Search

Deze Leidraad kan gebruikt worden bij begrenzing, inrichting, beheer en eventueel aankoop van landbouwgronden, bestemd voor natuurontwikkeling binnen de EHS. Deze gronden zijn vaak licht verontreinigd, mogelijk zodanig dat de nagestreefde natuurdoelen niet haalbaar zijn. Daarom beoogt de Leidraad op basis van een ecotoxicologische risico-inschatting een uitspraak te doen over of een locatie vanuit het oogpunt van bodemverontreiniging kansrijk genoeg is voor de ontwikkeling van een natuurdoeltype en of deze kansrijkdom zo nodig vergroot kan worden via inrichtings- of beheersmaatregelen. De kerngedachte binnen de Leidraad is dat de risicobeoordeling rekening houdt met 'beschikbare gehalten' in de bodem, aangezien de blootstelling van organismen kan veranderen bij veranderende bodemcondities (pH, redox, organische stof) welke op kunnen treden bij de overgang van landbouw naar natuur. Het raamwerk van de Leidraad bestaat uit de volgende modules: definitie van de huidige situatie en basisgegevens, gewenste natuurdoeltypen en scenario's, prognose van de toekomstige bodemcondities, prognose van de toekomstige (metaal)concentraties, beoordeling van ecotoxicologisch risico, integratie en eindbeoordeling. Er zijn aanbevelingen opgenomen om de modules concreet in te vullen tot een operationeel systeem.

In de Natuurbalans 2000 zijn de knelpunten als gevolg van de verwachte milieudruk in 2020 op de beoogde natuurdoelen in beeld gebracht. Dit rapport bevat de achtergrondinformatie van de analyses die voor de Natuurbalans ten aanzien van dit aspect zijn uitgevoerd. Mede omdat de provinciale natuurdoeltypenkaarten veelal nog de status van een (eerste) concept hebben, zijn de uitgevoerde analyses verkennend van aard. De provinciale natuurdoeltypenkaarten geven een eerste invulling aan de kwaliteitsdoelstellingen van de ecologische hoofdstuctuur (EHS). Uit de analyses blijkt, dat er aanzienlijke knelpunten bestaan voor de beoogde natuurdoeltypen zowel ten aanzien van grondwaterstand als depositieniveaus van zuur en stikstof. De uit oogpunt van een duurzame natuur(ontwikkeling) noodzakelijke beleidsinspanningen t.a.v. verzuring (reductie van depositie van zuur en stikstof) en verdroging (grondwaterstandverhoging) zijn dan ook fors, m.n. in de duinen en de hogere zandgronden. Ook als het verzuringsbeleid, dat in UN/ECE verband is voorgesteld, volledig is geimplementeerd, dan is de verzuringsdruk (in relatie tot de stikstof- en zuurdepositie) op terrestrische natuurdoeltypen nog aanzienlijk. De druk op het rivierengebied, het zeekleigebied en het noordelijk deel van de hogere zandgronden neemt wel af door het UN/ECE-beleid. Daarnaast is en blijft de grondwaterstand voor de grondwaterafhankelijke natuur in veel gevallen te laag voor de realisatie van beoogde natuurkwaliteit.

Verzuring, vermesting en verdroging behoren tot de belangrijke bedreigingen van de natuurlijke en half-natuurlijke ecosystemen in Nederland. Om de gezamenlijke effecten van deze bedreigingen op de landelijke natuur te evalueren is, in een samenwerkingsverband tussen het RIVM en het SC-DLO, het multistressmodel SMART/MOVE ontwikkeld. In het kader van het Stikstof Onderzoek Programma (STOP) is het modelinstrumentarium uitgebreid met een module voor normstelling voor verzurende en eutrofierende depositie. Met de methode kunnen kritische stikstofdepositieniveaus voor gestelde beleidsdoeleinden berekend en in kaart gebracht worden. Er wordt rekening gehouden met ruimtelijke variatie in bodem, vegetatie en hydrologie. De methode is tevens bruikbaar om kritische niveaus voor zure depositie, of afzonderlijke componenten daarvan, te berekenen. Naast de validatie van verschillende tussenresultaten, zijn enkele eerste uitkomsten getoetst aan gangbare critical loads zoals empirisch vastgesteld en/of berekend met het Simple Mass Balance model. Voordeel van de nieuwe methode is de eenduidige berekeningswijze en de hogere detaillering ten aanzien van het aantal te beschouwen ecosystemen. De tussenresultaten van normstellingsmodule kunnen daarnaast ook gebruikt worden voor verschillende validatiedoeleinden en modelverbeteringen (d.m.v. kalibratie van de kansfuncties uit MOVE en verbeteringen aan de aansluiting tussen SMART en MOVE). Met behulp van de berekende kritische milieugrenzen (in termen van bodem-pH, grondwaterstand en stikstofbeschikbaarheid) kunnen ook streefbeelden voor de realisatie van geplande natuurdoeltypen worden afgeleid

Verzuring, vermesting en verdroging behoren tot de belangrijke bedreigingen van de natuurlijke en half-natuurlijke ecosystemen in Nederland. Om de gezamenlijke effecten van deze bedreigingen op de landelijke natuur te evalueren is, in een samenwerkingsverband tussen het RIVM en het SC-DLO, het multistressmodel SMART/MOVE ontwikkeld. In het kader van het Stikstof Onderzoek Programma (STOP) is het modelinstrumentarium uitgebreid met een module voor normstelling voor verzurende en eutrofierende depositie. Met de methode kunnen kritische stikstofdepositieniveaus voor gestelde beleidsdoeleinden berekend en in kaart gebracht worden. Er wordt rekening gehouden met ruimtelijke variatie in bodem, vegetatie en hydrologie. De methode is tevens bruikbaar om kritische niveaus voor zure depositie, of afzonderlijke componenten daarvan, te berekenen. Naast de validatie van verschillende tussenresultaten, zijn enkele eerste uitkomsten getoetst aan gangbare critical loads zoals empirisch vastgesteld en/of berekend met het Simple Mass Balance model. Voordeel van de nieuwe methode is de eenduidige berekeningswijze en de hogere detaillering ten aanzien van het aantal te beschouwen ecosystemen. De tussenresultaten van normstellingsmodule kunnen daarnaast ook gebruikt worden voor verschillende validatiedoeleinden en modelverbeteringen (d.m.v. kalibratie van de kansfuncties uit MOVE en verbeteringen aan de aansluiting tussen SMART en MOVE). Met behulp van de berekende kritische milieugrenzen (in termen van bodem-pH, grondwaterstand en stikstofbeschikbaarheid) kunnen ook streefbeelden voor de realisatie van geplande natuurdoeltypen worden afgeleid

In dit rapport wordt een methode beschreven waarmee de Potentieel Aangetaste Fractie (PAF) voor doelsoorten (vogels en zoogdieren) behorende bij de natuurdoeltypen van de ecologische hoofdstructuur in Nederland kan worden berekend. De PAF is de fractie van de doelsoorten die blootgesteld is aan concentraties die hoger zijn dan de No Effect Concentratie (NEC) van de doelsoorten. De methode wordt verduidelijkt aan de hand van drie zware metalen: cadmium, koper en zink. De PAF's voor het achtergrondgehalte van cadmium zijn tamelijk hoog (>0.1) in West- en Noord-Nederland en relatief laag in de zandstreken in het oosten, midden en zuiden van Nederland. Uitgaande van het totale gehalte van cadmium in de bodem blijkt dat het grootste deel van Nederland PAF's heeft van meer dan 10%, met uitzondering van de duinen in Noord-Holland en de Waddenzee, de Waddenzee zelf en sommige delen van Drenthe. De anthropogene bijdrage is met name hoog in de zandgebieden en speciaal in de Kempen (PAF-waarden van meer dan 50%). De PAF's voor het achtergrondgehalte van koper zijn relatief hoog in de duinen en langs de grote rivieren. De PAF's voor het totale gehalte aan koper zijn bijna even hoog als die voor het achtergrondgehalte. Hierdoor worden dan ook geen hoge PAF-waarden gevonden voor de anthropogene bijdrage (alle PAF's kleiner dan 10% en de meeste kleiner dan 1%). De PAF's voor het achtergrondgehalte van zink zijn relatief hoog in the veengebieden van West- en Noord-Nederland en langs de grote rivieren. De PAF's voor het totale gehalte zijn gemiddeld iets hoger dan die voor het achtergrondgehalte in de veengebieden in West Nederland en hetzelfde in de overige gebieden van Nederland. Hierdoor worden slechts in de westelijke veengebieden hogere PAF's gevonden (tussen 10 en 25%) voor de anthropogene bijdrage. Ondanks een aantal tekortkomingen in het toegepaste model kan niet worden uitgesloten dat significante stress optreedt bij de hoogste PAF-waarden. Validatie van de resultaten wordt wenselijk geacht.

Nature Balance 2000 brings into focus the bottlenecks expected in 2020 in consequence of the environmental stress on nature policy targets as defined by provincial authorities in the Netherlands. Background information for the analyses are presented, along with provisional maps showing nature targets. Prognoses on effects of environmental policy scenarios also reflect the tentative nature of the analysis. Information on plant species composition has been used to generate maps of environmental conditions necessary for the realisation of the targets. These environmental conditions are defined in terms of critical loads for acid and nitrogen deposition, and desirable groundwater levels. In the analysis these critical loads and groundwater levels were confronted with the current environmental conditions as well as the expected conditions around 2020, the date for realisation. The environmental conditions in 2020 have been calculated with models and make use of environmental policy scenarios. The main focus is on the consequences of sulphur and nitrogen emission reductions, as defined in the UN-Convention on Long Range Transboundary Air Pollution (CLRTAP). Attention has also been paid to the consequences of future prognoses for changes in groundwater levels. The analyses indicate that environmental conditions for groundwater and deposition are now causing and will continue to cause serious bottlenecks to realisation of the nature targets. Even if the CLRTAP goals for reduction of emission of sulphur and nitrogen compounds are met, the acid and nitrogen deposition will exceed the critical loads in large parts of the Netherlands. However, in some parts, especially on clay soils, the environmental stress caused by acidification and eutrophication will be reduced. The threat to the targets for wet and moist habitats caused by low groundwater levels will still be very serious in 2020.Since the threats occur in a large area, nature targets might be benefitted by generic environmental measures lowering the overall environmental stress caused by high deposition and low groundwater levels. At most sites critical levels are exceeded by more than one environmental factor; for this reason the focus should be on integrated strategies to increase possibilities for the realisation of nature targets.

Nature Balance 2000 brings into focus the bottlenecks expected in 2020 in consequence of the environmental stress on nature policy targets as defined by provincial authorities in the Netherlands. Background information for the analyses are presented, along with provisional maps showing nature targets. Prognoses on effects of environmental policy scenarios also reflect the tentative nature of the analysis. Information on plant species composition has been used to generate maps of environmental conditions necessary for the realisation of the targets. These environmental conditions are defined in terms of critical loads for acid and nitrogen deposition, and desirable groundwater levels. In the analysis these critical loads and groundwater levels were confronted with the current environmental conditions as well as the expected conditions around 2020, the date for realisation. The environmental conditions in 2020 have been calculated with models and make use of environmental policy scenarios. The main focus is on the consequences of sulphur and nitrogen emission reductions, as defined in the UN-Convention on Long Range Transboundary Air Pollution (CLRTAP). Attention has also been paid to the consequences of future prognoses for changes in groundwater levels. The analyses indicate that environmental conditions for groundwater and deposition are now causing and will continue to cause serious bottlenecks to realisation of the nature targets. Even if the CLRTAP goals for reduction of emission of sulphur and nitrogen compounds are met, the acid and nitrogen deposition will exceed the critical loads in large parts of the Netherlands. However, in some parts, especially on clay soils, the environmental stress caused by acidification and eutrophication will be reduced. The threat to the targets for wet and moist habitats caused by low groundwater levels will still be very serious in 2020.Since the threats occur in a large area, nature targets might be benefitted by generic environmental measures lowering the overall environmental stress caused by high deposition and low groundwater levels. At most sites critical levels are exceeded by more than one environmental factor; for this reason the focus should be on integrated strategies to increase possibilities for the realisation of nature targets.

De implementatie van het Biodiversiteitsverdrag van Rio de Janeiro is een belangrijke taak voor het Nederlandse natuurbeleid. In 1990 bracht het Ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij het Natuurbeleidsplan uit. De hoofddoelstelling van dit plan is behoud van biodiversiteit via de realisatie van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS). De EHS bestaat uit kerngebieden, natuurontwikkelingsgebieden en verbindingszones. Door betere ruimtelijke voorwaarden te scheppen kan het beheer van natuurterreinen efficiënter worden. Op dit moment is de EHS vooral een strategisch concept. Concrete doelstellingen voor de terreinen binnen de EHS zijn nodig om het te operationaliseren. De eenheid waarin en ruimtelijke schaal waarop diversiteit wordt uitgedrukt moet gedefinieerd zijn om van een operationele doelstelling te kunnen spreken. Omdat ecosystemen in essentie arbitraire eenheden zijn is ervoor gekozen om de biodiversiteit uit te drukken in soorten. Behoud van biodiversiteit betekent in het nationale natuurbeleid zoveel als het voorkomen dat soorten uit Nederland verdwijnen, met bijzondere aandacht voor soorten die ook internationaal van belang zijn. De soorten waar de aandacht in eerste instantie naar uitgaat zijn de zgn. doelsoorten. Zij zijn op inzichtelijke en reproduceerbare wijze geselecteerd op grond van drie criteria. Voor het behoud van de doelsoorten is veiligstelling van hun natuurlijke habitats essentieel. Daartoe is een systeem van natuurdoeltypen ontwikkeld. Een natuurdoeltype is te beschouwen als een toetsbare doelstelling voor een natuurterrein. Op basis van de aard en de intensiteit van menselijk ingrijpen zijn vier categorieën natuurdoeltypen onderscheiden. De afzonderlijke typen zijn beschreven in termen van doelsoorten, abiotische condities, ruimtelijke randvoorwaarden en beheer. Daarbij is gebruik gemaakt van natuurlijke referentiesytemen en bestaande classificaties van plantengemeenschappen. Abiotische randvoorwaarden zijn gebaseerd op bekende toleranties van de betreffende plantesoorten. Oppervlakte-indicaties zijn ontleend aan populatiedynamische studies van relevante diersoorten. Het systeem van natuurdoeltypen is een krachtig hulpmiddel voor een consistente planning en evaluatie van natuurbeleid op verschillende schaalniveaus. Het biedt tevens een handvat voor de onderlinge afstemming van natuur- en milieubeleid.

De implementatie van het Biodiversiteitsverdrag van Rio de Janeiro is een belangrijke taak voor het Nederlandse natuurbeleid. In 1990 bracht het Ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij het Natuurbeleidsplan uit. De hoofddoelstelling van dit plan is behoud van biodiversiteit via de realisatie van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS). De EHS bestaat uit kerngebieden, natuurontwikkelingsgebieden en verbindingszones. Door betere ruimtelijke voorwaarden te scheppen kan het beheer van natuurterreinen efficiënter worden. Op dit moment is de EHS vooral een strategisch concept. Concrete doelstellingen voor de terreinen binnen de EHS zijn nodig om het te operationaliseren. De eenheid waarin en ruimtelijke schaal waarop diversiteit wordt uitgedrukt moet gedefinieerd zijn om van een operationele doelstelling te kunnen spreken. Omdat ecosystemen in essentie arbitraire eenheden zijn is ervoor gekozen om de biodiversiteit uit te drukken in soorten. Behoud van biodiversiteit betekent in het nationale natuurbeleid zoveel als het voorkomen dat soorten uit Nederland verdwijnen, met bijzondere aandacht voor soorten die ook internationaal van belang zijn. De soorten waar de aandacht in eerste instantie naar uitgaat zijn de zgn. doelsoorten. Zij zijn op inzichtelijke en reproduceerbare wijze geselecteerd op grond van drie criteria. Voor het behoud van de doelsoorten is veiligstelling van hun natuurlijke habitats essentieel. Daartoe is een systeem van natuurdoeltypen ontwikkeld. Een natuurdoeltype is te beschouwen als een toetsbare doelstelling voor een natuurterrein. Op basis van de aard en de intensiteit van menselijk ingrijpen zijn vier categorieën natuurdoeltypen onderscheiden. De afzonderlijke typen zijn beschreven in termen van doelsoorten, abiotische condities, ruimtelijke randvoorwaarden en beheer. Daarbij is gebruik gemaakt van natuurlijke referentiesytemen en bestaande classificaties van plantengemeenschappen. Abiotische randvoorwaarden zijn gebaseerd op bekende toleranties van de betreffende plantesoorten. Oppervlakte-indicaties zijn ontleend aan populatiedynamische studies van relevante diersoorten. Het systeem van natuurdoeltypen is een krachtig hulpmiddel voor een consistente planning en evaluatie van natuurbeleid op verschillende schaalniveaus. Het biedt tevens een handvat voor de onderlinge afstemming van natuur- en milieubeleid.