Search

In de praktijk lopen telers vaak tegen problemen aan van een slechte bodemkwaliteit. Intensieve bouwplannen, steeds zwaardere mechanisatie, uitloging (Ca-uitspoeling), piekneerslagen en de schaalvergroting in de landbouw leiden tot vermindering van de fysische bodemvruchtbaarheid en de structuur van de bodem. Dit veroorzaakt: toenemende problemen bij de bewerkbaarheid van de bodem; minder efficiënt gebruik van meststoffen; verhoogd risico van uit- en afspoeling van nutriënten; wateroverlast; verlaging van de opbrengst. Om de bodemstructuur te verbeteren, worden door industrie en handel zogeheten bodemverbeteraars en kalkmeststoffen aangeboden. Er is een grote variatie in type producten, de wijze waarop ze werken en de mate waarin ze een directe dan wel indirecte invloed op de bodemvruchtbaarheid kunnen hebben. Objectieve informatie over het effect van deze producten op de gewasopbrengsten en de fysische, chemische en biologische bodemvruchtbaarheid ontbreekt. Uit eerdere proeven is bekend dat effecten van bodem verbeterende maatregelen vaak pas na enkele jaren zichtbaar worden. Om het effect van verschillende bodemverbeteraars op opbrengst en bodemeigenschappen op de langere termijn te toetsen, zijn proefvelden aangelegd op drie kleilocaties (Kollumerwaard, Lelystad en Westmaas) en twee zandlocaties (Vredepeel, Valthermond). Op deze proefvelden zijn bouwplannen toegepast die gangbaar zijn voor de betreffende regio. Eventuele positieve effecten worden sterker met het verstrijken der jaren. Bovendien zijn deze het duidelijkst te onderscheiden wanneer op alle locaties hetzelfde gewas wordt geteeld. Daarom stonden er in het laatste jaar op alle proefvelden aardappels. In de proef zijn de ontwikkeling van de gewasopbrengst, de gewaskwaliteit en de bodemeigenschappen gevolgd over een periode van zes jaar (2010-2015).

In de praktijk lopen telers steeds vaker tegen problemen aan van een slechte bodemkwaliteit. Intensieve bouwplannen, steeds zwaardere mechanisatie, uitloging (Ca-uitspoeling), piekneerslagen en de schaalvergroting in de landbouw leiden tot vermindering van de fysische bodemvruchtbaarheid en de structuur van de bodem. Om de bodemstructuur te verbeteren, worden door industrie en handel zogeheten bodemverbeteraars en kalkmeststoffen aangeboden. Er is een grote variatie in type producten, de wijze waarop ze werken en de mate waarin ze een directe dan wel indirecte invloed op de bodemvruchtbaarheid hebben. Objectieve informatie over het effect van de aanbevolen producten op gewasopbrengsten en fysische, chemische en biologische bodemvruchtbaarheid ontbreekt. Uit eerdere proeven blijkt dat de effecten binnen 1 of 2 groeiseizoenen vaak afwezig zijn. Veel fabrikanten geven aan dat pas op langere termijn effecten te verwachten zijn.

De gebruiksnormen voor stikstof en fosfaat voor landbouwgronden zijn een belangrijke pijler van het Nederlandse mest- en ammoniakbeleid. Een goede bepaling en duiding van de fosfaattoestand van de bodem is daarbij van groot belang. Op verzoek van het ministerie van Economische Zaken heeft de CDM de methoden voor de bepaling van de fosfaattoestand van de bodem beoordeeld, en een advies opgesteld over de meest geschikte methoden voor de bemonstering van de bodem en de fosfaattoestand te bepalen

In het kader van IJkakker worden gewassensoren ingezet als monitor voor gewasontwikkeling. IJkakker heeft tot doel sensorgestuurde teeltmaatregelen te ontwikkelen. Het deelproject IJkakkerbemesting onderzoekt de mogelijkheden in de teelt van aardappelpootgoed en zetmeelaardappel. Uit een opname met gewassensoren kan een schatting worden gemaakt van de hoeveelheid stikstof die in een gewas zetmeelaardappel is opgenomen. Op basis van een eenvoudig groeimodel dat uit de temperatuursom de totale N-opname door het gewas berekent vanaf opkomst, kan de streefwaarde voor de N-opname op elke willekeurig tijdstip worden vastgesteld. Als de geschatte N-opname uit de sensordata lager is dan de streefopname op het tijdstip van sensing, wordt een stikstofbijmestgift berekend. Deze proef heeft als doel een stikstofbijmestsysteem voor zetmeelaardappel op basis van gewassensing te ontwikkelen en te vergelijken met een standaard praktijkbemesting en een bestaand N-bijmestsysteem gebaseerd op monstername van bodem en gewas.

Nieuwe dan wel verbeterde N-bijmeststrategieën op basis van gewassensing en een plan van aanpak om deze strategieën te testen.

De mest- en mineralenwetgeving is en wordt verder aangescherpt. Telers moeten daardoor het aanbod van meststoffen steeds scherper afstemmen op de gewasbehoefte. Bij gebruik van kunstmest is dat makkelijker dan bij gebruik van organische mestsoorten en composten. Deze beweging veroorzaakt dus een tendens naar verminderd gebruik van organische meststoffen. Dat is om diverse redenen een zorgelijke ontwikkeling, o.a. door een lagere organische stofaanvoer. Door beter gebruik te maken van de aanwezige kennis, kan de onzekerheid over de werking van de meststoffen voor een deel weggenomen worden en kunnen ook betere keuzes gemaakt worden in de organische meststoffen die goed bij gewas en bedrijf passen. Daardoor kan het gebruik van organische meststoffen bevorderd worden en kan de mineralenbenutting uit die meststoffen verhoogd worden.

De mest- en mineralen wetgeving is en wordt verder aangescherpt. Telers moeten daardoor steeds scherper het aanbod van meststoffen afstemmen op de gewasbehoefte. Bij gebruik van kunstmest is dat makkelijker dan bij gebruik van organische mestsoorten en composten. Deze beweging veroorzaakt dus een tendens naar verminderd gebruik van organische meststoffen. Dat is om diverse redenen een zorgelijke ontwikkeling, o.a. door een lagere organische stof aanvoer. Door beter gebruik te maken van de aanwezige kennis, zowel oude als recente, kan de onzekerheid over de werking van de meststoffen voor een deel weggenomen worden en kunnen ook betere keuzes gemaakt worden in de organische meststoffen die goed bij gewas en bedrijf passen. Daardoor kan het gebruik van organische meststoffen bevorderd worden en kan de mineralenbenutting uit die meststoffen verhoogd worden.

Binnen de PPS “Kleinschalige Bioraffinage” worden de mogelijkheden van raffinage van bietenblad voor winning van eiwit en andere bestanddelen onderzocht. In deze deskstudie is nagegaan wat de gevolgen hiervan zijn voor de bodemvruchtbaarheid en de stikstofverliezen (o.a. nitraatuitspoeling).

PPO en Altic voeren voor het Masterplan MineralenManagement (MMM) onderzoek uit naar mogelijkheden om de stikstofbenutting van aardappel te verbeteren door de ontwikkeling van nieuwe of verbeterde stikstofbijmestsystemen. Die systemen zijn in 2011/2012 ontworpen en er is een plan van aanpak opgesteld om ze gedurende twee jaar te toetsen in veldproeven. Dit (tussen)rapport gaat in op de veldproeven van 2012 die zijn uitgevoerd op een zuidoostelijke zandgrond (Vredepeel) en op löss (Hulsberg).

Digestaat is het restproduct dat overblijft na de (co)-vergisting van drijfmest voor de productie van biogas. Digestaat kan als meststof worden gebruikt in de akker- en tuinbouw en worden toegepast zoals drijfmest. De eigenschappen van digestaat zijn globaal vergelijkbaar met die van dierlijke mest. Dit rapport gaat in op de bemestende waarde van digestaat voor de landbouw en de risico’s van het gebruik van digestaat.

In opdracht van het MMM voeren PRI, PPO en Altic in 2012 t/m 2014 nieuw onderzoek uit naar rijenbemesting. Nagegaan wordt in welke mate rijenbemesting de efficiëntie van de toegediende meststof verhoogd. Ook wordt nagegaan op welke bodems rijenbemesting met name voordelen biedt. In 2012 zijn veldproeven uitgevoerd in consumptieaardappel op centrale zeeklei (Lelystad) en zuidoostelijk zand (Vredepeel) en in zaaiui op zuidwestelijke zeeklei (Westmaas).

De ‘Adviesbasis voor de bemesting van akkerbouw- en vollegrondsgroentengewassen’ bevat adviezen voor de bemesting met hoofd- en sporenelementen. De adviezen zijn vastgesteld door de Commissie Bemesting Akkerbouw/Vollegrondsgroententeelt. De adviesbasis is bedoeld voor zowel intermediairen (o.a. voorlichting, laboratoria, onderwijs, onderzoek) als telers.

In opdracht van het Productschap Akkerbouw onderzoeken PPO en Altic voor het Masterplan Mineralen Management (MMM) de mogelijkheden om de stikstofbenutting van aardappel te verbeteren door de ontwikkeling van nieuwe of verbeterde stikstofbemestingssystemen. De doelstelling van MMM is om verliezen van nutriënten naar bodem, water en lucht in de akkerbouw sterk terug te dringen. De stikstofbenutting door aardappel is matig tot vrij slecht. Dit kan worden verbeterd door te zorgen voor een goede bodemkwaliteit (bewortelbaarheid, gezondheid en vochtvoorziening) en door overdosering van stikstof te voorkomen. Dit project is gericht op het laatst genoemde aspect: een goede afstemming van de stikstofgift op de gewasbehoefte en het stikstofaanbod uit andere bronnen, zoals mineralisatie in de bodem.

Het precieze, optimale inwerkmoment hangt (naast de weersinvloed) verder af van de C/N!verhouding van het vanggewas. Bij een lage C/N!verhouding komt de stikstof na inwerken sneller vrij dan bij een hoge C/N- verhouding. De veronderstelling is dat dan beter iets later kan worden ingewerkt om het risico van N-verlies voordat het volggewas het kan opnemen, te minimaliseren. Bij hoge C/N!verhouding komt de stikstof langzamer vrij en kan wellicht beter wat eerder worden ingewerkt om ervoor te zorgen dat er zoveel mogelijk stikstof vrijkomt die nog door het volggewas maïs kan worden benut. Om deze veronderstelling te toetsen, is in 2010-2011 een veldproef uitgevoerd op zuidoostelijk zandgrond met als doel de relatie tussen optimaal inwerktijdstip in het voorjaar en C/N-verhouding nader te onderzoeken en om na te gaan of de C/N-verhouding zou kunnen worden gerelateerd aan uiterlijke kenmerken van het vanggewas.

Door aanscherping van de stikstofgebruiksnorm voor prei is het noodzakelijk om een zo hoog mogelijke stikstofbenutting te realiseren uit meststoffen (en zo weinig mogelijk verlies) om opbrengstderving te voorkomen of zoveel mogelijk te beperken. In dat kader zijn in 2011 op PPO-onderzoekslocatie Vredepeel (zuidoostelijk zandgrond) verschillende bemestingsstrategieën vergeleken in een late herfstteelt prei. Daarbij is tevens gekeken naar de geschiktheid van Fertraat (een mineralenconcentraat) als kunstmestvervanger voor basis- en/of bijbemesting in prei.

Verruiming van de vruchtwisseling met meer graan is gunstig voor de bodemkwaliteit en vaak ook voor de mineralenbenutting, maar is ongunstig voor het economisch bedrijfsresultaat. Met name op bedrijven met pootgoedaardappelen zijn forse opbrengststijgingen nodig om het inkomensverlies te compenseren die op dit moment weinig realistisch lijken. In dergelijke situaties kan beter eerst worden gekeken naar alternatieve maatregelen zoals organische meststofkeuze, inwerken van stro en het telen van vroege rassen. Ook verruiming met vroeg geoogste bloembolgewassen of groenten of landruil met een melkveehouder kunnen aantrekkelijkere alternatieven zijn.

Een sensor in het gewas kan helpen bij het snel en frequent meten van de stikstoftoestand in een aardappelgewas. Met weinig inspanning verhoogt de boer zo de stikstofefficiëntie.

Mestverwerking wordt gezien als één van de mogelijkheden om de druk op de mestmarkt in Nederland te verlichten. Dit kan door de mest te scheiden in een dunne en dikke fractie. Indien hierbij gebruikt wordt gemaakt van ultrafiltratie of gelijkwaardige industriële technieken en omgekeerde osmose ontstaat een mineralenconcentraat dat gebruikt kan worden als kunstmestvervanger. In 2009 zijn de ministeries van LNV (thans EL&I) en VROM (thans I&M) samen met het landbouwbedrijfsleven een pilot gestart waarbinnen onder andere onderzoek plaatsvindt naar de landbouwkundige en milieukundige effecten van het gebruik van mineralenconcentraten. In deze pilot zijn in 2009 en 2010 veldproeven uitgevoerd bij gras en aardappel. Doel van dit veldonderzoek was het vaststellen van de N-werking van de concentraten bij emissiearme toediening ten opzichte van kalkammonsalpeter (KAS), de meest gangbare kunstmeststikstof in Nederland. Naast mineralenconcentraten is in het onderzoek bij aardappel ook de dikke fractie meegenomen. Dit rapport beschrijft de resultaten van de aardappelproeven.

Dit (tussen)rapport gaat in op de veldproeven van 2012 die zijn uitgevoerd op een zuidoostelijke zandgrond (Vredepeel) en op löss (Hulsberg). In beide proeven zijn de volgende systemen beproefd: NBS-gewassensing vanaf gewassluiting, NBS-gewassensing + N-balans, Aardappelmonitoring Classic, Aardappelmonitoring Online, Aardappelbemestingsindicator.

Het mestbeleid beperkt de aanvoer van stikstof en fosfaat via meststoffen. In het kader van de Evaluatie Meststoffenwet 2012 is een studie uitgevoerd naar het effect van het mestbeleid op bodemvruchtbaarheid, in termen van bodem fosfaat en organische stof, en op de gewasopbrengsten. Uit de studie blijkt dat er geen aanwijzingen zijn dat de invoering van het gebruiksnormenstelsel in 2006 tot een slechtere bodemvruchtbaarheid heeft geleid. De fosfaattoestand van de bodem blijft stabiel of stijgt. De organische stofgehalten zijn bij de meeste combinaties van grondsoort en gewas stabiel gebleven of vertonen een stijgende lijn. Op maïsland en ander bouwland op zandgrond komen wel situaties met dalende organische stofgehalten voor, maar er is geen aantoonbaar verband met het mestbeleid. De gewasopbrengsten van de grote bouwlandteelten nemen na 2006 toe. Voor grasland is het niet mogelijk om een uitspraak te doen over de opbrengsten na 2006. De langjarige trend vanaf 1998 laten echter licht dalende opbrengsten zien.

Processing of manure intends to increase the use efficiency of nutrients. A concentrated solution of nitrogen (N) and potassium (K) (‘mineral concentrate’) is one of the possible products resulting from manure processing. A study is carried out in the Netherlands to determine the agronomic and environmental effects of the production and use of such mineral concentrates. This concentrate is produced by reverse osmosis of the liquid fraction of separated livestock slurry. On average 92% of the N in mineral concentrate is present as ammonium-N, the other 8% as organic N. Pot experiments with different soils and crops showed that the Nitrogen Fertiliser Replacement Value (NFRV) of mineral concentrate compared to calcium ammonium nitrate (CAN) ranged from 76 – 97%. The NFRV of injected mineral concentrate compared to CAN ranged in the field experiments from 72 – 84% for arable land and 54 – 80% for grassland. NFRV of injected mineral concentrate was similar to that of injected liquid ammonium nitrate. Mineral concentrate is an ammonium (NH4) containing fertiliser with a high pH (about 8). Experiments showed that application of mineral concentrates may result in ammonia (NH3) and nitrous oxide (N2O) emissions. Injection or incorporation of mineral concentrate strongly decreased NH3 emission. The N2O emission from mineral concentrate is probably related to the presence of organic carbon in concentrates and/or high NH3 concentration in the soil. The risk of nitrate leaching from applied mineral concentrates was similar or lower than that from CAN, for both grassland and arable land. Obviously, NH3 emission and denitrification were the dominant N loss pathways after application of mineral concentrate. There is scope to decrease N losses and increase NFRV of mineral concentrate by use of low NH3 emission application techniques, and a further decrease of the organic N content of concentrate. Scenario analyses on national scale showed that large scale use of mineral concentrate and the attending solid fraction in the Netherlands decreased the need for mineral N and P fertilisers up to 15% and 82%, respectively. Moreover, the manure surplus in Netherlands decreases up to 84% and therefore this manure has not to be exported. The total NH3 and N2O emissions and N leaching in the Netherlands hardly changed in the scenarios. Large scale use of mineral concentrate increases the N and P use efficiency on a national scale. Key words: fertiliser, manure, mineral concentrate, nitrogen, potassium, processing, reverse osmosis

De precisiebemestingsrobot moet in april 2012 zijn eerste rondjes draaien over akkerbouwland. De robot rijdt na elke werkgang zelfstandig naar een mobiel vulstation en wordt daar automatisch bijgevuld. Hij kan in één werkgang de volledige bemestingsbehoefte geven. Onderzoekers van PPO AGV en Wageningen UR Livestock Research deden op verzoek van NCOR in de zomer van 2011 proeven met de zodebemester-PPL op grasland.

Analysemethoden om de stabiliteit van de organische stof van verschillende organische meststoffen inclusief digestaat te beoordelen.

Innovatie project Nutrienten Waterproof op PPO-boerderij Vredepeel

In opdracht van Slootsmid en Landbouwcommunicatie BV hebben PPO-AGV en Wageningen Livestock Research een veldproef op grasland uitgevoerd om een door de opdrachtgever ontwikkelde mesttoedieningsmachine te testen op grasland. De ontwikkelde machine maakt het mogelijk om vloeibare kunstmeststoffen (N-houdende, maar ook andere) in één werkgang in combinatie met drijfmest toe te dienen. De machine wordt door de opdrachtgever als zodebemester-PPL aangeduid. Het bleek dat het goed mogelijk is om vloeibare kunstmeststof (inclusief spuiloog) in combinatie met drijfmest toe te dienen met de zodebemester-PPL, waarbij de dosering van de vloeibare kunstmest en de drijfmest afzonderlijk van elkaar kunnen worden ingesteld. Het was met de gebruikte machine niet mogelijk om grote hoeveelheden (>1,4 m3 per ha) van laag-geconcentreerde vloeibare N-meststoffen zoals mineralenconcentraat toe te dienen. Daarvoor zou de capaciteit van de pomp voor de vloeibare kunstmeststoffen (een slangenpomp) op de zodebemester-PPL moeten worden verhoogd.