Search

Regenwormen leveren een belangrijke bijdrage aan de omzetting van bodemorganische stof en nutriënten en zorgen voor een goede bodemstructuur, maar ze zijn gevoelig voor verstoringen die de moderne landbouw met zich meebrengt (onder meer Pelosi et al., 2014). Naar aanleiding van strengere regelgeving rond het gebruik van meststoffen en toenemende bodemverdichting staat een beter begrip van de effecten van bodembeheer en landinrichting op regenwormengemeenschappen momenteel volop in de belangstelling.

Regenwormen leveren een belangrijke bijdrage aan de omzetting van bodemorganische stof en nutriënten en zorgen voor een goede bodemstructuur, maar ze zijn gevoelig voor verstoringen die de moderne landbouw met zich meebrengt (onder meer Pelosi et al., 2014). Naar aanleiding van strengere regelgeving rond het gebruik van meststoffen en toenemende bodemverdichting staat een beter begrip van de effecten van bodembeheer en landinrichting op regenwormengemeenschappen momenteel volop in de belangstelling.

This article explores the historical actors and societal factors existing at the beginning of land consolidation as an instrument of Dutch rural planning, The call for a legal framework to redistribute fragmented parcels in an efficient and rational manner, was growing from the 1890's onwards. Because of the ideological barriers in the political center, in which the division between public and private interests was the most important aspect, this framework was heavily disputed. Social minded, liberal reformers of the middle class, mobilized political pressure. The government was ready to take action, when the First World War made the national economy fragile and revealed the necessity to become more self-sufficient. In 1924 the first Land Consolidation Act was passed, but obstacles blocked a widespread use of the instrument. These obstacles were lowered in the 1930's. Economic recession gave way to an active policy for the improvement of the countryside, for which the Land Consolidation Act was the judicial vehicle.

Grote delen van het Nederlandse platteland krijgen steeds meer betekenis als 'consumptielandschap' voor stedelingen en toeristen en veel regio's worden actief vermarkt als zodanig. Omdat niet elk landschap aantrekkelijk genoeg of geschikt is, worden landschappen aangepast zodat ze qua gebruik en beleving meer te bieden hebben. De uitdaging voor landschapsontwerpers is om deze recreatielandschappen ruimtelijk vorm te geven, dat verloopt vaak succesvol, maar er zijn ook gaten. De meeste ontwerpers weten te weinig van recreatie en in de planprocessen blijft de detaillering, die zo bepalend is voor de wijze waarop mensen het landschap beleven, vaak onderbelicht. Recente voorbeelden zijn weliswaar hoopgevend, maar de opgaven zijn zo complex dat een integrale en multidisciplinaire aanpak nodig is. Waneer recreatiedeskundigen en - ondernemers hun praktische en meer fundamentele kennis combineren met de integrale benadering en de verbeeldingskracht van de landschapsontwerpers, kunnen nieuwe concepten en beelden worden ontwikkeld die een antwoord bieden op de hedendaagse recreatieve vraag en aantrekkelijke recreatielandschappen creëren

In het kader van een grootschalig kwelderherstelprogramma waarin het de bedoeling is om het 1100-ha grote complex aan zomerpolders van Noard-Fryslân Bûtendyks (NFB) voor een groot deel tot kwelder om te vormen, is in 2001 een proefproject gestart. In dit project is een bijna 120-ha grote zomerpolder uit 1909 uitgepolderd en heringericht, de zgn. Proefverkweldering. Het proefproject is begeleid door een uitgebreid monitoringsonderzoek met na vier jaar een evaluatie (van Duin et al. 2007; Beintema et al. 2007). Door subsidie van het Waddenfonds werd het mogelijk om het verkwelderingsexperiment tien jaar na de start opnieuw te evalueren. Dit rapport geeft een overzicht van de gegevens die tussen 2000 en 2012 zijn verzameld in het kader van het monitoringsonderzoek naar kwelderherstel in de zgn. Proefverkweldering Noarderleech in Noard-Fryslân Bûtendyks.

De Experimentenwet Bedrijven InvesteringsZones biedt ondernemers de mogelijkheid om binnen een gezamenlijke Bedrijven InvesteringsZone (BIZ) een fonds in te stellen voor de uitvoering van gezamenlijke doelen in de openbare ruimte, aanvullend op wat de overheid al doet, in een afgebakend gebied. Het fonds wordt gevuld met financiële bijdragen van de aangesloten ondernemers. De Experimentenwet is in 2013 geëvalueerd en op enkele punten aangepast. De nieuwe Experimentenwet is per 1 januari 2015 in werking getreden (Staatsblad, 8 december 2014).1 Tijdens de behandeling in de Eerste Kamer is het vrijwillige karakter van de BIZ bevestigd. Directie Natuur en Biodiversiteit van het ministerie van Economische Zaken (EZ) laat onderzoeken hoe de BIZ-wet kan worden gebruikt door ondernemers die betrokken zijn bij de gastvrijheidssector (recreatie en toerisme) in het buitengebied.

De Experimentenwet Bedrijven InvesteringsZones biedt ondernemers de mogelijkheid om binnen een gezamenlijke Bedrijven InvesteringsZone (BIZ) een fonds in te stellen voor de uitvoering van gezamenlijke doelen in de openbare ruimte, aanvullend op wat de overheid al doet, in een afgebakend gebied. Het fonds wordt gevuld met financiële bijdragen van de aangesloten ondernemers. De Experimentenwet is in 2013 geëvalueerd en op enkele punten aangepast. De nieuwe Experimentenwet is per 1 januari 2015 in werking getreden (Staatsblad, 8 december 2014).1 Tijdens de behandeling in de Eerste Kamer is het vrijwillige karakter van de BIZ bevestigd. Directie Natuur en Biodiversiteit van het ministerie van Economische Zaken (EZ) laat onderzoeken hoe de BIZ-wet kan worden gebruikt door ondernemers die betrokken zijn bij de gastvrijheidssector (recreatie en toerisme) in het buitengebied.

In het kader van een grootschalig kwelderherstelprogramma waarin het de bedoeling is om het 1100-ha grote complex aan zomerpolders van Noard-Fryslân Bûtendyks (NFB) voor een groot deel tot kwelder om te vormen, is in 2001 een proefproject gestart. In dit project is een bijna 120-ha grote zomerpolder uit 1909 uitgepolderd en heringericht, de zgn. Proefverkweldering. Het proefproject is begeleid door een uitgebreid monitoringsonderzoek met na vier jaar een evaluatie (van Duin et al. 2007; Beintema et al. 2007). Door subsidie van het Waddenfonds werd het mogelijk om het verkwelderingsexperiment tien jaar na de start opnieuw te evalueren. Dit rapport geeft een overzicht van de gegevens die tussen 2000 en 2012 zijn verzameld in het kader van het monitoringsonderzoek naar kwelderherstel in de zgn. Proefverkweldering Noarderleech in Noard-Fryslân Bûtendyks.

Grondbeleid was jarenlang het terrein van rijk en gemeente. In 1994 had Noord-Holland als provincie de primeur met een nota grondbeleid. Meerdere provincies volgden. Recentelijk kwam de Commissie Lokker met een nieuwe impls voor de positie van de provincie. De commissie lijkt een uitgesproken voorkeur te hebben voor actief grondbeleid, maar de uitwerking ervan blijft vaag. De auteurs van dit artikel schetsen vijf andere mogelijkheden

Gebruikmakend van het VROM-raadsadvies Meerwerk worden hier de belangrijkste veranderingen in de landbouw tot nu toe geschetst, samen met de veranderende functies van de grond en andere trends in de EU, waarna mogelijke regionale perspectieven voor landbouw en landschap worden verkend. Tenslotte worden mogelijke prioriteiten voor de rol van de overheid aangegeven

Aan de hand van een raamwerk voor evaluatie zijn twee Zeeuwse landinrichtingsprojecten beoordeeld op interactieve planvorming

Waterschappen, provincies, waterbedrijven en andere partijen werken vaak samen aan ruimtelijke plannen voor de inrichting van het landelijk gebied. De optimalisering van de waterhuishouding voor landbouw en natuur speelt in zulke plannen meestal een cruciale rol. De vraag is echter of daarbij voldoende rekening wordt gehouden met de mogelijke gevolgen van de veranderingen in het klimaat. Deze worden vooral onderzocht door wetenschappers op universiteiten en kennisinstituten, die zich doorgaans weinig bekommeren om gebiedsprocessen. In de provincie Gelderland zijn wetenschappers en mensen uit het veld onlangs samengekomen om de gevolgen van het warmer en grilliger wordende klimaat in kaart te brengen en na te denken over adaptieve maatregelen voor twee gebieden: Blauwe Bron en Baakse Beek.

Combining field reconstruction and landscape evolution modelling can be useful to investigate the relative role of different drivers (tectonics, climate, local base level) on long term catchment evolution. In this thesis, field reconstruction and landscape evolution modelling are combined to unravel the long-term (300 ka) response to lava damming events of evolution of the Geren Catchment, a tributary of the upper Gediz river near Kula, Western Turkey. This catchment was considered suitable for such a study because its high preservationof remnant landscape surfaces and fluvial terraces which could be dated, while its base level evolution could be reconstructed by identifying and dating lava flows. In Chapter 2, landscape evolution modelling of an idealized catchment revealed long-term (15 ka) catchment response to natural damming. Evolution of a high erodible and low erodible landscape was simulated using landscape evolution model (LEM) LAPSUS (LandscApe procesS modelling at mUlti dimensions and Scales). The natural dam was given four different erodibilities, to mimic both the potentially more erodible landslide dams and resistant lava dams. In a low erodible landscape damming led to persistent preservation of the sediment wedge formed behind the dam, while in a high erodible landscape, damming additionally led to knickpoint persistence, hampered incision of the main river and stream rerouting. The highest erodible dam was almost removed after 15 ka, while its sediment wedge was still partly present. Comparison of results with natural dam events from literature showed that modelled response characteristics are observed in actual situations and that simulations on Quaternary timescales are useful. In Chapter 3, field reconstruction resulted in a young lava flow being age constrained to the late Holocene (3.0 – 2.6 ka), by luminescence dating of fluvial sands below and on top of the flow. This lava flow dammed the Gediz river at two locations. the upstream lake was silted, while the downstream lake was not. Dams were breached catastrophically and possibly in a cascading event. The Gediz created an epigenetic gorge and its current river bed is still not at its pre-lava flow level. Results are summarized in a conceptual diagram. Furthermore, field reconstruction and 40Ar/39Ar dating revealed multiple lava dam events which have infrequently raised and lowered the base level of the Geren Catchment in the middle to late Pleistocene (311 – 175 ka). Sediment-capped palaeosurfaces in the Geren suggest change from an active fluvial system to a more lacustrine environment in the middle Pleistocene, followed by fluvial reactivation and stepped incision in the late Pleistocene. A second landscape evolution modelling study was conducted in Chapter 4, on a 300 ka timescale, with a larger catchment. Four scenarios have been applied on a reconstructed paleodem of the Geren Catchment. In the first scenario, the palaeodem was given constant rainfall for 300 ka. In the second scenario, three short (1 ka) damming events were added at its catchment outlet. In the third scenario, the palaeodem endured gradual base level lowering at its outlet, based on the known incision rate of its base level, the Gediz river. In the fourth scenario, base level lowering and damming events were combined. Results were interpreted by evaluating 1 ka-averaged net erosion, catchment sediment storage, longitudinal profile development and spatial differences in net erosion and sediment storage. Results showed that the net erosion signal of the catchment is complex in all cases. However, average net erosion and its variability increased due to constant base level lowering. Additionally, alternating phases of high and low variability occurred in net erosion, where high variability coincided with a strong decrease in total catchment sediment storage. Adding damming events to the gradual base level lowering scenario generated similar average net erosion as the base level lowering scenario, however its temporal pattern showed significantly different alternation of high and low variability periods. Furthermore, dampened upstream erosion was observed. Over time, this dampening migrates upstream indicating a long-term legacy of short term dam events. Field reconstruction and landscape evolution modelling were combined in Chapter 5, to be able to reconstruct and understand actual Geren catchment response to identified base level evolution over a 300 ka period. In all simulations, rainfall and vegetation are varied over time based on arboral pollen. Because exact significance and duration of dam events were not known, three scenarios of landscape evolution in the Geren Catchment were investigated: i) uplift driven gradual base level lowering, ii) gradual base level lowering and short damming events and iii) gradual base level lowering and long damming events. Output was evaluated for erosion-aggradation evolution in trunk gullies at two different distances from the catchment outlet. Climate influences erosion – aggradation activity in the upstream reach, although internal feedbacks influence timing and magnitude. Scenario i shows the most correlation with the climate signal, although its correlation is weak. Lava damming events leave an aggradation signal in the downstream reach, while complex and lagged response to these dams obscure correlations with climate and leave a legacy of the past in current landscape evolution. Catchment response of the long dam scenario correspond best with field reconstruction and dating. The combination of climate and base level explains a significant part of the landscape evolution history of the Geren Catchment. In Chapter 6, a reflection and synthesis of Chapters 2-5 is presented. Indications for response to tectonics, climate and damming events are discussed separately for both field and modelling results. It is concluded that (lava) damming events of Pleistocene age can hamper, but also enhance incision on a 300 ka timescale. Furthermore, they can still have effect on current and future catchment evolution. However, catchment response to this evolution is complex and catchment specific and model results do not exactly reproduce its catchment history. An aggregated landscape evolution model output such as stream bed elevation change can be useful for comparison with fluvial terrace sequences. Combining field reconstruction and modelling suggests that the 300 ka incision history of the Geren is best explained if the catchment endured prolonged dam events. The combination of field reconstruction, dating and landscape evolution modelling therefore can enhance our understanding of long-term evolution of a specific landscape and increases knowledge on long term impact of past events on current catchment complexities and it is suggested to embed this research approach more structurally in long-term landscape reconstructions.

Combining field reconstruction and landscape evolution modelling can be useful to investigate the relative role of different drivers (tectonics, climate, local base level) on long term catchment evolution. In this thesis, field reconstruction and landscape evolution modelling are combined to unravel the long-term (300 ka) response to lava damming events of evolution of the Geren Catchment, a tributary of the upper Gediz river near Kula, Western Turkey. This catchment was considered suitable for such a study because its high preservationof remnant landscape surfaces and fluvial terraces which could be dated, while its base level evolution could be reconstructed by identifying and dating lava flows. In Chapter 2, landscape evolution modelling of an idealized catchment revealed long-term (15 ka) catchment response to natural damming. Evolution of a high erodible and low erodible landscape was simulated using landscape evolution model (LEM) LAPSUS (LandscApe procesS modelling at mUlti dimensions and Scales). The natural dam was given four different erodibilities, to mimic both the potentially more erodible landslide dams and resistant lava dams. In a low erodible landscape damming led to persistent preservation of the sediment wedge formed behind the dam, while in a high erodible landscape, damming additionally led to knickpoint persistence, hampered incision of the main river and stream rerouting. The highest erodible dam was almost removed after 15 ka, while its sediment wedge was still partly present. Comparison of results with natural dam events from literature showed that modelled response characteristics are observed in actual situations and that simulations on Quaternary timescales are useful. In Chapter 3, field reconstruction resulted in a young lava flow being age constrained to the late Holocene (3.0 – 2.6 ka), by luminescence dating of fluvial sands below and on top of the flow. This lava flow dammed the Gediz river at two locations. the upstream lake was silted, while the downstream lake was not. Dams were breached catastrophically and possibly in a cascading event. The Gediz created an epigenetic gorge and its current river bed is still not at its pre-lava flow level. Results are summarized in a conceptual diagram. Furthermore, field reconstruction and 40Ar/39Ar dating revealed multiple lava dam events which have infrequently raised and lowered the base level of the Geren Catchment in the middle to late Pleistocene (311 – 175 ka). Sediment-capped palaeosurfaces in the Geren suggest change from an active fluvial system to a more lacustrine environment in the middle Pleistocene, followed by fluvial reactivation and stepped incision in the late Pleistocene. A second landscape evolution modelling study was conducted in Chapter 4, on a 300 ka timescale, with a larger catchment. Four scenarios have been applied on a reconstructed paleodem of the Geren Catchment. In the first scenario, the palaeodem was given constant rainfall for 300 ka. In the second scenario, three short (1 ka) damming events were added at its catchment outlet. In the third scenario, the palaeodem endured gradual base level lowering at its outlet, based on the known incision rate of its base level, the Gediz river. In the fourth scenario, base level lowering and damming events were combined. Results were interpreted by evaluating 1 ka-averaged net erosion, catchment sediment storage, longitudinal profile development and spatial differences in net erosion and sediment storage. Results showed that the net erosion signal of the catchment is complex in all cases. However, average net erosion and its variability increased due to constant base level lowering. Additionally, alternating phases of high and low variability occurred in net erosion, where high variability coincided with a strong decrease in total catchment sediment storage. Adding damming events to the gradual base level lowering scenario generated similar average net erosion as the base level lowering scenario, however its temporal pattern showed significantly different alternation of high and low variability periods. Furthermore, dampened upstream erosion was observed. Over time, this dampening migrates upstream indicating a long-term legacy of short term dam events. Field reconstruction and landscape evolution modelling were combined in Chapter 5, to be able to reconstruct and understand actual Geren catchment response to identified base level evolution over a 300 ka period. In all simulations, rainfall and vegetation are varied over time based on arboral pollen. Because exact significance and duration of dam events were not known, three scenarios of landscape evolution in the Geren Catchment were investigated: i) uplift driven gradual base level lowering, ii) gradual base level lowering and short damming events and iii) gradual base level lowering and long damming events. Output was evaluated for erosion-aggradation evolution in trunk gullies at two different distances from the catchment outlet. Climate influences erosion – aggradation activity in the upstream reach, although internal feedbacks influence timing and magnitude. Scenario i shows the most correlation with the climate signal, although its correlation is weak. Lava damming events leave an aggradation signal in the downstream reach, while complex and lagged response to these dams obscure correlations with climate and leave a legacy of the past in current landscape evolution. Catchment response of the long dam scenario correspond best with field reconstruction and dating. The combination of climate and base level explains a significant part of the landscape evolution history of the Geren Catchment. In Chapter 6, a reflection and synthesis of Chapters 2-5 is presented. Indications for response to tectonics, climate and damming events are discussed separately for both field and modelling results. It is concluded that (lava) damming events of Pleistocene age can hamper, but also enhance incision on a 300 ka timescale. Furthermore, they can still have effect on current and future catchment evolution. However, catchment response to this evolution is complex and catchment specific and model results do not exactly reproduce its catchment history. An aggregated landscape evolution model output such as stream bed elevation change can be useful for comparison with fluvial terrace sequences. Combining field reconstruction and modelling suggests that the 300 ka incision history of the Geren is best explained if the catchment endured prolonged dam events. The combination of field reconstruction, dating and landscape evolution modelling therefore can enhance our understanding of long-term evolution of a specific landscape and increases knowledge on long term impact of past events on current catchment complexities and it is suggested to embed this research approach more structurally in long-term landscape reconstructions.

Deze beleids- en wetsevaluatie van de landinrichtingsregels uit de Wet inrichting landelijk gebied toont dat inzet van het landinrichtingsinstrumentarium voor doorzettingsmacht zorgt bij de aanpak van meervoudige inrichtingsopgaven in het landelijk gebied. Doorzettingsmacht alleen is hiervoor echter niet voldoende. Om succes te hebben moeten gebiedspartijen ervan overtuigd zijn dat landinrichting nodig is en zich mede-eigenaar voelen van het proces. De meerwaarde van landinrichting ten opzichte van integrale vrijwillige gebiedsprocessen bestaat uit meer zekerheid over doelbereik voor de overheid, realisatie van een optimale verkaveling, meer rechtszekerheid voor belanghebbenden en de mogelijkheid om meerdere verwervingsinstrumenten in te zetten. Ondanks deze voordelen is het aantal landinrichtingsprojecten de afgelopen decennia gestaag afgenomen. Veel provincies associëren landinrichting met langdurige en ingewikkelde processen en/of vinden het instrumentarium niet passen bij de aard van de huidige opgaven. Verder schrikken zij vaak terug voor het dwingende karakter van landinrichting. Wijzigingen in de Wilg en recente procesvernieuwingen hebben aan deze beeldvorming weinig veranderd.

Deze beleids- en wetsevaluatie van de landinrichtingsregels uit de Wet inrichting landelijk gebied toont dat inzet van het landinrichtingsinstrumentarium voor doorzettingsmacht zorgt bij de aanpak van meervoudige inrichtingsopgaven in het landelijk gebied. Doorzettingsmacht alleen is hiervoor echter niet voldoende. Om succes te hebben moeten gebiedspartijen ervan overtuigd zijn dat landinrichting nodig is en zich mede-eigenaar voelen van het proces. De meerwaarde van landinrichting ten opzichte van integrale vrijwillige gebiedsprocessen bestaat uit meer zekerheid over doelbereik voor de overheid, realisatie van een optimale verkaveling, meer rechtszekerheid voor belanghebbenden en de mogelijkheid om meerdere verwervingsinstrumenten in te zetten. Ondanks deze voordelen is het aantal landinrichtingsprojecten de afgelopen decennia gestaag afgenomen. Veel provincies associëren landinrichting met langdurige en ingewikkelde processen en/of vinden het instrumentarium niet passen bij de aard van de huidige opgaven. Verder schrikken zij vaak terug voor het dwingende karakter van landinrichting. Wijzigingen in de Wilg en recente procesvernieuwingen hebben aan deze beeldvorming weinig veranderd.

Het Groene Hart staat onder grote druk. Een snelle bodemdaling, forse wateropgaven, hoge kooldioxide-emissies, een oprukkende stedelijke invloedssfeer, ruimteclaims voor natuur en toenemende internationale concurrentie in de landbouw maken dat de huidige inrichting niet meer voldoet. De problemen worden door klimaatverandering nog knellender. Een klimaatbestendige herinrichting wordt steeds urgenter. Nieuwe ruimtelijke concepten en strategieën zijn hiervoor noodzakelijk. Het watersysteem moet robuuster worden om extreme neerslag en droogte op te vangen en de bodemdaling te remmen. Tegelijk vraagt de maatschappij en de natuur om ontwikkelingsperspectieven. Dit vormt een grote uitdaging voor beleid en onderzoek

Het Old Burger Weeshuis Sneek (OBW) bestaat 425 jaar. Het OBW is een stichting die 325 ha landbouwgrond verpacht aan negen bedrijven (die zelf ook 160 ha inbrengen). De pachtopbrengsten van de grond worden gebruikt voor maatschappelijke en culturele doeleinden in de gemeente Sneek. Voorbeelden zijn bijdragen aan het Wilhelminapark, sportaccommodaties, het spoormuseum en een nieuw cultureel centrum. Hoe wordt het rentmeesterschap ingevuld?

Vijfde en afsluitende artikel in een serie over het onderzoeksprogramma 'Meervoudig ruimtegebruik met waterberging in Noord-Holland'. Een aantal inrichtingsmodellen zijn uitgewerkt voor verschillende vormen van waterberging en mogelijke functiecombinaties (wonen; recreatie; landbouw; natuur; energieopslag) in diverse landschapstypen (veenweidepolders; kleipolders; strandwallenlandschap; stedelijke randzone). De vormen van waterberging betreffen bergingsboezem, inlaatpolder, binnenpolder, verbrede waterlopen met flexibel peilbeheer, nieuwe waterplassen, nieuwe moerassen, bergingspolders in stadsrand. Ook wordt aandacht besteed aan de positionering van waterbergingslocaties binnen het watersysteem in relatie met de waterkwaliteit (gebiedseigen water; boezemwater; polderwater; stedelijk water bij afgekoppeld rioolstelsel), de peilfluctuaties en de overstromingsfrequenties

Alterra heeft een inventarisatie gemaakt van mogelijke maatregelen en de effecten van die maatregelen op de bodem- en waterafvoer in het heuvelachtige ruilverkavelingsgebied ten zuiden van Groesbeek

In het gebied Emst-zuid, gelegen op de oostelijke Veluwerand, zijn allerlei ruimtelijke ontwikkelingen gaande op het gebied van natuur- en landschapsontwikkeling (realisatie EHS-Wisselse Poort), uitbreiding recreatieve voorzieningen, landbouw en kavelruil, beheer historische beken, ontwikkelen aantrekkelijk woongebied voor bewoners, herinrichting van het watersysteem e.a. Voor Gelders Landschap zijn hier in het verleden veel voormalige landbouwgronden verworven voor natuurontwikkeling. Geldersch Landschap heeft hier ook de regierol voor de gebiedsontwikkeling. Om lopende en nieuwe initiatieven en ontwikkelingen in het gebied te kunnen integreren is een landschappelijke verkenning uitgevoerd, uitgaande van het vigerende overheidsbeleid, lokale en regionale plannen. Hierbij zijn de wensen van de bevolking en ook de wensen en opvattingen van particuliere ondernemers in beeld gebracht. De verkenning mondt uit in concrete voorstellen voor inrichting en beheer van een tiental deelgebieden. Eén van de ideeën betreft de realisatie van een extensief natuurgericht veebedrijf.

Waterschappen, provincies, waterbedrijven en andere partijen werken vaak samen aan ruimtelijke plannen voor de inrichting van het landelijk gebied. De optimalisering van de waterhuishouding voor landbouw en natuur speelt in zulke plannen meestal een cruciale rol. De vraag is echter of daarbij voldoende rekening wordt gehouden met de mogelijke gevolgen van de veranderingen in het klimaat. Deze worden vooral onderzocht door wetenschappers op universiteiten en kennisinstituten, die zich doorgaans weinig bekommeren om gebiedsprocessen. In de provincie Gelderland zijn wetenschappers en mensen uit het veld onlangs samengekomen om de gevolgen van het warmer en grilliger wordende klimaat in kaart te brengen en na te denken over adaptieve maatregelen voor twee gebieden: Blauwe Bron en Baakse Beek.

In de Polder van Biesland bij Delft wordt Boeren voor Natuur uitgeprobeerd. Dit is een visie op een andere manier van boeren, met als doel meer natuur op het boerenland, een mooier landschap en een betere waterkwaliteit. Sinds de start van het project is al veel veranderd in de polder. Er zijn landschapselementen aangelegd, vooral in de vorm van natuurvriendelijke oevers. Het peilbeheer is aangepast, zodat in het voorjaar de grond langer nat blijft. En de boer is de kringloop van nutriënten aan het sluiten. Hierdoor wordt mest schaars en gaan sommige plekken verschralen. In dit rapport vatten we samen wat er al deze jaren is verzameld op het gebied van ecologie. Het is een tussenstand, omdat deze fase van monitoring nog niet is afgelopen. Het overzicht dat vooral bedoeld is voor het uitgebreide team, dat betrokken is bij de monitoring van de ecologie. Dit zijn vooral heel veel vrijwilligers en studentengroepen. Na zoveel boekjes is een handzaam rapport een prettige doorsnede van wat er al is met een doorkijk naar wat er nog valt te verwachten

Bedrijventerrein De Mars van Zutphen ondergaat momenteel een revitaliseringsoperatie. Ook zijn er ideeën om de boulevard vanaf het oude Zutphense IJsselfront langs de uiterwaarden grenzend aan De Mars door te trekken en is er een woonwijk gepland rond de nieuw aan te leggen Noorderhaven. Allemaal ontwikkelingen die hun weerslag zullen hebben op de Marsuiterwaarden, een natuur- en watersportgebied dat erg geliefd is bij zijn huidige gebruikers. Deze aangrenzende uiterwaarden maken echter maar heel beperkt deel uit van deze plannen. De Roei- en Zeilvereniging Isala heeft de Wetenschapswinkel van Wageningen UR benaderd met het idee om samen met andere gebruikers van de Marsuiterwaarden een integraal plan op te stellen De Roei- en Zeilvereniging Isala heeft de Wetenschapswinkel van Wageningen UR benaderd met het idee om samen met andere gebruikers van de Marsuiterwaarden een integraal plan op te stellen. Samen met hen is een proces opgesteld waarin alle partijen betrokken werden en samen nagedacht kon worden over de betekenis van het gebied voor de stad Zutphen.

In de Polder van Biesland bij Delft wordt Boeren voor Natuur uitgeprobeerd. Dit is een visie op een andere manier van boeren, met als doel meer natuur op het boerenland, een mooier landschap en een betere waterkwaliteit. Sinds de start van het project is al veel veranderd in de polder. Er zijn landschapselementen aangelegd, vooral in de vorm van natuurvriendelijke oevers. Het peilbeheer is aangepast, zodat in het voorjaar de grond langer nat blijft. En de boer is de kringloop van nutriënten aan het sluiten. Hierdoor wordt mest schaars en gaan sommige plekken verschralen. In dit rapport vatten we samen wat er al deze jaren is verzameld op het gebied van ecologie. Het is een tussenstand, omdat deze fase van monitoring nog niet is afgelopen. Het overzicht dat vooral bedoeld is voor het uitgebreide team, dat betrokken is bij de monitoring van de ecologie. Dit zijn vooral heel veel vrijwilligers en studentengroepen. Na zoveel boekjes is een handzaam rapport een prettige doorsnede van wat er al is met een doorkijk naar wat er nog valt te verwachten

Door de Wet inrichting landelijk gebied (ILG) hebben de provinciale overheden in 2007 verantwoordelijkheden gekregen voor ontwikkeling en uitvoering van gebiedsgericht beleid. Aan een belangrijke randvoorwaarde voor een efficiëntere publieke goederenvoorziening wordt echter niet voldaan.

In het gebied Emst-zuid, gelegen op de oostelijke Veluwerand, zijn allerlei ruimtelijke ontwikkelingen gaande op het gebied van natuur- en landschapsontwikkeling (realisatie EHS-Wisselse Poort), uitbreiding recreatieve voorzieningen, landbouw en kavelruil, beheer historische beken, ontwikkelen aantrekkelijk woongebied voor bewoners, herinrichting van het watersysteem e.a. Voor Gelders Landschap zijn hier in het verleden veel voormalige landbouwgronden verworven voor natuurontwikkeling. Geldersch Landschap heeft hier ook de regierol voor de gebiedsontwikkeling. Om lopende en nieuwe initiatieven en ontwikkelingen in het gebied te kunnen integreren is een landschappelijke verkenning uitgevoerd, uitgaande van het vigerende overheidsbeleid, lokale en regionale plannen. Hierbij zijn de wensen van de bevolking en ook de wensen en opvattingen van particuliere ondernemers in beeld gebracht. De verkenning mondt uit in concrete voorstellen voor inrichting en beheer van een tiental deelgebieden. Eén van de ideeën betreft de realisatie van een extensief natuurgericht veebedrijf.

De Dienst Landelijk Gebied te Leeuwarden heeft Alterra gevraagd om de bodemgesteldheid van een aantal gebieden nauwkeurig in kaart te brengen. Voor één deelgebied is een fosfaatbemonstering gedaan en in alle deelgebieden is, bij ongeveer de helft van de beschreven boringen met pH-indicatorstripjes, de zuurgraad van de bodem op verschillende dieptes bepaald. In 2010 heeft Alterra in zeven, oostelijker gelegen deelgebieden, vergelijkbaar onderzoek verricht. De te onderzoeken deelgebieden liggen in, en op de overgang van, het beekdal van de Linde. Het gaat in totaal om 4 deelgebieden met een totale oppervlakte van ca. 76 ha

Bedrijventerrein De Mars van Zutphen ondergaat momenteel een revitaliseringsoperatie. Ook zijn er ideeën om de boulevard vanaf het oude Zutphense IJsselfront langs de uiterwaarden grenzend aan De Mars door te trekken en is er een woonwijk gepland rond de nieuw aan te leggen Noorderhaven. Allemaal ontwikkelingen die hun weerslag zullen hebben op de Marsuiterwaarden, een natuur- en watersportgebied dat erg geliefd is bij zijn huidige gebruikers. Deze aangrenzende uiterwaarden maken echter maar heel beperkt deel uit van deze plannen. De Roei- en Zeilvereniging Isala heeft de Wetenschapswinkel van Wageningen UR benaderd met het idee om samen met andere gebruikers van de Marsuiterwaarden een integraal plan op te stellen De Roei- en Zeilvereniging Isala heeft de Wetenschapswinkel van Wageningen UR benaderd met het idee om samen met andere gebruikers van de Marsuiterwaarden een integraal plan op te stellen. Samen met hen is een proces opgesteld waarin alle partijen betrokken werden en samen nagedacht kon worden over de betekenis van het gebied voor de stad Zutphen.

In zijn afscheidscollege stelt Jaarsma drie aspecten aan de orde, zoals hij die zelf, eerst als student en vanaf 1970 als docent heeft ervaren: de opeenvolgende onderwijs-programma’s voor de opleiding Cultuurtechniek – Landinrichtingswetenschappen – Landschapsarchitectuur & Ruimtelijke Planning aan de Landbouwhogeschool, de Landbouwuniversiteit en Wageningen Universiteit; het onderwijs rond verkeer, vervoer en infrastructuur in die jaren en de relatie tussen onderwijs en onderzoek daarbij, en de rol van afstudeervakken (scripties) en projecten derde geldstroom; en het andere onderwijs in vooral technische vakken, waar hij vanaf 1996 bij betrokken is geweest. Afsluitend gaat hij in op ontwikkelingen van de organisatie in de loop der jaren die, terugkijkend, soms opmerkelijk, grappig of anders toch zeker interessant zijn.

De Dienst Landelijk Gebied te Leeuwarden heeft Alterra gevraagd om de bodemgesteldheid van een aantal gebieden nauwkeurig in kaart te brengen. Voor één deelgebied is een fosfaatbemonstering gedaan en in alle deelgebieden is, bij ongeveer de helft van de beschreven boringen met pH-indicatorstripjes, de zuurgraad van de bodem op verschillende dieptes bepaald. In 2010 heeft Alterra in zeven, oostelijker gelegen deelgebieden, vergelijkbaar onderzoek verricht. De te onderzoeken deelgebieden liggen in, en op de overgang van, het beekdal van de Linde. Het gaat in totaal om 4 deelgebieden met een totale oppervlakte van ca. 76 ha

In opdracht van het ministerie van LNV is door Alterra onderzoek gedaan naar de effecten van recreatief medegebruik van ecoducten op het ecologisch functioneren van deze ontsnipperende maatregelen. Het onderzoek laat zien dat recreatief medegebruik van een ecoduct voor veel algemeen voorkomende soorten niet leidt tot onverwacht lage gebruiksfrequenties en geen of slechts een beperkt effect heeft op het tijdstip en de manier waarop de ecoducten worden gebruikt, mits het ecoduct voldoende breed is en het ecoduct zorgvuldig is ingericht. Op basis van het onderzoek (aan natuurbrug Crailoo en Slabroek) zijn richtlijnen geformuleerd voor de besluitvorming over het al dan niet openstellen van ecoducten voor recreanten. Tevens zijn richtlijnen opgesteld waaraan het ontwerp en de inrichting van een ecoduct minimaal moet voldoen om recreatief medegebruik mogelijk te maken. Het onderzoek signaleert kennisleemten en doet aanbevelingen voor verder onderzoek.

In het herinrichtijngsgebied de Bovenlanden is een nulmeting uitgevoerd naar het voorkomen van steekmuggen. De aangetroffen soorten steekmuggen betroffen: moerassteekmuggen, huissteekmuggen en malariamuggen. In het moerasstruweel werd een hoge dichtheid van larven van de huissteekmug aangetroffen. In de discussie is ingegaan op de kans op het eventueel voorkomen van overlast na de herinrichting

In het herinrichtijngsgebied de Bovenlanden is een nulmeting uitgevoerd naar het voorkomen van steekmuggen. De aangetroffen soorten steekmuggen betroffen: moerassteekmuggen, huissteekmuggen en malariamuggen. In het moerasstruweel werd een hoge dichtheid van larven van de huissteekmug aangetroffen. In de discussie is ingegaan op de kans op het eventueel voorkomen van overlast na de herinrichting

In opdracht van het ministerie van LNV is door Alterra onderzoek gedaan naar de effecten van recreatief medegebruik van ecoducten op het ecologisch functioneren van deze ontsnipperende maatregelen. Het onderzoek laat zien dat recreatief medegebruik van een ecoduct voor veel algemeen voorkomende soorten niet leidt tot onverwacht lage gebruiksfrequenties en geen of slechts een beperkt effect heeft op het tijdstip en de manier waarop de ecoducten worden gebruikt, mits het ecoduct voldoende breed is en het ecoduct zorgvuldig is ingericht. Op basis van het onderzoek (aan natuurbrug Crailoo en Slabroek) zijn richtlijnen geformuleerd voor de besluitvorming over het al dan niet openstellen van ecoducten voor recreanten. Tevens zijn richtlijnen opgesteld waaraan het ontwerp en de inrichting van een ecoduct minimaal moet voldoen om recreatief medegebruik mogelijk te maken. Het onderzoek signaleert kennisleemten en doet aanbevelingen voor verder onderzoek.