Search

Ondanks de toenemende aandacht voor ruimtelijke kwaliteit op rijksniveau, is de ruimtelijke expertise en kennis over het meenemen van ruimtelijke kwaliteit in waterveiligheidsprojecten vaak beperkt. Het College van Rijksadviseurs (2020) en de Algemene Rekenkamer (2023) concluderen dat dit in de praktijk vaak leidt tot sobere dijkversterkingsprojecten, waarbij het vasthouden van de status quo overheerst en ruimtelijke kwaliteit weinig aandacht krijgt. Hoogste tijd dus voor een 'kwaliteitskering'! In het RuiKwa-LAB onderzoeksproject is de afgelopen jaren bestudeerd wat ruimtelijke kwaliteit betekent in waterveiligheidsprojecten en hoe ruimtelijke kwaliteit kan worden geborgd in het planproces. Dit onderzoek bestond uit drie werkpakketten en heeft geresulteerd in een begrippenkader met deelaspecten voor het bespreken van ruimtelijke kwaliteit en een instrumentenpalet om het planproces voor ruimtelijke kwaliteit vorm te geven. Op basis van dit begrippenkader en instrumentenpalet zijn bovendien proces- en ontwerpaanbevelingen opgesteld voor de versterking van ruimtelijke kwaliteit in waterveiligheidsprojecten.

Het onderzoeksproject ‘RuimtelijkeKwaLiteit in wAterveiligheidsBeheer (RuiKwa-LAB)’ heeft veel inzichten opgeleverd over de betekenis van ruimtelijke kwaliteit in relatie tot waterveiligheid en de inrichting van de procesarchitectuur in waterveiligheidsprojecten. Drie werkpakketten bestaande uit een literatuurstudie, een grootschalige survey onder projectmanagers van 62 projecten en een verdiepend casestudie-onderzoek van zeven projecten hebben geresulteerd in een begrippenkader met deelaspecten voor het bespreken van ruimtelijke kwaliteit en in een instrumentenpalet om het planproces voor ruimtelijke kwaliteit vorm te geven. Op basis van dit onderzoek worden in de RuiKwa-LAB eindpublicatie ‘Tijd voor een kwaliteitskering! Samen de puzzel leggen voor meer ruimtelijke kwaliteit in dijklandschappen’ aanbevelingen geschetst om de borging van ruimtelijke kwaliteit in waterveiligheidsprojecten te versterken. Hierin wordt een onderscheid gemaakt tussen ontwerp- en procesaanbevelingen. De aanbevelingen tonen hoe de instrumenten en aspecten voor ruimtelijke kwaliteit toegepast kunnen worden. In dit achtergrondrapport lichten we de onderbouwing van de proces-aanbevelingen toe. Aan de hand van een kort overzicht worden een aantal inzichten en voorbeelden voortkomend uit het verdiepende casestudie-onderzoek en de grootschalige survey beschreven.

Ondanks de toenemende aandacht voor ruimtelijke kwaliteit bestaat er nog geen standaardprocedure voor het integreren van ruimtelijke kwaliteit in het planproces van waterveiligheidsprojecten. In dit artikel wordt een instrumentenpalet geïntroduceerd, bestaande uit vier instrumententypes en bijbehorende instrumenten voor het versterken van ruimtelijke kwaliteit in waterveiligheidsprojecten. Het palet is ontwikkeld met diverse waterschappen, kennis- en adviesbureaus en kan gebruikt worden als handreiking voor projectteams van waterschappen. Naast een toelichting van de instrumenten worden ook praktijkervaringen gedeeld over het gebruik van deze instrumenten. Zo valt bijvoorbeeld de ‘roep om een ruimtelijke integrator’ in het projectteam op.

Ruimtelijke kwaliteit speelt een belangrijke rol bij de sociale acceptatie van waterveiligheidsprojecten, maar is moeilijk te definiëren. Om duidelijkheid te scheppen over de betekenis van ruimtelijke kwaliteit wordt in dit artikel een begrippenkader gepresenteerd. Dit kader is gebaseerd op een literatuurstudie en bestaat uit vier dimensies (gebruikskwaliteit, belevingskwaliteit, toekomstkwaliteit en ecologische kwaliteit) en verschillende aspecten van ruimtelijke kwaliteit. De vier dimensies van het kader geven structuur aan de betekenis van ruimtelijke kwaliteit, maar laten ook ruimte over voor gebiedsspecifieke invulling. Zo kan ruimtelijke kwaliteit functioneren als een ‘bindmiddel’ dat verschillende belanghebbenden verenigt onder een gemeenschappelijk doel.

Founded in 1798, Rijkswaterstaat, the Dutch government’s agency for infrastructural works, brought flood security, navigable waterways and highways to the Netherlands. It is an iconic institution within Dutch society, best known for its ‘battle against the water’. The Zuiderzee Works (1920–1968) and the Delta Works (1954–1997) brought worldwide acclaim. This chapter tells the story of a humble semi-military organization that developed into a formidable institution of civil engineers with a strong technocratic mission mystique. It also recounts the institutional crisis the agency experienced in the 1970s–1990s when it was too slow to adapt to major sociocultural and political changes. To ride the waves of change, it eventually developed several proactive adaptation strategies and reinvented its mission mystique in managerial terms. Adaptation to climate change now presents another key challenge, for which Rijkswaterstaat will have to develop a new ‘social license to operate’.

Landscape architects play important roles in addressing societal challenges. To successfully address these challenges, this essay argues that they need to expand their understanding of boundaries and engage in boundary thinking. Distinguishing between physical, mental and socially constructed boundaries, we characterise boundary thinking as a creative process and productive motive in designing landscapes. Subsequently, we present four types of boundary-spanning roles for landscape architects to perform—the subject-based designer, the visionary narrator, the process-based designer, and the design-led entrepreneur—and point to the cognitive and social capacities needed to play any of these roles. We propose for landscape architecture to consider boundary thinking in agenda setting discourses and to include boundary spanning into practice. We suggest three avenues to pursue in realising professional opportunities: exploring the roles landscape architects play, understanding the environment that enables boundary-spanning work, and developing boundary theory in landscape architectural research.

Founded in 1798, Rijkswaterstaat, the Dutch government’s agency for infrastructural works, brought flood security, navigable waterways and highways to the Netherlands. It is an iconic institution within Dutch society, best known for its ‘battle against the water’. The Zuiderzee Works (1920–1968) and the Delta Works (1954–1997) brought worldwide acclaim. This chapter tells the story of a humble semi-military organization that developed into a formidable institution of civil engineers with a strong technocratic mission mystique. It also recounts the institutional crisis the agency experienced in the 1970s–1990s when it was too slow to adapt to major sociocultural and political changes. To ride the waves of change, it eventually developed several proactive adaptation strategies and reinvented its mission mystique in managerial terms. Adaptation to climate change now presents another key challenge, for which Rijkswaterstaat will have to develop a new ‘social license to operate’.