Search

Katarzyna Sienienska Debno coat of arms was a representative of well-known senatorial family. On the basis of the researched sources, it was possible to try to outline her biography. The author presented her fate from her early youth until her death. In the biography of Katarzyna Sienienska, it seems important that she got married three times. She was the wife of the pantler (dapifer) of Przemyśl Jan Biejkowski, the sub-judge (subiudex) of Przemyśl Mikolaj Ostrowski, and the cupbearer (pocillator) of Lublin, Stanislaw Myszkowski. Thanks to these marriages, she accumulated a considerable fortune. She had a daughter Zuzanna with her second husband, and a son Maurycy and a daughter Anna with the third. The history of life of Katarzyna Myszkowska nee Sienienska was presented against a broad historical background. The author developed the genealogy of Lublin line of Sienienski family, unknown to the authors of armorials, from which the heroine of this study came. He also cited many facts from the lives of the families of Katarzyna’s subsequent husbands. He devoted a lot of space to the property matters of the Sienienski, Biejkowski, Ostrowski and Myszkowski families as well. He also presented the history of the fierce struggle for Katarzyna’s inheritance between her children and her stepson, Jan Myszkowski. An interesting source report is attached to the text of the article, which presents the course of the violent dispute over the lodgings, in which Katarzyna and her husband Stanislaw Myszkowski played the main role.

Celem artykułu jest przedstawienie postrzegania menstruacji w starożytności w świecie grecko-rzymskim, żydowskim oraz chrześcijańskim, gdzie punktem wyjścia jest ewangeliczna perykopa o kobiecie cierpiącej na upływ krwi. Najpierw pojawiają się przykłady wypowiedzi i poglądów na temat przeżywających krwawienie miesięczne kobiet autorów rzymskich i greckich. Następnie zaprezentowane zostają źródła dotyczące sytuacji kobiet przeżywających menstruację oraz cierpiących z powodu chorobliwego upływu krwi wśród żydów, w tym wspomniana scena z Ewangelii. Trzecia część artykułu dotyczy opinii pisarzy chrześcijańskich na temat tego, czy kobiety mające menstruację powinny być wykluczone z życia religijnego.

The article describes the activities of public organizations in overcoming child homelessness and neglect of the USSR in the 1920s, showing their mechanism of functioning. It has been proven that public organizations were actively involved in the protection of children and the fight against homelessness, neglect and juvenile delinquency. They provided individual assistance to orphans and half-orphans and were engaged in the prevention of homelessness. These organizations also organized patronage, assisted in the maintenance of childcare establishments, participated actively in the creation of institutions for children of the unemployed, and provided protection of minors’ labor rights.

Protokoły legalizacji powstałe w Sądzie Pokoju Okręgu Radomszczańskiego w latach 1845–1874 pozwoliły na przeprowadzenie analiz dotyczących osób decydujących się na ten akt prawny. Na podstawie 43 dokumentów ustalono 49 osób legalizujących swoje dzieci. Stanowiło je 41 matek i ośmiu ojców. W sześciu przypadkach legalizowały pary, w dwóch tylko ojcowie, w 35 matki. Matki znajdowały się w różnym stanie cywilnym. Wśród nich 11 było pannami, 16 mężatkami, a 14 wdowami. Najczęściej były to zatem matki niebędące w związku małżeńskim. Ustalono jeden przypadek legalizacji dziecka poczętego z niemężem w czasie trwania związku małżeńskiego. Ustalono wiek 40 rodziców uznających dzieci. Legalizujący mieli od 20 do 61 lat. Spośród 41 matek wiek znany jest dla 37 z nich. Są to kobiety w wieku od 25 do 61 lat (przeciętnie liczyły 48,7 lat). Dominują matki w średnim wieku, liczące 37–59 lat, których było 33 (89,2%). Wynikało to z faktu, że decydowały się na legalizację dziecka dopiero, gdy osiągnęło ono dojrzałość. Na ogółem 49 legalizujących większość (47), tj. 95,9%, stanowią katolicy, ponadto wystąpiła jedna Żydówka i jedna ewangeliczka. Spośród legalizujących stan społeczny ustalono dla 25 matek i czterech ojców. W większości (20), tj. 80%, były to kobiety wywodzące się z niższych warstw społeczeństwa bądź je stanowiące. Kobiety pochodzenia chłopskiego (sześć) były określane jako pracowita, włościanka, córka rataja, rolnika, gospodarza. Wystąpiły ponadto kobiety pracujące jako wyrobnice (11) oraz służące (trzy). Legalizującymi byli w większości mieszkańcy wsi (47), tj. 95,9%, tylko dwie legalizujące pochodziły z miasta. Większość legalizujących dzieci stanowiły przede wszystkim matki w średnim wieku, pochodzące z niższych warstw społecznych mieszkających na wsi.

The article analyses the struggle of Anglo-American relations connected to slaves and maritime rights on the sea from 1831 to 1842. The study is based on monographs, reports, treaties and correspondences between the two countries from the explosion of the Comet case in 1831 to the signing of the Webster–Ashburton treaty in 1842. This study focuses on three fundamental issues: the appearance of Comet, Encomium, Enterprise, Hermosa and Creole as international incidents with regards to British-American relations; the view of both countries on the abolition of slavery, maritime rights as well as the dispute over issues to resolve arising from these incidents; the results of British-American diplomacy to release slaves and maritime rights after the signing of the Webster–Ashburton treaty. The study found that the American slave ships were special cases in comparison with the previous controversies in bilateral relations. The American slave vessels sailed to the British colonies due to bad weather conditions and a slave rebellion on board. In fact, Great Britain and the United States had never dealt with a similar case, so both sides failed to find a unified view regarding the differences in the laws and policies of the two countries on slavery. The history of British-American relations demonstrated that under the pressures of the border dispute in Maine and New Brunswick, the affairs were not resolved. In addition, it could have had more of an impact on the relationship between the two countries, eventually p the two countries into a war. In that situation, the diplomatic and economic solutions given to the abolition of slavery and maritime rights were only temporary. However, the international affairs related to the American slave vessels paved the way for the settlement of maritime rights for British-American relations in the second half of 19th century. W artykule zostały przeanalizowane nabrzmiałe konflikty w anglo-amerykańskich relacjach dotyczących kwestii niewolnictwa i praw morskich w okresie od 1831 do 1842 r. Są one oparte na analizie monografii, raportów, postanowień traktatowych oraz korespondencji amerykańskich i brytyjskich dyplomatów od momentu tzw. incydentu Kormeta (Cormet) w 1831 r. do podpisania traktatu Webstera–Ashburtona w 1842 r. W artykule zostały poruszone trzy najważniejsze sprawy, mianowicie kwestie statków: Kormeta, Encomium, Enterprise, Hermosa i Kreola jako międzynarodowych problemów w relacjach brytyjsko-amerykańskich, poglądy obu państw na kwestię zniesienia niewolnictwa, prawa morskie, jak również dyskusja na temat tego, jak rozwiązać powstałe konflikty morskie, które związane były bezpośrednio z kwestią przewożenia niewolników. W artykule ukazano, że przewóz niewolników na amerykańskich statkach stał się powodem do podjęcia nadzwyczajnych przedsięwzięć, które nie miały miejsca w dotychczasowych bilateralnych stosunkach. Gdy po raz pierwszy amerykańskie statki z niewolnikami dopłynęły do brytyjskich kolonii z uwagi na złe warunki pogodowe i bunt niewolników na pokładzie, to z uwagi na to, że do tej pory ani USA, ani Wielka Brytania nie miały do czynienia z podobnymi przypadkami, w efekcie żadnej ze stron nie udało się znaleźć jednolitego poglądu. Dopiero pod presją sporu granicznego dotyczącego Maine i Nowego Brunszwiku podjęto rozwiązania, które uchroniły oba kraje przed rozpoczęciem konfliktu zbrojnego. Podjęto tymczasowe rozwiązania dotyczące niewolników i praw morskich, ale sprawy międzynarodowe związane z amerykańskimi statkami przewożącymi niewolników przyczyniły się do otworzenia drogi regulującej prawa morskie w stosunkach brytyjsko-amerykańskich. Była to nagląca potrzeba.

During the Second World War Dr. Edith Faupel intensively helped the Spanish students and soldiers of the Blue Division, the unit that fought in Russia within the Wehermacht troops. She was the wife of the first German Ambassador in the National Spain, General Wilhelm Faupel (1936–1937). Faupel was the director of The Iberian-American Institute and of the German-Spanish Society at a time. She and her husband fully served the regime of the National Socialists during its existence in Germany. The action of this woman and her motifs are studied in this article. It is also analysed how her activities were determined by the changes on the fronts of World War II. W czasie drugiej wojny światowej dr Edith Faupel intensywnie pomagała hiszpańskim studentom i żołnierzom Błękitnej Dywizji, jednostki, która walczyła w Związku Sowieckim w składzie wojsk Wehrmachtu. Była ona żoną pierwszego ambasadora Niemiec w nacjonalistycznej Hiszpanii, generała Wilhelma Faupela (1936–1937). Faupel był wówczas dyrektorem Instytutu Ameryki Łacińskiej i Towarzystwa Niemiecko-Hiszpańskiego. Ona i jej mąż z oddaniem służyli reżimowi narodowych socjalistów w czasie jego funkcjonowania w Niemczech. W artykule omówiono działania tej kobiety oraz kierujące nią motywy. Dokonano również analizy tego, jak na jej działania wpłynęły zmiany na frontach drugiej wojny światowej.

The author describes sixteen examples of works of medal-making, painting, graphic and sculptural art related to the title medals. As the author shows, the aim of the medals described in the article was to justify the rights of the former Saxon elector to the Polish throne. The recipient, after even a cursory glance With the presented medal material, he could prove himself convinced of the excellent origin of August II and his ancestors (e.g. the medal, dated 1697 and signed on the obverse: C. W. [Christian Wermuth?]), the numerous qualities of the reigning Hercules (e.g. the medal by Georg Hautsch from 1697) or the heraldic connections between the Wettyn coat of arms and official emblems of the Crown and Lithuania (e.g. an unsigned medal from 1697). The author also distinguished and analysed in detail medals of heraldic, mythological-alegoric, emblematic and genealogical character. He also explained the reasons why in the preserved medallic legacy of Augustus II the medals on which the Saxon ruler was perpetuated prevailed in Western European costume, and not – as in the case of medal-making works carried out at the order of the Sobieski royal court – in the dress modelled on antiquity. Autor opisuje 16 przykładów dzieł sztuki medalierskiej, malarskiej, graficznej i rzeźbiarskiej mających związek z tytułowymi medalami. Jak wykazuje autor, podstawowym celem przekazu propagandowego wszystkich przedstawionych w artykule medali było uzasadnienie praw dotychczasowego elektora saskiego do tronu polskiego. Odbiorca po nawet pobieżnym zapoznaniu się z przedstawionym materiałem medalierskim mógł utwierdzić się w przekonaniu co do znakomitego pochodzenia Augusta II i jego antenatów (np. medal, datowany na 1697 rok i sygnowany na awersie: C. W. [Christian Wermuth?]), licznych przymiotów panującego utożsamianego z Herkulesem (np. medal autorstwa Georga Hautscha z 1697 r.) czy heraldycznych związków między herbem Wettynów a oficjalnymi emblematami Korony i Litwy (np. niesygnowany medal z 1697 r.). Autor ponadto wyodrębnił i szczegółowo przeanalizował medale o charakterze: heraldycznym, mitologiczno-alegorycznym, emblematycznym i genealogicznym. Wyjaśnił również powody, dla których w zachowanej spuściźnie medalierskiej po Auguście II przeważają medale, na których władca saski został utrwalony w stroju zachodnioeuropejskim, nie zaś – jak w przypadku prac medalierskich wykonywanych na rozkaz dworu królewskiego Sobieskich – w ubiorze wzorowanym na antycznym.

The paper studies the activities of the All-Union Association “Torgsin” in Ukraine between 1931 and 1935. It proves that the Soviet state needed to mobilize financial resources for implementing the industrialization programme and, therefore, sought additional sources of income. The Soviet authorities elaborated complex measures for this purpose. The grain procurement policy caused mass famine in Ukraine. The establishment of the Torgsin system demonstrated a pseudo-concern of Soviet authorities about the starving population. The Torgsin trade network, founded in the years of mass famine in the early 1930s, extended to the territory of Ukraine and strengthened its organizational structure due to exporting food and industrial goods of high quality. It enabled the state to swindle gold, family values and antiques from the starving population in exchange for foodstuffs and trade currency with foreigners and Soviet citizens through the Torgsin network. W artykule przeprowadzono analizę działalności Wszechzwiązkowego Stowarzyszenia „Torgsin” na Ukrainie w latach 1931–1935. Jego utworzenie było to spowodowane tym, że państwo radzieckie musiało zmobilizować ogromne środki na realizację programu industrializacji i w związku z tym poszukiwało dodatkowych źródeł dochodu. Władze radzieckie opracowały skomplikowany system ich pozyskania. Państwowa polityka skupu zboża doprowadziła do wielkiego głodu na Ukrainie. Utworzenie systemu „Torgsin” było przejawem rzekomej troski władz sowieckich o głodującą ludność. Sieć handlowa „Torgsin” została utworzona w czasie wielkiego głodu, na początku lat trzydziestych XX w. Zorganizowanie sieci sklepów „Torgsin” na terytorium Ukrainy wzmocniło strukturę organizacyjną Stowarzyszenia dzięki pozyskiwaniu wysokiej jakości artykułów spożywczych i przemysłowych. W sklepach sieci realizowano politykę „eksportu wewnętrznego”, sprzedając towary za złoto oraz dewizy. Nabywcami sprzedawanych tam towarów mogli być cudzoziemcy oraz obywatele radzieccy. Umożliwiło to państwu sowieckiemu pozyskanie niemal za bezcen złota, dewiz, pamiątek rodzinnych i antyków od głodującej ludności Ukrainy w zamian za żywność sprzedawaną w sklepach sieci „Torgsin”.

Polish secular Catholics in their press in the first post-war years often dealt with the assessment of Polish national uprisings and the conclusions that could be drawn from them for the present and future. However, these narratives were not only depreciating for anti-Russian uprisings, but tried to understand the motivations of their participants. It has often been written about the need for political realists to consider “realism in relation to the feelings of the nation” but also to shape attitudes towards the rational assessment of political phenomena. Texts that were extremely romantic but also extremely realistic and pacifist were published. The discussions and polemics presented resulted from both disappointment with the results of the war and the failure of their own ideas. Awareness of losses recently suffered by the Polish nation as a result of the implementation of insurgent policy and the conviction that the next uprising could bring disastrous effects for the community had a great impact on their formulation. The most characteristic of the dispute between realists and romantics about the very definition of these concepts, the discussion of “Monte Cassino” in the pages of “Tygodnik Powszechny” proved a certain ideological confusion of journalists, desperate to find themselves in a new reality. Polscy katolicy świeccy w swej prasie w pierwszych latach powojennych częstokroć zajmowali się oceną polskich zrywów narodowych i wnioskami, jakie z nich można było wyciągnąć dla teraźniejszości i przyszłości. Narracje te nie były jednak tylko deprecjonujące antyrosyjskie powstania, ale starały się zrozumieć motywacje ich uczestników. Podnoszono często konieczność uwzględnienia przez politycznych realistów „realizmu względem uczuć narodu”, ale i kształtowania postaw w kierunku racjonalnej oceny zjawisk politycznych. Zdarzały się teksty pozostające w nurcie skrajnie romantycznym, ale i skrajnie realistycznym oraz pacyfistycznym. Prezentowane dyskusje i polemiki wynikały zarówno z rozczarowania wynikami wojny, jak i niepowodzenia własnych koncepcji. Duży wpływ na ich formułowanie miała też świadomość strat, jakie naród polski poniósł w ostatnim czasie na skutek realizowania powstańczej polityki oraz przekonania o tym, że kolejny zryw może przynieść katastrofalne już dla zbiorowości skutki. Najbardziej charakterystyczna dla prowadzonego między realistami a romantykami sporu o samą definicję tych pojęć, dyskusja „o Monte Cassino” na łamach „Tygodnika Powszechnego”, dowiodła pewnego ideowego zagubienia publicystów, rozpaczliwie niejako chcących odnaleźć się w nowej rzeczywistości.

This article is an attempt to meet Franciszek Sikora’s demand for research into the careers of former confederates of Spytek of Melsztyn in 1439. The title hero belonged to Spytek’s fraction, then he took part in the Hungarian expedition of Wladislaus of Varna, and during the reign of Casimirus Jagiellonian his political career accelerated. Thanks to the favor of the rulers, he received endowments of royal property, took over the Łęczyca starosty, reached for land offices and finally got to the royal court. As the court marshal, he joined the group of the political elite of the Kingdom. Artykuł jest próbą wyjścia naprzeciw sformułowanemu przez Franciszka Sikorę postulatowi w sprawie badań karier byłych konfederatów Spytka z Melsztyna z 1439 r. Tytułowy bohater należał do obozu Melsztyńskiego, następnie brał udział w wyprawie węgierskiej Władysława Warneńczyka, a w czasach Kazimierza Jagiellończyka jego kariera polityczna nabrała przyspieszenia. Dzięki przychylności władców otrzymywał zapisy na dobrach monarszych, objął starostwo łęczyckie, sięgnął po urzędy ziemskie, by ostatecznie dostać się na dwór królewski. Będąc marszałkiem nadwornym, wszedł do grona elity politycznej Królestwa.

Rzymskokatolicka parafia w Rembieszycach (woj. świętokrzyskie) powstała w 1438 r. z inicjatywy rodu Odrowążów – właścicieli Rembieszyc i pobliskich wiosek. Źródła historyczne poświadczają w okresie staropolskim obecność dwóch kościołów parafialnych: najstarszy, wzniesiony przed 1438 r., uległ zniszczeniu w wyniku starości; drugi, wystawiony w 1751 r. staraniem miejscowego proboszcza Ludwika Sakiewicza, spłonął w latach dziewięćdziesiątych XVIII stulecia w bliżej nieznanych okolicznościach. W latach 1798–1799 ówczesny kolator Franciszek Saryusz Wolski ufundował trzecią świątynię, która przetrwała do dziś w niemal niezmienionej formie, stanowiąc cenny zabytek drewnianej architektury sakralnej na ziemiach polskich. Publikowany dokument przedstawia wygląd i stan tego obiektu sakralnego w drugiej połowie XIX w., opisuje jego wystrój i wyposażenie, pomniki nagrobne, wyszczególnia kolejnych księży pracujących w parafii. Źródło to w istotny sposób wzbogaca naszą wiedzę na temat miejscowej świątyni i samej parafii.

The Rani, a west Slavic tribe based on the island of Rugen, built an empire existing until 12th century. In 1168 Rani were defeated by Danish king Valdemar I, resulting in the conversion of the tribe to Christianity. The Chronica Slavorum by Helmoldus and Gesta Danorum by Saxo Grammaticus are quite commonly quoted sources in the debate concerning Slavic paganism and the attempts of its Christianization. What constitutes high-value Helmoldus’ and Saxo’s works is the fact that the chronicles are an essential and primary sources when it comes to the history of the Polabian tribes – their territories and their neighboring peoples. It is also a vital link in the account of the course of Christianization on the Polabian territory. After the invasion of The Danish king Valdemar I the pagan temple, situated on the island, was destroyed and both the territorial and religious autonomy of the Rani ended. At the tip of Arkona in recent centuries, the cliffs have collapsed into the sea and the chronicles still remain as witnesses of the Slavic history of Rugen.

The article presents the course of actions undertaken by the Swedish army in the years 1708 and 1709. Both campaigns were directed against Russia, and the strategic goal outlined by the ruler of Sweden –Charles XII was to seize Moscow. At the end of 1708, however, the Swedish army was not in the foreground of the tsar’s capital, but in Ukraine, on the left bank of Dnepr. The following year the Swedes fought the battle of Poltava, which ended with their defeat. The author tries to answer the question, why did this happen? When discussing the path of Charles XII to the Poltava battlefield, he pays attention primarily to natural and objective factors (weather, surface shape, natural obstacles etc.) on which the King of Sweden had no influence. In the author’s opinion, these was this factors that largely influenced the fact that the Swedish army stood to the battle of Poltava significantly weakened and with avery little chance to win. W artykule przedstawiono przebieg działań podejmowanych przez armię szwedzką w latach 1708–1709. Obie kampanie skierowane były przeciwko Rosji, acelem strategicznym nakreślonym przez władcę Szwecji –KarolaXII było zajęcie Moskwy. W ostatecznym rozrachunku, u schyłku 1708r. wojska szwedzkie znalazły się jednak nie na przedpolu stolicy carów, ana Ukrainie Zadnieprzańskiej. W roku następnym Szwedzi stoczyli bitwę pod Połtawą, która zakończyła się ich klęską. Autor próbuje odpowiedzieć na pytanie, dlaczego tak się stało? Omawiając drogę KarolaXII na połtawskie pole bitwy, zwraca uwagę przede wszystkim na czynniki naturalne i obiektywne (pogoda, ukształtowanie powierzchni, przeszkody naturalne itd.), na które król Szwecji nie miał żadnego wpływu. Zdaniem autora to właśnie te czynniki w dużym stopniu wpłynęły na to, że szwedzka armia stanęła do walki pod Połtawą znacznie osłabiona i z niewielkimi szansami na zwycięstwo.

The Krakow writer Antonina Domańska (1853–1917) occupies a permanent place in the Polish cultural tradition as an author of literary works for children and youth, mainly historical novels. Her best known books are Paziowie króla Zygmunta (1910) and Historia żółtej ciżemki (1913). These novels were adapted, the first as Sylwester Chęciński’s film (1961) and the second as television series of Grzegorz Warchoł (1989). Polish theaters also staged modifications to the Historia żółtej ciżemki. The subject of the article is the image of Krakow in these novels as a key element of Domańska’s historical and patriotic education. The second research issue is the film, television and theatre reception of the writer’s two works. Krakowska pisarka Antonina Domańska (1853–1917) zajmuje trwałe miejsce w polskiej tradycji kulturalnej jako autorka utworów literackich dla dzieci i młodzieży, głównie powieści historycznych. Jej najbardziej znane książki to Paziowie króla Zygmunta (1910) i Historia żółtej ciżemki (1913). Powieści te doczekały się adaptacji, pierwsza – filmowej Sylwestra Chęcińskiego (1961), druga – serialowej Grzegorza Warchoła (1989). W polskich teatrach były również wystawiane przeróbki sceniczne Historii żółtej ciżemki. Tematem artykułu jest obraz Krakowa w tych powieściach jako kluczowy element edukacji historyczno-patriotycznej A. Domańskiej. Drugie zagadnienie badawcze stanowi recepcja filmowa, telewizyjna oraz teatralna dwóch utworów pisarki.

W artykule przedstawiono wpływ prac Jerzego Maternickiego na rozwój współczesnej historiografii ukraińskiej. Autorka dokonała analizy szeregu prac historyków ukraińskich, którzy powołują się w swoich badaniach na jego opracowania. Wykazała istotny wpływ Jerzego Maternickiego na umacnianie polsko-ukraińskich kontaktów naukowych.

Krytyczna edycja źródłowa dotyczy odnalezionego w Archiwum Diecezjalnym w Kielcach opisu kościoła parafialnego pw. św. Andrzeja Apostoła w Węgleszynie (woj. świętokrzyskie). Dokument ten został sporządzony na polecenie konsystorza kieleckiego, najpewniej w latach dziewięćdziesiątych XIX w., przez miejscowego proboszcza, księdza Pawła Jędrychowskiego. Jest on o tyle cenny, że zawiera wiele istotnych informacji na temat świątyni parafialnej, pomijanych dotychczas w opracowaniach, jak również nieistniejących dziś zabytków, utraconych bezpowrotnie na początku ubiegłego stulecia (gotycki dzwon, ambona o rzadkiej formie jabłka, dekoracje ścienne). Edycja tekstu źródłowego poprzedzona została częścią wstępną, w której przedstawiono pokrótce dzieje parafii i wsi Węgleszyn, omówiono wygląd zewnętrzny i wewnętrzny świątyni, jej wystrój i wyposażenie.

Prezentowany artykuł opisuje zasoby materialne, źródłowe pod nazwą Ost-Dokumentation (Dokumentacja Wschodnia). W świetle zdeponowanych w tym zespole relacji autor przedstawia warunki życia ludności żydowskiej w getcie łódzkim podczas drugiej wojny światowej w świetle zachowanego sprawozdania jednego z niemieckich urzędników. Relacja ta została spisana po zakończeniu wojny i umieszczona w zespole archiwalnym przechowywanym w niemieckim mieście Bayreuth. Od nazwy tego miasta autor wprowadził określenie "Bayreuthiana" dla zespołów archiwalnych znajdujących się w tamtejszym Bundesarchiv - Archiwum Federalnym w Bayreuth, w Bawarii, w Republice Federalnej Niemiec. "Bayreuthiana" to pojęcie niefunkcjonujące wcześniej w historiografii polskiej i niemieckiej. Zespoły archiwalne tam zdeponowane stanowią bogate źródło informacji o historii społecznej, stosunkach międzyludzkich, relacjach polsko-niemieckich w okresie międzywojennym, także w czasie drugiej wojny światowej i po 1945 r. Niewątpliwie "Bayreuthiana" w formie relacji pisemnych osób mają charakter bardzo subiektywny. Są jednak pewnym, specyficznym źródłem informacji. Jedna z takich relacji, sprawozdań liczy trzy strony i dotyczy getta łódzkiego. Autorem jest Friedrich Prager, który był urzędnikiem wyższego szczebla podczas wojny. Po wojnie osiadł w Garmisch-Partenkirchen i w 1955 r. sporządził swoją relację. W relacji przedstawia getto łódzkie, warunki w nim panujące, życie codzienne, zachowania ludności żydowskiej. Próbuje przedstawić warunki życia Żydów w getcie jako w miarę normalne, pokazując funkcjonowanie różnych instytucji, takich jak sklepy, apteki, szpitale. Presented article describes material, source resources as Eastern Dokumentation (Ost-Dokumentation). In the light of relations deposited in the team, author presents the living conditions of Jewish community in the Litzmannstadt Ghetto during the Second World War which was reported by the one of German clerk. This report was written after the end of the war and was placed in archival collection storaged in German city named Bayreuth. From the name of this city, author has implemented a term "Bayreuthian" for archival collections which were placed in Bundesarchiv - Federal Archive in Bayreuth in Bavaria in Federal Republic of Germany. "Bayreuthiana" is the term which had been not functioning in previous times in a Polish and German historiography. Archival collections which are there located, they are rich source of information about social history, interpersonal relations, German-Polish relations during interwar period, also Second World War, and after 1945. Undoubtedly the "Bayreuthiana" in the form of written reports, they are subjective. However, they are a still specific source of information. One of this kind of report has three pages and is about ghetto in Łódź. Friedrich Prager is the author and what is more, he was a clerk of higher administrative level during war. After war he was living in Garmisch-Partenkirchen and in 1955 his report was made. In his report, he shows Litzmannstadt Ghetto, daily conditions there, daily life, and behaviors of Jewish community. He has tried to present normal living conditions of Jews and also to show functioning of different institutions such as grocery stores, pharmacies or hospitals.

The objective of the article is an attempt to find the answer to whether the agrarian reforms of the 1860s carried out in Russia affected the individual’s life cycle in peasant Catholic families in Podlasie which, after 1807, was included in the Grodno Governorate. In Polish historiography the subject of the individual and the family’s life cycle in the 19th century has not yet been adequately researched; hence these studies are intended to fill this gap, at least in part. In this paper a cross-section analysis of demographic phenomena was employed, which is based on three lists of the inhabitants of the large Podlasie parish of Trzcianne, drawn up in the years 1843–1910. The research value of the lists was evaluated with the help of three indexes: Whipple’s index, the total modified Whipple’s index (Wtot) and ABCC. The application of the cross-section method aimed at illustrating the dependence between the age and the status of the individual (children, household servants, householders, independent female heads of households, relatives and lodgers) in the household. The article devotes more attention to the pace of children’s leaving family homes, as well as the status of old people, i.e., 65 years old and above, always including their sex.

The article presents infant mortality in Polish historical research and points towards more important works focusing on the above issue. The author analyses approximately seventy academic works in order to answer the fundamental question as to what extent they deal with the issue of deaths in children under the age of one. The research shows that, in particular groups of research papers, infant mortality is most often presented in a general and formulaic manner. A dozen or so papers present this problem as a side issue in their research and only a few Polish studies have infant mortality as their main issue and discuss it in a multi-faceted and broader context.

During the first cholera epidemic in Vilnius in 1831, a hospital for cholera patients was set up in the Pohulanka district. Over a thousand patients were treated there, of whom approximately half died. Although it was intended for the Roman Catholic population, people of various faiths were admitted. The article is an attempt at a demographic and social analysis of those who died during the epidemic, with the source for the research the register of those who died of cholera, drawn up and kept between April 10, 1831 and January 3, 1832 by Father Kazimierz Kontrym. Thanks to the preserved data, it was possible to determine the age structure of 553 men and women, their religion, social status, information on whether they received the last rites and where they were buried.

Cesarza Walensa, sprawującego rządy w latach 364–378, łączy się przede wszystkim ze straszliwą i brzemienną w skutki klęską poniesioną przez wojska rzymskie w starciu z Gotami pod Adrianopolem 9 sierpnia 378 r., w której on sam poniósł śmierć. Chrześcijanie, zwolennicy nicejskiego credo z roku 325, odczytywali jego nagły zgon jako karę Bożą za prześladowanie prawowiernych chrześcijan, za których oni sami się uważali. Sokrates z Konstantynopola, autor Historii kościelnej, będącej kontynuacją dzieła Euzebiusza z Cezarei, dostrzegł w postępowaniu cesarza Walensa sprzeczność. Historyk ów widział w nim zarówno zagorzałego chrześcijanina, który w swej wierze kierował się gorliwością, jak i wroga chrześcijan, prowadzącego przeciwko nim wojnę. Sprzeczność tę Sokrates kładł na karb samego władcy, który choć przekonany o swej wielkiej gorliwości religijnej, za nic miał zasady religii chrześcijańskiej, którymi winien się kierować. Jeśli chodzi natomiast o tytułową siłę i bezsilność, to stwierdzić trzeba, że w przekonaniu Sokratesa z Konstantynopola siła cesarza Walensa była tylko pozorna, choć na jego rozkaz przelano niemało chrześcijańskiej krwi. Bezsilność wspomnianego władcy obnażyli najpierw sami prześladowani przez niego chrześcijanie, a ostatecznie uczynił to sam Bóg, zsyłając na Imperium Romanum różnorakie kataklizmy, a na samego Walensa śmierć niegodną cesarza bez należnego mu pochówku.

The article discusses the attitude of senators to religious matters at the Sejm in 1597. It was an extremely turbulent assembly, the first one after the conclusion of the Brest Union. It shows the great commotion that this act caused in the multinational society of the Polish-Lithuanian Commonwealth. The defence of Orthodoxy by Protestants also showed an alliance between dissidents. In the history of this alliance, the Sejm I am analysing occupies a special place, because for the first time in its forum there was cooperation between Orthodox and Protestants in defense of the Warsaw confederation concluded in 1573. Thanks to the use of Sejm diaries, correspondence and written newspapers, I present Sejm speeches of senators during the sessions of the Sejm. Their juxtaposition makes it possible to state that this issue played a significant role in the internal politics of the Polish-Lithuanian Commonwealth at the end of the 16th century.

The villages of Charłupia Wielka, Rowy and Drzązny constituted the Charłupia Wielka estate, which lay in the Sieradz Voivodeship in the Polish-Lithuanian Commonwealth. Until the 17th century it belonged to the house of Świnkowie, Malscy of the Nałęcz coat of arms and Zapolscy of the Pobóg coat of arms. As a result of marital contracts and legal lawsuits the lands came into the hands of Jan Franciszek Walewski, the pantler of Sieradz and his wife Bogumiła Konstancja of the Zapolscy family. In the 18th century the consecutive members of the Walewscy family of the Column coat of arms were the owners, namely Jan and Franciszek, the castellans of Rosprza as well as Jan Nepomucen, the Grand Standard Bearer of Sieradz. On the basis of the surviving inventories from the end of the 17th and from the 18th centuries one can follow the fortunes of Charłupia Wielka, Rowy and Drzązny. These domains, which thrived in the time of the Sieradz pantler, deteriorated at the beginning of the 18th century due to problems with creditors. The subsequent owners acquired the goods and undertook the repayment of liabilities. Throughout the century they invested in the properties, hence raising their value. Descriptions of the manor and land buildings show how much changed over the years. The manor became the seat of this Walewscy family line, and the variety of buildings showed that apart from farm work income, the owners drew financial gains from sheep farming and horse breeding. An important matter was also populating the goods, which underwent changes. Having overcome the crisis at the beginning of the 18th century, the number of dependent population increased, and so did the income from agricultural production. The fortunes of the Charłupia Wielka estate show how noble properties of the Sieradz Voivodeship tried to rise after the period of destruction of the Northern War as well as how the problem of debts and management was handled in different periods of economic situation. Wsie Charłupia Wielka, Rowy i Drzązny tworzyły majętność charłupską, która położona w województwie sieradzkim w Rzeczypospolitej Obojga Narodów należała do XVII w. do rodu Świnków, Malskich herbu Nałęcz i Zapolskich herbu Pobóg. Na skutek umów małżeńskich i procesów sądowych dobra te trafiły w ręce Jana Franciszka Walewskiego, stolnika sieradzkiego, i jego żony Konstancji Bogumiły z Zapolskich. W XVIII w. właścicielami dóbr byli kolejni przedstawiciele rodu Walewskich herbu Kolumna: kasztelanowie rozpierscy Jan i Franciszek oraz Jan Nepomucen, chorąży większy sieradzki. Na podstawie zachowanych inwentarzy z końca XVII i XVIII w. można śledzić losy Charłupi Wielkiej, Rowów i Drzązny. Dobra te, które przeżywały okres rozwoju za czasów stolnika sieradzkiego, podupadły na początku XVIII w. z powodu problemów z wierzycielami. Następni właściciele przejęli owe dobra w swoje ręce i podjęli się spłaty zobowiązań. Jednocześnie przez całe stulecie inwestowali w nie, podnosząc ich wartość. Opisy dworu i budynków towarzyszących wskazują, jak wiele zmieniało się na przestrzeni lat. Dwór stał się siedzibą tej gałęzi Walewskich, a różnorodność zabudowań świadczyła o tym, że właściciele oprócz dochodu z pracy na roli czerpali korzyści finansowe z hodowli owiec czy koni. Ważną kwestią było również zmienne zaludnienie dóbr. Od momentu przezwyciężenia kryzysu z początku XVIII w. liczba ludności zależnej wzrastała, a co za tym szło – rósł również dochód z produkcji rolnej. Losy majętności charłupskiej pokazują, w jaki sposób szlacheckie majątki położone na terenie województwa sieradzkiego starały się podnieść z okresu zniszczeń z czasów wojny północnej oraz jak radzono sobie z problemem ich zadłużenia i zarządzania w różnych okresach koniunktury gospodarczej.

Krytyczna edycja źródłowa poświęcona została powinnościom ludności zamieszkującej podlaskie miasto Tykocin. Jest to fragment inwentarza z 1772 r., spisanego po śmierci właściciela Tykocina – Jana Klemensa Branickiego. Podstawą źródłową edycji jest kopia sporządzona na podstawie aktu wpisanego do akt grodzkich brańskich. Dziś znajduje się ona w Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie w zespole Archiwum Roskie w dziale Akta Majątkowo-Prawne pod sygnaturą 122. Wzmiankowane powinności dotyczą zarówno chrześcijan, jak i Żydów zamieszkujących miasto. W tym fragmencie inwentarza opisano również opłaty, daniny i robocizny czynione przez różne grupy zawodowe. Ustęp ten zawiera też dodatkowe informacje, m.in. o miarach, przepisach porządkowych, targach i jarmarkach w Tykocinie.

In 1808 was compiled inventories of economic, with which you can approximately assess the situation of material in the basilian monastery in Werchrata. The monastery belonged to the then diocese of Przemysl. Cause the work on the inventory was scheduled confiscation of property Basilian in Werchrata. It turned out, however, that due to the negligence of confiscation was rendered in modes available today regestry was not the first attempt of carrying out of inventory of goods belonging to the Basilian monks during this difficult period. The confiscation of the movable and immovable property of the monastery in Werchrata solved in 1804, so two years later the monks moved to Krechów. Documents related to confiscation real estate bazilian with Werchrata are proof that the Austrian authorities did not seek a forfeiture. The reason for this could be the anticipation of a slight advantage confiscation poor monastery. In addition, benefactors monastery sought to the retardation of confiscation. Surviving inventories of the monastery in Werchrata solve her financial problems. At the time a small community of monks in Werchrata was already associated with the community of monks of the monastery in Jamnica. Threatening with their bad management of Basilian who are unable to properly use the provided privileges and wages. The explanation for this state of affairs would require, however, a deeper scientific analysis is possible only after finding economic documentation with respect to the period before and after partition of the state. W roku 1808 zostały sporządzone inwentarze, m.in. „Realności klasztoru bazyliańskiego werchrackiego”, dzięki którym można w przybliżeniu ocenić jego sytuację materialną. Dokumenty te są obecnie częścią zasobu Centralnego Państwowego Archiwum Historycznego Ukrainy we Lwowie. Klasztor należał wówczas do diecezji przemyskiej, dekanatu potylickiego i cyrkułu żółkiewskiego. Przyczyną podjęcia pracy nad inwentarzem była planowana konfiskata mienia werchrackich bazylianów. Okazało się jednak, że z powodu zaniedbania kasata została odsunięta w czasie, a dostępne dzisiaj regestry nie były pierwszą próbą dokonania spisu dóbr należących do bazylianów w tym trudnym okresie. Konfiskatę dóbr ruchomych i nieruchomości monasteru w Werchracie zarządzono już w 1804 r., więc dwa lata później mnisi przenieśli się już do Krechowa. W rzeczywistości jednak aż do 1808 r. nie było mowy o faktycznym przejęciu dóbr klasztornych przez państwo. Dokumenty związane z kasatą nieruchomości bazylianów z Werchraty wydają się jednak dowodzić, że władze austriackie nie naciskały zbyt mocno na szybkie przeprowadzenie konfiskaty. Powodem tego mogło być przewidywanie niewielkiej korzyści z kasaty monasteru. Można sformułować hipotezę, że dobrodzieje monasteru byli zainteresowani odsuwaniem konfiskaty w czasie, a sformalizowane działania austriackiej biurokracji mogły im to skutecznie umożliwić. Zachowane inwentarze kasatowe monasteru w Werchracie ujawniają jego problemy materialne. U progu konfiskaty klasztornego majątku nieliczna społeczność werchrackich mnichów była już połączona ze społecznością zakonników monasteru w Jamnicy, co dowodzi niewielkiej liczebności obu monasterów. Niepokojąca była przy tym niegospodarność bazylianów, którzy nie potrafili należy­cie wykorzystać nadanych sobie przywilejów i uposażeń. Wyjaśnienie tego stanu rzeczy wymagałoby jednak głębszej naukowej analizy, możliwej dopiero po odszukaniu dokumentacji gospodarczej powstałej w okresie przed- i porozbiorowym.

W tekście podjęto próbę zaprezentowania form legitymizacji władzy, a także środków i narzędzi, jakie wykorzystywał w tym celu uzurpujący sobie władzę nad Mediolanem Ludovico Sforza. Ważnym i ciekawym zagadnieniem są podejmowane przez renesansowych i wczesnonowożytnych władców próby zalegitymizowania nieprawnie zobytej władzy nie tylko środkami politycznymi, lecz także poprzez mecenat kulturalny i artystyczny. Pierwsza część tekstu poświęcona została drodze Ludovica do przejęcia władzy nad księstwem, druga zaś podejmowanym przez niego zabiegom, które miały mu pozwolić ją uprawomocnić.

The aim of the article is to analyze the organizational forms and personnel composition of the Lublin Voivodeship Order Committee, which was the institution of territorial administration of the insurrection authorities in 1794. It indicates the circumstances of Lublin’s accession to the act of rising, the prevailing social and political moods, differences in attitudes, which is particularly important in the context of involvement of burghers representatives in the work of the commission. An important element was to determine how the changes taking place in the insurgent central administration affected the functioning of the local institution. The conducted research allowed to determine the solutions used by the commissioners in the face of several times occupied by Lublin by the Russian and Austrian armies. Celem artykułu jest analiza form organizacyjnych oraz składu personalnego Komisji Porządkowej Województwa Lubelskiego, która stanowiła instytucję administracji terytorialnej władz insurekcji kościuszkowskiej w 1794 r. Wskazuje na okoliczności przystąpienia Lubelskiego do aktu powstania, panujące wówczas nastroje społeczne i polityczne, różnice postaw, co jest szczególnie istotne w kontekście zaangażowania w prace komisji porządkowej przedstawicieli stanu trzeciego. Ważnym elementem było ustalenie, w jaki sposób zmiany zachodzące w powstańczej administracji centralnej rzutowały na funkcjonowanie instytucji lokalnej. Przeprowadzone badania pozwoliły na określenie rozwiązań stosowanych przez komisarzy w obliczu kilkukrotnego zajmowania Lublina przez wojska rosyjskie i austriackie.

In different periods, Christian wall paintings have visualised various attitudes towards programmes, images and iconographies that were closely linked with the religious identities of communities. Following the emergence of nationalism in Georgia in the mid-19th century, wall paintings of this period also began to respond to national identity. The chronological limits of this article are determined by crucial events in the history of the country, such as the conquest of East Georgia by the Russian Empire in 1801 and the proclamation of the independence of the Democratic Republic of Georgia in 1918. Between these two events, a number of church paintings was created throughout Georgia. Some of them fully intended to promote the Russian imperial identity and served to consolidate the power of the Empire over the conquered country. While others, reflected the ideas and aspirations of Georgian nationalism. They are very different from the medieval examples displaying a growing interest in national saints and the events of Christian Georgian history. This paper is focused on the most significant examples.

The article concerns an operetta actor – singer Józef Redo. The artist was bound for most of his career till death with Warsaw. In 1897, he was employed as an actor in the Teatr Nowości. He had a leading position on this scene until after the First World War. Later he performed in other theaters, mainly operetta, in Warsaw, less often outside the capital. He has achieved successes in all operetta actor’s specialties: in the role of amant, vaudeville, comic and characteristic. His most important creations include the Emperor in The Forester’s Daughter of George Jarno, Boni in The Csárdás Princess of Imre Kalman, Daniło in The Merry Widow and grandfather in Where the Lark Sings of Franz Lehar. Józef Redo also played in Polish films. Artykuł dotyczy aktora operetkowego – śpiewaka Józefa Redy. Przez większość kariery artysta był związany z Warszawą. W 1897 r. został zatrudniony jako aktor w tamtejszym Teatrze Nowości. Zajmował czołową pozycję na tej scenie do czasów po pierwszej wojnie światowej. Później występował w innych teatrach, głównie operetkowych, w Warszawie, rzadziej poza stolicą. Osiągnął sukcesy we wszystkich operetkowych specjalnościach aktorskich: w rolach amanckich, wodewilowych, komicznych i charakterystycznych. Do jego najważniejszych kreacji należą Cesarz w Krysi Leśniczance Georga Jarny, Boni w Księżniczce czardasza Imre Kalmana, Daniło w Wesołej wdówce i dziadek w Skowronku Franza Lehara. Józef Redo grał też w polskich filmach.