodem leidt tot ongewenste verliezen naar het grond- en oppervlaktewater. Uitmijnen, het onttrekken van fosfaat aan de grond met behulp van een gewas, verlaagt het risico van uitspoeling van fosfaat uit landbouwgronden. Met grondonderzoek is het mogelijk om de effectiviteit en duur van uitmijnen voor een specifieke fosfaatrijke landbouwgrond te voorspellen

Highlights of a multidisciplinary research program on innovative weed control are presented and discussed in this paper. The program was carried out from 1999 to 2002, and dovetailed most fundamental-strategic and applied research aspects in The Netherlands in that period with respect to weed management. The program was focused on both developing and implementing sustainable weed control strategies for agricultural and non-agricultural areas. Some projects in the program were on (1) developing and improving weed preventive and non-chemical methods, (2) methods that allow the farmer to apply lower dosage of herbicides than indicated on the label, e.g. the so-called "Minimum Lethal Herbicide Dose method" (MLHD), and (3) rational weed control on hard surfaces. The main results of these projects are presented. A successful development and implementation of new methods and systems of weed control that use considerably less herbicides, is determined by many factors. The role that these success factors played in the aforementioned projects is shortly discussed

Herinrichting van een stedelijk gebied, met de nodige bodemsanering ten westen van de stadskern

Voor drie akkerbouwregio's (Noordoost-Nederland, Zuidwest-Nederland en Zuidoost-Nederland) zijn de knelpunten in de gewasbescherming in kaart gebracht. Van bedrijven met een representatief bouwplan is de milieubelasting vergeleken met de streefwaarden voor MBP-waterleven en -bodemleven (MBP: milieubelastingpunten) en BRI-lucht,-grondwater en -bodem (BRI: blootstellingsrisicoindex). Voor de teelten die de meeste milieubelasting opleveren worden oplossingsrichtingen aangegeven voor een optimaal gebruik van gewasbeschermingsmiddelen ter bestrijding van ziekten, plagen en onkruiden

In this paper a system of `guided permit trading' is developed for SO2 emissions reduction which considers permit trading as a bilateral and sequential process. This implies that in order to meet the deposition targets at the end of the trading process, not every single trade transaction has to meet the deposition targets. To ensure that the target is ultimately met, the number of permits traded should be controlled by a trade coordinating institution. A simulation of the system of guided bilateral trading of SO2 permits among European countries on the basis of the Second SO2 Protocol indicates that some non-profitable trade transactions take place. This prevents the cost effective emission allocation from being fully achieved. However, the calculations show that guided bilateral permit trading may generate substantial cost savings while contributing to environmental protection.

Bij het toelaten en gebruik van gewasbeschermingsmiddelen wordt vooral gelet op de effecten van emissie naar milieucompartimenten, bodem, water en lucht, enerzijds en de daarbij optredende schade aan levende organismen anderzijds. Deze effecten kunnen met de BlootstellingsRisicoIndex (BRI) en de MilieuBelastingsPunten (MBP) worden berekend

Hoogtepunten uit de Natuurbalans 2000 van het Natuurplanbureau: aanvullend milieubeleid is nodig in de vorm van betere milieucondities en ruimtelijke samenhang van natuurgebieden; aanleg van groen rond steden stagneert; prioritering waar welke landschapskwaliteiten behouden dienen te blijven ontbreekt; een uitgewerkt beschermingsbeleid voor de Noordzee ontbreekt

Om tot meer duurzame rioolwaterzuiveringsinstallaties te komen is een groot aantal zuiveringsscenario's, bestaande uit fysisch-chemische voorzuiveringsstappen gecombineerd met fysisch-chemische en/of biologische nazuiveringsstappen, vergeleken op de aspecten energiebalans, slibhoeveelheid na verwerking, chemicalienverbruik, effluentverzouting door chemicalien, ruimteverbruik en kosten

Uitleg en cijfers over de koolstofvoorraden en koolstofvastlegging in het Nederlandse bos, de mogelijkheden om de CO2 uitstoot te compenseren via bosaanplant, de kosteneffectiviteit van dergelijke maatregelen, en het gewenste bostype en bosbeheer om CO2 vast te leggen en de CO2 emissie te reduceren

Nieuwe inzichten m.b.t. de effecten van het uitrijverbod van mest, langdurige mestopslag, de mate van overbemesting van de grond, de toegenomen emissie uit de huidmondjes van planten, en de praktijkomstandigheden waaronder mest wordt uitgereden, geven een verklaring voor de tegenvallende emissiereductie als gevolg van het ammoniakbeleid van de overheid. De hoge stikstofbelasting van landbouwgrond zorgt ervoor dat de ammoniakemissie blijft doorgaan. Vooral in intensieve veehouderijgebieden zou meer nadruk moeten worden gelegd op maximale stikstofbemestingsnormen i.p.v opslag- en toedieningstechnieken

Praktijkonderzoek heeft aangetoond dat de eis van 95% afscherming van lichtuitstoot niet werkbaar is. Bij een volledig gesloten doek is een warmteoverschot in veel gevallen niet af te voeren.

Air sparging in an aquifer below a less permeable horizontal layer is modeled using a two-phase flow approach. Supported by numerical simulations, we show that a steady state situation is reached. For an analysis of the steady state, we distinguish three different flow regimes, which occur between the well screen and the unsaturated zone. Just below the interface that separates the high and the low permeable layers a regime with almost hydrostatic capillary pressures develops. We use this observation to derive an ordinary differential equation for the pressure at the interface, which leads to an approximation of the air flow pattern just below and within the low permeable layer. The approximation provides an estimate for the radius of influence as a function of the physical parameters. The agreement between the analytical approximation and the numerical steady state results is almost perfect when heterogeneity is increased. With a few modifications the analysis applies also to a dense non-aqueous phase liquid (DNAPL) spill above a less permeable layer. Comparison with an illustrative numerical simulation shows that the analytical approximation provides a good estimate of the radial spreading of the DNAPL flow on top of and within the low permeable layer.

Voor een 3,5 jaar oude bufferstrook met gras langs een sloot op zandgrond zijn gedurende twee opeenvolgende uitspoelseizoenen de stikstofconcentraties in het bovenste grondwater regelmatig bemonsterd op diverse afstanden van de sloot. De stikstofconcentraties onder de bufferstrook waren significant lager dan onder de aangrenzende akker en namen in de richting van de sloot af. Deze verlaging is te wijten aan denitrificatie, hetgeen is aangetoond op basis van verandering in de verhouding chloride-nitraat én de natuurlijke variatie in 15N. In de bestudeerde periode bleek dat de nitraatconcentraties in het bovenste grondwater vaak boven de nitraatnorm uitkwamen. De bufferstrook zorgde dus niet voor een voldoende verlaging van de concentratie nitraat

Vanaf 2002 werken Plant Research International, VEWIN, ZHEW, Monsanto Europa en Alterra aan de ontwikkeling van een systeem voor duurzaam onkruidbeheer op verhardingen. Uitgebreide praktijktests in negen gemeenten hebben uitgewezen dat onkruidbestrijding volgens deze richtlijnen effectief is en dat bij inzet van herbiciden de afspoeling naar oppervlaktewater wordt gereduceerd. De kwaliteitsnormen voor oppervlaktewater worden niet overschreden, waardoor ook het risico met betrekking tot de drinkwaterproductie afneemt. Kern van het systeem is een aantal praktische richtlijnen waarmee beheerders en uitvoerders van onkruidbestrijding eenduidige afspraken kunnen maken over randvoorwaarden, preventie, inzet van methoden en bestrijdingsmiddelen en registratie van het gebruik ervan. Dit artikel bevat de resultaten van de onderzoeken en de ervaringen met duurzaam onkruidbeheer in afgelopen drie jaar

De toepassing van gewasbeschermingsmiddelen bij teelt onder glas. Onderzocht werden de effecten van druk en druppelgrootte op effectiviteit van bespuiting en belasting voor het milieu door verspilling

Bedrijven die weinig lozen, halen de komende jaren met gemak de emissienormen voor stikstof. Dat is absoluut geen reden om achterover te leunen, waarschuwt Ellen Beerling, want op termijn gaat lozen veel geld kosten. En gelukkig is er nog tijd om uit te vinden hoe je maximaal water hergebruikt. “Bemestingstechnisch is er geen reden meer om niet volledig te recirculeren.”

Het Besluit Gebruik Meststoffen schrijft voor dat dierlijke mest op emissiearme wijze wordt toegediend. Dit Besluit bepaalt daarnaast in welke periode van het jaar dierlijke mest op het land mag worden gebracht. Deze voorschriften hebben tot doel om de emissies van stikstof en fosfaat naar het milieu te beperken. In de laatste jaren zijn producten uit mestverwerking beschikbaar gekomen. Deze nieuwe mestsoorten kunnen afwijkende emissie-eigenschappen hebben, zodat er aanleiding kan zijn om andere eisen te stellen aan de wijze waarop en de periode waarin het product wordt toegediend. Het ministerie van Economische Zaken heeft aan de Commissie van Deskundigen Meststoffenwet (CDM) gevraagd om een protocol op te stellen, dat in staat stelt te beoordelen welk risico de toepassing van mestsoorten, toedieningstechnieken en toedieningstijdstippen heeft op uitspoeling van stikstof en fosfaat naar grond- en oppervlaktewater en op de emissies van ammoniak en lachgas naar de atmosfeer. In dit rapport wordt het protocol beschreven. Met het protocol wordt een oordeel gegeven van het risico op emissies ten opzichte van referentiemeststoffen, -toedieningstijdstippen en - toedieningstechnieken. Met de resultaten van de beoordelingen met dit protocol moet het ministerie een beleidsafweging kunnen maken met betrekking tot gebruiksvoorschriften voor dierlijke mest en producten daarvan.

Het Besluit Gebruik Meststoffen schrijft voor dat dierlijke mest op emissiearme wijze wordt toegediend. Dit Besluit bepaalt daarnaast in welke periode van het jaar dierlijke mest op het land mag worden gebracht. Deze voorschriften hebben tot doel om de emissies van stikstof en fosfaat naar het milieu te beperken. In de laatste jaren zijn producten uit mestverwerking beschikbaar gekomen. Deze nieuwe mestsoorten kunnen afwijkende emissie-eigenschappen hebben, zodat er aanleiding kan zijn om andere eisen te stellen aan de wijze waarop en de periode waarin het product wordt toegediend. Het ministerie van Economische Zaken heeft aan de Commissie van Deskundigen Meststoffenwet (CDM) gevraagd om een protocol op te stellen, dat in staat stelt te beoordelen welk risico de toepassing van mestsoorten, toedieningstechnieken en toedieningstijdstippen heeft op uitspoeling van stikstof en fosfaat naar grond- en oppervlaktewater en op de emissies van ammoniak en lachgas naar de atmosfeer. In dit rapport wordt het protocol beschreven. Met het protocol wordt een oordeel gegeven van het risico op emissies ten opzichte van referentiemeststoffen, -toedieningstijdstippen en - toedieningstechnieken. Met de resultaten van de beoordelingen met dit protocol moet het ministerie een beleidsafweging kunnen maken met betrekking tot gebruiksvoorschriften voor dierlijke mest en producten daarvan.

Recent onderzoek heeft aangetoond dat zowel roet- en kooldeeltjes als verweerde olieresiduen giftige organische verontreinigingen,zoals PAK, extreem sterk kunnen binden. Deze materialen zijn wijd verspreid in waterbodems en kunnen ervoor zorgen dat de giftige stoffen vele malen minder worden opgenomen door organismen dan tot nu toe werd aangenomen. De huidige risico-evaluatieprocedure voor waterbodems gaat volledig voorbij aan dit feit, waardoor risico's kunnen worden overschat. Het is daardoor mogelijk dat saneringen plaatsvinden die in feite niet noodzakelijk zijn. De in dit onderzoek ontwikkelde methode kan helpen om hierover uitsluitsel te geven

A simple method is presented to assess, on a regional scale, the contamination-risk of shallow aquifers covered by cracking clay soils, with special emphasis on preferential flow of contaminants through shrinkage cracks. A water extraction area of several hundred hectares is divided into units with homogeneous soil types and hydrological conditions. For each unit, a one-dimensional computer simulation model is used to compute residence times in the unsaturated zone of the cracking clay soils. Analytical equations are used to estimate residence times in the saturated zone. Finally, a classification system is proposed to summarize and visualize the model computations in a simple way. The developed method is illustrated with a case study from the Netherlands. It is known how contamination-risk maps of water extraction areas can be obtained. Policies to prevent contamination of the aquifer can be focused on the most vulnerable areas as indicated on such a map. The contamination-risk maps, obtained using the present method, deviate sharply from the traditional, more or less concentric protection zones, computed with saturated groundwater flow models.

Pesticiden en andere chemicaliën blijken vaak sneller in het grondwater terecht te komen dan modellen voorspellen. De meeste van deze modellen zijn namelijk gebaseerd op de veronderstelling dat de bodem homogeen is, het water in de onverzadigde zone verticaal infiltreert en het vochtfront evenwijdig is aan het bodemoppervlak. In werkelijkheid stroomt het water vaak via preferente stroombanen door de bodem. Deze stroombanen kunnen in nagenoeg alle gronden optreden. Water en daarin opgeloste stoffen bereiken hierdoor veel sneller het grondwater dan op grond van de gemiddelde verblijftijd verwacht zou worden. Vooral ondiep grondwater en oppervlaktewater hebben door dit proces een vergrote kans op verontreiniging.

Op veel plaatsen in Nederland komen nog te veel bestrijdingsmiddelen voor in het oppervlaktewater. Hoe ze erin komen en met welke maatregelen dat te voorkomen is, is grotendeels bekend. Vooroplopende boeren, tuinders en loonwerkers passen die maatregelen al toe. Nu is het de tijd voor de rest van het peloton om in een nieuw project WaterABC mee te gaan doen. Voortaan krijgen boeren een “verplichting” om maatregelen te nemen. Per gebied en per sector willen de projectpartners kijken wat de beste maatregelen zijn om de emissie naar de sloot te verminderen. En daar zoeken ze partners bij. In het ene gebied werkt het wellicht het best als Friesland Campina of Albert Heijn akkerbouwers vraagt om een akkerrand aan te leggen. In een ander gebied helpt het als fruittelers allemaal spuiten met een speciale spuit. Dan willen de projectpartners de overheid vragen met een regeling te komen die het aantrekkelijk maakt om zo’n speciale spuit aan te schaffen.

Tijdens de warme bewaring van tulpenbollen in klimaatcellen wordt het middel Actellic (werkzame stof pirimifos - methyl pirimifos - methyl ) ingezet voor de bestrijding van galmijten. Het middel ‘plakt’ niet alleen aan de bollen maar ook aan de wanden, de vloer, het fust en de klimaatapparatuur en blijft op deze wijze gedurende vele maanden in de cel aanwezig. Als er na de warme bewaring vervolgens in deze cellen producten gekoeld worden, kan condensvorming optreden. Uit eerder onderzoek van PPO bleek dat in condenswater uit deze klimaatcellen pirimifos - methyl ruim boven het MTR (Maximaal Toelaatbaar Risico voor waterleven ) van 0.002 μg l voor kan komen . Het condens water komt vervolgens via de condens afvoerpijp in het riool of op het (on)verharde gedeelte van het erf terecht. Deze emissieroute via condenswater vormt een grote bedreiging voor het lokale aquatische milieu doordat pirimifos - methyl op deze manier in het oppervlaktewater terecht kan komen.

Tijdens de warme bewaring van tulpenbollen in klimaatcellen wordt het middel Actellic (werkzame stof pirimifos - methyl pirimifos - methyl ) ingezet voor de bestrijding van galmijten. Het middel ‘plakt’ niet alleen aan de bollen maar ook aan de wanden, de vloer, het fust en de klimaatapparatuur en blijft op deze wijze gedurende vele maanden in de cel aanwezig. Als er na de warme bewaring vervolgens in deze cellen producten gekoeld worden, kan condensvorming optreden. Uit eerder onderzoek van PPO bleek dat in condenswater uit deze klimaatcellen pirimifos - methyl ruim boven het MTR (Maximaal Toelaatbaar Risico voor waterleven ) van 0.002 μg l voor kan komen . Het condens water komt vervolgens via de condens afvoerpijp in het riool of op het (on)verharde gedeelte van het erf terecht. Deze emissieroute via condenswater vormt een grote bedreiging voor het lokale aquatische milieu doordat pirimifos - methyl op deze manier in het oppervlaktewater terecht kan komen.

Op veel plaatsen in Nederland komen nog te veel bestrijdingsmiddelen voor in het oppervlaktewater. Hoe ze erin komen en met welke maatregelen dat te voorkomen is, is grotendeels bekend. Vooroplopende boeren, tuinders en loonwerkers passen die maatregelen al toe. Nu is het de tijd voor de rest van het peloton om in een nieuw project WaterABC mee te gaan doen. Voortaan krijgen boeren een “verplichting” om maatregelen te nemen. Per gebied en per sector willen de projectpartners kijken wat de beste maatregelen zijn om de emissie naar de sloot te verminderen. En daar zoeken ze partners bij. In het ene gebied werkt het wellicht het best als Friesland Campina of Albert Heijn akkerbouwers vraagt om een akkerrand aan te leggen. In een ander gebied helpt het als fruittelers allemaal spuiten met een speciale spuit. Dan willen de projectpartners de overheid vragen met een regeling te komen die het aantrekkelijk maakt om zo’n speciale spuit aan te schaffen.

De gevolgen van het gewijzigde bodemsaneringsbeleid van de overheid (van multifunctioneel naar functioneel saneren) voor de financiële positie en de financiële verslaggeving van ondernemingen. Vier casusposities worden beschreven, waarbij de bodemschade al dan niet bestaat (of alleen nog maar een risico vormt) en de betrokken onderneming al dan niet economische zeggenschap over de grond heeft. De financiële voorzieningen die getroffen moeten worden variëren, maar in alle situaties is de onderneming goedkoper uit door de beleidswijziging

De mogelijkheden en beperkingen van immobilisatie van zware metalen in situ door toevoeging van metaalbindende stoffen, waardoor de concentratie zware metalen in het bodemvocht vermindert. Wat zijn de geschikte immobilisatoren (o.a. diverse afvalstoffen), wat zijn de effecten op de concentraties en op planten en dieren (proeven met snijbiet en regenwormen), en wat kost dat allemaal wel niet

Het doel van dit rapport is een overzicht te geven van de kosten die jaarlijks worden uitgegeven om de aantasting van het milieu in het Nederlandse deel van de Noordzee te voorkomen. Dit overzicht kan wor# den gebruikt als indicatie voor de ondergrens van de werkelijke aan de aantasting van het mariene milieu verbonden kosten. Daarnaast geeft dit rapport inzicht in het type maatregelen en wie de kosten hiervan dragen. De uitkomsten van dit rapport kunnen zowel dienen als basis voor een kosteneffectiviteitsstudie, als voor het bepalen van de betaalbaarheid en/of de disproportionaliteit van kosten voor toekomstige Kaderrichtlijn Mariene Strategie (KRM) maatregelen

Het doel van dit rapport is een overzicht te geven van de kosten die jaarlijks worden uitgegeven om de aantasting van het milieu in het Nederlandse deel van de Noordzee te voorkomen. Dit overzicht kan wor# den gebruikt als indicatie voor de ondergrens van de werkelijke aan de aantasting van het mariene milieu verbonden kosten. Daarnaast geeft dit rapport inzicht in het type maatregelen en wie de kosten hiervan dragen. De uitkomsten van dit rapport kunnen zowel dienen als basis voor een kosteneffectiviteitsstudie, als voor het bepalen van de betaalbaarheid en/of de disproportionaliteit van kosten voor toekomstige Kaderrichtlijn Mariene Strategie (KRM) maatregelen

Bij duurzaam stedelijk waterbeheer hoort schoon water; beperking van diffuse emissies speelt daarbij een belangrijke rol. Het Platform Diffuse Bronnen in de provincie Utrecht selecteerde een aantal voorbeeldprojecten en mogelijke maatregelen in de procesfasen ruimtelijke ordening, maaiveldontwerp, beheer openbare ruimte en materiaalgebruik op gebouwniveau. Speciale aandacht kregen de succes- en faalfactoren bij het aanpakken van de diffuse-bronnenproblematiek, uitmondend in een serie aanbevelingen voor de verschillende fasen van een bouwproces

Uitleg over de totstandkoming van de door het College voor de Toelating van Bestrijdingsmiddelen (CTB) gehanteerde normen voor het bepalen van de risico's van bestrijdingsmiddelen voor het aquatisch ecosysteem, en hoe deze toelatingsnormen zich verhouden tot de in het waterkwaliteitsbeleid gehanteerde maximaal toelaatbare risiconiveaus (MTR's). Beide normen worden vergeleken met de waargenomen effecten van stoffen (insecticiden, herbiciden, fungiciden) in veldexperimenten. Daaruit blijkt dat de CTB-normen voldoende bescherming bieden voor waterorganismen