Search

In accordance with the principles of primacy and effectiveness of European Union law, the Court of Justice of the European Union (CJEU), when interpreting it, affects the application of national rules. An example of such interference is the influence of European case-law on the application of national provisions regulating the institution of unfair contract terms. Therefore, the article addresses the problem of the impact of CJEU case law issued on the basis of Art. 6 of Directive 93/13/EEC for the interpretation of its Polish counterpart, i.e. Art. 3851 of the Polish Civil Code, which both regulate the sanction affecting an unfair contract term. The analysis covers: (i) presentation of the CJEU judgements; (ii) legal characteristics of the aforementioned sanction, which leads to a conclusion of its uniqueness and autonomic character; (iii) issue of specific consumer rights related to the unfair contract terms (opposition to protection and opposition to the annulment of the contract); (iv) application of sanction in Polish civil proceedings. Analysis of the abovementioned issues leads the Author to the conclusion that Polish law does not meet the requirements set by CJEU. However, there is no need for legislator's intervention in this field. The proper way to ensure that the sanction is effective and proportionate is to develop a uniform, consistent with European standards, case law of national courts.

The regulation on defects of consent loses its usefulness and should be replaced by special regulations, more suited to the requirements of consumer e-commerce. The study’s main objective is to verify whether, due to the evolution of the concept of the declaration of intent, the emergence of non-individual consumer protection instruments, and technological developments the code regulation of defects in the declaration of will remains useful in the case of contracts concluded by consumers on the Internet. The impact of the development of the Internet environment on the applicability and effectiveness of this traditional private institution is analyzed. Mechanisms that, in practice, displace the regulation of vice of consent are indicated.

W monografii podjęto rozważania na temat przydatności kodeksowej regulacji wad oświadczenia woli w konsumenckim obrocie internetowym wobec ewolucji koncepcji oświadczenia woli oraz rozbudowy instrumentów ochrony konsumenta o charakterze nieindywidualnym. Wskazano mechanizmy zastępcze, które wypierają w praktyce regulację wad oświadczenia woli oraz poddano analizie wpływ rozwoju środowiska internetowego na adekwatność kodeksowego unormowania, co umożliwiło kompleksową ocenę uregulowań przyjętych w systemie prawnym. Każda z części publikacji rozpoczyna się od wyznaczenia zakresu sytuacji, w których może wystąpić określona wada oświadczenia woli, następnie przedstawiane są czynniki zmniejszające jej przydatność, po czym wskazywane są inne mechanizmy prawne, których zastosowanie jest dopuszczalne. Wyczerpująco omówiono następujące zagadnienia: - ewolucja celu regulacji wad oświadczeń woli – w tym: kontekst historyczny, dążenie do wyrównania szans w realiach masowych umów konsumenckich oraz kierunki dalszego rozwoju regulacji w kontekście przemian technologicznych; - skutki działania osoby niezdolnej do samodzielnego złożenia oświadczenia woli – w stanie wyłączającym świadome i swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, o ograniczonej zdolności do czynności prawnych lub pozbawionej zdolności do czynności prawnych. Wychodząc od analizy ewolucji celu regulacji, określono elementy, które mogą uniemożliwiać jego realizację w przypadku umów zawieranych na konsumenckim rynku internetowym. Wskazano konsekwencje prawne działania osoby niezdolnej do zawarcia umowy a także typowe dla środowiska internetowego problemy z tym związane i możliwe sposoby ich rozstrzygnięcia; - brak zamiaru wywołania skutków prawnych – zwrócono uwagę na instytucję pozorności i jej przydatność w konsumenckim obrocie internetowym oraz przedstawiono różne sposoby rozwiązania problemów związanych ze złożeniem oświadczenia woli w środowisku internetowym pomimo braku zamiaru wywołania skutków prawnych (w tym m.in.: poprzez zastosowanie reguł przypisania, system potwierdzeń, mechanizm inkorporacji wzorca umownego, odstąpienie od umowy); - działanie w zaufaniu do nieprawdziwego obrazu rzeczywistości (błąd) – omówiono takie kwestie jak: brak zachowania należytej staranności przez składającego oświadczenie woli, przedkontraktowe obowiązki informacyjne, nierzetelne lub nielojalne działanie drugiej strony umowy, wyłączenie możliwości wystąpienia błędu poprzez zastosowanie wykładni opartej na standardzie uzasadnionych oczekiwań konsumenta, wpływ zastosowania nowych technologii na możliwość powołania się na błąd; - działanie pod wpływem nacisku (groźba i inne sposoby wymuszenia zachowania) – przedstawiono typowe sytuacje, w których groźba pochodzi od osoby trzeciej, od podmiotu tradycyjnie uznawanego za słabszy lub od przedsiębiorcy oraz ich konsekwencje (dopuszczalność powołania się na groźbę i inne mechanizmy ochronne); - oświadczenie woli spowodowane nadużyciem szczególnych okoliczności po stronie oświadczającego przez inną osobę – poddano analizie ewolucję wykładni poszczególnych przesłanek wyzysku, alternatywne mechanizmy ochronne znajdujące zastosowanie w przypadku dysproporcji pomiędzy podmiotami prawa cywilnego i problemy związane z personalizacją w konsumenckim obrocie internetowym. Przeprowadzone w monografii rozważania umożliwiają udzielenie odpowiedzi na pytanie o przydatność kodeksowej regulacji wad oświadczeń woli, a także pozwalają na dostrzeżenie regulacji szczególnych, bardziej dopasowanych do wymogów internetowego obrotu konsumenckiego. Praca stanowi monograficzne wydanie rozprawy doktorskiej obronionej na Wydziale Prawa i Administracji UJ w Krakowie w 2019 r.

Przedmiotem artykułu jest recenzja książki autorstwa Marcina Łolika pt. Współczesne prawo kontraktów – wybrane zagadnienia (wyd. Warszawa 2014, s. 166.), która została opublikowana w serii „Monografie prawnicze”. Recenzowana praca omawia szereg postanowień umownych wybranych przez autora. Poruszane są zatem kwestie postanowień umownych, a nie prawa kontraktów (prawa zobowiązań umownych) w rozumieniu przedmiotowym – jako gałęzi prawa. W książce czytelnik nie znajdzie jednak często występujących klauzul dotyczących wyboru sądu, mechanizmów waloryzacji, kar umownych, a w końcu – zmian lub rozwiązania umowy. Autor recenzji skłania się wobec tego ku tezie, że książka powinna być traktowana jako zbiór esejów prawniczych, a nie monografia naukowa. The present paper is a review of the book by Martin Łolik entitled Współczesne prawo kontraktów – wybrane zagadnienia (in English: The Modern Law of Contracts – Selected Issues (edited in Warsaw 2014, pp. 166), which was released in the series "Legal monographs." Reviewed work discusses a number of contractual clauses chosen by the author. Issues discussed are therefore contractual provisions, but not the contract law itself as a branch of law. In the book the reader would not find such frequently applied clauses as the choice of court, indexation tools, liquidated damages, and, finally, amendment or termination clauses. Therefore the reviewer presents the thesis that the book should be regarded as a collection of legal essays, and not as an academic monograph.

Istotnym celem integracji zewnętrznej prawoznawstwa jest wzmacnianie więzi, która łączy je z dogmatykami poszczególnych gałęzi prawa. Równie ważne jest, by filozofia prawa otwierała nowe perspektywy dla analiz dogmatycznoprawnych o praktycznym znaczeniu. Niniejsze opracowanie podejmuje próbę realizacji tych celów, omawiając problemy dogmatyki prawa umów wzajemnych z perspektywy filozofii Paula Ricoeura. W tekście została dokonana prezentacja wycinka dorobku anglosaskiej teorii prawa umów, który może być interesujący dla dogmatyki polskiego prawa cywilnego, ze szczególnym uwzględnieniem tzw. teorii obietnicy. Równocześnie poruszone są dwa podstawowe problemy teoretyczne prawa umów wzajemnych, tj. problem istoty więzi prawnej łączącej strony umowy oraz problem uzasadnienia ochrony ww. więzi przez prawo stanowione. Udostępnienie publikacji Wydawnictwa Uniwersytetu Łódzkiego finansowane w ramach projektu „Doskonałość naukowa kluczem do doskonałości kształcenia”. Projekt realizowany jest ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój; nr umowy: POWER.03.05.00-00-Z092/17-00.

Sądy westminsterskie w średniowieczu obejmowało ochroną prawną ograniczony zakres umów. Zgodnie z paremią ex nudo pacto non oritur action, do kontraktów zaskarżalnych należały te sporządzone w formie „aktu z pieczęcią” (deed, specialty) oraz te, w których powód wykonał już swoje świadczenie (executed contract). Pozostałe umowy, które określano w prawniczym żargonie mianem „prostych porozumień” były pozbawione ochrony prawnej przed tymi sądami. Od XIV w. sędziowie westminsterscy zmuszeni byli do weryfikacji spojrzenia na rozwijające się prawo zobowiązań. Prawnicy zaczęli posługiwać się rytami o rodowodzie deliktowym (ryt w sprawie, ryt promisyjny) w celu ochrony sytuacji kontraktowych. Wskazywano, że pozwany wyrządził powodowi szkodę na skutek oszustwa polegającego na niedotrzymaniu złożonej przy zawieraniu umowy obietnicy. During the Middle Ages the common law courts recognized the limited scope of agreements. Pursuant to the ex nudo pacto non oritur action maxim among the enforceable contracts there were these concluded under seal (deed, specialty) and these where the plaintiff has already performed his duty (executed contract). The other agreements were denominated by lawyers as the simple executory contracts and were unenforceable in the common law courts. Since the 14th century the Westminster judges were forced to change their views on the developing contract law. In order to protect the contractual rights the common law lawyers began to apply the writs which descended from the tort remedies (action on the case, assumpsit). Such approach was justified by the opinion that the defendant has caused a damage by the deceitful non-performance of the

Zgodnie z zasadą actio personalis moritur cum persona, prawa i obowiązki strony wygasały z chwilą śmierci. Z tej przyczyny w angielskim common law następcy prawni nie mogli pozwać dłużników swojego poprzednika; z drugiej strony byli chronieni przed wierzycielami zmarłego. Trudno przecenić znaczenie zasady dla stosunków prawnych, szczególnie w zakresie prawa umów. We wczesnych latach (XII – XIII wiek) funkcjonowania zasady obejmowała niemal wszystkie roszczenia, które nie były związane z nieruchomościami. Jednak prawnicy zaczęli tworzyć coraz więcej wyjątków, które zawęziły sferę stosowania zasady. W rezultacie na początku XVII wieku (Pynchon’s case z 1611) sąd faktycznie przekształcił zasadę actio personalis moritur cum persona w wyjątek. Warto zauważyć, że historia maksymy może stanowić przykład specyfiki prawa angielskiego i dominacji jego zasad proceduralnych. Przez wieki najważniejszym powodem przeciw przekazywaniu praw i obowiązków była praktyczna niemożność złożenia przysięgi oczyszczającej. W takim przypadku prawnicy mogą jedynie modyfikować reguły dowodowe. Zamiast tego w Anglii postanowiono potraktować prawa i obowiązki zmarłego jako wygasłe. W rezultacie konsekwencje doktryny actio personalis moritur cum persona posunęły się o wiele za daleko. Pursuant to the maxim that "actio personalis moritur cum persona", the claims and debts of the party become extinct on the day of its death. That is the reason why in English common law the successors could not sue their predecessor’s debtors; on the other hand, they were protected against the creditors of the deceased. It is difficult to exaggerate the importance of doctrine for the legal relations, especially in the scope of contract law. In early years (12th-13th centuries) of the doctrine nearly all personal actions were concerned. However, lawyers began to create more and more exceptions that narrowed the maxim’s impact. As a result, at the beginning of the 17th century (the Pynchon’s case, 1611) the court has in fact transformed the doctrine of "actio personalis moritur cum persona" into the exception. It is worthwhile to note that the maxim’s history may act as an example of the peculiarity of English law and the domination of its procedural rules. During the centuries the most important reason against the transmission of rights and duties was the practical impossibility of the wager of law’s application. In that case lawyers could only have modify rules of evidence. Instead, in England it was decided to treat the claims and debts of the deceased as extinct. As a result, the consequences of the "actio personalis moritur cum persona" doctrine have gone much too far.