Search

Izraz „orašasti plodovi“ često susrećemo u svakodnevnom životu, no s botaničkog aspekta mnogi tako nazvani plodovi zapravo su neispravno stavljeni u kategoriju oraha (tj. orašastih plodova). Ovim radom pobliže je proučena spomenuta pojava te su navedene karakteristike koje svaki plod mora imati da bi zaista mogao biti nazvan orahom. U radu je opisano nekoliko za ljude prehrambeno najvažnijih pravih oraha te je predstavljen kratki povijesni značaj opisanih vrsta. Osim toga, iznesena su detaljna objašnjenja i razlozi zašto neki plodovi koje komercijalno poznajemo pod nazivom 'orašasti plodovi' to zapravo nisu. We often encounter the term "nuts" in everyday life, but from a botanical point of view, many fruits so called are actually incorrectly classified as nuts (i.e. nuts). In this paper, the aforementioned phenomenon was studied in more detail, and the characteristics that each fruit must have in order to really be called a nut are listed. The paper describes several real walnuts, the most important for human nutrition, and presents a brief historical significance of the described species. In addition, there are detailed explanations and reasons why some fruits that we commercially know as 'nuts' are actually not.

Jestiva biljna ulja su esteri alkohola glicerola i masnih kiselina, a mogu sadržavati i manje količine negliceridnih sastojaka poput pigmenata, voskova, tokoferola, sterola i dr. Primarno, jestiva biljna ulja se dobivaju iz uljarica, njihovih sjemenki i plodova. Biljna ulja sadrže linoleinsku i linolensku kiselinu koje pripadaju esencijalnim masnim kiselinama jer ih naš organizam ne može sintetizirati. Ulje linoleinskog tipa ima veliku biološku vrijednost te je njegova primjena vrlo raširena u prehrambenoj, kozmetičkoj, drvnoj industriji, medicini. Najveće količine linoleinske kiseline nalaze se u suncokretovom ulju (75 %) i ulju šafranike (80 %). U ovom radu će biti predstavljena najpoznatija jestiva biljna ulja linoleinskog tipa, njihove karakteristike, sastav ulja i primjena. Edible vegetable oils are esters of alcohols of glycerol and fatty acid, and may also contain minor amounts of non-glyceride ingredients such as pigments, waxes, tocopherlos, sterols and more. Primarly, edible vegetable oils are obtained from oilseeds, their seeds and fruits. Vegetable oils contain linoleic and linolenic acid belonging to essential fatty acids as our organism cannot synthesize them. Linoleic type oil has a high biodiversity value and it's application is widely used in food, cosmetics, wood industry, medicine. The largest amount od linoleic acid are found in sunflower oil (75%) and safflower oil (80%). This paper presents the most famous edible vegetable oils of linoleic type, their characteristics, the composition od the oil and the application.

Aplikacija sredstava za zaštitu bilja na visoke voćke vrlo je zahtjevan rad, kod kojeg često dolazi i do velikog gubitka škropiva. U radu su prikazani strojevi koji se najčešće upotrebljavaju za zaštitu oraha i drugih visokih voćaka. Za visoke voćke aksijalni raspršivač mora imati crpku s većim protokom i ventilator većeg promjera, da škropivo dođe na pravo mjesto. Na području zaštite visokih voćaka na njemačkoj listi strojeva s redukcijom gubitaka škropiva nalaze se samo četiri raspršivača. Za zaštitu visokih voćaka upotrebljavaju se i raspršivači s usmjerivačkim topom, pa i leđni motorni raspršivači., Applying plant protection products to tall fruit trees is a very demanding job, which often leads to a large loss of spray. The paper presents the machines that are mostly used for the protection of walnuts and other tall fruits. For the protection of tall fruit trees, the axial mist blower must have a pump with a higher flow and a fan of a larger diameter, which helps the aiming of the spray. In the field of tall fruit protection, there are only four mist blowers on the German list of machines with reduction of spray losses. To protect tall fruit trees, sprayers with a guide cannon are also used, as well as backpack motor sprayers.

Услед компликоване и скупе, те често неизвесне производње садног материјала ораха, мали број расадничара се опредељује за производњу садница ове воћне врсте. Због малог обима производње квалитетног садног материјала, број нових засада ораха у нашој земљи се из године у годину смањује, упркос истовременом повећању потражње за веома цењеним плодовима ораха. Ради превазилажења наведених проблема, у овом истраживању постављен је циљ да се изнађе погоднији начин калемљења ораха; првенствено кроз испитивање и имплементацију нове технологије производње, односно преласком са уобичајеног собног начина калемљења на производњу садница ораха на отвореном простору (калемљење in situ). Основна претпоставка од које се пошло у раду била је да ће се применом нове технологије калемљења повећати успешност пријема и квалитет садног материјала, те истовремено скратити период производње.Трогодишње истраживање (2014-2016. год.) изведено је у расаднику Огледног поља Пољопривредног факултета у Новом Саду на Римским Шанчевима и расаднику „Богдановић“ у Темерину. Истраживањем су обухваћене три сорте (Јупитер, Гајзенхајм 251 и Шампион) и једна селекција ораха (Расна), које су калемљене применом две методе: а) класичним начином собног калемљења и б) ново-предложеном техником in situ калемљења. Калемљење испитиваних сорти/селекције вршено је на двогодишњу генеративну подлогу - сејанац обичног ораха (Juglans regia L.). Истраживањем је обухваћено по 560 генеративних подлога окалемљених наведеним сортама/селекцијом ораха. У свакој испитиваној години, половина подлога окалемљена је и негована по стандардним условима собног калемљења, док је друга половина окалемљена на отвореном пољу према новој in situ методи. Калемљење in situ представља тунелски тип производње садница, при чему је омогућена контрола температуре, која битно утиче на успешност пријема приликом калемљења. Саднице произведене in situ калемљењем вађене су исте вегетационе сезоне, у јесен, након опадања листова.Након вађења садница, у свакој производној години анализирани су успешност производње (% пријема) и параметари квалитета произведених садница (дебљина кореновог врата, број формираних коренова, висина садница и пречник спојног места), у зависности од испитиване сорте/селекције и примењене методе калемљења. На основу ових параметара извршено је класирање произведеног садног материјала и одређена успешност производње садница I класе. У циљу утврђивања најважнијих параметара у предвиђању компатибилности подлоге и племке извршена је и анатомска карактеризација попречних пресека младара сорти/селекције, подлоге и спојних места калемљења, израдом привремених анатомских препарата и њиховом анализом. Применом in situ технологије калемљења ораха добијене су квалитетне саднице већ у току једне вегетационе сезоне (производне године), при чему је успешност производње садница I класе износила 57,14%. При производњи садница собном методом калемљења, успешност производње садница I класе била је статистички незнатно мања (54,46%), међутим, при овом поступку саднице су произведене након две вегетационе сезоне. Утицај испитиваних сорти/селекције на успешност производње садница у зависности од примењене технологије био је сигнификантан. Највећа успешност производње садница I класе при in situ методи калемљења добијена је код селекције Расна (72,86%), док је при собној методи највише садница I класе произведено калемљењем селекције Расна (64,29%) и сорте Шампион (63,57%). Сорте/селекција нису испољиле статистички значајан утицај на вредности параметара квалитета садног материјала,али је забележен значајан утицај примењених метода калемљења. Тако је код садница ораха произведених in situ методом добијена значајно већа дебљина кореновог врата (30,92 mm), формиран је значајно већи број коренова (17,31) и забележена већа вредност пречника спојног места (17,62 mm) у односу на примену методе собног калемљења. Анализа анатомских карактеристика спојног места калемљења сорти/селекције ораха указала је да примењене методе калемљења и испитиване сорте/селекција, заједно са осталим факторима, утичу на квалитет формирања спојног места, те тиме и на успешност пријема и квалитет будуће саднице. Утицај анатомских карактеристика спојног места калемљења на успешност пријема и параметре квалитета садница при примени испитиваних метода калемљења био је различит, зависно од примењене методе калемљења и сорте/селекције. Успех пријема калемова произведених in situ методом био је у значајној позитивној корелацији са процентуалним уделом секундарне коре, а у негативној корелацији са уделом паренхима сржи. Истовремено, применом собне методе калемљења, на успешност пријема калемова значајан позитиван утицај имао је удео перидерма, а негативан утицај испољили су удели примарне и секундарне коре.Имплементацијом in situ начина производње садног материјала ораха могуће је значајно убрзати и олакшати производњу првокласних садница, уз истовремено смањење трошкова производње. Ово би омогућило укључивање већег броја расадничара, повећање површина под интензивним засадима ораха, уз истовремено повећање продуктивности и укупне производње по јединици површине, што је од изузетног значаја за развој расадничарске производње, али и целокупног воћарства у Републици Србији. У наредним истраживањима неопходно је спровести клонску селекцију подлога, чиме би се обезбедила униформност. Саднице гајене на униформним подлогама показују варијабилност услед различитих услова гајења те сортних својстава калемљених сорти и селекција ораха., Usled komplikovane i skupe, te često neizvesne proizvodnje sadnog materijala oraha, mali broj rasadničara se opredeljuje za proizvodnju sadnica ove voćne vrste. Zbog malog obima proizvodnje kvalitetnog sadnog materijala, broj novih zasada oraha u našoj zemlji se iz godine u godinu smanjuje, uprkos istovremenom povećanju potražnje za veoma cenjenim plodovima oraha. Radi prevazilaženja navedenih problema, u ovom istraživanju postavljen je cilj da se iznađe pogodniji način kalemljenja oraha; prvenstveno kroz ispitivanje i implementaciju nove tehnologije proizvodnje, odnosno prelaskom sa uobičajenog sobnog načina kalemljenja na proizvodnju sadnica oraha na otvorenom prostoru (kalemljenje in situ). Osnovna pretpostavka od koje se pošlo u radu bila je da će se primenom nove tehnologije kalemljenja povećati uspešnost prijema i kvalitet sadnog materijala, te istovremeno skratiti period proizvodnje.Trogodišnje istraživanje (2014-2016. god.) izvedeno je u rasadniku Oglednog polja Poljoprivrednog fakulteta u Novom Sadu na Rimskim Šančevima i rasadniku „Bogdanović“ u Temerinu. Istraživanjem su obuhvaćene tri sorte (Jupiter, Gajzenhajm 251 i Šampion) i jedna selekcija oraha (Rasna), koje su kalemljene primenom dve metode: a) klasičnim načinom sobnog kalemljenja i b) novo-predloženom tehnikom in situ kalemljenja. Kalemljenje ispitivanih sorti/selekcije vršeno je na dvogodišnju generativnu podlogu - sejanac običnog oraha (Juglans regia L.). Istraživanjem je obuhvaćeno po 560 generativnih podloga okalemljenih navedenim sortama/selekcijom oraha. U svakoj ispitivanoj godini, polovina podloga okalemljena je i negovana po standardnim uslovima sobnog kalemljenja, dok je druga polovina okalemljena na otvorenom polju prema novoj in situ metodi. Kalemljenje in situ predstavlja tunelski tip proizvodnje sadnica, pri čemu je omogućena kontrola temperature, koja bitno utiče na uspešnost prijema prilikom kalemljenja. Sadnice proizvedene in situ kalemljenjem vađene su iste vegetacione sezone, u jesen, nakon opadanja listova.Nakon vađenja sadnica, u svakoj proizvodnoj godini analizirani su uspešnost proizvodnje (% prijema) i parametari kvaliteta proizvedenih sadnica (debljina korenovog vrata, broj formiranih korenova, visina sadnica i prečnik spojnog mesta), u zavisnosti od ispitivane sorte/selekcije i primenjene metode kalemljenja. Na osnovu ovih parametara izvršeno je klasiranje proizvedenog sadnog materijala i određena uspešnost proizvodnje sadnica I klase. U cilju utvrđivanja najvažnijih parametara u predviđanju kompatibilnosti podloge i plemke izvršena je i anatomska karakterizacija poprečnih preseka mladara sorti/selekcije, podloge i spojnih mesta kalemljenja, izradom privremenih anatomskih preparata i njihovom analizom. Primenom in situ tehnologije kalemljenja oraha dobijene su kvalitetne sadnice već u toku jedne vegetacione sezone (proizvodne godine), pri čemu je uspešnost proizvodnje sadnica I klase iznosila 57,14%. Pri proizvodnji sadnica sobnom metodom kalemljenja, uspešnost proizvodnje sadnica I klase bila je statistički neznatno manja (54,46%), međutim, pri ovom postupku sadnice su proizvedene nakon dve vegetacione sezone. Uticaj ispitivanih sorti/selekcije na uspešnost proizvodnje sadnica u zavisnosti od primenjene tehnologije bio je signifikantan. Najveća uspešnost proizvodnje sadnica I klase pri in situ metodi kalemljenja dobijena je kod selekcije Rasna (72,86%), dok je pri sobnoj metodi najviše sadnica I klase proizvedeno kalemljenjem selekcije Rasna (64,29%) i sorte Šampion (63,57%). Sorte/selekcija nisu ispoljile statistički značajan uticaj na vrednosti parametara kvaliteta sadnog materijala,ali je zabeležen značajan uticaj primenjenih metoda kalemljenja. Tako je kod sadnica oraha proizvedenih in situ metodom dobijena značajno veća debljina korenovog vrata (30,92 mm), formiran je značajno veći broj korenova (17,31) i zabeležena veća vrednost prečnika spojnog mesta (17,62 mm) u odnosu na primenu metode sobnog kalemljenja. Analiza anatomskih karakteristika spojnog mesta kalemljenja sorti/selekcije oraha ukazala je da primenjene metode kalemljenja i ispitivane sorte/selekcija, zajedno sa ostalim faktorima, utiču na kvalitet formiranja spojnog mesta, te time i na uspešnost prijema i kvalitet buduće sadnice. Uticaj anatomskih karakteristika spojnog mesta kalemljenja na uspešnost prijema i parametre kvaliteta sadnica pri primeni ispitivanih metoda kalemljenja bio je različit, zavisno od primenjene metode kalemljenja i sorte/selekcije. Uspeh prijema kalemova proizvedenih in situ metodom bio je u značajnoj pozitivnoj korelaciji sa procentualnim udelom sekundarne kore, a u negativnoj korelaciji sa udelom parenhima srži. Istovremeno, primenom sobne metode kalemljenja, na uspešnost prijema kalemova značajan pozitivan uticaj imao je udeo periderma, a negativan uticaj ispoljili su udeli primarne i sekundarne kore.Implementacijom in situ načina proizvodnje sadnog materijala oraha moguće je značajno ubrzati i olakšati proizvodnju prvoklasnih sadnica, uz istovremeno smanjenje troškova proizvodnje. Ovo bi omogućilo uključivanje većeg broja rasadničara, povećanje površina pod intenzivnim zasadima oraha, uz istovremeno povećanje produktivnosti i ukupne proizvodnje po jedinici površine, što je od izuzetnog značaja za razvoj rasadničarske proizvodnje, ali i celokupnog voćarstva u Republici Srbiji. U narednim istraživanjima neophodno je sprovesti klonsku selekciju podloga, čime bi se obezbedila uniformnost. Sadnice gajene na uniformnim podlogama pokazuju varijabilnost usled različitih uslova gajenja te sortnih svojstava kalemljenih sorti i selekcija oraha., Due to the complicated and expensive, often uncertain production of walnut planting material, a small number of nurseries destine for the production of young plant trees of this fruit species. Due to the small volume of production of quality planting material, the number of new walnut plantations in our country is decreasing from year to year, despite the simultaneous increase in demand for highly valued walnuts fruits. In order to overcome these problems, the aim of this research was to find a more suitable way of grafting walnuts; primarily through testing and implementation of new production technology, regarding the transition from the usual indoor method of grafting to the production of walnut plants in the open (grafting in situ). The basic assumption of the research was that the application of new grafting technology will increase the success of grafting and the quality of planting material, and at the same time decreasing production period.The three-year research (2014-2016) was performed in the nursery of the Experimental Field of the Faculty of Agriculture in Novi Sad on Rimski Šančevi and in the nursery "Bogdanović" in Temerin. The research included three varieties (Jupiter, Geisenheim 251 and Šampion) and one selection (Rasna), which were grafted using two methods: a) the classic method indoor grafting and b) the newly proposed technique of in situ grafting. Grafting of the tested varieties/selection was performed on a two-year generative rootstock of walnut (Juglans regia L.). The research included 560 generative rootstocks grafted with the mentioned varieties/selection of walnuts. In each examined year, half of the rootstocks were grafted and nurtured according to standard indoor grafting conditions, while the other half was grafted in the open field according to the new in situ method. In situ grafting is a tunnel type of plants production, where is enabled temperature control, which significantly affects on the success of grafting. Young plant trees produced by grafting in situ were taken out in the same vegetation season, in autumn, after all leaves fall down.After removing produced walnut plants from nursery, in each production year, the production success (%) and quality parameters of produced plants (root neck thickness, number of formed roots, plants height and diameter of graft union) were analyzed, depending on the examined cultivar/selection and applied grafting methods. Based on these parameters, the classification of the produced planting material and the success of the production of I class plants was performed. In order to determine the most important parameters in predicting the compatibility of rootstock and scions, anatomical characterization of cross-sections of young varieties/selection, rootstock and graft union was performed by making temporary anatomical specimens and their analysis. By applying in situ technology of grafting walnuts, quality plants were obtained already during one vegetation season (production year), where the success of production of I class plants was 57.14%. In the production of plants by the indoor grafting method, the success of the production of I class was statistically slightlylower (54.46%), however, in this procedure the plants were produced after two growing seasons. The influence of the examined varieties/selection on the success of plants production depending on the applied technology was significant. The highest success of production of I class plants in the in situ grafting method was obtained with the selection Rasna (72.86%), while with the indoor method most I class plants were produced by grafting the selection Rasna (64.29%) and the variety Šampion (63.57%). Varieties/selection did not show a statistically significant influence on the values of quality of planting material parameters, but a significant influence of applied grafting methods was noted. In walnut plants produced by the in situ method a significantly greater thickness of the root neck (30.92 mm) was obtained, significantly higher number of roots was formed (17.31) and a higher value of graft union diameter (17.62 mm) was recorded compared to indoor grafting methods. Analysis of the anatomical characteristics of the graft union varieties/selection of walnuts indicated that the applied methods of grafting and tested varieties/selection, together with other factors, affect on the quality of the formation of the graft union, and thus the success of the grafting and the quality of the future plants. The influence of anatomical characteristics of the graft union on the success of grafting and plants quality parameters when applying the examined grafting methods was different, depending on the applied grafting method and varieties/selection. The grafting success produced by the in situ method was significantly positively correlated with the percentage of secondary cortex, and negatively correlated with the proportion of pit parenchyma. At the same time, using the indoor grafting method, the periderm had a significant positive effect on the success of grafting, while negative effect had the primary and secondary cortex.By implementing in situ methods of production of walnut planting material, it is possible to significantly speed up and make easy the production of first class young plant trees, while reducing costs of production. This would enable the inclusion of a larger number of nurseries, increasing the area under intensive walnut plantations, increasing productivity and total production per unit area, which is extremely important for the development of nursery production and overall fruit growing in the Republic of Serbia. In the following research, it is necessary to conduct clonal selection of rootstock, which would ensure the uniformity of rootstock. Plants grown on uniform rootstock show variability due to different growing conditions and varietal characteristics of grafted varieties and walnut selections.

Prezentacija obuhvaća tri glavne cjeline a to su: razmnožavanje i sadnja, ekološki uzgoj oraha i lješnjaka i prerada oraha i lješnjaka. Objašnjeni su osnovni pojmovi i načini vezani za razmnožavanje biljaka a detaljno je objašnjeno razmnožavanje (spolno i nespolno) oraha i lijeske. U drugom dijelu predavanja, objašnjena je morfologija i fiziologija oraha i lijeske, sortimenti, ekološka proizvodnja, izbor terena i tla, rezidba, formiranje uzgojnog oblika, rezidba u rodu, gnojidba, održavanje tla u nasadu, suzbijanje korijenovih izdanaka i zaštita oraha i lijeske. U trećem dijelu predavanja naglasak je stavljen na preradu oraha i lješnjaka, građu plodova, kemijski sastav oraha i lješnjaka, važne faze rasta ploda oraha, zrelost ploda oraha, utjecaj klimatskih čimbenika na zrelost oraha, zrelost lješnjaka, berba, čišćenje i sortiranje, sušenje, kombinacija sušenja i radio valova, čuvanje, sortiranje i pakiranje, kriteriji za sortiranje oraha, kvarenje oraha i lješnjaka, štetnici oraha i lješnjaka u voćnjaku i skladištu te kvarenje ploda djelovanjem mikroorganizama.

Nerafinirano orahovo ulje dobivamo postupkom prešanja uz prethodno kondicioniranje samljevenog oraha. Proces proizvodnje se sastoji od nekoliko faza: ljuštenje, čišćenje, sušenje, mljevenje, kondicioniranje. Sušenjem se odstranjuje dio vode zbog čega se osušeni plod može duže čuvati, a osim toga se bolje prerađuje. Tako prethodno obrađena sirovina se zatim melje da bi se razorile biljne stanice i time se povećala površina kojom se vrši izdvajanje ulja tijekom prešanja. Prešanjem, odnosno primjenom visokog tlaka izdvajamo ulje iz oraha, nakon čega sirovo ulje ide na bistrenje da bi se izdvojile sve nečistoće koje dospiju u ulje tijekom prešanja. Skladištenje ulja i samo punjenje u ambalažu treba provest pažljivo jer je orahovo ulje zbog velikog sadržaja nezasićenih masnih kiselina izuzetno osjetljivo na oksidacijsko kvarenje. Unrefined walnut oil is produced by pressing with previously grinded walnut. Production process consists of several phases: peeling, cleaning, drying and storage of walnuts before further processing. Drying removes water so dryed walnut may last longer, furthermore dryed walnut have better processing performance. Raw materials processed in such way are then ground in order to destroy cells and increase the surface that is used for oil extraction during pressing. By applying high pressure oil is extracted from the walnut, after that oil requires clarification so all the dirts that get into the oil during pressing can be segregated. Oil storage and filling in the wraping material must be conducted carefully due to walnut oil extreme sensitivity to oxidation caused by the great content of unsaturated fatty acid.

Lupinasta voćna skupina je skupina voća u koju pripadaju razne voćne vrste, uključujući i orah (lat. Juglans regia L.), lijesku (lat. Corylus avellana L.), badem (lat. Prunus dulcis (Mill.) D. A. Webb) te kesten (lat. Castanea sativa Mill.). Plodovi se uobičajeno sastoje od nejestive lupine i jestive jezgre koja je bogata monozasićenim i polizasićenim masnim kiselinama. Lješnjak, orah i badem su vrlo slični po sastavu, a tako i načinu berbe te čuvanju. Berba se može odraditi ručno, što je izuzetno skupo i sporo, ili uz pomoć mehaniziranih strojeva za berbu. Prije čuvanja lješnjaci, orasi i bademi se moraju osušiti kako se u fazi čuvanja ne bi pokvarili i izgubili svoja hranjiva svojstva. Procesom sušenja početna vlaga plodova se snižava na 8 do 10 % za cijele plodove lješnjaka i na 4 do 5 % za jezgre uz temperaturu sušenja od 30 do 70 °C. Za orahe vlažnost plodova se nakon sušenja mora spustiti ispod 8 % uz sušenje na temperaturama manjim od 43 °C, a za bademe vlažnost plodova mora iznositi 6.5 % a suše se na temperaturama od 55 °C. Kesten se razlikuje od lješnjaka, oraha i badema po svom sastavu jer ima puno veći sadržaj vode. Zbog te karakteristike plodovi kestena ne smiju se sušiti jer bi navedeno uzrokovalo dehidraciju plodova i degradaciju kvalitete. Vremenski period čuvanja lješnjaka, oraha i badema je do godinu dana u kontroliranim uvjetima, uz minimalne gubitke okusa i svih hranjivih vrijednosti, a za kesten malo manje do osam mjeseci. Optimalni uvjeti čuvanja za lješnjake su temperature od 5 do 7 °C i vlagu zraka 65 %, za orahe 1 do 4 °C i vlažnost 75 %, za badem 0 do 10 °C i vlažnost 65 % te za kesten 0 do 2 °C uz veliku vlažnost od 90 do 95 %.

This article focuses on the population analysis of the Parish of Orah near Vrgorac in the latter half of the eighteenth century, undertaken within the broader historical-demographic research of the Vrgorac Krajina, an agrarian community in which the military defence of the Venetian Republic was organised on the frontier with the Ottoman Empire. The data from the baptismal parish register have been computer processed and analysed, emphasis being placed on certain vital demographic indicators. Diachronic population trend of the micro-community under study is used as a frame within which specific demographic processes are observed, while the dynamics of the demographic patterns are reconstructed through the analysis of the number of baptisms by lineage, settlement and gender, by monthly and annual distribution of baptisms and conceptions, anthroponymic structure, establishment of social networks and the general issue of the openness of this rural micro-community. The article also highlights the birth of twins and children born out of wedlock. Special attention is paid to the seasonality of conception, with focus on the social factor related to the life indoors during cold seasons with regard to unfavourable intimacy conditions. A historical comparison of these results with those obtained by similar analysis of other areas, notably of the Dinaric Alps, suggests a striking similarity or even full correspondence with the relevant trends and patterns.

Ekološka proizvodnja ima višestruko društveno značenje jer opskrbljuje tržište te doprinosi zaštiti okoliša i ruralnom razvoju. U radu su metodom analize slučaja istražena dva gospodarstva koja se bave ekološkom proizvodnjom orašastih plodova na području Požeško-slavonske županije. Gospodarstvo koje proizvodi orahe poslovalo je uz ekonomičnost 1,38, produktivnost rada 231,11 HRK h-1, rentabilnost 8,97 %, ostvarilo je 20.800 HRK prihoda po ha, dok su mu potpore činile 54 % prihoda. Gospodarstvo koje proizvodi lješnjake poslovalo je uz ekonomičnost 1,66, produktivnost rada 608,57 HRK h-1, rentabilnost 46,27 %, ostvarilo je 21.300 HRK prihoda po ha, dok su mu potpore činile 34 % prihoda., Organic production has multiple social meaning because it supplies the market and contributes to environmental protection and rural development. The paper analyzes two farms with ecological production of nuts in the Požeško-Slavonska County. The farm producing the nuts was operating with efficiency 1.38, productivity of 231.11 HRK h-1, profitability of 8.97%, with revenue of 20.800 HRK per ha, while its income support accounted for 54% of revenues. The farm producing hazelnuts was operating with economy 1.66, labor productivity of 608.57 HRK h-1, profitability 46.27%, with revenue of 21.300 HRK per ha, while its income support accounted for 34% of revenues.

U ovom završnom radu opisan je postupak proizvodnje hladno prešanog orahovog ulja. Proces proizvodnje orahovog ulja započinje pripremom sirovine ljuštenjem, čišćenjem, sušenjem te skladištenjem. Ljuštenje kao prvi korak u pripremi sirove uključuje uklanjanje ljuske oraha, te nakon toga čišćenjem uklanjamo sve nečistoće anorganskog i organskog podrijetla koji bi mogli naštetiti kvaliteti proizvoda. Sušenje se provodi kako bi se smanjila mogućnost nastanka nepoželjnih mikrobioloških utjecaja na sirovinu a skladištimo ih u privremenim i stalnim skladištima do njihove daljnje obrade tijekom cijele godine. Daljnja tehnologija proizvodnje ulja se sastoji od usitnjavanja ili mljevenja jezgre oraha, prešanje kontinuiranim pužnim prešama te u konačnici bistrenje sirovog orahovog ulja. Usitnjavanjem ili mljevenjem razbijamo stanice biljnog tkiva u toj mjeri da se ulje što lakše izdvaja. Pužna preša primjenom visokog tlaka potiskuje sirovinu iz većeg slobodnog zatvorenog prostora u manji te dolazi do odvajanja ulja od čvrstog dijela. Bistrenje kao posljednji korak u proizvodnji hladno prešanog orahovog ulja ima ulogu odvajanja mehaničkih nečistoća, vode i sluzne tvari taloženjem, filtracijom i centrifugalnim separatorom. Orahovo ulje zbog načina pripreme i očuvanja njegove nutritivne vrijednosti ima značajnu ulogu kod prehrane ljudi. Walnut oil production process starts with the preparation of raw material through shelling, cleaning, drying and storing. Shelling, as the first step in the preparation of raw material involves removal of walnut shells, followed by cleaning in which all impurities of inorganic and organic origin that might compromise product quality are removed. Drying is carried out in order to reduce the possibility of undesirable microbiological effects on the raw material, which is stored in temporary and permanent storage for further processing throughout the whole year. Further technology of walnut oil production involves crushing and grinding of walnut kernels, pressing by continuous screw presses and, finally, clarification of raw walnut oil. Plant tissue cells are disrupted by crushing or grinding to the extent that facilitates separation of the oil. Screw press, by applying high pressure, presses the raw material from a larger free enclosed area, to a smaller one and this results in separation of the oil from the solid part. Clarification, as the last step in the production of cold pressed walnut oil, has a role of separating mechanical impurities, water and mucilage through settlement, filtration and the use of centrifugal separator. Walnut oil, due the way it is prepared in and the preservation value, has a significant role in human nutrition.

Neobnovljivi izvori energije, nafta i plin, danas prevladavaju u potrošnji energije u svijetu. Njihove zalihe su u ograničenim količinama, sve su skuplji i sve više dolazi do izražaja njihov štetan utjecaj na okoliš. Obnovljivi izvori energije trebaju sve većim udjelom zamijeniti energiju iz fosilnih goriva i postati „most” do korištenja nekog drugog goriva budućnosti. Poljoprivredni ostaci i ostaci iz prerađivačke industrije imaju velik potencijal u proizvodnji energije i proizvoda dodane vrijednosti. Pod tom klasifikacijom spadaju i ostaci rezidbe hortikulturnih vrsta, u ovom slučaju ljuske važnijih orašastih plodova (lješnjak, badem, orah). Zahvaljujući novim tehnologijama, ostaci se mogu koristiti na mnogo različitih načina za dobivanje toplinske i električne energije, ali i za tekuća ili plinovita goriva. Piroliza je jedan od načina pretvorbe ovakvih ostataka u energiju. Piroliza je termokemijski postupak koji se izvodi bez prisustva kisika na temelju kojega se mogu dobiti tri različita konačna produkta – bioulje, biougljen i sintetski plin. Cilj rada je bio utvrditi potencijal pirolize lignocelulozne biomase, odnosno ljuski orašastih plodova (lješnjaka, badema i oraha), odrediti lignocelulozni sastav odnosno usporediti goriva svojstva ukoliko se sirovina koristi za proces neposrednog izgaranja. Dobiveni rezultati ukazuju na kvalitetu i visok energetski potencijal istraživane biomase. Today, nonrenewable energy sources like oil and gas prevail in the world energy consumption. Their stock is in limited quantities, they are getting more and more expensive and have damaging effect on the environment. Renewable energy sources should increasingly replace energy from fossil fuels and become a "bridge" for using another fuel in the future. Agricultural residues and residues from the processing industry have great potential in energy production. Under this clasification are also residues from horticultural species, in this case shells of the most importnant nuts. Thanks to new technologies, residues can be used in many various ways for obtaining heat and electrical energy, as well as for liquid and gaseous fuels. Pyrolysis is one of the methods of converting that kind of residues into energy. Pyrolysis is a thermochemical process carried out in the absence of oxygen that yields with three different end-products - bio-oil, biochar and syngas. The main objective of the present study is to determine pyrolysis potential of lignocellulosic biomass, ie. shells of nuts (hazelnut, almond and walnut), lignocellulosic composition and to compare fuel properties in case the raw material is used for the process of direct combustion. The obtained results indicate high quality of the investigated biomass.

Inhibicijski učinak biljaka roda Juglans najpoznatiji je primjer alelopatije uzrokovan fenolnim spojem juglonom. Oslobođanje alelokemikalija iz biljke mehanizam je koji između ostalih uključuje ispiranje i hlapljenje iz lišća i kore, te izlučivanje iz korijena. Jedan od važnih benefita za okoliš i poljoprivredu s gledišta alelopatije je smanjenje uporabe sintetskih herbicida koji su sve veći problem za kvalitetu tla i voda, a neposredno i izgled i kvalitetu poljoprivrednih proizvoda, odnosno hrane. Drugi aspekt, vrlo važan za poljoprivredu je uloga alelopatije u širenju invazivnih biljnih vrsta, kao nove mogućnosti u ekološkoj zaštiti biljaka, te u sustavima smanjene obrade tla i u sustavima bez obrade tla. Izravni utjecaj alelokemikalija očituje se u propusnosti staničnih membrana, inhibiciji stanične diobe, promjeni ravnoteže biljnjih hormona, promjenama u fotosintezi i disanju. Proučavan je utjecaj otopine dobivene potapanjem lišća oraha u destiliranoj vodi na biljne vrste pupavica (Rudbeckia hirta) cvjetnici, trajnica iz porodice Asteraceae, zatim grah mahunar (Phaseolus vulgaris), kao najpoznatiji predstavnik mahunarki i jestiva loboda (Atriplex hortensis), povrće iz obitelji Amaranthaceae.

Orah (Juglans regia L.) je biljka koja pripada skupini orašastih plodova, a radi svog kemijskog sastava ističe se kao namirnica koja povoljno utječe na zdravlje ljudi. U ovom radu sakupljeno je 12 različitih uzoraka oraha, različitih sorti iz različitih podneblja, te je određivan njihov kemijski sastav prema standardnim metodama. Svakom uzorku određen je udio vode, pepela, masti i proteina, a udio ugljikohidrata dobiven je iz razlike. Udio vode iznosio je 2,85- 3,34%, udio pepela 1,31-2,25%, udio proteina 16,27-21,36%, udio masti 64,09-72,61% te udio ukupnih ugljikohidrata 3,08-13,66%. Rezultati su uspoređeni s podacima iz tablica prehrambenih vrijednosti te podacima iz različitih znanstvenih radova. Walnut (Juglans regia L.) is a plant that belongs to the group of nuts, and because of its chemical composition it is considered to have very good impacts on human health. For the purposes of this study, 12 different samples of walnuts, of different sorts from different climates, were collected in order to determine its chemical composition using the standard methods. The amount of water, ash, total fat and proteins was determined in each sample and total carbohydrates were determined by the difference. The results showed that the range of water content was from 2,85 to 3,34%, ash content from 1,31 to 2,25%, protein content from 16,27 to 21,36%, fat content from 64,09 to 72,61% and total carbohydrates content from 3,08 to 13,66%. The results of the analysis were then compared with the official nutritional value data and data collected from various scientific researches.

U pregledima od 2015. do 2017. u nasadima oraha te na pojedinačnim stablima u okudnicama ili na javnim površinama uočeni su simptomi raka na deblima i granama. Iz nekrotičnih lezija ispod kore gotovo redovito izolirana je gljiva Botryosphaeria dothidea, a u manjem broju slučajeva i Neofusicoccum parvum, vrste iz porodice Botryosphaeriaceae. Spomenute vrste važni su patogeni oraha u svijetu, a bolest koju uzrokuju naziva se botriosferijski ili gljivični rak oraha. U radu su opisani simptomi bolesti, njezina važnost, epidemiologija i mjere zaštite., In visual inspections from 2015 to 2017, bark cankers were frequently observed on walnut trees in orchards, as well as on solitary trees in Gardens and public areas. Botryosphaeria dothidea (Botryosphaeriaceae) was regularly isolated from necrotic areas beneath the bark, with Neofusicoccum parvum also recorded in several cases. These species are regarded as important pathogents of walnut worldwide, causing the disease known as Botryosphaeria canker. Disease symptoms, impact, epidemiology and control measures are briefly presented in the article.

Orah (Juglans regia L.) je biljka umjerene i subtropske klime koja vrlo povoljno utječe na zdravlje ljudi. Naime, zbog odličnog nutritivnog profila preporuča se njegovo uvođenje u svakodnevnu prehranu u svrhu prevencije raznih bolesti. Senzorska procjena oraha ima značajnu ulogu u određivanju snažnih, stranih okusa i u usporedbi senzorskih svojstava između različitih sorti oraha pomoću 5 osjetilnih organa. Cilj ovog rada bilo je ustvrditi intenzitet senzorskih svojstava 16 različitih sorti oraha te ih međusobno usporediti s obzirom na zemlju podrijetla. Senzorsku procjenu kvantitativnom deskriptivnom analizom provelo je 8 senzorskih ispitivača, a ocjenjivano je ukupno 14 senzorskih parametara – boja ljuske, miris na orah, miris na drvo, čvrstoća i tvrdoća ploda, hrskavost, pastoznost, slatkoća, kiselost, gorkost, aroma na orah, ranketljivost, aroma na ulje i sveukupni dojam. Najbolji sveukupni dojam među ispitivačima su ostvarile sorte podrijetlom iz Republike Francuske. Walnut (Juglans regia L.) is a plant native to temperate and subtropic regions of the Northern Hemisphere and is considered to have very good impacts on human health. Thus, many recommend having walnuts in their every-day diet in order to prevent multiple diseases. Sensory evaluation of walnuts holds a significant part in determining the strong and unusual tastes, as well as in comparing the sensor characteristics between different walnut varieties using all five sensory organs. The objective of the study is put on determining the intensity of the sensory characteristics between 16 different varieties, after what they were to be compared regarding to their country of origin. Eight sensory examiners carried out the sensory evaluation using the quantitative descriptive analysis. The examiners measured 14 sensory parameters overall - shell colour, scent on nut, scent on wood, strength and hardness of the fruit, crispness, putty-like consistency, sweetness, acidity, bitterness, aroma on the nut, rancidity, oil aroma and overall impression. The best overall impression among the examiners had the varieties from France.

periodu od 2010. do 2013. godine u ekološkim uslovima Kraljeva proučavane su anatomske, morfološke i fiziološke osobine reproduktivnih organa kod pet sorti oraha (Šampion, Šejnovo, Gajzenhajmski 139, Gajzenhajmski 251 i Elit) i jednog spontanog sejanca. U radu je dat detaljan opis građe muških i ženskih cvetova na anatomskom i morfološkom nivou. Morfometrijska analiza resa, antera, polenovih zrna, ženskih cvetova, semenih zametaka i embrionovih kesica pokazala je da na neke morfometrijske parametre ne utiču značajno faktori spoljašnje sredine i da se oni mogu uspešno koristiti za determinaciju sorti. Procesi diferencijacije muških i ženskih cvetova, uključujući i procese formiranja muškog i ženskog gametofita, odvijali su se sukcesivno i istim redosledom kod svih ispitivanih genotipova i u svim godinama, a razlike po godinama i među genotipovima odnosile su se prvenstveno na vreme početka i dužinu trajanja pojedinih faza razvitka. U radu su definisane, detaljno opisane i fotodokumentovane karakteristične faze razvojnih procesa, a njihova dinamika prikazana je grafički za svaki genotip. Tip dihogamije ispoljio je značajan uticaj na dinamiku razvoja generativnih pupoljaka i cvetova. Između mikrofenofaza u razvitku muških i ženskih cvetova i stadijuma u formiranju spora i gameta u njima utvrđen je visok stepen podudarnosti, što omogućava da se na osnovu morfoloških promena na cvetovima prate histološke promene u sporogenim tkivima i gametofitima cvetova. Na morfološke osobine rodnog drveta (debljinu i dužinu rodnih letorasta i plodonosnih prirasta, broj nodusa i strukturu pupoljaka na grančicama i po nodusima) značajan uticaj ispoljili su genotip i faktori spoljašnje sredine. Na indukciju muških i ženskih cvasti značajno su uticali genotip, godina, razvijenost grančice i položaj pupoljka na grančici. Prisustvo ženskih cvetova ili mladih plodova na plodonosnim mladarima u nekim slučajevima imalo je negativan uticaj na indukciju novih generativnih pupoljaka na plodonosnim prirastima... Over the period of 2010-2013, under the environmental conditions of Kraljevo, the anatomical, morphological and physiological properties of reproductive organs were studied in five walnut cultivars ('Šampion', 'Sheinovo', 'Geisenheim 139', 'Geisenheim 251' and 'Elit') and one chance seedling. A detailed description of both the anatomical and the morphological structure of staminate and pistillate flowers is provided. The morphometric analysis of catkins, anthers, pollen grains, pistillate flowers, ovules and embryo sacs showed that some morphometric parameters are not significantly affected by environmental factors and that they can be successfully used for cultivar identification. The differentiation of staminate and pistillate flowers, including the formation of male and female gametophytes, occurred in successive stages following the same sequence of events in all genotypes studied and in all years, with differences across years and genotypes primarily regarding the onset time and length of particular developmental stages. Characteristic stages in the developmental processes are defined, detailed and photodocumented, and their dynamics is graphically presented for each genotype. The type of dichogamy exhibited a significant effect on the developmental dynamics of generative buds and flowers. A high degree of correspondence was determined between the microphenological phases of staminate and pistillate flowers and the stages of spore and gamete formation, which enables the observation of histological changes in sporogenous tissues and gametophytes based on changes in flower morphology. The morphological properties of the bearing wood (thickness and length of bearing shoots and bourse shoots, number of nodes, and structure of buds on the shoots and at nodes) were significantly affected by genotype and environmental factors. The induction of staminate and pistillate inflorescences was significantly affected by genotype, year, degree of shoot development and bud position on the shoot...

Sortiment oraha se vrlo sporo mijenja i u komercijalnoj svjetskoj upotrebi je 200-tinjak sorti. Većina sorti je lokalnog karaktera, a tek manji broj njih predstavlja standard na svjetskoj razini. Europa je najveći potrošač i gotovo 80% svojih potreba nadomješta s drugih kontinenata. SAD i Kina su najveći proizvođači, prate ih Turska, Iran, Australija, Čile, Ukrajina i Moldavija. Organizirana proizvodnja u RH ne postoji. To je vrlo heterogena proizvodnja „pijačnog“ karaktera obilježena brojnom stereotipima za potrebnu agrotehniku. Karakterizira ju šarolikost sortimenta te netransparentna kvaliteta i količina. Pri izboru sortimenta za nove proizvodne nasade posebnu pažnju treba posvetiti selekcijama ultimativne kvalitete jezgre sa srednje kasnim i kasnim kretanjem vegetacije. Preporučuju se Chandler, Pieral Lara, Fernor, Fernette te sorta Novosadska Rasna. Značaj tih sorti naglašen je u formiranju plodova na mješovitim rodnim grančicama tzv. lateralnog tipa plodonošenja. Njihov potencijal po ha je 40 do 50% veći u odnosu na tradicionalni sortiment. Navedene sorte su pogodne za visoko intenzivne sustave uzgoja. Predviđeni vijek eksploatacije ovakvog sustava iznosi 25 do 30 godina. Prednosti se očituju u bržem dostizanju punog kapaciteta rodnosti (8 godina), a prinosi se kreću od 4.5 do 7 tona/ha. Odabrani sustav zahtjeva uporabu specijalizirane mehanizacije i nameće potrebu udruživanja proizvođača u kupovini iste. Rezidba se usklađuje prema tipologiji formiranja rodnih elemenata (organogenze), što sortama lateralnog tipa daje veliku prednost. Izborom adekvatne podloge pri cijepljenju ili čak uzgojem na vlastitom korijenu (in vitro) u situaciji smo da se prilagođavamo različitim tipovima tla. Dobivamo mogućnost otpornosti ili tolerantnosti prema patogenima u tlu te se uz određene modifikacije približavamo realno održivom ekološkom režimu proizvodnje.

Na pokušalištu Zavoda za voćarstvo, Hrvatskog centra za poljoprivredu, hranu i selo u Donjoj Zelini u proljeće 2006. godine posađene su dvadeset i tri sorte i selekcije oraha od kojih je deset obrađeno u ovome radu. Ispitivane su slijedeće sorte i selekcije: Franquette, Fernette, Lara, Meylannaise, Geisenheim 139, Hartley, Milotai 10, Elit, Rasna i Kasni grozdasti. Svaka sorta/selekcija je zastupljena s 5 stabala, osim selekcije Milotai 10 koja je zastupljena s 3 stabla. Sorte/selekcije su cijepljene na podlozi običnog oraha (Juglans regia L.). Razmak sadnje je 8, 0 x 8, 0 m. Cilj istraživanja je bio utvrditi svojstva plodova i značajke ispitivanih sorti i selekcija u agroekološkim uvjetima Donje Zeline. Tijekom vegetacijske sezone u 2011. i 2012. godini mjerena su i praćena slijedeća svojstva: masa ploda (g), debljina, širina i dužina ploda (mm), oblik ploda, indeks oblika ploda, hrapavost ljuske, masa jezgre (g), boja jezgre i randman (%). U radu su obrađeni podaci o vremenu listanja, cvatnje, zriobe plodova i podrijetlu sorti. Masa ploda kretala se od 11, 74 g (Rasna) do 8, 26 g (Lara), debljina ploda od 35, 02 mm (Meylannaise) do 28, 66 mm (Kasni grozdasti), širina ploda od 34, 40 mm (Rasna) do 28, 31 mm (Elit), dužina ploda od 46, 19 mm (Rasna) do 32, 30 mm (Lara), indeks oblika ploda od 1, 02 (Lara) do 0, 75 (Rasna), masa jezgre od 5, 25 g (Hartley) do 4, 08 g (Lara), randman od 49, 39 % (Lara) do 41, 35 % (Franquette). Kretanje vegetacije bilo je relativno kasno, tijekom treće dekade travnja i prve dekade svibnja. Cvatnja muških cvjetova odvijala se od kraja travnja do kraja druge dekade svibnja, a cvatnja ženskih cvjetova od kraja travnja do kraja svibnja.

U Republici Hrvatskoj nema proizvodnje namaza od oraha, a s obzirom na nutritivni sastav oraha, cilj ovog rada bio je napraviti namaz od oraha i ispitati utjecaj različite mliječne komponente, uljne komponente i ugljikohidrata na senzorska svojstva i prihvatljivost namaza. Senzorska svojstva (miris, okus, naknadni okus, tekstura i ukupna prihvatljivost namaza) dvanaest uzoraka namaza od oraha ocjenjivalo je devet ocjenjivača u laboratoriju pri sobnoj temperaturi. Za ocjenjivanje senzorskih svojstava koristila se skala od 1 (prag) do 9 (ekstremno jako izraženo), a za ukupnu prihvatljivost skala od 1 (vrlo loše) do 5 (izvrsno). Intenzitet mirisa namaza osjećao se osrednje slabo do osrednje kao i prisutnost voćnog mirisa, dok se strani miris i miris na kiselo nisu osjećali. Namazi su bili osrednje slatki, osrednje slani, slabo gorki, osrednje jako masni, osrednje homogeni i nisu bili kiseli, a naknadni okus se slabo osjećao. Ukupna prihvatljivost im je bila osrednja (2,86 ± 1,06). Testiranje prihvatljivosti odabrana tri uzorka namaza od ocjenjivača, obuhvatilo je 155 potrošača. Ispitivana je prihvatljivost mirisa i okusa uzoraka, te bi li kupili proizvod da se nađe na policama trgovina. Uzorak s obranim mlijekom u prahu bio je najprihvatljiviji potrošačima i njih 43,87 % bi ga kupili. Walnut spreads are not commercially available in Croatia, so the aim of this study was to produce a walnut spread and investigate the influence of different dairy content, oil content and carbohydrate type on sensory properties and acceptability of spread. Sensory properties (odour, taste, aftertaste and overall acceptability of spread) of twelve walnut spread samples were evaluated by nine graders in laboratory at room temperature. Nine-point scale was used for the evaluation of sensory properties, from 1 (threshold) to 9 (very extreme sensed) and for overall acceptability using a scale from 1 (very bad) to 5 (excellent). Odour intense of spreads was from slightly medium to medium, same as fruit odour while foreign odour and acid odour were not sensed. Spreads were medium sweet, medium salty, slightly bitter, medium fatty and medium homogeneous, not acidic and with slight sense of aftertaste. Overall acceptability was medium (2,86 ± 1,06). Acceptability test of tree selected walnut spreads among 155 consumers, who were testing odour and taste of samples and their willing to buy product. Samples of walnut spread with powdered skimmed milk had the highest acceptability among consumers; 43,87% of consumers were willing to buy the product.

Cilj istraživanja: Ispitati izravni vazodilatacijski i antioksidacijski učinak odabranih ekstrakata dalmatinskog ljekovitg bilja. Ustroj istraživanja: Eksperimentalna studija. Mjesto istraživanja: Laboratorij Katedre za farmakologiju Medicinskog fakulteta Sveučilišta u Splitu. Tvoriva: U svrhu istraživanja odabrano je pet biljnih vrsta, često korištenih u fitoterapiji: kopriva- list (Urtica dioica L.), medvjetka- list (Arctostaphylos uva-ursi L.), orah- list (Juglans regia L.), suručica- biljka (Spiraea L.), zeleni čaj- list (Camellia sinensis L.). Nakon pripremanja ekstrakata, razrijeđivanja uzoraka 80%- tnim etanolom do koncentracije ukupnih polifenola od 5000 mg GAE/L (GAE- galna kiselina) i određivanja glavnih fenolnih frakcija (flavonoida i neflavonoida), ispitivan je izravni vazodilatacijski učinak. Relaksacija se izražavala kao postotak smanjenja vazokonstrikcije uzrokovane noradrenalinom. Isključivo izolirani vaskularni prstenovi s očuvanim endotelom (acetilkolinska relaksacija veća od 70%), prekontrahirani noradrenalinom, bili su izloženi kumulativnoj dozi (0, 5-6 ‰) ispitivanog pojedinačnog ekstrakta. Antioksidacijski kapacitet određen je FRAP (prema engl. Ferric reducing antioxidant power) metodom i izražen u mmol/L ekvivalenata troloksa (TE). Za potrebe istraživanja upotrijebljena su 35 štakora Sprague - Dawley soja, mužjaka, starih 3-4 mjeseca, tjelesne mase 250-300 g, uzgojenih u Sveučilišnoj nastambi za pokusne životinje Medicinskog fakulteta u Splitu. Glavne mjere ishoda : Vazodilatacijski učinak izražen kao postotak relaksacije noradrenalinom prekontrahiranih vaskularnih prstenova. Povezanost antioksidacijske aktivnosti, izražene u mmol/L ekvivalenata troloksa (TE), i vazodilatacijske aktivnosti. Rezultati: Izravan, o dozi ovisan, vazodilatacijski učinak pokazan je u četiri, od ukupno pet istraživanih ekstrakata ljekovitog bilja. Najpotentniji vazodilatacijski odgovor uzrokovala je suručica. Slijede ju orah te medvjetka. Najslabiji vazodilatacijski učinak ostvarila je kopriva. Zeleni čaj jedini nije pokazao o dozi ovisnu vazodilataciju, odnosno nije izazvao relaksaciju štakorske aorte prekontrahirane noradrenalinom. Nije pronađena povezanost između vazodilatacijskog i antioksidacijskog učinka ispitivanih ekstrakata. Zaključak: Studija je pokazala da većina odabranih ekstrakata posjeduje izravnu, o dozi ovisnu vazodilatacijsku aktivnost. S obzirom da ekstrakti istog ukupnog polifenolnog sadržaja pokazuju značajne razlike u vazodilatacijskom učinku, može se zaključiti da ne samo količina, nego i sastav polifenola, utječu na izazivanje vazodilatacijskog odgovora. Na temelju dobivenih rezultata ne može se iznijeti zaključak koja glavna fenolna frakcija ostvaruje presudnu ulogu u vazodilatacijskom odgovoru. Također, opisanim je istraživanjem utvrđeno da vazodilatacijski i antioksidacijski učinak ispitivanih ekstrakata nije povezan. Ovo je važno i stoga što se u prehrambenoj tehnologiji daje veliki značaj upravo antioksidacijskoj aktivnosti namirnica, iako je često nejasno koji je značaj tog učinka nakon unosa namirnica u organizam. Opisana istraživanja su u skladu sa svjetskim trendovima u smislu etnofarmakološkog pristupa istraživanjima zdrave hrane, a ostvareni rezultati predstavljaju poticaj kulturi zdrave prehrane te proizvodnji zdrave hrane.

Plodovi lješnjaka, oraha i badema na tržištu su dostupni tijekom cijele godine i mogu se kupiti u ljusci ili bez nje. Međutim, tako dostupni plodovi navedenog jezgričavog voća moraju se termički doraditi kako bi im se kroz što duže vremensko razdoblje očuvala kvaliteta. Najučestaliji način dorade je konvekcijsko sušenje.

The aim of this study is to determine the impact of atmosphere on the oxidation of ground walnut during storage at 20 °C. Seven varieties of walnut (Juglans regia L.) were ground and stored under O2 or N2 atmospheres in hermetically sealed vials for 10 months at room temperature. Antioxidative potential, total phenolic content, fatty acid composition, and oxidative degradation products were determined after 10 months of storage. Cultivar, atmosphere and cultivar×atmosphere interactions significantly influenced the antioxidative potential. Cultivar and atmosphere significantly influenced the content of total polyphenols, with more polyphenols found in walnut stored in the N2 atmosphere. The mass fraction of unsaturated linolenic acid tended to decrease during storage under the O2 atmosphere; statistically significant differences were only found between individual varieties. The O2 atmosphere also resulted in an increase in the synthesis of oxidative degradation products. Among the degradation products, hexanal was the most abundant volatile compound, followed by 1-octen-3-ol, octanal, as well as the mixture of 2-octenal and 1-octen-3-ol. In general, higher concentrations of these degradation products were found in walnut stored under the O2 atmosphere, although these differences were statistically significant only between individual varieties for some compounds., Svrha je ovoga rada bila utvrditi utjecaj sastava atmosfere na oksidaciju mljevenog oraha tijekom skladištenja pri 20 °C. Sedam je sorata oraha (Juglans regia L.) samljeveno i skladišteno 10 mjeseci na sobnoj temperaturi u hermetički zatvorenim posudama u atmosferi s povećanim udjelom kisika ili dušika, pri čemu su određivani sljedeći parametri: antioksidacijski potencijal, ukupni fenoli, sastav masnih kiselina i produkti oksidacije. Kultivar, sastav atmosfere, te interakcija između kultivara i sastava atmosfere bitno su utjecali na antioksidacijski potencijal. Sastav je ukupnih polifenola uvelike ovisio o kultivaru i sastavu atmosfere, a više je polifenola pronađeno u uzorcima skladištenim u atmosferi s povećanim udjelom dušika. Udjel se nezasićene linolenske kiseline smanjio u orasima pohranjenim u atmosferi s povećanim udjelom kisika, a statistički su značajne razlike primijećene jedino između pojedinačnih sorata. U atmosferi s povećanim udjelom kisika nastalo je više produkata oksidacije, pri čemu najviše hlapljivih produkata, i to heksanala, zatim 1-oktan-3-ola, oktanala, te smjese 2-oktenala i 1-okten-3-ola. Veće su koncentracije tih produkata utvrđene u uzorcima skladištenim u atmosferi s povećanim udjelom kisika, iako su bitne razlike pronađene jedino između pojedinih sorata.

Plod oraha sastoji se od jezgre i ljuske. Dok se jezgra oraha dalje prerađuje za potrebe prehrambene, farmaceutske i kemijske industrije, ljuska zaostaje kao nusproizvod te predstavlja vrlo korisnu biomasu. Danas se korištenje biomase za proizvodnju energije provodi uvažavajući načelo održivog razvitka. Upotrebljava se isključivo drvna masa koja je nastala kao sporedni proizvod ili otpad u šumarstvu i drvnoj industriji, odnosno višak slame i drugi poljoprivredni ostaci koji se ne mogu više iskoristiti. Takva biomasa upotrebljava se kao gorivo u postrojenjima za proizvodnju električne i toplinske energije ili se prerađuje u plinovita i tekuća goriva za korištenje u prometu i kućanstvima. Orah je voćka koja daje dvije vrste biomase godišnje i to jedan u obliku prirasta orezane drvne biomase. Drugi puta su to plodovi oraha koji su vrlo cijenjeni, hranjivi i traženo voće na domaćem i stranom tržištu, odnosno njihova ljuska. Ipak proizvodnja oraha u Republici Hrvatskoj je mala i podmiruje tek oko 5% domaćih potreba, pa je Hrvatska prisiljena uvoziti velike količine oraha iz inozemstva, uglavnom iz Kalifornije. Cilj ovog diplomskog rada je utvrditi nutritivni sastav jezgre i energetski potencijal ljuske oraha. U tu svrhu će se istražiti fizikalne karakteristike ploda, kemijske karakteristike jezgre i energetske ljuske oraha.

Ovaj rad trebao je pokazati vegetativni porast između sorata oraha. Samim time što su različite sorte ( Jupiter, Apolo, Seiferdorfer ) i vegetativni porast je drugačiji, ali sorte se razlikuju same po sebi i u morfološkim osobinama.

Na lokalitetu Vrbovo u Hrvatskom Zagorju nalazi se nasad oraha u kojem su posađeni sjemenjaci. Cilj ovog rada bio je utvrditi vegetativnu razvijenost sjemenjaka oraha starosti 14 i 7 godina. Vegetativna razvijenost procijenjena je pomoću mjerenja provedenih na 60 stabala, od toga 30 stabala starosti 14 godina i 30 stabala starosti 7 godina. Prosječan prirast debla na visini od 20 cm od tla iznosio je oko 1.5 cm na godišnje za proučavane orahe. Visina stabla iznosila je prosječno oko 4.3 m u 7. godini, te 7.3 m u 14. godini, te možemo utvrditi prosječni prirast u visinu veći od 0.5 m godišnje. Kut grananja prve postrane grane povećava se sa starošću stabala. Kod oraha u 7. godini iznosio je oko 30°, a kod 14. godišnjih oraha oko 60° Obzirom da se orasi osim za plodove uzgajaju i za drvnu masu potrebno je što kvalitetnije formirati deblo. Tako je visina debla kod 14. godišnjih oraha bila oko 120 cm, a kod 7. godišnjih oraha oko 55 cm. U Hrvatskom Zagorju s klimatskog, pedološkog i geografskog pogleda postoje povoljni uvjeti za uzgoj oraha, što je pokazalo i ovo istraživanje.

The influence of hot steam vaporization of the walnut (Juglans regia L.) cultivar 'Franquette' on the required force for deformation (breaking) and the energy required to fracture the shell with the centrifugal breaking machine was studied under the laboratory conditions. The maximum force (248.04 N) was used for breaking nuts, which were vaporized for 5 minutes and 171.35 N for 15 minutes vaporized samples of nuts. The shortest deformation (1.3 mm) was measured for breaking 0 minute vaporized nuts, and the maximum deformation (4.15 mm) for 15 minutes vaporization samples. The largest percent of the whole kernels (74.62 %), was measured on 15 minutes vaporized nuts and the lowest on 0 minutes vaporized sample (28.47 %)., U pokusu usporedbe morfoloških i fizikalnih svojstava ploda oraha (Juglans regia L.) sorte 'Franquette' proučavan je utjecaj parenja vručom parom na potrebnu silu za deformaciju (lomljenje) ploda te potrebnu energiju za lom ljuske ploda pomoću centrifugalnog stroja za lomljenja. Maksimalna sila (248,04 N) za lomljenje oraha izmjerena je kod 5 minuta parenih uzoraka, a najmanja kod 15 minuta parenja (171,35 N). Najmanja deformacija (1,3 mm) izmjerena je kod lomljenja suhih oraha, a najveća kod 15 minuta parenih (4,15 mm). Najveći dio celih jezgri (74,62 %), dobiven je kod lomljenja 15 minuta parenih oraha a najmanji kod 0 minuta parenja (28,47 %.).

U radu je praćena pojava bolesti i štetnika na nekim kultivarima Oraha na području Rame (BiH). Utvrđena je kao najvažnija bolest siva pjegavost lišća (Gnomonia leptostyla), koja se javljala jačim intenzitetom i od štetnika mali mrazovac (Operophtera brumata). Ostale bolesti i štetnici javljali su se slabijim intenzitetom.

Having in mind importance and dependence of physiologic functions upon water, the investigations of its dynamics in the leaves of walnut trees cv. were carried out. The following standard cultivars of walnut trees, belonging to the collection plantation located in the surroundings of the town of Zaječar (Eastern Serbia). Toward the end of each month of the vegetation period, the leaves were sampled and the total content of water was determined by drying samples at 105 oC to its constant weight. The study shows the average results of the total water content in leaves per years of investigation (1999-2003). The results point to a high dependency of the total water content in leaves on available precipitations and air temperatures, which is proved by the coefficient of correlations (r=0.418; r=-0.494). The greatest total water content in leaves was, on the average, at the beginning of the vegetation and ranged from 77.3% (in April) to 70.51% (in May), while it was the lowest in the second part of the vegetation, amounting to 61.8% (in August and September), and 59.6% (in October). Averagely for all cultivars, the total water content was 66.2%. Depending on all conditions, the greatest total water content was in 1999 (67.5%), while the lowest one was in the year of 2002 (63.6%). The greatest average content of total water was found in the leaves of the cv. Šampion (68.4%), and the lowest in the cv. Elit (65.0%). Imajući na umu značaj i zavisnost fizioloških funkcija od vode sprovedena su izučavanja njene dinamike u lišću kultivara oraha. Za istraživanje su odabrane standardne sorte oraha iz kolekcionog zasada koji se nalazi u okolini Zaječara (istočna Srbija). Krajem svakog meseca u vegetaciji uzorkovano je lišće i određivan sadržaj ukupne vode sušenjem uzoraka na 105 0C do konstantne težine. U radu su prikazani prosečni rezultati sadržaja ukupne vode u lišću po godinama ispitivanja (1999-2003). Rezultati ukazuju na visoku zavisnost sadržaja ukupne vode u lišću od raspoloživih padavina i temperatura vazduha, što dokumentuje i koeficijent korelacije (r= 0.418; r=-0,494). Prosečno, najveći sadržaj ukupne vode u lišću bio je na početku vegetacije od 77,3% (april) do 70,51% (maj), a najmanji u drugom delu vegetacije 61,8% (avgust, septembar), odnosno 59,6% (oktobar). Prosečno za sve sorte sadržaj ukupne vode bio je 66,2%. U zavisnosti od svih uslova, najveći sadržaj ukupne vode bio je u 1999. godini (67,5%), a najmanji 2002. godine (63,6%). Najveći prosečni sadržaj ukupne vode bio je u lišću sorte Šampion (68,4%), a najmanji kod sorte Elit (65,0%). null

Bagremovom medu kontinentalnog područja Hrvatske i uzorcima s dodatkom oraha i peludi masenih udjela 5 i 10%w/w određeni su fizikalno-kemijski parametri (viskoznost i elektroprovodljivost).Viskoznost uzoraka određena je pri temperaturi 10, 20, 30, 40, 50 st.C.Elektroprovodljivost 20%tnih otopina meda određena je na 20 st.C. Sva mjerenja obavljena su nakon vrcanja te nakon 10, 30 i 210 dana skladištenja.Svim uzorcima se vrijednost viskoziteta s povećanjem temperature smanjuje a na svim temperaturama s vremenom raste.Dodaci medu povećavaju viskoznost. Vrijednost energije aktivacije za uzorke s dodacima su niže u odnosu na čisti med. Svim uzorcima vrijednost električne provodljivosti tijekom skladištenja se smanjila.

U uzorcima je utvrđena kontaminacija vrstama rodova Aspergillus (60%), Penicillium (45, 7%) i Rhizopus (51, 4%). Dokazna je kontaminacija aflatoksinim B1 (0, 016 i 0, 006 mg/kg) u 2/35 uzoraka oraha i koštica bundeve.

Uzorku kestenovog meda kontinentalnog područja Hrvatske i uzorcima ovog meda s dodatkom oraha i peludi masenih udjela 5 i 10% (w/w) određeni su fizikalno-kemijski parametri (viskoznost i elektroprovodljivost).

U radu su ispitani uzorci lipovog meda sa nezagađenog područja Hrvatske (Zagorja) i uzorci meda sa dodatkom zrnaca peludi i usitnenih jezgrica lješnjaka i oraha masenih udjela 5 i 10%(w/w)Usporedbom rezultata ustanovljeno je da je utjecaj dodatka 10% oraha najveći na viskozne vrijednosti.

Fruit production is considered a viable farm business option especially in those areas where the abandonment of agricultural production has become a major agricultural policy issue and concern. Due to high self-sufficiency levels in apple production and owing to low self-sufficiency levels in other fruit sorts in the Slovene food market, an immanent increase in the diversification level of fruit production would be a good opportunity for small-scale fruit growers. Walnut is just one of many fruits which could be grown in marginal areas. However, the farmers would require reliable information on the economic viability of walnut production before any orchard establishment (in¬vestment) has actually taken place. A static simulation model was developed in this study to enable comparative cost analysis of integrated walnut production. Because the integrated fruit production is currently a prevailing trend in the Slovene fruit growing, its corresponding production technol¬ogy was utilised in building up the model. The estimated total costs represent a basis for the calcu¬lation of break-even price and break-even yield. The impact of different yields on the break-even price is evaluated by employing the sensitivity analysis. Using the information on the production costs calculation model, the average yearly cash flows are estimated. By applying a cost-benefit analysis methodology, the net present values and internal rates of return are ultimately computed to evaluate the financial aspects resulting from a specific investment project in walnut production., Proizvodnja voća smatra se ekonomski prihvatljivom poljoprivrednom aktivnošću, posebice u područjima u kojima je napuštanje poljoprivredne proizvodnje postalo veliki problem. Zbog visoke razine samodostatnosti proizvodnje jabuka, te niske samodostatnosti proizvodnje drugih vrsta voća u Sloveniji, za male uzgajivače voća je diverzifikacija u proizvodnji dobra poslovna prilika. Orah je jedna od brojnih voćnih vrsta koje se mogu uzgajati u rubnim područjima. Međutim, poljoprivrednicima su potrebne pouzdane informacije o ekonomskoj opravdanosti proizvodnje oraha prije ulaganja u voćnjak. U okviru istraživanja za ovaj rad izrađen je statički simulacijski model kako bi se omogućila poredbena analiza troškova integralne proizvodnje oraha. Budući da je integralna proizvodnja voća danas prevladavajući trend u slovenskom voćarstvu, za model je rabljena odgovarajuća tehnologija proizvodnje. Procjena ukupnih troškova predstavlja osnovicu za izračunavanje i proizvodne točke pokrića u modelu. Utjecaj različitih priroda na cijenovnu točku pokrića procjenjuje se pomoću analize osjetljivosti. Prosječni godišnji novčani tokovi procjenjuju se temeljem modela za izračun proizvodnih troškova. Primjenom analize troškova i koristi, na koncu se izračunava sadašnja neto vrijednost i interna stopa rentabilnosti kako bi se mogli ocijeniti financijski aspekti određenog investicijskog projekta vezanog uz proizvodnju oraha.