Search

Korporativno upravljanje, te svi poslovni procesi povezani sa njime su ključni za uspješno vođenje određene kompanije ili financijske institucije. Postoje različiti principi funkcioniranja uprave i nadzornih odbora. Kroz različite sustave, specifično o okruženju, odnosno otvoreni i zatvoreni sustavi. Te također postoje i različite teorije korporativnog upravljanja. Kroz interne mehanizme možemo vidjeti koje su uloge uprave i nadzornog odbora, koje su veličine istih, te koja obilježja moraju imati. Način na koji se nagrađuje iste, kako se prati funkcioniranje kompanija, te kako se provjerava da li je sve pod kontrolom. „Kodeks korporativnog upravljanja Hrvatske regulatorne agencije za financijske usluge (HANFA) i Zagrebačke burze d.d. uspostavlja temelje za izgradnju sofisticiranih korporativnih odnosa unutar organizacije. Kodeks se primjenjuje na sve izdavatelje čije su dionice uvrštene na uređeno tržište Zagrebačke burze, osim dionica zatvorenog investicijskog fonda. Kodeks je podijeljen po poglavljima: Vodstvo, Dužnosti članova uprave i nadzornog odbora, Imenovanje članova uprave i nadzornog odbora, Nadzorni odbor, Uprava, Primici, Rizici, Transparentnost, Dioničari, Dionici i korporativna društvena odgovornost.“ „Dobro korporativno upravljanje nadilazi postupanja u skladu sa zakonima i propisima te zahtijeva predanost svih dionika (uprave, nadzornog odbora, rukovoditelja, dioničara) u stvaranju preduvjeta za djelovanje izdavatelja u skladu s najvišim etičkim standardima, kao i standardima dobroga korporativnog upravljanja.“

Državni ured za reviziju Republike Hrvatske provodi i reviziju učinkovitosti u trgovačkim društvima te se daju preporuke za poboljšanje poslovanja. Ured obavlja provjeru provedbe preporuka kako bi se utvrdilo jesu li društva postupila prema preporukama. Cilj je ovog rada utvrditi jesu li trgovačka društva u vlasništvu jedinica lokalne i područne (regionalne) samouprave, u kojima je obavljena revizija učinkovitosti rada nadzornih odbora, provela dane preporuke, vrste danih preporuka, pojavnost preporuka te preporuke koje nisu provedene. Kako bi se došlo do navedenog cilja, korištena su izvješća o obavljenoj provjeri provedbe preporuka. Na temelju prikupljenih podataka, provedeno je istraživanje preporuka. Primijenjene su metode analize, sinteze, uspoređivanja te je zaključeno o provedenim preporukama. Potvrđena je pretpostavka da je u okviru neprovedenih preporuka, koje su s obzirom na brojnosti značajne, među brojnijim preporukama kod trgovačkih društava, u pisanu obliku urediti kriterije i pravila za imenovanje članova nadzornog odbora. Provođenjem preporuka utječe se na poslovanje i postižu se pozitivni učinci na javni sektor., The State Audit Office of the Republic of Croatia audits companies’ performance and gives recommendations for performance improvement. The Office reviews the implementation of the recommendations and establishes whether the companies acted in accordance with the recommendations. The aim of this paper is to determine whether local and regional self-go- vernment units-owned companies, whose supervisory boards’ performance were audited, im- plemented the recommendations given. In this context, it analyses the types of recommen- dations given, their occurrence, and failure to implement them. The analysis was conducted into the recommendations’ implementation reports. On the basis of the data collected, the recommendations were surveyed by application of statistical analysis method, comparison, and synthesis. In conclusion, the research results confirmed for a large number of non-im- plemented recommendations, the assumption that it is necessary to set the written rules and criteria for the appointment of the members of the Supervisory Boards. The results also show that the implementation of the recommendations both affects the line of business and has a positive impact on the public sector.

Rad sustavno obrađuje odgovornost članova nadzornog odbora. Iako članovi nadzornog odbora ne vode poslove društva, njihova je uloga važna jer oni paze na to da se poslovi vode na način koji je prihvatljiv svim interesnim skupinama u društvu i oko njega. Pritom je njihova odgovornost uređena po istom načelu kao i odgovornost članova uprave koji vode poslove društva. Takva odgovornost polazi od njihove temeljne obveze da djeluju u interesu društva. U radu se ponajprije obrađuje standard pažnje koji se traži od članova nadzornog odbora u obavljanju njihovih poslova, pri čemu se daje poseban osvrt na ulogu članova u nadzornom odboru vladajućeg društva i u nadzornim odborima ovisnih društava u koncernu. Potom se obrađuje učinak primjene pravila poslovne prosudbe kojom se štiti slobodna poduzetnička prosudba članova nadzornog odbora, a zatim i sukob interesa članova nadzornog odbora i povreda obveze čuvanja poslovne tajne. Rad se u nastavku pobliže bavi zahtjevom za naknadu štete prema članovima nadzornog odbora. Pritom se obrađuje pitanje prema kojim se članovima nadzornog odbora može postaviti takav zahtjev, pretpostavke odgovornosti za štetu i ostvarenje tog zahtjeva, a potom odricanja društva od tog zahtjeva i mogućnost sklapanja nagodbe između društva i člana nadzornog odbora. Zaključno se obrađuje odgovornost zbog iskorištavanja utjecaja u društvu., The paper systematically elaborates on the liability of supervisory board members. Although the supervisory board members do not manage the business of the company, their role is important because they make sure that the company’s business is conducted in a way that is acceptable to all stakeholders of the company. At the same time, their responsibility is based on the same principle as the responsibility of the members of the management board who manage the company's business activities. Such responsibility stems from their fundamental obligation to undertake all their activities in the company’s interest. Foremost, the paper analyses the standard of care required from the supervisory board members in performance of their duties, with special reference to the role of supervisory board members in the parent company and in the supervisory boards of subsidiaries in the concern. Subsequently, the paper analyses the effects of business judgment rule application which protects the free entrepreneurial judgment of the supervisory board members. This is followed by analysis of issues relating to the conflict of interest of the supervisory board members and the breach of the trade secret. Afterwards, the paper deals more elaborately with the request for compensation of damages to the supervisory board members. More precisely, the paper analyses issues relating to the question against which supervisory board member can such request be made, conditions for establishing their liability for damages and enforcement of such request. Paper also analyses issues pertaining to the company’s waiver of that request as well as the possibility of concluding a settlement between the company and the supervisory board member. Ultimately, the responsibility for the exploitation of influence in the company is elaborated upon.

Glavni cilj ovog istraživačkog rada je ispitati utjecaj veličine nadzornog odbora i koncentracije vlasništva, kao mehanizama korporativnog upravljanja, na troškove agenta u velikim hrvatskim poduzećima. Uz to, ispituje se utjecaj financiranja dugom i stope rasta poduzeća, varijabli koje također mogu imati utjecaj na troškove agenta. Teorija agenta definira okvir za potencijalne probleme koji nastaju prilikom razdvajanja vlasništva i upravljanja, kao i za sukob između vlasnika (principala) i menadžera (agenta). Najznačajniji problem u navedenom odnosu su troškovi agenta, međutim, njih nije moguće izravno mjeriti; sukladno tome u ovom istraživanju autori su troškove agenta aproksimirali putem koeficijenta obrtaja ukupne imovine. Istraživački rad obuhvaća empirijsko testiranje utjecaja veličine nadzornog odbora, koncentracije vlasništva, financiranja dugom i stope rasta poduzeća na troškove agenta u promatranom razdoblju od 2014. do 2018. pomoću analize panel podataka. Istraživanje je provedeno na velikim hrvatskim poduzećima koristeći podatke i informacije iz službenih godišnjih financijskih izvješća kako bi se osigurala objektivnost i usporedivost podataka. Istraživanjem je obuhvaćeno 219 poduzeća koja posluju u sljedećim djelatnostima: prerađivačka industrija (C) i trgovina na veliko i na malo; popravak motornih vozila i motocikala (G) sukladno Nacionalnoj klasifikaciji djelatnosti. Rezultati analize identificirali su značajan i negativan utjecaj veličine nadzornog odbora na troškove agenta. Financiranje dugom i stopa rasta imaju značajan i negativan utjecaj na troškove agenta. Istraživanjem nije utvrđen značajan utjecaj koncentracija vlasništva na troškove agenta., The main objective of this research paper is to examine the impact of board size and ownership concentration, representing corporate governance mechanisms, on agency costs in large Croatian companies. Furthermore, debt financing and firm growth are examined because those variables also have impact on agency costs. Agency theory defines a framework for the potential issue of the separation of ownership and management as well as for the conflict between stakeholders (principals) and managers (agents). The most significant principal-agent problems are agency costs, but they do not have a directly quantifiable value; hence, in this research paper, the asset turnover ratio is used as the approximation. Therefore, this research will empirically test the significance of the impact of board size, ownership concentration, debt financing and firm growth on agency cost in the observed period from 2014 to 2018 using panel data analysis. This research was conducted with large Croatian companies using data and information from official annual accounts primarily to ensure objectivity, standardization and comparability. Specifically, the analysis was conducted on 219 companies operating in two main categories of economic activity: Manufacturing (C) and Wholesale and retail trade (G). The results indicate that board size has a significant but negative impact on agency costs. The results also indicate that debt and growth have a significant and negative impact on agency costs. Ownership concentration was not found to have significant impact.

Komponenta koja može imati utjecaj na uspješnost poslovanja je spolna raznolikost. U tom kontekstu, postavljeno je pet hipoteza. Prva se odnosi na utjecaj spolne raznolikosti unutar upravnih odbora poduzeća na uspješnost njihova poslovanja. Druga hipoteza pretpostavlja da je veza između spolne raznolikosti upravnih odbora i uspješnosti poslovanja nelinearnog karaktera. Treća hipoteza ispituje utjecaj spolne raznolikosti unutar nadzornih odbora na uspješnost poslovanja poduzeća. Četvrta hipoteza ispituje vezu između spolne raznolikosti unutar nadzornih odbora i uspješnosti poslovanja poduzeća. Peta hipoteza pretpostavlja da je udio žena u upravnim i nadzornim odborima manji od 40%. Varijabla kojom se mjerila uspješnost poslovanja poduzeća je povrat na imovinu (ROA). Zaključci ovog istraživanja su: spolna raznolikost unutar upravnih odbora ima statistički značajan utjecaj na uspješnost poslovanja, spolna raznolikost nadzornih odbora nema statistički značajan utjecaj na uspješnost poslovanja poduzeća, veza između spolne raznolikosti upravnih odbora i uspješnosti poslovanja je nelinearnog karaktera, dok veza između spolne raznolikosti nadzornih odbora i uspješnosti poslovanja nije statistički značajna, te udio žena u upravnim i nadzornim odborima manji je od 40% u 400 najvećih hrvatskih poduzeća. One of the component that can have an impact on business performance is gender diversity. Concerning that, five hypotheses were created and investigated. The first one relates the impact of gender-diverse boards on corporate performance. The second hypothesis assumes that the relationship between the gender diversity of boards of directors and the corporate success is non-linear. The third hypothesis investigates the impact of gender diversity within the supervisory boards on the corporate performance. The fourth hypothesis examines non-linearity between gender diversity within supervisory boards and the corporate performance. The fifth hypothesis assumes that the share of women on the boards of directors and supervisors is less than 40%. The variable that was used to measure corporate performance is return on assets (ROA). The findings of this study are as follows: gender diversity within boards of directors has a statistically significant influence on business performance. Furthermore, gender diversity of supervisory boards does not have a statistically significant impact on the corporate performance, the link between gender diversity within boards of directors and business performance is non-linear, while the link between gender diversity of supervisory boards and business performance is not statistically significant, and the share of women on boards and boards of directors is quite less than 40% in the 400 largest Croatian companies.

Najveći dio rada posvećen je jednom od upravljačkih organa dioničkog društva, nadzornom odboru. U radu je prikazana funkcionalnost nadzornog odbora na konkretnom primjeru jednog poduzeća. Također prikazane su karakteristike navedenog poduzeća kako bi informacije bile lakše usporedive. Isto tako osim nadzornog odbora koji je središte ovog rada prikazani su i ostali upravljački organi dioničkog društva u koje spadaju skupština i uprava.

Zadatak nadzornog odbora je prije svega nadzirati politiku uprave i opći tijek poslova unutar društva i njegovog poslovanja. Nadzorni odbor daje savjete upravi te on treba djelovati u interesu društva i njegovog poslovanja. Nadzorni odbor treba prisvojiti i pridobiti informacije i izvještaje nužne za obavljanje svojih poslova od strane uprave. U slučaju jednorazinskog odbora, uprava i nadzorni odbor se spajaju u jedinstveno tijelo društva. Ako je to slučaj, više nema direktora upravnih odbora i nadzornih direktora, već izvršnih i neizvršnih direktora. Opseg dužnosti nadzornog odbora je sveobuhvatniji ako se od društva zahtijeva da ima dvorazinsku strukturu odbora. Ako je to slučaj, nadzorni odbor ima pravo, na primjer, imenovati i razriješiti direktore upravnog odbora. Glavna uloga Nadzornog odbora je nadzor nad poslovanjem društva i upravljanje tim poslovima. Nadzorni odbor također bira i imenuje članove Uprave. Nadzorni odbor se treba uključiti u proces analiziranja i senzibilizacije koristeći odgovarajuće metrike, obraćajući pozornost na rizike, strateške nedosljednosti i nedostatke koji bi mogli ugroziti poslovanje. Razvijanje tih nadzornih vještina stoga je preduvjet za nadzor strategije. Cilj istraživanja ovog rada jest analizirati utjecaj nadzornog odbora na strateško odlučivanje na studiji slučaja Atlantic Grupe. Svrha istraživanja ovoga rada je afirmirati utjecaj nadzornog odbora na strateško odlučivanje te prikazati specifičnosti uloge i funkcije nadzornog odbora u strateškom vođenju kompanije. U ovom radu se upotrebljavaju metode s ciljem obrade literature, a sto su metoda analize i metoda sinteze, metoda deskripcije, metoda kompilacije i metoda dedukcije. The task of the Supervisory Board is to supervise, first and foremost, the management policy and the general course of business within the company and its business. The Supervisory Board gives advice to the management and it should act in the interest of the company and its business. The Supervisory Board must obtain the information necessary for the performance of its duties by the Management Board. In the case of a one-tier board, the management and the supervisory board merge into a single body of the company. If this is the case, there are no directors of board of directors and supervisory directors, but executive and non-executive directors. The scope of the Supervisory Board's duties is more comprehensive if the Company requires that it has a two-tier structure of the board. If this is the case, the supervisory board has the right, for example, to appoint and dismiss the directors of the board of directors. The main role of the Supervisory Board is to supervise the company operation and management of those operations. The Supervisory Board also selects and appoints the members of the Management Board. The Supervisory Board should be involved in the process of analyzing and sensitizing by using appropriate metrics, paying attention to risks, strategic inconsistencies and disadvantages that could endanger business. Developing these supervisory skills is therefore a precondition for monitoring the strategy. The aim of this paper is to analyze the influence of the Supervisory Board on strategic decision-making on the Atlantic case study. The purpose of this paper is to affirm the supervisory board's influence on strategic decision-making and to show the specifics of the role and function of the supervisory board in strategic management of the company. This paper deals with methods of analysis and synthesis, descriptive methods, compilation methods and methods of deduction.

O radu nadzornog odbora i uprave u kontinentalnom modelu korporacijskog upravljanja, odnosno upravnom odboru u američkom modelu, ovisi uspješnost poslovanja poduzeća. Stoga je sastav takvih odbora ključan te se na tu temu provode istraživanja s ciljem utvrđivanja optimalnog sastava. Spolna raznolikost spomenutih odbora u zadnje vrijeme dobiva sve veći značaj, ne samo zbog istraživanja kojima se dokazuje da je članstvo žena u takvim odborima pozitivno za uspješnost poslovanja poduzeća, već i zbog zakonskih zahtjeva, kojima se želi postaviti minimalna granica uz broj žena u takvim odborima. U ovom radu analizira se zastupljenost žena na upravljačkim pozicijama u hrvatskim poduzećima te istražuje utjecaj spolne raznolikosti u upravama i nadzornim odborima na uspješnost poslovanja poduzeća. Provedeno je istraživanje na uzorku od 400 najvećih hrvatskih poduzeća. Rezultati pokazuju mali postotak žena u upravama i nadzornim odborima hrvatskih poduzeća te kako se ne može sa sigurnošću tvrditi da spolna raznolikost u upravama i nadzornim odborima doprinosi uspješnosti poduzeća. Ipak, vidi se utjecaj spolne raznolikosti u nadzornim odborima na uspješnost poduzeća, što bi moglo biti predmet daljnjih istraživanja.

O radu nadzornog odbora i uprave u kontinentalnom modelu korporacijskog upravljanja, odnosno upravnom odboru u američkom modelu, ovisi uspješnost poslovanja poduzeća. Stoga je sastav takvih odbora ključan te se na tu temu provode istraživanja s ciljem utvrđivanja optimalnog sastava. Spolna raznolikost spomenutih odbora u zadnje vrijeme dobiva sve veći značaj, ne samo zbog istraživanja kojima se dokazuje da je članstvo žena u takvim odborima pozitivno za uspješnost poslovanja poduzeća, već i zbog zakonskih zahtjeva, kojima se želi postaviti minimalna granica uz broj žena u takvim odborima. U ovom radu analizira se zastupljenost žena na upravljačkim pozicijama u hrvatskim poduzećima te istražuje utjecaj spolne raznolikosti u upravama i nadzornim odborima na uspješnost poslovanja poduzeća. Provedeno je istraživanje na uzorku od 400 najvećih hrvatskih poduzeća. Rezultati pokazuju mali postotak žena u upravama i nadzornim odborima hrvatskih poduzeća te kako se ne može sa sigurnošću tvrditi da spolna raznolikost u upravama i nadzornim odborima doprinosi uspješnosti poduzeća. Ipak, vidi se utjecaj spolne raznolikosti u nadzornim odborima na uspješnost poduzeća, što bi moglo biti predmet daljnjih istraživanja., The success of the company’s business depends on the work of the Supervisory Board and the Management Board in the continental model of corporate management, and Management Board in the American model. Therefore, the stuff of such boards is essential, and various studies are being conducted on this subject in order to find out their optimal line-up. Sexual diversity of the mentioned boards is getting more and more significant, not only because of research which proves that participation of women in such boards has a positive impact on the success of the companies’ business performance, but also due to legal requirements, which aim to limit the minimum number of women in such boards. In this paper, we analyze the participation of women in managerial positions in Croatian companies and we research the impact of sexual diversity of the Management Board and the Supervisory Board on the success of the companies’ business performance. Empirical study was conducted on a sample of the 400 largest Croatian companies. The results show that there are a small percentage of women in the Management Board and the Supervisory Board and it cannot be considered that sexual diversity of the mentioned boards contributes to the company’s success. However, the impact of sexual diversity of Supervisory Board on the company’s success can be seen and that could be subject to the further research.

U radu se obrađuje pitanje pravnog položaja i ovlasti nadzornog odbora sportskog dioničkog društva. Raspravlja se o širem kontekstu problematike nadzora vođenja poslova tih društava, posebice imajući u vidu da ona nemaju za cilj samo ostvarivanje dobiti već i postizanje sportskih ciljeva. Tako se razmatraju odredbe Zakona o sportu te posebice odgovarajuće odredbe Zakona o trgovačkim društvima kojima je uređeno to područje. Pitanje uloge nadzornog odbora u sportskom dioničkom društvu valja razmatrati ponajprije kroz odnos tog organa s upravom i glavnom skupštinom. Zakonodavac daje nadzornom odboru zadaću nadzora vođenja poslova te mu za ostvarenje tog cilja stavlja na raspolaganje ovlasti kojima se taj organ najviše približava samom vođenju poslova. Ipak, podjela zadaća uvjetovana organizacijskom strukturom tog tipa društva trebala bi onemogućiti nadzornom odboru da prisvoji zadaću vođenja poslova što pripada upravi. Naš Kodeks korporativnog upravljanja sadrži preporuke za nadzorni odbor, ali i preporuke o tome kakav bi trebao biti odnos između nadzornog odbora i uprave (sportskog) dioničkog društva. Posebna se pozornost u sportskim dioničkim društvima pridaje onim poslovima uprave koje ona smije poduzeti tek kad dobije suglasnost nadzornog odbora., The Supervisory Board of the Sports Joint stock Companies acts as the representative organ of the shareholders between the General Meeting and the Executive Board: the General Meeting elects (or privileged person/shareholder simply names) the members of the Supervisory Board, and the Supervisory Board appoints the members of the Management. From this point of view, one could see the General Meeting as the supreme body of the company. But the Supervisory Board, in the carefully balanced interaction of the three bodies, known as a system of "checks and balances", also has considerable independence from the General Meeting. According to the organizational organization of the Joint stock Companies, the general meeting is not superior towards the two other organs. In particular, the Supervisory Board and its members are not subjects to any instructions from the General Meeting. Neither the election of a member of the Supervisory Board by the General Meeting nor the appointment of a Supervisory Board member by a shareholder (entitled to name his representative) constitutes an imperative mandate for those members. On the other hand, the option of dismissal, which is legally available at all times, as a rule ensures that the Supervisory Board members will not act against the wishes of the General Meeting. Management measures cannot be delegated to the Supervisory Board. However, it must be determined by the Articles of Association or by resolution of the Supervisory Board that certain types of transactions may only be carried out with the approval of the Supervisory Board. By this right, the Supervisory Board will not become an executive body, equal with the Management Board, even in the case of transactions requiring approval: it can neither undertake the transactions in question itself, nor can it instruct the Executive Board to carry them out. The initiative remains with the Executive Board, which, even with the approval of the Supervisory Board, can still refrain from carrying out the business if it no longer considers it to be sensible and/or reasonable. The Management also remains fully responsible for the business with regard to liability; the approval by the Supervisory Board does not exempt them from an obligation to pay compensation for damages incurred. The Supervisory Board thus has the opportunity, by refusing its consent, to prevent the conduct of business intended by the Management Board.

/

Акционарска друштва данас представљају најмоћнији и најдинамичнији покретач светске економије. Регулисани принципи управљања, добро постављена организациона структура, способност да се у кратком временском периоду обезбеде велика финансијска средства за учешће великог броја грађана, правичан карактер расподеле добити, као и велика прилагодљивост тржишним променама учинили су акционарска друштва најпопуларнијим и најважнијим субјектом светског тржишта робе, капитала и радне снаге, те се стога може рећи да је истраживање које за тему има акционарска друштва у потпуности оправдано, како са научног тако и са друштвеног аспекта. Предмет истраживања докторске дисертације представља нормативноправна анализа регулативе у области управљања јавним и нејавним акционарским друштвима, односно органа управљања овим друштвима, док је ужи предмет истраживања фокусиран на анализу појединачних органа управљања у акционарским друштвима (скупштина, надзорни одбор, директор и одбор директора, и други обавезни и факултативни органи). Циљ истраживања докторске дисертације јесте нормативна анализа позитивноправних прописа Републике Србије којима се дефинишу органи управљања у акционарским друштвима. Наиме, општи циљ докторске дисертације јесте нормативна анализа актуелног Закона о привредним друштвима, док су посебни циљеви дисертације: генеза настанка акционарских друштава ради адекватнијег и свеобухватнијег схватања ове форме привредних друштава; детерминисање разлике у модалитетима управљања акционарским друштвима (једнодомно и дводомно); указивање на разлике у управљању код јавних и нејавних акционарских друштава; указивање на законодавне измене у претходном периоду које су утицале на престанак постојања управних одбора; расподела овлашћења из домена управног одбора на друге органе акционарског друштва. Методе истраживања које ће бити спроведене у дисертацији у директној су корелацији са предметом и циљем истраживања. Основне методе које ће бити коришћене у дисертацији јесу: аналитички и синтетички метод, индуктивни метод, дедуктивни метод, нормативни метод, историјски метод и компаративни метод. У другој глави истраживање је усмерено на дефинисање појма акционарског друштва и то кроз законску легислативу, као и на детерминисање општих обележја акционарских друштава. Након тога дат је кратак историјски осврт на развој акционарских друштава кроз различите временске епохе, односно – од средњег века па све до модерног доба, са посебним нагласком на развој акционарских друштава у југословенској привреди. У оквиру ове главе анализиран је позитивноправни оквир регулисања акционарских друштава у Републици Србији, са посебним акцентом на поступак оснивања акционарских друштава. Затим су анализиране релевантне одредбе Закона о привредним друштвима које регулишу облик управљања у акционарским друштвима. Апострофиране су разлике које су присутне између једнодомног и дводомног управљања у акционарским друштвима и указано је на корелацију између једнодомног и дводомног управљања у односу на форму акционарског друштва, јавног или нејавног. У трећој глави се приступило анализи релевантних одредаба Закона о привредним друштвима, које ближе дефинишу скупштину као орган акционарског друштва. У овој глави, фокус истраживања је на дефинисању надлежности скупштине акционарског друштва, делокругу њених овлашћења, начину функционисања, на индивидуалним правима чланова скупштине – акционара, те на односу са другим органима акционарског друштва. Директори су законски заступници акционарског друштва и представљају веома важан сегмент управљања у акционарским друштвима, те се стога у четвртој глави дисертације анализирају питања која су од значаја, а у вези су са поступком именовања директора, условима за њихов избор, као и за разрешење. Посебно су анализиране разлике између извршних и неизвршних директора, као и правног положаја генералног директора. Циљ истраживања у петој глави јесте анализа делокруга овлашћења надзорног одбора, поступак именовања надзорног одбора, права и овлашћења чланова одбора, као и његов однос са другим органима акционарског друштва. Нарочито је указано на поверена, односно пренета овлашћења из домена управног одбора на надзорни одбор. Предвиђен је и механизам надзора над управљањем у акционарским друштвима, што управо представља делокруг анализе шесте главе. Прецизније, ова глава има за циљ да анализира ко, када и на који начин обавља послове унутрашњег и спољног надзора. Предмет посебне анализе у оквиру овог поглавља јесте и контрола усклађености пословања друштва са законом, другим прописима и актима друштва, као и праћење усклађености организације и деловања друштва са кодексом корпоративног управљања. Друштвена оправданост предмета овог истраживања огледа се у веома значајној улози акционарског друштва у Републици Србији, с обзиром на чињеницу да оно представља инструмент за приватизацију и организациону трансформацију. Наиме, акционарско друштво представља и инструмент привлачења страног капитала путем директног улагања, при чему је улагач заинтересован за пословање друштва и стога учествује у његовом управљању, контроли токова средстава, у добити друштва итд. На основу наведеног може се претпоставити да ће у будућности акционарска друштва бити најпогоднији облик улагања капитала, те је од значаја законска регулатива која уређује проучавану материју. Доношењем новог Закона о привредним друштвима, као и других прописа из области акционарства, у Републици Србији је створена веома добра база за оснивање и функционисање акционарских друштава. У складу са наведеним, постоји јасна потреба која подразумева научни приступ овим законским прописима што представља научни допринос у изучавању феномена акционарског друштва. Резултати истраживања у овој дисертацији ће допринети научној, али и широј друштвеној заједници, у вези са свим релевантним аспектима начина управљања акционарским друштвима. Може се рећи да се научни допринос огледа кроз што боље упознавање акционарских друштава кроз призму правне регулативе. Akcionarska društva danas predstavljaju najmoćniji i najdinamičniji pokretač svetske ekonomije. Regulisani principi upravljanja, dobro postavljena organizaciona struktura, sposobnost da se u kratkom vremenskom periodu obezbede velika finansijska sredstva za učešće velikog broja građana, pravičan karakter raspodele dobiti, kao i velika prilagodljivost tržišnim promenama učinili su akcionarska društva najpopularnijim i najvažnijim subjektom svetskog tržišta robe, kapitala i radne snage, te se stoga može reći da je istraživanje koje za temu ima akcionarska društva u potpunosti opravdano, kako sa naučnog tako i sa društvenog aspekta. Predmet istraživanja doktorske disertacije predstavlja normativnopravna analiza regulative u oblasti upravljanja javnim i nejavnim akcionarskim društvima, odnosno organa upravljanja ovim društvima, dok je uži predmet istraživanja fokusiran na analizu pojedinačnih organa upravljanja u akcionarskim društvima (skupština, nadzorni odbor, direktor i odbor direktora, i drugi obavezni i fakultativni organi). Cilj istraživanja doktorske disertacije jeste normativna analiza pozitivnopravnih propisa Republike Srbije kojima se definišu organi upravljanja u akcionarskim društvima. Naime, opšti cilj doktorske disertacije jeste normativna analiza aktuelnog Zakona o privrednim društvima, dok su posebni ciljevi disertacije: geneza nastanka akcionarskih društava radi adekvatnijeg i sveobuhvatnijeg shvatanja ove forme privrednih društava; determinisanje razlike u modalitetima upravljanja akcionarskim društvima (jednodomno i dvodomno); ukazivanje na razlike u upravljanju kod javnih i nejavnih akcionarskih društava; ukazivanje na zakonodavne izmene u prethodnom periodu koje su uticale na prestanak postojanja upravnih odbora; raspodela ovlašćenja iz domena upravnog odbora na druge organe akcionarskog društva. Metode istraživanja koje će biti sprovedene u disertaciji u direktnoj su korelaciji sa predmetom i ciljem istraživanja. Osnovne metode koje će biti korišćene u disertaciji jesu: analitički i sintetički metod, induktivni metod, deduktivni metod, normativni metod, istorijski metod i komparativni metod. U drugoj glavi istraživanje je usmereno na definisanje pojma akcionarskog društva i to kroz zakonsku legislativu, kao i na determinisanje opštih obeležja akcionarskih društava. Nakon toga dat je kratak istorijski osvrt na razvoj akcionarskih društava kroz različite vremenske epohe, odnosno – od srednjeg veka pa sve do modernog doba, sa posebnim naglaskom na razvoj akcionarskih društava u jugoslovenskoj privredi. U okviru ove glave analiziran je pozitivnopravni okvir regulisanja akcionarskih društava u Republici Srbiji, sa posebnim akcentom na postupak osnivanja akcionarskih društava. Zatim su analizirane relevantne odredbe Zakona o privrednim društvima koje regulišu oblik upravljanja u akcionarskim društvima. Apostrofirane su razlike koje su prisutne između jednodomnog i dvodomnog upravljanja u akcionarskim društvima i ukazano je na korelaciju između jednodomnog i dvodomnog upravljanja u odnosu na formu akcionarskog društva, javnog ili nejavnog. U trećoj glavi se pristupilo analizi relevantnih odredaba Zakona o privrednim društvima, koje bliže definišu skupštinu kao organ akcionarskog društva. U ovoj glavi, fokus istraživanja je na definisanju nadležnosti skupštine akcionarskog društva, delokrugu njenih ovlašćenja, načinu funkcionisanja, na individualnim pravima članova skupštine – akcionara, te na odnosu sa drugim organima akcionarskog društva. Direktori su zakonski zastupnici akcionarskog društva i predstavljaju veoma važan segment upravljanja u akcionarskim društvima, te se stoga u četvrtoj glavi disertacije analiziraju pitanja koja su od značaja, a u vezi su sa postupkom imenovanja direktora, uslovima za njihov izbor, kao i za razrešenje. Posebno su analizirane razlike između izvršnih i neizvršnih direktora, kao i pravnog položaja generalnog direktora. Cilj istraživanja u petoj glavi jeste analiza delokruga ovlašćenja nadzornog odbora, postupak imenovanja nadzornog odbora, prava i ovlašćenja članova odbora, kao i njegov odnos sa drugim organima akcionarskog društva. Naročito je ukazano na poverena, odnosno preneta ovlašćenja iz domena upravnog odbora na nadzorni odbor. Predviđen je i mehanizam nadzora nad upravljanjem u akcionarskim društvima, što upravo predstavlja delokrug analize šeste glave. Preciznije, ova glava ima za cilj da analizira ko, kada i na koji način obavlja poslove unutrašnjeg i spoljnog nadzora. Predmet posebne analize u okviru ovog poglavlja jeste i kontrola usklađenosti poslovanja društva sa zakonom, drugim propisima i aktima društva, kao i praćenje usklađenosti organizacije i delovanja društva sa kodeksom korporativnog upravljanja. Društvena opravdanost predmeta ovog istraživanja ogleda se u veoma značajnoj ulozi akcionarskog društva u Republici Srbiji, s obzirom na činjenicu da ono predstavlja instrument za privatizaciju i organizacionu transformaciju. Naime, akcionarsko društvo predstavlja i instrument privlačenja stranog kapitala putem direktnog ulaganja, pri čemu je ulagač zainteresovan za poslovanje društva i stoga učestvuje u njegovom upravljanju, kontroli tokova sredstava, u dobiti društva itd. Na osnovu navedenog može se pretpostaviti da će u budućnosti akcionarska društva biti najpogodniji oblik ulaganja kapitala, te je od značaja zakonska regulativa koja uređuje proučavanu materiju. Donošenjem novog Zakona o privrednim društvima, kao i drugih propisa iz oblasti akcionarstva, u Republici Srbiji je stvorena veoma dobra baza za osnivanje i funkcionisanje akcionarskih društava. U skladu sa navedenim, postoji jasna potreba koja podrazumeva naučni pristup ovim zakonskim propisima što predstavlja naučni doprinos u izučavanju fenomena akcionarskog društva. Rezultati istraživanja u ovoj disertaciji će doprineti naučnoj, ali i široj društvenoj zajednici, u vezi sa svim relevantnim aspektima načina upravljanja akcionarskim društvima. Može se reći da se naučni doprinos ogleda kroz što bolje upoznavanje akcionarskih društava kroz prizmu pravne regulative. Joint stock companies today are the most powerful and dynamic driver of the world economy. Regulated principles of governance, wellestablished organizational structure, the ability to provide large financial resources for the participation of a large number of citizens in a short period of time, a fair character of the distribution of profits, as well as great flexibility to market changes, made joint stock companies the most popular and the most important entity in the world market of goods, capital and labor, and therefore it can be said that the research on joint stock companies is fully justified, both from a scientific and from a social point of view. The subject of doctoral dissertation research is a normative legal analysis of regulations in the field of management of public and nonpublic joint stock companies, that is, managing bodies of these companies, while the narrower subject of research focuses on the analysis of individual management bodies in joint stock companies (assembly, supervisory board, director and board of directors, compulsory and optional bodies). The goal of the doctoral dissertation research is to carry out a normative analysis of the positive legislation of the Republic of Serbia defining the governing bodies in joint stock companies. Namely, the general goal of the doctoral dissertation is a normative analysis of the current Law on Business Companies, while the special goals are: the genesis of the formation of joint stock companies for an adequate and more comprehensive understanding of this form of companies; determining the difference in management models of joint stock companies (one and two-tier corporate governance model); pointing to differences in governing public and non-public joint stock companies; pointing to the legislative changes in the previous period that have affected the termination of the existence of the Management Board; allocation of powers from the domain of the Management Board to other bodies of the joint stock company. Research methods that will be conducted in the dissertation are in a direct correlation with the subject and purpose of research. Basic methods that will be used in the dissertation are: analytical and synthetic method, inductive method, deductive method, normative method, historical method and comparative method. In the second chapter, the research is focused on defining the notion of a joint stock company, through legislation, as well as determining the general characteristics of joint stock companies. Afterwards, a brief historical overview of the development of joint stock companies through different time periods was given, from the Middle Ages to the modern era, with a special emphasis on the development of joint stock companies in the Yugoslav economy. Within this chapter, a positive legal framework for the regulation of joint stock companies in the Republic of Serbia was analyzed, with special accent on the procedure of forming joint stock companies. Subsequently, relevant provisions of the Law on Business Companies regulating the form of management in joint stock companies were analyzed. The differences that are present between one-tier and two-tier corporate governance model in jointstock companies are apostrophized, and it is pointed out the correlation between one-tier and two-tier management with regard to the form of a joint-stock company, public or non-public. In the third chapter, an analysis of relevant provisions of the Law on Business Companies, which define the Assembly as a body of a joint stock company, was made. In this chapter, the focus of the research is on defining the competencies of the assembly of the joint stock company, the scope of its powers, the way of its functioning, the individual rights of the members of the General Assembly - shareholders, and the relationship with other bodies of the joint stock company. Directors are legal representatives of a joint stock company and represent a very important segment of management in joint stock companies, and therefore, in the fourth chapter of the dissertation, important issues are analyzed related to the appointment procedure of directors, conditions for their selection, as well as for dismissal. The differences between executive and non-executive directors, as well as the legal position of the CEO, were analyzed in particular. The aim of the research in the fifth chapter is the analysis of the scope of powers of the Supervisory Board, the procedure for appointing the Supervisory Board, the rights and powers of the members of the Board, as well as its relationship with other bodies of the joint stock company. In particular, it was pointed out that the powers conferred from the domain of the Management Board are now entrusted to the Supervisory Board. A mechanism for supervising management in joint stock companies is also envisaged, which is precisely the scope of analysis of the sixth chapter. More precisely, this chapter aims to analyze who, when and in what way performs internal and external control tasks. The subject of special analysis within this chapter is also controlling the compliance of the company's operations with the legislations, other regulations and company’s acts, as well as monitoring the compliance of the organization and activities of the company with the corporate governance code. The social justification of the subject of this research is reflected through a very significant role of joint stock company in the Republic of Serbia, considering the fact that it represents an instrument for privatization and organizational transformation. Namely, the joint stock company is also an instrument of attracting foreign capital through direct investment, whereby the investor is interested in company’s business and therefore participates in its management, control of flows of funds, company’s profit, etc. Based on the aforementioned, it can be assumed that in the future joint stock companies will be the most suitable form of capital investment, therefore it is important to study legal regulations governing this subject matter. The adoption of the new Law on Business Companies, as well as other regulations in the field of shares, created a greater basis for the establishment and functioning of joint stock companies in the Republic of Serbia. In accordance with what we have previously defined, there is a clear need that implies scientific actions towards these legal regulations that represent scientific contributions in learning the phenomenon of a joint stock company. The results of the research in this dissertation will contribute to the scientific, but also to the broad social community world wide, regarding all relevant aspects in managing joint stock companies. It can be said that the scientific contribution is observed through a better knowledge and understanding of joint stock companies and their accordance with legal regulations.

Koristeći se uzorkom poduzeća čije su dionice kotirale na Zagrebačkoj burzi (ZSE) u 2016. godini, cilj je ovog rada utvrditi postoji li podzastupljenost žena u nadzornim odborima (NO). Također, cilj je i istražiti pridonosi li rodna raznolikost, odnosno zastupljenost žena u NO-ima boljoj profitabilnosti poduzeća. Nezavisne varijable kojima se mjeri rodna raznolikost članova nadzornih odbora jesu: udio žena u nadzornom odboru, dummy varijabla za osobe ženskog spola u nadzornom odboru, Blau te Shannon indeks zastupljenosti žena u NO-u, dok je zavisna varijabla kojom se mjeri profitabilnost poduzeća povrat na imovinu (ROA). Empirijsko istraživanje provodi se korištenjem deskriptivnom statistikom i višestrukim regresijskim analizama. Najvažniji su zaključci ovog istraživanja ti da postoji problem podzastupljenosti žena u NO-ima u poduzećima koja kotiraju na ZSE-u te da rodna raznolikost ima pozitivan, iako ne i statistički značajan utjecaj na profitabilnost mjerenu ROA pokazateljem., The aim of this paper is to investigate whether the gender diversity, i.e. the representation of women in supervisory boards (SB) contributes to better profitability of companies, as well as to determine if there is under-representation of women in SB in companies whose shares were listed on the Zagreb Stock Exchange (ZSE) in 2016. Independent variables that measured the gender diversity of the members of the supervisory boards were the proportion of women in the supervisory board, the dummy variable for woman in the supervisory board, the Blau and the Shannon index, while the company's return on assets (ROA) was employed as dependent variable to measure profitability. Empirical research was conducted with descriptive statistics and multiple regression analysis. The most important conclusions of this study are that there is a problem of under-representation of women in supervisory boards in companies listed on the ZSE, and that gender diversity has no statistically significant impact on profitability measured by ROA indicator.

Korporativno upravljanje ; Strateški menadžment ; Nadzorni odbor

Postojanje bilo kojeg poduzeća ili organizacije podrazumijeva složenu mrežu društvenih odnosa te različite svrhe, želje i interese njihovih vlasnika. Kako bi ono uspješno obavljalo svoju funkciju potrebno je uspješno njime upravljati i kontrolirati ga. Instrument za usmjeravanje ponašanja članova uprave i nadzornog odbora u željenom smjeru jesu naknade vrhovnih menadžera. Njihova uloga ključna je u približavanju interesa između dioničara i vrhovnih menadžera. Osnovni cilj ovog diplomskog rada bio je prikazati ulogu i važnost motivacije članova upravnog i nadzornog odbora u korporativnom upravljanju te njen utjecaj na poslovni uspjeh poduzeća. Jedna od važnih determinanti kvalitete korporativnog upravljanja upravo su motivirani upravni i nadzorni odbori. Rezultati istraživanja upućuju da motiviranje članova upravnog i nadzornog odbora utječe na poslovnu uspješnost poduzeća. Odgovarajuće strukturirani paket kompenzacija ima dovoljnu snagu za utjecanje na ishod upravljanja poduzećem i zadovoljavanje interesa dioničara, odnosno, može uvelike pridonijeti kvaliteti korporativnog upravljanja. The existence any of the companies or organizations implies a complex social network and different purposes, wishes and interests of their owners. To make successfully performed its function it is necessary to successfully manage it and control it. Instrument for routing behavior of members of management and supervisory boards in the desired direction are fees top managers. Their roles is crucial in approaching interest between shareholders and top managers. The main goal of this diploma thesis was to show the role and importance motivation of management and supervisory boards in corporate governance and his influence on business success of the company. One of the important determinants of the quality of corporate governance are motivated management and supervisory boards. The research results indicate that the motivation members management and supervisory board affects the business success of company. Appropriate structured compensation package has sufficient power to affect the outcome of enterprise management and to satisfy the interests of shareholders or, can greatly contribute to the quality of corporate governance.

Društvo s ograniĉenom odgovornošću (d.o.o.) je najzastupljeniji oblik društva u Hrvatskoj. Bez obzira što je ograniĉena odgovornost u mnogih situacijama može doći do „proboja pravne osobnosti“ tako da ĉlanovi društva i osobe ovlaštene za zastupanje mogu i neograniĉeno odgovarati za obveze društva koje su nastale njegovim poslovanje. A limited liability company (Ltd.) is is the most common form of company in Croatia. Regardless of the limited liability in many situations may be "piercing the corporate veil" so that members of the company and the authorized representative may, and unrestricted liable for company debts incurred his business.

Prikazuje se postupak imenovanja te se ukazuje na svojstva koja moraju posjedovati članovi nadzornih i upravnih odbora, kao i članovi uprava trgovačkih društava u državnom portfelju, a koji proizlaze iz relevantnih zakonskih i podzakonskih akata s posebnim osvrtom na trgovačka društva od strateškog i posebnog interesa za Republiku Hrvatsku, te zahtjeve unapređenja kvalitete korporativnog upravljanja izložene u dokumentima upravljanja i raspolaganja državnom imovinom. Razmatra se pravna narav podzakonskih akata koje donosi Vlada Republike Hrvatske glede imenovanja i potrebnih svojstava članova nadzornih i upravnih odbora te članova uprava tih trgovačkih društava.

U radu se analizira savjetodavna djelatnost članova nadzornih odbora dioničkih društava u društvima čije poslovanje nadziru. Nakon uvodne analize ugovora o savjetovanju sklopljenog između društva i člana njegova nadzornog odbora, naročita se pozornost posvećuje dosegu i ispravnom tumačenju posebnog pravnog režima koji se primjenjuje na navedene ugovore s obzirom na smisao i cilj čl. 270. ZTD-a. Analiza savjetodavnih ugovora prezentira se u komparaciji s njemačkim pravom društava koje te ugovore u osnovi podudarno normativno određuje. Autor najprije razmatra koji ugovori u sadržajnom smislu potpadaju pod doseg odredbe čl. 270. ZTD-a. Potom analizira na koji je način odredbu čl. 270. ZTD-a potrebno tumačiti. Na kraju objašnjava kada se i iz kojih razloga čl. 270. ZTD-a primjenjuje na ugovore koje ne sklapaju neposredno član nadzornog odbora i društvo čije poslovanje nadzire. Temeljem provedene analize, autor zaključuje da je savjetodavna djelatnost članova nadzornog odbora u domaćem pravu odgovarajuće regulirana., The paper analyzes consultancy agreements between public limited company and its supervisory board members. After the introductory analysis of the consultancy agreement between public limited company and its supervisory board member, special attention is given to the scope and correct interpretation of the specific legal regime that is applied to these contracts, taking into consideration the meaning and purpose of Art. 270. Companies act. The author elaborates which contracts fall under the scope of Art. 270. Companies act and what prerequisites must be met in order for the supervisory board to be able to reach a decision on approval of the contract. After that, the author analyses the correct interpretation of Art. 270. Companies act. Furthermore, the author explains and elaborates the consequences of extensive teleological interpretation of the supervisory boards' decision concerning the consultancy agreement, the legal status of the agreement in the period before the ratification and the implications of performance of the agreement before the ratification. Finally, the author explains when and why Art. 270. Companies act must be implemented on consultancy agreements between a supervisory board member and a dependent company, a supervisory board member and a member of the board of managers and on contracts between the company whose supervisory board member is a member and the public limited company they supervise. The research concludes that the domestic law has appropriately regulated consulting activity of supervisory board members.