Search

Arttykuł zawiera bibliografię przekładów literatury czeskiej w Polsce.

Presented article is a recapitulation of visible tendencies in both Polish and Czech publishing markets with regard to publications of literary translations of Czech literature in Poland and Polish literature in the Czech Republic in 2016 and 2017. It presents the most important literary translations in each language pair, pointing out leading publishers and the most active translators in this area. Finally, the author outlines general paths along which the Polish literature translations in the Czech Republic and vice versa develop.

Jan Welzl (1868-1948) was a Czech traveller, globetrotter, polar explorer, hunter, gold prospector and writer who lived on the New Siberian Islands for about 30 years. His memoirs and autobiographical accounts were written down with a help of the professional writers and journalists (R. Těsnohlídek, B. Golombek, E. Valenta) and became very popular in Czechoslovakia. The paper will be an attempt to reconstruct and analyze, on the basis of Welzl’s literary work, his way of seeing the polar regions as a space where the biding social standards and regulations have been changed or suspended. Especially the Eskimo people are seen by Welzl as a social group in which the European behavioral patterns and European social norms (moral, ethical, sexual, etc.) are undermined or non-biding.

The paper is devoted to the problem of the non-proffesional art (e.g. outsider art, naive art). In the Czech culture its theoretical basis was for the first time described and analyzed by a Czech avant-garde painter and writer Josef Čapek in his famous essays Nejskromnější umění which was published in 1920. The study presents Čapek’s attitude to this sphere of art: according to his theory non-proffesional art is a specific medium which allows to show the reality in its immediacy, authenticity and completeness and this fact has a significant meaning in the context of the crisis of academic art stated by Čapek. The Czech author also points one of the important distinguishing features of the outsider and naive art: this kind of art does not have its own tradition and it exists beyond the artistic movements.

The article deals with region of Jeseníky, its representation in Czech prose written after 1945. Emphasis is placed on two themes — on term of region and on reflection the term in literature and memory of literature. We try to explain term of region and in second part we analyse prosaic texts, which thematize this area, therefore region of Jeseníky. Our interest is focused on these Czech authors — Vladimír Körner, Josef Urban, Jaroslav Rudiš, Jaromír Švejdík. W artykule podejmuje się badania nad regionem Jesenicko (w perspektywie pamięci regionalnej, szczególnie w jej odmianie literackiej) dotyczące swoistości narracyjnej pamięci i możliwości jej zastosowania w prozie. Analizie poddaje się czeskie teksty napisane po 1945 roku, które przybliżają ważne wydarzenia z okresu po II wojnie światowej. We wskazanym aspekcie omawia się wybrane wątki z twórczości czeskich autorów, takich jak Vladimír Körener, Josef Urban, Jaroslav Rudiš i Jaromír Švejdík. Udostępnienie publikacji Wydawnictwa Uniwersytetu Łódzkiego finansowane w ramach projektu „Doskonałość naukowa kluczem do doskonałości kształcenia”. Projekt realizowany jest ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój; nr umowy: POWER.03.05.00-00-Z092/17-00.

"W artykule będę się zajmować problematyką monologu wewnętrznego w czeskiej literaturze narracyjnej. Fundamentalne znaczenie w tym zakresie mają prace Lubomíra Doležela, który badał monolog wewnętrzny w kontekście teorii typów wypowiedzi, co m.in. oznacza, że dał pierwszeństwo spojrzeniu systemowemu przed spojrzeniem rozwojowym. Monologi wewnętrzne Doležel uznał za jedno z następstw współczesnej prozy 3, jednak ową „współczesność” rozumiał raczej ahistorycznie, tj. wyłącznie na potrzeby swojego modelu strukturalnego. W studiach Doležela „współczesność” pojawia się w kontekście takich autorów, jak Karel Čapek, Ivan Olbracht czy Marie Pujmanová, i to w przeciwieństwie do autorów „klasycznych” tekstów narracyjnych, do których Doležel zalicza Boženę Němcovą czy Karla V. Raisa [...]".

Omawiane przeze mnie przedstawienia górnośląskich przestrzeni mogą się na pierwszy rzut oka wydawać wtórne – przecież podobnych opisów czarnego, monstrualnego, pożerającego przestrzeń i ludzkie charaktery przemysłu było już w literaturze dużo, wystarczyłoby sięgnąć do wybranych tekstów Reymonta (Ziemia obiecana), Żeromskiego (Ludzie bezdomni) czy Dickensa (Ciężkie czasy); góry także były wielokrotnie tłem lub tematem wielu utworów (choć w literaturze polskiej były to głównie Tatry). Również pogranicze ma bogatą literaturę, a nawet blokowiska, kamienice, całe miasta. Literaturę o Górnym Śląsku można by także wpisać wyłącznie w nurt tekstów pogranicznych, ale byłoby to rozwiązanie zbyt proste i krzywdzące, podobnie jak określenie jej mianem „małoojczyźnianej” czy „korzennej”. Ważne dla niej tematy nie istnieją oczywiście wyłącznie w izolacji; pamięć – tak tutaj ważna – pełni równie istotną rolę m.in. w twórczości autorów piszących o tzw. Ziemiach Odzyskanych lub tam lokujących fabuły swoich opowieści (u Joanny Bator, Ingi Iwasiów, Pawła Huellego, Stefana Chwina i in.). Jednak teksty śląskie różnią się od niej, głównie ze względu na „zakorzenienie” lub tylko częściową obcość bohaterów, narratorów i autorów omawianych przeze mnie utworów. Również górnośląskie teksty miejskie można by próbować opisać jako typowe „realizacje gatunku”, jednak nie ma tu tak widocznego połączenia, jak chociażby w utworach „praskich” czy „petersburskich”, między tekstem miasta a tekstem miejskim. Dlatego też poświęcam niewiele uwagi obecnemu, rzeczywistemu miastu, bo jako takie – w ujęciu wyłącznie synchronicznym – rzadko występuje w badanych lekturach. Podobnie nieistotne w przypadku spojrzenia na interesujące mnie reprezentacje miast są pewne widoczne różnice strukturalne tych metropolii: w Ostrawie występują nieobecne prawie w polskiej części Górnego Śląska romskie getta (wyraźnym wyjątkiem mogłoby tu być Zabrze), w Gliwicach i Ostrawie rzeka pełni istotną rolę w pejzażu miejskim, w Katowicach schowana jest pod betonem, podobnie: Ostrawa, Gliwice, Opawa czy Bytom mają wyraźnie zarysowany i zaprojektowany rynek, inaczej zaś Katowice. Ale nie są to, jak mogłoby się wydawać, najważniejsze elementy opisu górnośląskich przestrzeni miejskich. Wyjątek mogłaby stanowić pominięta przeze mnie świadomie rzeka, ważna zwłaszcza u Bienka, ale pojawiająca się także u Balabána. Nie jest jednak ona typowym czy modelowym elementem przedstawieniowym badanych przestrzeni. Dopiero skupienie się na powtarzalnych fragmentach struktury miast i ich odbić w tekstach literackich, może dać pewien obraz tekstowej egzystencji górnośląskich metropolii. Powtórzmy więc: takimi istotnymi składnikami są (czynne i nie) kopalnie, huty, zakłady produkcyjne, przestrzenie „gromadnego bytowania”: familoki, bloki, kamienice, także ich podwórka. niedoskonały zapewne i niepełny jeszcze model pisania o mieście górnośląskim, lub raczej zbiór tematów, wokół których taki model można by zbudować, bazowałam na koncepcjach tekstu miasta, a dokładniej tekstu petersburskiego Toporowa oraz praskiego (czy ogólnie – miejskiego) Hodrovej, zmieniając dokładnie opisaną przez czeską badaczkę komplementarną opozycję jin i jang (męskie – żeńskie; to, co związane z ludzką myślą i działalnością – to, co związane z naturą, dzikie; niebo – piekło itd.) na węższą opozycję czerni i zieleni, zręczniejszą, jak sądzę, w opisie nie tylko miast górnośląskich, ale całości tutejszego pejzażu. Tak, może się wydawać, że literackie przedstawienia Górnego Śląska są zlepkiem różnych motywów i tendencji obecnych w literaturze. Po części jest to prawda. Niewiele jest tutaj formalnych, artystycznych, fabularnych eksperymentów czy odkryć, ale też nie o nie przecież chodzi. Lektury przedstawione przeze mnie były – i są – oddaniem głosu regionowi trudnemu do opisu, miejscu, gdzie mieszają się nie tylko różne języki, narodowości i religie, ale także różne porządki – od administracyjnych zaczynając, na etyczno-filozoficznych kończąc. Stąd prawdopodobnie tak nikłe zainteresowanie tym regionem w latach 90. minionego wieku – widocznie jego specyfika wymagała dłuższego przetworzenia, podjęcia wielu prób zrozumienia, by móc ją opisać. Nie ułatwiały tego na pewno przemiany, jakie przyniósł ze sobą kapitalizm i restrukturyzacja. Te najnowsze, najbardziej współczesne problemy jeszcze nie zostały dobrze nazwane i opisane, wciąż się zresztą dokonują. Zarejestrowano jedynie zmiany, jak upadek kopalń czy wyburzenia, ale jeszcze nie poddano ich głębszej literackiej refleksji. Omawiane teksty przedstawiają pewne napięcie, same mu podlegają, będąc w ciągłym ruchu – tak jak Górny Śląsk – między swojskością a utratą.

Powieść Grandhotel to utwór czeskiego pisarza młodego pokolenia Jaroslava Rudiša. Portrety i losy bohaterów powieściowych zostały wpisane przez Rudiša w dwudziestowieczną historię Liberca i sudeckich okolic. Stworzenie postaci Fleisch- mana – głównego bohatera powieści, o skomplikowanej osobowości i tożsamości – posłużyło pisarzowi w próbie zdiagnozowania zbiorowego ducha współczesnych Czechów. Z powieściowego świata Grandhotelu wyłaniają się dwa zasadnicze wymiary: egzystencjalny z całą galerią indywidualności poszukujących swojego miejsca na ziemi, z ich pogmatwanymi „liniami życia” i osobistymi dramatami; oraz zbiorowy, historyczno-społeczno-kulturowy, wypełniony skomplikowanymi dwudziestowiecznymi losami i relacjami dwóch narodów zamieszkujących Sudety: czeskiego i niemieckiego. Dwudziestowieczny świat przedstawiony przez Rudiša nie napawa optymizmem, ale też nie jest pozbawiony humoru oraz ironicznego dystansu. The novel Grandhotel is a work by Jaroslav Rudiš, the Czech writer of young generation. The main protagonist of the novel is Fleischman, whose portrait, together with other characters, is presented against the historical background of twentieth-century Liberec and the Sudeten Mountains. By describing Fleischman’s complicated personality and identity, Rudiš attempts to evaluate social spirit of contemporary Czechs. Out of the novel Grandhotel two main dimensions emerge: the first is existential and presents individuals who with their complicated “life lines” and personal dramas look for their own place in the world; the second presents a community in the historical, social and cultural context. In addition, the latter dimension is filled with complicated twentieth-century stories and relations between two nations living in the Sudeten Mountains: the Czechs and the Germans. The twentieth-century world created by Rudiš in the novel does not imply optimism, but it is not deprived of humor and irony, either.

Niewidzialne miasta Italo Calvino (1972) to proza fikcyjna, w której autor próbuje rozważyć istotne atrybuty nowoczesnej urbanizacji. Bohater, Marco Polo, w rozmowie z Kublai khan ukazuje kilka wyimaginowanych miast, które są uznawane za alegoryczne przykłady antropologicznych, semiotycznych, metafizycznych aspektów architektonicznych miasta jako zjawiska historycznego, filozoficznego i kulturowego. Calvino jednak podkreśla indywidualny charakter opisywanych miejsc. Powieść Michała Ajvaz zatytułowana 55 miast jest próbą nowej aranżacji miejscowego materii danej Calvino i wskazaniu uniwersalnego modelu miasta. Według niego główne cechy, które decydują o istocie urbanizacji, to pamięć i pragnienie. Pierwszy z nich określa przeszłość OD miasto, drugi tworzy swoją przyszłość. Italo Calvino’s Invisible cities (1972) is a fictional prosaic work which tries to consider a essential attributes of a modern urbanization. The hero, Marco Polo, shows his interlocutor, Kublai khan, some imaginary cities which are regarded as the allegorical examples of the anthropological, semiotic, metaphysical, architectonic or mythical aspects of the city as a historical, philosophical and cultural phenomenon. Calvino however stresses the individual character of the described places. Michal Ajvaz’s work titled 55 cities is a attempt of a new arrangement of a Calvino’s topical matter and reconstructing it into a universal model of the city itself. According to him the main features which decide about the essence of urbanization are memory and desire. First of them defines the past od the city – the second creates its future.

Recenzja zawiera krótkie opisy treści książki zatytułowanej Europejski wymar literatury czeskiej i polskiej, pod redakacją Libora Martinka z Uniwersytetu Śląskiego w Opawie (Republika Czeska). Recenzent ukazuje problemy (problematykę) tejże książki międzynarodowej, która dotyczy dawnych i współczesnych literatur tych dwóch narodów. Książka zawiera 28 artykułów pisanych przez różnych autorów z Polski i Rrpubliki Czeskiej. Niektóre z nich poruszają motywy dawnej czeskiej i polskiej poezji religijnej lub dawnej religijnej kultury literackiej, np. Macieja Kazimierza Sarbiewskiego, Tomasza Halika i Biblii Brzeskiej. The review contains a short descriptions of the content of a book entitled European dimension of Czech and Polish literature, edited by Libor Martinek from the Silesian University in Opava (Czech Republic). A reviewer shows problems (problematique) of this international book, that concern old and contemporary literatures of these two nations.There are twenty eights papers written by different authors from Poland and Czech Republic. Some of them involve motifs of old Czech and Polish religious poetry or old religious literary culture, eg. Maciej Kazimierz Sarbiewski, Tomaš Halik and the Bible of Brześć.

The book On the multi-dimensionality of contemporary Czech essays in literary studies analyzes texts published in the following essay collections: Místo domova by Sylvia Richterova, Citlivé město by Daniela Hodrová and Příběh znaků a prázdna by Michal Ajvaz. The first chapter, entitled “Language”, introduces the category of language experience based on the analyses concerning language and words performed by Czech essayists. The essays are analyzed in the context of phenomena such as: polyphony, polyglotism, bilingualism, multiplicity of narrators and characters, “women writing” and others. The second chapter, “Subject”, describes the relation of the subject to the language, the search for one’s own identity and the attempts of the three essayists to perform self-identification. The author’s “Me” is clearly seen in selected essays and it reveals itself through the contextualization of the subject and of its connection to the past. The following chapter, concerning identity, stresses the various aspects of emigration, the interpretation of the concept of “small nation” and the understanding of the center and the periphery. The example of Sylvia Richterova’s essays is used to expose the situation of an individual in a totalitarian state and Michal Alvaz’s essays are read through the texts of Italo Calvino. This chapter also contains the description of Peter Zajac’s concept of synoptic maps which aptly captures the complexity of literary processes. The fourth chapter, “Text”, attempts to show how the three Czech essayists – directly or indirectly – refer to the famous remark by Derrida that “there is nothing outside the text”. A major part of the analysis is devoted to the essays contained in the Citlivé město collection, where Hodrová introduces her concept of the “city-text”, but also contains remarks on Ajvaz’s essays where his concept of a city is presented and the sign is contrasted with the emptiness. The last chapter discusses the category of experience which seems to be superior to the ones described before. The language, the subject, the identity and the text are present in the works of all three essayists, although they are given different weights. Richterová writes most about the language, the text dominated in Hodrova’s work, while Ajvaz’s central motif is the sign and the emptiness. The motif which accompanies all those categories is experience.

Artykuł ten jest poświęcony badaniom najnowszego tłumaczenia opowiadania Franza Kafki Vor dem Gesetz (Před zákonem) w celu odkrycia jego aktualnej wartości estetycznej w czeskim środowisku literackim. Wyjątkowość danego tłumaczenia, które wykonał Josef Čermák, polega na tym, że tłumacz ustosunkowuje się do tekstu krytycznego i tym samym zastępuje tłumaczenie Vladimíra Kafki (1964). To tłumaczenie pochodzące sprzed 33 lat opierało się na wydaniu Maxa Broda, gdzie można wyśledzić zdecydowane, lecz nie zawsze stosowne interwencje edytora. Biorąc pod uwagę fakt, że tłumaczenie Vladimíra Kafki ma znaczenie kultowe, Čermák w swoim tłumaczeniu respektuje je do pewnej miary. Dzięki temu, że w nastawieniu wobec Kafki istniały pewne uprzedzenia, publiczność czeska znała jego twórczość bardzo powierzchownie. Do dnia dzisiejszego słowo Kafka często służy jako modna naklejka. W ogólnej świadomości słowa takie jak „kafkowski“, lub „kafkárna“ używają się w znaczeniu absurdalna, nie dająca się wyjaśnić sytuacja. Biorąc powyżej przedstawione fakty pod uwagę, trzeba przyznać, że trudno jest nam ocenić wpływ Kafki, w tym i jego opowiadania Před zákonem (Przed prawem) na twórczość literacką w swoim kraju. Kautman twierdzi, że można znaleźć tylko pewne powiązania, zwłaszcza w ideowej i estetycznej dziedzinie. Kautman szuka tych powiązań u Nezvala (Kronika z konce tisíciletí), Holana (Lemurie) lub Ortena (Deníky). Sam Hrabal odwołuje się do Kafki bezpośrednio (Kafkárna). Wydaje się tak, że Kafka jeszcze się nie doczekał zrozumienia swego dzieła. Być może jego pierwsze wydanie zebranych dzieł w Czechach, gdzie jest zawarte również tłumaczenie Čermáka, przyczyni się do większego odzewu w czeskiej twórczości literackiej.

In the following article I present text-sound works of Jaromír Typlt on the background of one of the most interesting phenomenons in contemporary Czech culture, which is audio art. Reflection on audio art and sound poetry is an introduction to writer’s works. His textes and compositions from borderland of arts, especially so-called zmutovaná autorská čtení and a cycle Audio, which raises issue of sound, hearing and their connections with literature also are analyzed in this article. Karolina Pospiszil

Z przyjemnością wracasz do książek Bohumila Hrabala? Poruszają cię powieści Milana Kundery? Lubisz się pośmiać przy opowiadaniach Petra Šabacha? Sprawdź, jak twórczość twoich ulubionych pisarzy prezentuje się na dużym ekranie. W książce zostały zamieszczone analizy filmowych adaptacji najsłynniejszych czeskich utworów literackich. Wśród reżyserów znajdziemy takie nazwiska, jak Jiří Menzel, Jan Hřebejk czy Jan Švankmajer. Autorzy poszczególnych tekstów odkrywają, w jaki sposób książki zostają „przepisane” na język filmu oraz oceniają trafność zastosowanych zabiegów. Udostępnienie publikacji Wydawnictwa Uniwersytetu Łódzkiego finansowane w ramach projektu „Doskonałość naukowa kluczem do doskonałości kształcenia”. Projekt realizowany jest ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój; nr umowy: POWER.03.05.00-00-Z092/17-00.

Teza artykułu opiera się na problemie realizacji związków funkcjonalnych między szerszymi ramami poetyckiego widzenia świata a węższym, normatywnym punktem widzenia, który jest ograniczony wyraźnie zdefiniowanym, ideologicznie określonym modelem świata. Autor opiera swoją refleksję na analizie przestrzeni, czasu i tematu człowieka w poetyckich tomikach Jana Zahradníčka Žíznivé léto (1935) a Pozdravení slunci (1937). Z analizy wynika, że zamiast mówić o wzajemnie uwarunkowanym oddziaływaniu tych dwu poziomów rzeczywistości, lepiej byłoby powiedzieć o dialektycznym zderzeniu fragmentów, z których każdy reprezentuje w tekście literackim część swojej wewnętrznej rzeczywistości; chodzi o zderzenie prawdy poezji z prawdą ideologii. Tekst literacki w tym sensie staje się zupełnie nową formą rzeczywistości. Poeta, motywowany doświadczeniem swobody twórczej z jednej strony oraz dobrowolnym przyjęciem pewnych zewnętrznych, ideologicznych punktów widzenia ze strony drugiej, wkłada, z większym lub mniejszym powodzeniem, fragmenty poszczególnych, różnorodnych warstw rzeczywistości we wzajemne relacje i umacnia w ten sposób dominujący wpływ estetycznego oddziaływania wyrażonego w ten sposób spojrzenia na świat. Tak tworzy się artystyczny obraz, który otwiera człowieka na świat rozumiany jako jedność w różnorodności. The thesis of the aeticle is based on the question of the realization of the functional relation between the broad framework of poetic vision of the world and the narrower, regulating point of view determined by the writer´s proclaimed endorsement of a system of firmly defined, ideological models. The author bases his reflections on an analysis of space, time and the topic of man in collections of verse by Jan Zahradníček Žíznivé léto (A thirsty summer, 1935) and Pozdravení slunci (Greeting the sun, 1937). It follows from the analysis that, rather than talking about the mutually conditioned effect of these two levels of reality, it would be better to talk about a dialectic clash of fragments, each of which in a work of art represents part of its own reality, as if it were a special mix of fragments of a double kind – poetic truth and the truth of ideology. A literary text then means an entirely new formo of reality. The poet, motivated by the experience of creative freedom, on the one hand, and by the voluntary acceptance of certain external ideological regulating points of view, on the other, introduces with greater or lesser success individual fragments of diverse layers of reality into a correlation that is intensified by the dominant effect of the aesthetic function. As the uniting individual he thus creates an imaginary whole that opens man up to the world, suggesting to the reader the idea of unity in diversity.

Niniejszy esej poświęcony jest analizie czeskich, teatralnych refleksji na temat rzeczywistości po transformacji politycznej. Przegląd wybranych sztuk, powstałych w latach 1994-2006, zawiera krótkie literaturoznawcze opracowania tekstów M. Bambuška, L. Baláka i J. Topola, dopełnione uwagami na temat dzieł D. Drábka i M. Urbana. Skatalogowano powtarzające się w sztukach wymienionych autorów motywy: czekania na barbarzyńców, poczucia epistemologicznego i społecznego chaosu, neotrybalizmu i spustoszenia w dziedzinie międzyludzkiej komunikacji (kryzys języka). Pomocną kategorią, wywodzącą się z amerykańskiej socjologii, jest backlash: stan po wybuchu. Backlash jest stanem psychologicznym (również w sensie psycho- logii społecznej), który skłania do podejmowania decyzji nieracjonalnych i niebezpiecznych, służących wyłącznie zniesieniu poczucia niepewności i tęsknoty. Ten stan obserwują i komentują wymienieni autorzy sztuk teatralnych. This essay is devoted to the analysis of Czech theatre reflections on the reality after the political transformation in the Middle-East Europe. The review of the chosen plays, written in the years 1994-2006, contains short theoretical investigations of the M. Bambusek’s, L. Balak’s and J. Topol’s texts, fulfilled with the notes on D. Drabek’s and M. Urban’s works. There were some repeated motives to be observed in the analysed texts: waiting for the barbars, feeling of the epistemological and social chaos, neotribalism and the crisis of the inter-human communication (language). Useful category, derived from the American sociology, is ‘backlash’, the state after the explosion. This is the psychological (also in the sense of social psychology) state, that pushes to irrational and sometimes dangerous decisions, taken only to relieve the feeling of uncertainty and nostalgia . This state of ‘backlash’ is observed and artistically commented by the authors of the analysed plays.

W niniejszym artykule analizuję pierwszy napisany na emigracji utwór czeskiego pisarza pochodzenia żydowskiego, Egona Hostovskiego zatytułowany Listy z wygna- nia. Wychodząc od koncepcji amerykańskiego badacza Nico Israela, który w swojej pracy Outlandish: writing between exil and diaspora, dokonał rozróżnienia między kategoriami diaspory i emigracji, pragnę pokazać, iż Hostovský w Listach z wygnania wykorzystuje zarówno dykcję emigracyjną, jak diasporalną, polegającą na wewnętrz- nym doświadczeniu „losu żydowskiego”. Istotna jest tu dla mnie również obecna w utworze Hostovskiego formuła gatunkowa listu, w oparciu o którą wprowadzam przejęty od Martina Bubera kontekst dialogu. In the following article I analyze the first book of the Jewish Czech writer Egon Hostovsky written in exile, entitled Letters from Exile. Based on the distinction between the categories of diaspora and emigration (exil) as presented by the American scholar Nico Israel in Outlandish: writing between exil and diaspora, I am attempting to show that in his book Hostovsky utilizes both types of discourse: the emigrational and the diasporic, the latter as part of his internalization of the „Jewish fate” experience. The analysis is also built upon the particular letter-writing formula used by Hostovsky, which, in my opinion, points to Martin Buber’s theory of dialogue.

Autor analizuje dwie polskie współczesne encyklopedie literatury, zatytułowane: "Słownik pisarzy świata" (opublikowaną w Krakowie w 2004 roku) i "Encyklopedię literatury światowej" (opublikowaną w Krakowie w 2005 roku).Główny problem był następujący: ile biogramów czeskich i słowackich pisarzy zaprezentowano w tych edycjach? Autor ukazauje szczególnie problemy ilości (liczby) słowackich i czeskich kobiet-pisarek, problem ilości (liczby) pisarzy dla dzieci i młodzieży, problem proporcji słowackich i czeskich dawnych pisarzy, którzy urodzili się pomiędzy 9-tym a 18-tym wiekiem) oraz nowoczesnych i wspołczesnych pisarzy czeskich i słowackich, którzy urodzili się lub żyli w 19-tym lub 20-tym wieku. Autor ukazuje, ilu słowackich i czeskich pisarzy było emigrantami. To dotyczy tylko biogramów słowackich i czeskich pisarzy, którzy są rezprezntowani w dwoch opublikowanych książkach (słowniku i encyklopedii, jak wyżej). Artykuł jest pierwszym tekstem na ten temat w przedmiotowej literaturze. Autor stwierdził, że międzynarodowe relacje pomiędzy kulturami (literaturami): czeską, słowacką i polską w przyszlości zależą głównie od większej lilości tłumaczeń na polu literatury. Więcej przekładów literatury jest konieczne dla dobrych relacji pomiędzy kulturami narodowymi w Republice Czeskiej, Słowacji i Polsce. Szcególnie obecnie potrzeba więcej dobrze zrobionych przekładów literatury dydaktycznej dla dzieci i młodzieży. Dla wychowania przez literaturę potrebujemy więcej dobrze przełożonych pięknych książek z literatury czeskiej, słowackiej i polskiej. Autor konkluduje, że naukowe badania na ten temat są potrzebne w przyszłości w obszarze pomiędzy literaturą, pedagogiką (edukacją) i bibliologią. The author analyzed two Polish contemporary encyclopedias of literature, entitled: "Słownik pisarzy świata" ("The Vocabulary of Writers from all over the World", published in Cracow in 2004 year) and "Encyklopedia literatury światowej" (The Encyclopedia of the World Literature, published in Cracow in 2005 year). The main problem was the next: how many biographies of Czech and Slovak's writers are represented in these editions? The author shows especially problems of quantity (number) of Slovak and Czech's women-writers, problem of quantity (number) of writers for children and youth, problem of proportions Slovak and Czech's ancient writers (who were born and lived between 9th and 18th centuries), and modern and contemporary Czech and Slovak's writers, who were born and lived in 19th and 20th centuries. The author shows, how many Slovak and Czech's writers were emigrants. It concerns only biographies of Slovak and Czech's writers, who are represented in two published books (vocabulary and encyclopedia, vide supra). This article is the first text on this theme in subject literature. The author said, that international relations between Czech, Slovak and Polish's cultures (literatures) in future depends mainly from more number of translations in area of literature. More translations of literature are necessary for well relations between national cultures in Czech Republic, Slovakia and Poland. Especially it is necessary more translations in didactic literature for children and youth, now. For education through literature we need more well-done beautiful books from Czech and Slovak and Polish literature. The author makes conclusions (concludes), that scientific researches on this theme are need in future in this area between literature, education and bibliology.

Autorka opisuje znaczenie Vladislav Vančura dla rozwoju kinematografii czeskiej, która została uznana przez niego za nową sztukę. Przedstawia ona wypowiedzi pisarza na temat filmu i kina zawartego w zbiorze pt. Řád nové tvorby. Autorka podkreśla nowość w podejściu do kinematografii, która opiera się głównie na artystycznym eksperymencie. Wskazuje na fakt, że w opinii pisarza, film jest utworzony przez wielu specjalistów. Vančura bowiem postulował wprowadzenie szkolnictwa filmowego, co koresponduje z jego wielokrotnie prezentowanym poglądem, że twórczość filmowa powinna być dyscypliną, na którą będzie się składała praca wielu ludzi: od reżyserów, scenarzystów, autorów i wszystkich tych, którzy tworzą film, po krytyków i teoretyków. Authoress describes the meaning of Vladislav Vančura for the development of Czech cinematography, which was considered as a new art by him. She presents writer’s utterance about film and cinema contained in composition entitled Řád nové tvorby. Authoress emphasizes its novelty in approach to the cinematography, which is mainly based on an artistic experiment. She points on a fact that in the opinion of writer, film art is formed by many specialists like director, screenwriter, actor, literary critic, etc.