Search

Tekst prezentuje znaczenie i funkcje jednej z podstawowych zasad prawa cywilnego, jaką jest autonomia woli stron. Artykuł wskazuje obecne przemiany tej zasady prawa, służące odchodzeniu od czysto formalnego założenia gwarantującego w równym stopniu wpływ na kształtowanie treści stosunków prawnych, zwłaszcza w obrocie masowym, gdzie aktualnie jest ona najbardziej narażona na utratę swojego znaczenia. Zwrócono uwagę przede wszystkim na zmiany ilościowe i jakościowe jej zastosowania. Ponadto dokonano analizy przemian w podejściu prawodawcy do kształtowania autonomii woli podmiotów prywatnych. Oprócz opisania charakteru prawnego autonomii, wskazano współczesne funkcje autonomii woli oraz jej związek z zasadą równości. Szczególną uwagę poświęcono zagadnieniu współczesnego znaczenia autonomii woli na przykładzie umowy konsumenckiej i wiążącej się z tym pozorności swobody umów. Rozważania oparto głównie na metodzie empirycznej. Kluczową konkluzją jest spostrzeżenie na temat obecnych oczekiwań w sto­sunku do autonomii woli. Zaobserwowano również kryzys relacji między zasadą autonomii woli stron stosunku prawnego a zasadą równości (pochodną autonomii). The text presents the meaning and functions of one of the fundamental principles of civil law, which is the autonomy of will of parties. The purpose of the article is to indicate the current changes to that principle of law, the goal of which is to depart from a purely formal presumption that guarantees an equal impact on shaping the content of legal relations, especially in mass trade, where, today, it is most exposed to losing its significance. Atten­tion is paid primarily to the quantitative and qualitative changes in its application. Moreover, the changes in the leg­islator’s approach to shaping the autonomy of will of private entities are analysed. In addition to describing the legal nature of autonomy, the contemporary functions of the autonomy of will and its correlation with the principle of equality are pointed out. Extra attention is paid to the issue of the contemporary meaning of the autonomy of will, using the example of a consumer contract and the associated apparent freedom of contracts. The considerations are based mainly on the empirical method. A key conclusion is an observation of the current expectations related to the autonomy of will. Additionally, the crisis in the correlation between the principle of autonomy of will of the parties to a legal relationship and the principle of equality (derived from autonomy) is also revealed. В тексте представлены значение и функции одного из основополагающих принципов граж­данского права – автономии воли сторон. Цель статьи – обозначить современные трансформации этого принципа права, которые служат отходу от чисто формального убеждения, гарантирующего равное вли­яние на формирование содержания правоотношений, особенно в массовой торговле, где он в настоящее время наиболее подвержен риску утраты своего значения. Внимание было уделено в первую очередь ко­личественным и качественным изменениям в его применении. Кроме того, проводится анализ изменений в подходе законодателя к формированию автономии воли частных субъектов. Помимо описания право­вой природы автономии, были отмечены современные функции автономии воли и ее связь с принципом равенства. Особое внимание было уделено вопросу современного значения автономии воли на примере потребительского договора и связанной с ним мнимой свободы договоров. Соображения в основном основаны на эмпирическом методе. Ключевым выводом является заключение о нынешних ожиданиях в отношении автономии воли. Отмечен также кризис в соотношении принципа автономии воли сторон правоотношения и принципа равенства (производного от автономии). У тексті представлено значення та функції одного з основних принципів цивільного права, яким є автономія волі сторін. Метою статті є вказати сучасні зміни цього принципу права, спрямовані на відхід від суто формального припущення, що гарантує однаковий вплив на формування змісту правовідносин, особливо в масовій торгівлі, де наразі існує найбільший ризик втрати його значення. Звернено увагу насамперед на кількісні та якісні зміни в його застосуванні. Крім того, проведено аналіз змін у підходi законодавця до формування автономії волі приватних суб’єктів. Окрім опису правового характеру автономії, було представлено сучасні функції автономії волі та її зв’язок із принципом рівності. Особливу увагу було виділено питанню сучасного значення автономії волі на прикладі споживчого договору та пов’язаної з цим зовнішністi свободи договорів. Міркування ґрунтуються переважно на емпіричному методі. Ключовим висновком є спостереження що до поточних очікувань відносно автономії волі. Спостерігається також криза у співвідношенні принципу автономії волі учасників правовідносин і принципу рівності (похідного автономії).

Regulowana w ramach Unii Europejskiej konsumencka umowa na odległość została porównana do rozwiązania prawa rzymskiego znanego pod średniowieczną nazwą negotium claudicans, a więc do umów zawieranych z pupilami bez zgody opiekuna (dziećmi niedojrzałymi). Niniejszy artykuł opiera się na tym porównaniu i stosuje je do kolejnej dyrektywy unijnej, która jeszcze ściślej podąża za ideą ingerencji w wiążący charakter postanowień umownych. Najnowsze orzecznictwo TSUE dotyczące sankcji zawartej w art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13/EWG, jej implementacja do prawa krajowego oraz stanowiska różnych doktryn prawnych, zwłaszcza w prawie polskim, inspirują do postawienia pytania o charakter sankcji za niedozwolone postanowienia umowne i jej znaczenie dla współczesnej dyskusji nad typologią nieważności. Artykuł próbuje odpowiedzieć na te pytania poprzez porównanie rozwiązań stosowanych w różnych czasach i kontekstach. Sankcja unijna jest porównana z rzymskim prawem umów z niedojrzałymi bez zgody opiekuna oraz z jego spuścizną w prawie europejskim i południowoafrykańskim. Oba przykłady wydaje się, łączyć podobny charakter sankcji, które noszą uderzające cechy: są asymetryczne i wymykają się współczesnym typologiom nieważności. The consumer distance contract regulated within the European Union was compared to the Roman law solution known by its medieval name as negotium claudicans, thus to the contract with unassisted pupilli (children under the age of puberty, i.e., minors). This article builds on this comparison and applies it to yet another EU directive which follows even more closely the idea to interfere with the binding nature of contractual terms. The recent case law of the CJEU regarding the sanction enclosed in the Article 6(1) of Directive 93/13/EEC, its implementation into national laws, and the standpoints of various legal doctrines especially in Polish law inspire to ask about the nature of sanction for unfair contract terms and its importance for the modern discussion on the typology of nullity. The paper tries to answer these questions by marrying solutions applied in different times and contexts. It compares the EU sanction with the Roman law of contracts with unassisted minors and with its legacy in European and South African law. Both examples, according to us, are related by the similar nature of the sanctions which bear strikingly similar characteristics: they are asymmetrical and escape the modern typologies of nullity.

The regulation on defects of consent loses its usefulness and should be replaced by special regulations, more suited to the requirements of consumer e-commerce. The study’s main objective is to verify whether, due to the evolution of the concept of the declaration of intent, the emergence of non-individual consumer protection instruments, and technological developments the code regulation of defects in the declaration of will remains useful in the case of contracts concluded by consumers on the Internet. The impact of the development of the Internet environment on the applicability and effectiveness of this traditional private institution is analyzed. Mechanisms that, in practice, displace the regulation of vice of consent are indicated.

W monografii podjęto rozważania na temat przydatności kodeksowej regulacji wad oświadczenia woli w konsumenckim obrocie internetowym wobec ewolucji koncepcji oświadczenia woli oraz rozbudowy instrumentów ochrony konsumenta o charakterze nieindywidualnym. Wskazano mechanizmy zastępcze, które wypierają w praktyce regulację wad oświadczenia woli oraz poddano analizie wpływ rozwoju środowiska internetowego na adekwatność kodeksowego unormowania, co umożliwiło kompleksową ocenę uregulowań przyjętych w systemie prawnym. Każda z części publikacji rozpoczyna się od wyznaczenia zakresu sytuacji, w których może wystąpić określona wada oświadczenia woli, następnie przedstawiane są czynniki zmniejszające jej przydatność, po czym wskazywane są inne mechanizmy prawne, których zastosowanie jest dopuszczalne. Wyczerpująco omówiono następujące zagadnienia: - ewolucja celu regulacji wad oświadczeń woli – w tym: kontekst historyczny, dążenie do wyrównania szans w realiach masowych umów konsumenckich oraz kierunki dalszego rozwoju regulacji w kontekście przemian technologicznych; - skutki działania osoby niezdolnej do samodzielnego złożenia oświadczenia woli – w stanie wyłączającym świadome i swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, o ograniczonej zdolności do czynności prawnych lub pozbawionej zdolności do czynności prawnych. Wychodząc od analizy ewolucji celu regulacji, określono elementy, które mogą uniemożliwiać jego realizację w przypadku umów zawieranych na konsumenckim rynku internetowym. Wskazano konsekwencje prawne działania osoby niezdolnej do zawarcia umowy a także typowe dla środowiska internetowego problemy z tym związane i możliwe sposoby ich rozstrzygnięcia; - brak zamiaru wywołania skutków prawnych – zwrócono uwagę na instytucję pozorności i jej przydatność w konsumenckim obrocie internetowym oraz przedstawiono różne sposoby rozwiązania problemów związanych ze złożeniem oświadczenia woli w środowisku internetowym pomimo braku zamiaru wywołania skutków prawnych (w tym m.in.: poprzez zastosowanie reguł przypisania, system potwierdzeń, mechanizm inkorporacji wzorca umownego, odstąpienie od umowy); - działanie w zaufaniu do nieprawdziwego obrazu rzeczywistości (błąd) – omówiono takie kwestie jak: brak zachowania należytej staranności przez składającego oświadczenie woli, przedkontraktowe obowiązki informacyjne, nierzetelne lub nielojalne działanie drugiej strony umowy, wyłączenie możliwości wystąpienia błędu poprzez zastosowanie wykładni opartej na standardzie uzasadnionych oczekiwań konsumenta, wpływ zastosowania nowych technologii na możliwość powołania się na błąd; - działanie pod wpływem nacisku (groźba i inne sposoby wymuszenia zachowania) – przedstawiono typowe sytuacje, w których groźba pochodzi od osoby trzeciej, od podmiotu tradycyjnie uznawanego za słabszy lub od przedsiębiorcy oraz ich konsekwencje (dopuszczalność powołania się na groźbę i inne mechanizmy ochronne); - oświadczenie woli spowodowane nadużyciem szczególnych okoliczności po stronie oświadczającego przez inną osobę – poddano analizie ewolucję wykładni poszczególnych przesłanek wyzysku, alternatywne mechanizmy ochronne znajdujące zastosowanie w przypadku dysproporcji pomiędzy podmiotami prawa cywilnego i problemy związane z personalizacją w konsumenckim obrocie internetowym. Przeprowadzone w monografii rozważania umożliwiają udzielenie odpowiedzi na pytanie o przydatność kodeksowej regulacji wad oświadczeń woli, a także pozwalają na dostrzeżenie regulacji szczególnych, bardziej dopasowanych do wymogów internetowego obrotu konsumenckiego. Praca stanowi monograficzne wydanie rozprawy doktorskiej obronionej na Wydziale Prawa i Administracji UJ w Krakowie w 2019 r.

16 lutego 2017 r. Parlament Europejski przyjął Rezolucję 2015/2103 (INL) zawierającą zalecenia dla Komisji w sprawie przepisów prawa cywilnego dotyczących robotyki, będącą próbą uregulowania między innymi kwestii sztucznej inteligencji. Ustawodawca europejski zastosował w niej dwa kluczowe pojęcia, które na chwilę obecną wyznaczają sposób myślenia o regulacjach prawnych dotyczących sztucznej inteligencji, czyli pojęcia: statusu osoby elektronicznej i konsumenta. Status osoby elektronicznej stanowi de facto kolejną formę podmiotowości prawnej, natomiast użycie pojęcia konsumenta w stosunku do osób korzystających ze sztucznej inteligencji implikuje konsumencki charakter stosunku prawnego między sztuczną inteligencją a osobą z niej korzystającą. Za kluczową kwestię należałoby zatem uznać konsekwencje, jakie wiążą się z przyznaniem bądź nieprzyznaniem statusu osoby elektronicznej a prawem konsumenckim w poszczególnych dziedzinach zastosowania sztucznej inteligencji. On 16th February 2017 the European Parliament adopted Resolution no. 2015/2103 (INL) on Civic Law Rules on Robotics, which is the first attempt to regulate artificial intelligence. The European Parliament used there two key words, which indicate the manner of contemporary thinking about regulation of artificial intelligence or - more specific - robotics. The first keyword is electric personality, the second one is consumer. Electronic personality should be treated there as an attempt of creation - at least basic - another type of legal capacity or personality, while the use of the word "consumer" implies the consumeristic character of the legal relationship between machine or robot and its user. As a key question, however, should be treated the issue of consequences of implementation or lack of implementation of the concept of electronic personality in relation to the consumer law, in particular areas of artificial intelligence application.

Artykuł akcentuje potrzebę zapewnienia szczególnej ochrony przez prawo konsumenckie osób wykluczonych z rynku usług bankowych. Autor analizuje francuskie i polskie regulacje przeciwdziałające temu zjawisku. Przedstawione w artykule rozważania mają charakter refleksji nad potrzebą szczególnej ochrony słabszej grupy usługobiorców usług bankowych. Wzorcowym punktem odniesienia w tym zakresie są dla Autora francuskie regulacje prawne, które przybrały formę Kodeksu Pieniężnego i Finansowego oraz Kodeksu Konsumenta. The article emphasizes the need to ensure special protection by consumer law of persons excluded from the banking services market. The author analyzes French and Polish regulations counteracting this phenomenon. The considerations presented in the article are a reflection on the need for special protection of the weaker group of service recipients of banking services. The author’s reference point in this respect is the French legal regulations, which took the form of the Monetary and Financial Code and the Consumer Code.

Niniejszy artykuł poświęcony został rozwojowi instytucji rękojmi we współczesnym prawie polskim. Ramy chronologiczne artykułu obejmują okres od 1918 do 2003 roku. Pierwsza data oznacza początek niepodległego bytu państwa polskiego, z którym to momentem stało się możliwe kształtowanie nowych, rodzimych rozwiązań prawnych. Data końcowa wyznacza kres instytucji rękojmi w obrocie z udziałem konsumentów. Z dniem bowiem 1 stycznia 2003 r. weszła w życie ustawa o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie Kodeksu cywilnego. Takie ujecie ram czasowych pozwoliło na przedstawienie całokształtu instytucji rękojmi w prawie polskim i jej historycznej ewolucji. The presented article is devoted to development of warranty institution in the Polish modern law. The time frames of this article include the period between 1918 and 2003. The first date marks the beginning of the independent Polish country after the Second World War. The second date is connected with introducing in Poland a new law which implements the European Union directive. This new law concerns consumers and instead of a traditional warranty it introduces a new term of conformity with the contract.