Search

Nu groen steeds meer in beeld is als instrument voor klimaatadaptatie wordt ook de behoefte aan wetenschappelijke kennis hierover groter. Die wordt in het onderzoeksproject ‘Effectief groen voor klimaatadaptatie in de stad’ geleverd en zo toegesneden dat het ook in de praktijk kan worden toegepast. In dit artikel wordt uit de doeken gedaan hoe het project is opgezet.

In de zeventiende eeuw liet de stedelijke elite op grote schaal buitenplaatsen en landgoederen in het Hollandse laagland aanleggen. Zij verkoos de meest welgelegen plaatsen voor hun zomerverblijf met speelhuizen, bomenlanen en geschoren hagen. De voorkeur om in elkaars nabijheid te gaan wonen was veelal ingegeven door eenzelfde gebruik of vanwege een vergelijkbare stedelijke of landschappelijke beleving van de omgeving. Door identieke keuze drukte de elite hun stempel op het landschap. Door historische kaarten en inventarisaties met verklaringen uit historische bronnen te combineren zijn de belangrijkste vestigings-en compositiefactoren met de daarbij samenhangende gebruiks-en belevingsmotieven bepaald. De analyse toont met behulp van kaarten en historische prenten aan, hoe destijds de buitenplaatsenaanleg door stedelijke en landschappelijke vernieuwingen werd beïnvloed (trekvaarten, droogmakerijen, afzandingen, jacht en wandelen, wonen in de stad aan straten en pleinen in het groen en dergelijke). Op basis van de bovengenoemde factoren en motieven zijn de meest typerende buitenplaatsenlandschappen tussen 1630 en 1730 bepaald en deze zijn samengevat in Hollands Tempe, de lustlandschappen van Holland. In de afgelopen decennia heeft provinciaal ruimtelijk erfgoedbeleid over buitenplaatsen steeds meer aandacht gekregen voor het behoud van de omgeving van buitenplaatsen in buitenplaats-of landgoedbiotopen of buitenplaatsenlandschappen. Deze groepen buitenplaatsen, buitenplaatsenlandschappen, vormen veelal de basis voor onze groene structuren en parken in en om de steden. Voor de toekomst van deze groenstructuren is het nodig om naast de klimatologische, ecologische en economische waarden ook de cultuurhistorische en identiteitswaarden te onderstrepen. Dit onderzoek heeft een bijdrage willen vormen in het vergroten van het begrip van deze erfgoedlandschappen voor toekomstig gebruik.

In de zeventiende eeuw liet de stedelijke elite op grote schaal buitenplaatsen en landgoederen in het Hollandse laagland aanleggen. Zij verkoos de meest welgelegen plaatsen voor hun zomerverblijf met speelhuizen, bomenlanen en geschoren hagen. De voorkeur om in elkaars nabijheid te gaan wonen was veelal ingegeven door eenzelfde gebruik of vanwege een vergelijkbare stedelijke of landschappelijke beleving van de omgeving. Door identieke keuze drukte de elite hun stempel op het landschap. Door historische kaarten en inventarisaties met verklaringen uit historische bronnen te combineren zijn de belangrijkste vestigings-en compositiefactoren met de daarbij samenhangende gebruiks-en belevingsmotieven bepaald. De analyse toont met behulp van kaarten en historische prenten aan, hoe destijds de buitenplaatsenaanleg door stedelijke en landschappelijke vernieuwingen werd beïnvloed (trekvaarten, droogmakerijen, afzandingen, jacht en wandelen, wonen in de stad aan straten en pleinen in het groen en dergelijke). Op basis van de bovengenoemde factoren en motieven zijn de meest typerende buitenplaatsenlandschappen tussen 1630 en 1730 bepaald en deze zijn samengevat in Hollands Tempe, de lustlandschappen van Holland. In de afgelopen decennia heeft provinciaal ruimtelijk erfgoedbeleid over buitenplaatsen steeds meer aandacht gekregen voor het behoud van de omgeving van buitenplaatsen in buitenplaats-of landgoedbiotopen of buitenplaatsenlandschappen. Deze groepen buitenplaatsen, buitenplaatsenlandschappen, vormen veelal de basis voor onze groene structuren en parken in en om de steden. Voor de toekomst van deze groenstructuren is het nodig om naast de klimatologische, ecologische en economische waarden ook de cultuurhistorische en identiteitswaarden te onderstrepen. Dit onderzoek heeft een bijdrage willen vormen in het vergroten van het begrip van deze erfgoedlandschappen voor toekomstig gebruik.

Groen en water (natuurlijk kapitaal) is belangrijk voor de Nederlandse steden. Het draagt bij aan een gezonde, aantrekkelijke leefomgeving en heeft voordelen voor bewoners en bedrijven. Bij stedelijk ontwikkeling is daar vaak onvoldoende aandacht voor en krijgen de economische belangen voorrang. De 'maatschappelijke baten' van groen en water kunnen daardoor verloren gaan. Het RIVM presenteert modellen die acht maatschappelijke baten van stedelijk groen en water in beeld brengen. Het gaat om effecten van groen op de verkoeling van de stad, op de gezondheid, en op de luchtkwaliteit, effecten van water en groen op huizenprijzen, effecten van groen op energiebesparing door de beschutting van bomen, energieopwekking uit (snoei)restanten van groen, houtproductie, en ten slotte de aanwezigheid van groen om koolstofdioxide af te vangen om effecten van klimaatverandering tegen te gaan. De modellen geven ook aan welke effecten stedenbouwkundige plannen zullen hebben op de aanwezigheid van groen en water in steden. De modellen worden gebruikt voor de kaarten die zijn ontwikkeld voor de Atlas Natuurlijk Kapitaal. Ook leveren ze input voor het landelijke Natuurlijk Kapitaal Model. Dit landelijke model wordt ontwikkeld zodat de manieren om maatschappelijke baten te berekenen voor elke beleidsvraag hetzelfde zijn. Het RIVM heeft de rekentool voor baten van groen en water in de stad (TEEB-Stad) in beheer gekregen en zal hem verder ontwikkelen. In dit rapport staat beschreven hoe de modellen zijn opgezet en welke uitkomsten de modellen leveren. De eerste versies van de modellen worden beschreven en toekomstige ontwikkelingen van het Natuurlijk Kapitaal Model worden belicht.

Groen en water (natuurlijk kapitaal) is belangrijk voor de Nederlandse steden. Het draagt bij aan een gezonde, aantrekkelijke leefomgeving en heeft voordelen voor bewoners en bedrijven. Bij stedelijk ontwikkeling is daar vaak onvoldoende aandacht voor en krijgen de economische belangen voorrang. De 'maatschappelijke baten' van groen en water kunnen daardoor verloren gaan. Het RIVM presenteert modellen die acht maatschappelijke baten van stedelijk groen en water in beeld brengen. Het gaat om effecten van groen op de verkoeling van de stad, op de gezondheid, en op de luchtkwaliteit, effecten van water en groen op huizenprijzen, effecten van groen op energiebesparing door de beschutting van bomen, energieopwekking uit (snoei)restanten van groen, houtproductie, en ten slotte de aanwezigheid van groen om koolstofdioxide af te vangen om effecten van klimaatverandering tegen te gaan. De modellen geven ook aan welke effecten stedenbouwkundige plannen zullen hebben op de aanwezigheid van groen en water in steden. De modellen worden gebruikt voor de kaarten die zijn ontwikkeld voor de Atlas Natuurlijk Kapitaal. Ook leveren ze input voor het landelijke Natuurlijk Kapitaal Model. Dit landelijke model wordt ontwikkeld zodat de manieren om maatschappelijke baten te berekenen voor elke beleidsvraag hetzelfde zijn. Het RIVM heeft de rekentool voor baten van groen en water in de stad (TEEB-Stad) in beheer gekregen en zal hem verder ontwikkelen. In dit rapport staat beschreven hoe de modellen zijn opgezet en welke uitkomsten de modellen leveren. De eerste versies van de modellen worden beschreven en toekomstige ontwikkelingen van het Natuurlijk Kapitaal Model worden belicht.

Vegetation is often represented in an oversimplified way in hydrological models for urbanised catchments, resulting in a generalised parameterisation of urban green. This is common practice, despite the fact that some studies clearly indicate that both the coverage and influence of urban green is often underestimated. In general vegetated surfaces play an important role as areas of recharge, for the redistribution of precipitation and in the regulation of surface runoff, especially for medium intensity storms. Hence, a more realistic and spatially distributed vegetation parameterisation would be of high value for hydrological modelling in urban catchments. In this paper an Earth observation based methodology is presented as an alternative to quantify the influence of canopy interception storage as well as the influence of seasonal dynamics on the urban water balance. Results indicate that Earth observation based interception storage capacities for the Upper Woluwe catchment (Brussels) are up to 25% higher than values obtained from literature, resulting in an increase of cumulative interception rates with 10% over a two year period. The results seem to vary with the rainfall intensity as well as with seasonal dynamics. In order to prove the general applicability of the proposed approach, these results need further confirmation using multi-year analyses and preferably a validation with ground truthing, which is a challenging future task. In een stedelijke context wordt vegetatie vaak op een overmatig eenvoudige manier voorgesteld in hydrologische modellen. Dit resulteert meestal in een zeer ruwe parameterisering van urbaan groen. Deze benadering is wijd verspreid, ondanks het feit dat studies aantonen dat zowel de dekking, als de invloed van stedelijk groen vaak onderschat wordt. Begroeide oppervlakken spelen een belangrijke rol inzake infiltratie in de bodem en de aanvulling van grondwater, de herverdeling van neerslag en de regulering van oppervlakkige afvoer, in het bijzonder voor middelgrote stormen. Dit maakt dat een meer realistische en ruimtelijk verdeelde parameterisering van urbane vegetatie van grote waarde kan zijn voor de modellering van stedelijke waterbekkens. In deze paper wordt een aardobservatie gebaseerde methode voorgesteld voor de kwantificering van interceptie door het stedelijk landschap (vnl. vegetatieve landschapselementen zoals bomen, struiken, etc.), alsook de seizoenale dynamiek en de invloed op de stedelijke waterbalans. De resultaten tonen dat de aardobservatie gebaseerde interceptie in het bovenstrooms gedeelte van het Woluwe-bekken (Brussel) tot 25% hoger liggen dan de waarden gebaseerd op literatuur. Over een periode van 2 jaar betekent dit een toename met 10% van de cumulatieve interceptie. De interceptiewaarden blijken ook te variëren in functie van de neerslagintensiteit en vertonen een seizoenale dynamiek. Een meerjarige analyse, bij voorkeur met grondmetingen, is noodzakelijk om de bekomen resultaten te bevestigen, wat een uitdaging vormt voor de toekomst.

Hogeschool Larenstein heeft er sinds kort twee nieuwe opleidingen bij: stedelijke beplantingen en procesgerichte landschapsarchitectuur. Bovendien is een kenniskring stedelijke beplantingen van start gegaan, die aansluit bij de kennnis binnen Alterra

Een overzicht is gegeven van zes voorbeeldprojecten intensief ruimtegebruik. De kern van de herinrichting; per saldo; de toekomst; en de winst zijn vermeld

Hogeschool Larenstein heeft er sinds kort twee nieuwe opleidingen bij: stedelijke beplantingen en procesgerichte landschapsarchitectuur. Bovendien is een kenniskring stedelijke beplantingen van start gegaan, die aansluit bij de kennnis binnen Alterra

De groennorm die in dit onderzoek wordt getoetst is de groennorm van het Beoordelingskader Groen in de Stad. Sinds de jaren zestig zijn verschillende groennormen gehanteerd. Sommige van deze normen komen uit de hoek van de recreatie en natuur, andere uit de huisvestingssfeer. Deze studie is in het kader van GIOS uitgevoerd

In samenwerking tussen Alterra en acht gemeenten is een systematiek ontworpen voor het aanduiden van verschillende kwaliteitsniveaus voor stedelijk groen. Het systeem is gebaseerd op functies die het groen als integraal onderdeel van de openbare ruimte vervult. Voor het beoordelen van de kwaliteit kan per functie naar verschillende kwaliteitskenmerken worden gekeken. Voor drie kwaliteitsniveaus zijn criteria voor deze kenmerken uitgewerkt. Tenslotte is voor enkele beheereenheden aangegeven hoe de jaarlijkse beheerkosten kunnen worden gekoppeld aan het kwaliteitsniveau.

In samenwerking tussen Alterra en acht gemeenten is een systematiek ontworpen voor het aanduiden van verschillende kwaliteitsniveaus voor stedelijk groen. Het systeem is gebaseerd op functies die het groen als integraal onderdeel van de openbare ruimte vervult. Voor het beoordelen van de kwaliteit kan per functie naar verschillende kwaliteitskenmerken worden gekeken. Voor drie kwaliteitsniveaus zijn criteria voor deze kenmerken uitgewerkt. Tenslotte is voor enkele beheereenheden aangegeven hoe de jaarlijkse beheerkosten kunnen worden gekoppeld aan het kwaliteitsniveau.

In dit onderzoek is de maatschappelijke en economische waarde van de integrale beplantingsmethode ten opzichte van de blijvers-wijkersmethode onderzocht in vier deelonderzoeken, waaronder gesprekken met wandelaars in een integraal beplant recreatiegebied, beoordeling van foto's en schetsen door recreanten en bewoners, en gesprekken met deskundigen. De integrale beplantingsmethode blijkt vooral te worden gewaardeerd vanwege het feit dat deze methode snel resultaat geeft, en vanwege de open structuur en veiligheid. Dit betekent echter niet dat deze methode ook door iedereen aantrekkelijker wordt gevonden dan de traditionele blijvers-wijkersmethode. Over het algemeen geldt dat de relatieve waardering van de beplantingsmethoden sterk wordt beonvloed door de context waarin de beoordeling plaatsvindt. Ook over de economische meerwaarde van de integrale beplantingsmethode lopen de meningen uiteen.

De groennorm die in dit onderzoek wordt getoetst is de groennorm van het Beoordelingskader Groen in de Stad. Sinds de jaren zestig zijn verschillende groennormen gehanteerd. Sommige van deze normen komen uit de hoek van de recreatie en natuur, andere uit de huisvestingssfeer. Deze studie is in het kader van GIOS uitgevoerd

In dit onderzoek is de maatschappelijke en economische waarde van de integrale beplantingsmethode ten opzichte van de blijvers-wijkersmethode onderzocht in vier deelonderzoeken, waaronder gesprekken met wandelaars in een integraal beplant recreatiegebied, beoordeling van foto's en schetsen door recreanten en bewoners, en gesprekken met deskundigen. De integrale beplantingsmethode blijkt vooral te worden gewaardeerd vanwege het feit dat deze methode snel resultaat geeft, en vanwege de open structuur en veiligheid. Dit betekent echter niet dat deze methode ook door iedereen aantrekkelijker wordt gevonden dan de traditionele blijvers-wijkersmethode. Over het algemeen geldt dat de relatieve waardering van de beplantingsmethoden sterk wordt beonvloed door de context waarin de beoordeling plaatsvindt. Ook over de economische meerwaarde van de integrale beplantingsmethode lopen de meningen uiteen.

Een overzicht is gegeven van zes voorbeeldprojecten intensief ruimtegebruik. De kern van de herinrichting; per saldo; de toekomst; en de winst zijn vermeld

Amsterdam staat voor de opgave om duizenden nieuwe woningen te bouwen. Dat gebeurt op nieuwe locaties (bijvoorbeeld IJburg, Zeeburgereiland) en als stedelijke vernieuwing. Vrijwel altijd moet daarbij in hoge dichtheden worden gebouwd met alsgevolg dat er voor plantsoentjes, tuintjes en speelweiden minder ruimte is. Dat betekent niet dat het groen uit de stad verdwijnt. In dit boekje staan voorbeelden van vernieuwend omgaan met groen in de stad. Dit boekje is samengesteld door ALTERRA inopdracht van de dienst Ruimtelijke Ordening van Amsterdam

Amsterdam staat voor de opgave om duizenden nieuwe woningen te bouwen. Dat gebeurt op nieuwe locaties (bijvoorbeeld IJburg, Zeeburgereiland) en als stedelijke vernieuwing. Vrijwel altijd moet daarbij in hoge dichtheden worden gebouwd met alsgevolg dat er voor plantsoentjes, tuintjes en speelweiden minder ruimte is. Dat betekent niet dat het groen uit de stad verdwijnt. In dit boekje staan voorbeelden van vernieuwend omgaan met groen in de stad. Dit boekje is samengesteld door ALTERRA inopdracht van de dienst Ruimtelijke Ordening van Amsterdam