Search

Momenteel kunnen er geen wetenschappelijk onderbouwde uitspraken worden gedaan over het infectierisico van omwonenden van veehouderijen, met uitzondering van Q-koorts. Het is aangetoond dat omwonenden van melkgeitenbedrijven met Q-koorts, een verhoogd risico hebben om deze infectieziekte te krijgen. Voor de overige zoönosen (infectieziekten die van dier op mens worden overgedragen) zijn onvoldoende gegevens beschikbaar over het risico in relatie tot de afstand tot veehouderijen, het bedrijfstype en de bedrijfsgrootte. Wel is bekend dat veehouders, medewerkers op veehouderijen en dierenartsen een verhoogd risico hebben om bepaalde zoönosen op te lopen. Direct contact met dieren is daarbij vaak een risicofactor. Zes zoönotische infectieziekten onderzocht Dat concludeert het RIVM op basis van een literatuuronderzoek dat is uitgevoerd op verzoek van de GGD'en. Zij hebben het RIVM gevraagd wat de achtergrond was van een afstandsadvies van 1 à 2 km uit 2008. Dit advies blijkt betrekking te hebben op de afstand tussen bedrijven onderling en is erop gericht dierziekten te beheersen, in het bijzonder 'vogelgriep' (aviaire influenza). Of ook een verhoogd risico voor omwonenden kan worden vastgesteld, heeft het RIVM in het onderliggende rapport bekeken aan de hand van zes voorbeelden van zoönosen (vogelgriep, Q-koorts, psittacose, campylobacteriose, veegerelateerde MRSA en ESBL-producerende bacteriën). Om inzicht te verkrijgen in de infectierisico's voor omwonenden van veehouderijen is het belangrijk om nader onderzoek te verrichten. Van belang daarbij zijn mogelijke relaties tussen de aanwezigheid van micro-organismen in de omgeving van veehouderijen en de mate waarin zoönotische infecties bij omwonenden voorkomen.

In de intensieve veehouderij worden in toenemende mate luchtwassers ingezet om ammoniakemissies uit stallen te verminderen. Uit onderzoeken van twee inspectiediensten in 2009 en 2011 bleek dat een deel van de luchtwassers ontbreekt, uit staat of niet goed functioneert. Het RIVM heeft vervolgens berekend wat de effecten van deze bevindingen zijn op de totale ammoniakemissie uit de Nederlandse landbouw. In 2010 werd mogelijk 2,5 kiloton meer ammoniak uitgestoten dan de tot nu toe vastgestelde 107 kiloton. De berekeningen zijn uitgevoerd in opdracht van de Inspectie Leefomgeving en Transport. Met goed functionerende luchtwassers kan de ammoniakemissie uit stallen met 70 tot 95 procent verminderd worden. De wasser wordt voorgeschreven in de vergunning; in 2010 was ongeveer 20 procent van de varkensstallen ermee uitgerust. Handhavingsamenwerking Noord-Brabant constateerde in 2009 dat 40 procent van de voorgeschreven wassers niet aanwezig was of uit stond. Bij nog eens 45 procent werden andere tekortkomingen geconstateerd. De Inspectie Leefomgeving en Transport constateerde in 2011 bij 72 procent van de luchtwassers tekortkomingen, zonder deze nader te specificeren. Daarnaast werd bij een deel van de wassers geen (32 procent), of maar beperkt (39 procent) toezicht gehouden door de gemeenten. Gebaseerd op gegevens zoals die in de Emissieregistratie worden gebruikt, is tot op heden verondersteld dat in 2010 met luchtwassers 23 procent van de emissie uit varkensstallen zou worden voorkomen. Op de totale ammoniakemissie uit de landbouw vertaalt zich dit in een reductie met 4,5 procent. Uit de berekeningen blijkt echter dat in de praktijk naar schatting ongeveer de helft hiervan daadwerkelijk is gerealiseerd.

De afschaffing van de melkquotering in 2015 leidt tot een grotere concurrentie op de Nederlandse mestmarkt. Hoewel de precieze invulling van de melkveewet nog niet bekend is, kan worden aangenomen dat de mestafzetkosten van de veehouderij erdoor zullen stijgen.1 De varkenshouderij is hiervoor veel gevoeliger dan de pluimveehouderij. Dit artikel blikt terug op de ontwikkeling van de mestafzetkosten in deze sectoren. Op pluimveebedrijven zijn de betaalde mestkosten sinds de top in 2007 gedaald naar gemiddeld circa 9.000 euro per bedrijf in 2013. Op varkensbedrijven zijn de kosten echter opgelopen tot gemiddeld 31.000 euro per bedrijf in 2013.

Toepassen van mestscheiding kan bij melkveehouders die veel mest moeten afvoeren een hoger inkomen opleveren. Besparing op kosten voor mestafvoer is mogelijk omdat de dikke fractie meer mineralen bevat dan drijfmest. Ook blijft er meer werkzame stikstof en kali uit dierlijke mest op het bedrijf, zodat minder kunstmestaankoop nodig is. In dit artikel is voor een intensief melkveebedrijf berekend hoeveel bespaard kan worden bij verschillende scheidingsrendementen en prijzen voor mestscheiding en -afzet.

In dit rapport worden de resultaten van de evaluatie van de bruikbaarheid van de gegevens van de Werkwijze Monitoring en Beoordeling Natuur (WMBN) voor de EU-rapportages beschreven. Geconcludeerd is dat de gegevens van de WMBN voor de meetdoelen t.a.v. van de kwaliteit van habitattypen en leefgebieden van VR- en HR-soorten goed bruikbaar zijn, maar dat er nog wel wat verbeteringen wenselijk zijn. Voor de meetdoelen t.a.v. van VR- en HR-soorten is de WMBN minder geschikt en zullen ook in de toekomst de gegevens van het Netwerk Ecologische Monitoring (NEM), aangevuld met gegevens van andere monitoringprogramma’s zoals die van Rijkswaterstaat en IMARES, nodig zijn. Aanbevelingen worden gedaan ter verbetering.

In the Netherlands there are some regions with very high animal densities. From the sixties in the last century intensive livestock production has expanded largely, especially in the South and East of the Netherlands. The objective of this desk study was to describe the processes and factors that influences the formation and emission of bioaerosols. Based on this report priority and support can be given to those studies that help to prevent emission of pathogens from animal houses.

This report presents the case study results of local-global pork chain performances in The Netherlands. As part of Work Package 3, this case study was carried out in cooperation with our Italian GLAMUR partner. The Dutch pork production sector came up after World War 2 and developed into a highly intensified and specialized sector, with emphasis in the southern part of the country. As it became possible and economically attractive to transport fodder ingredients over great distances, pig husbandry became a booming sector, with high technology and knowledge input, and a major exporting sector. In the last decade, the number of pig farms reduced sharply, whereas the number of pigs per farm rose constantly. As a consequence of a combination of factors as pig disease outbreaks in the late 90-s, environmental externalities, growing national opposition against animal welfare conditions ánd growing international competition, the pig sector came to a standstill. In this study three chains are compared: first the Good Farming Global pork chain, to be considered Dutch most typical bulk pork chain, oriented towards more anonymous far-from-home markets with basic requirements in terms of low-priced, food safe and mainstream qualified. The second is the Sustainable Pork Chain, developed some 10 years ago on the Environmental certification schema (MK) as a transparent pork chain towards specialized butchers and more critical retailers. Third, the so-called Lupine Pig project has been analyzed, an early-life cycle initiative that responds to national growing demand for more locally sourced pork production.

In the Netherlands there are some regions with very high animal densities. From the sixties in the last century intensive livestock production has expanded largely, especially in the South and East of the Netherlands. The objective of this desk study was to describe the processes and factors that influences the formation and emission of bioaerosols. Based on this report priority and support can be given to those studies that help to prevent emission of pathogens from animal houses. Nederland heeft verschillende regio’s met zeer hoge concentraties landbouwhuisdieren. In de loop der jaren is ook de schaalvergroting sterk toegenomen. Het is van belang inzicht te krijgen in de eventuele effecten van (grootschalige) veehouderij op de gezondheid van omwonenden, en de mogelijkheden om deze effecten terug te dringen. Het doel van deze deskstudie is om de processen en factoren te beschrijven die van invloed zijn op de vorming en emissie van bioaerosolen. Op basis van dit rapport kan meer gericht onderzoek worden uitgezet om de emissie van bio-aerosolen (met ziektekiemen) uit stallen te voorkomen. In dit rapport hebben we ons niet beperkt tot de zoönosen, maar hebben we de vorming en emissie van bio-aerosolen in brede zin besproken.

Landbouwkundige activiteiten zijn een belangrijke bron van ammoniak (NH3), stikstofoxiden (NO), lachgas (N2O), methaan (CH4) en fijn stof (PM10 en PM2,5) in Nederland. De emissies voor de periode 1990-2013 zijn berekend met het National Emission Model for Agriculture (NEMA) met toepassing van nieuwe wetenschappelijke inzichten rond emissiefactoren voor ammoniak uitstallen en op basis van de nieuwe 2006 IPCC Guidelines. De rekenmethodiek gaat bij de berekening van de ammoniakemissie uit van de hoeveelheid totaal ammoniakaal stikstof (TAN) in de mest. De ammoniakemissie uit dierlijke mest, kunstmest en overige bronnen bedroeg in 2013 120 miljoen kg NH3, 1,5 miljoen kg minder dan in 2012, voornamelijk door meer emissiearmehuisvesting bij varkens en pluimvee. De N2O-emissie bedroeg zowel in 2012 als in 2013 ruim 19 miljoen kg. De NO-emissie nam licht toe van 16,7 naar 16,9 miljoen kg. De methaanemissie nam toe van 487 tot 499 miljoen kg. De emissie van fijn stof nam licht toe van 6,4 miljoen kg PM10 in 2012 tot 6,5 miljoen kg in 2013 door een toename van het aantal leghennen. De emissie van PM2,5 bedroeg in beide jaren 0,6 miljoen kg. Sinds 1990 is de ammoniakemissie uit dierlijke mest en kunstmest met bijna 70% gedaald, vooral door een lagere stikstof-uitscheiding door landbouwhuisdieren en emissiearme mesttoedieningstechnieken.Lachgas en stikstofoxiden daalden in dezelfde periode eveneens, maar minder scherp (ca. 40%) vanwege hogere emissies door het ondergronds aanwenden van mest (N2O) en door de omschakeling van stalsystemen met dunne naar vastemest bij pluimvee (N2O en NO). Tussen 1990 en 2013 daalde de emissie van methaan met 17%, wat vrijwel geheel verklaard kan worden door een afname in de dieraantallen.

Sinds de uitbraken van besmettelijke veeziekten zoals de vogelgriep (AI) en vooral Q-koorts is er bij de Nederlandse bevolking een toegenomen bezorgdheid over de negatieve effecten van de veehouderij op de gezondheid van de mens. Gezondheidsproblemen kunnen ontstaan als gevolg van bepaalde micro-organismen, maar ook als gevolg van bepaalde componenten afkomstig van microorganismen. Deze kiemen en kiemcomponenten kunnen op zichzelf staande deeltjes in de lucht vormen, maar zijn vaak onderdeel van grotere stofdeeltjes. Stofdeeltjes die geheel of gedeeltelijk een biologische oorsprong hebben noemen we bio-aerosolen. Het doel van dit onderzoek is te inventariseren welke technieken potentie hebben om de emissie en/of de verspreiding van bio-aerosolen (met kiemen en kiemcomponenten) te reduceren en tevens te inventariseren welke daaruit direct beschikbaar zijn voor de praktijk. In dit rapport wordt vooral ingegaan op generieke methoden om de emissie van bio-aerosolen te reduceren.

Landbouwkundige activiteiten zijn een belangrijke bron van ammoniak (NH3), stikstofoxiden (NO), lachgas (N2O), methaan (CH4) en fijn stof (PM10 en PM2,5) in Nederland. De emissies voor de periode 1990-2013 zijn berekend met het National Emission Model for Agriculture (NEMA) met toepassing van nieuwe wetenschappelijke inzichten rond emissiefactoren voor ammoniak uitstallen en op basis van de nieuwe 2006 IPCC Guidelines. De rekenmethodiek gaat bij de berekening van de ammoniakemissie uit van de hoeveelheid totaal ammoniakaal stikstof (TAN) in de mest. De ammoniakemissie uit dierlijke mest, kunstmest en overige bronnen bedroeg in 2013 120 miljoen kg NH3, 1,5 miljoen kg minder dan in 2012, voornamelijk door meer emissiearmehuisvesting bij varkens en pluimvee. De N2O-emissie bedroeg zowel in 2012 als in 2013 ruim 19 miljoen kg. De NO-emissie nam licht toe van 16,7 naar 16,9 miljoen kg. De methaanemissie nam toe van 487 tot 499 miljoen kg. De emissie van fijn stof nam licht toe van 6,4 miljoen kg PM10 in 2012 tot 6,5 miljoen kg in 2013 door een toename van het aantal leghennen. De emissie van PM2,5 bedroeg in beide jaren 0,6 miljoen kg. Sinds 1990 is de ammoniakemissie uit dierlijke mest en kunstmest met bijna 70% gedaald, vooral door een lagere stikstof-uitscheiding door landbouwhuisdieren en emissiearme mesttoedieningstechnieken.Lachgas en stikstofoxiden daalden in dezelfde periode eveneens, maar minder scherp (ca. 40%) vanwege hogere emissies door het ondergronds aanwenden van mest (N2O) en door de omschakeling van stalsystemen met dunne naar vastemest bij pluimvee (N2O en NO). Tussen 1990 en 2013 daalde de emissie van methaan met 17%, wat vrijwel geheel verklaard kan worden door een afname in de dieraantallen.

This report presents the case study results of local-global pork chain performances in The Netherlands. As part of Work Package 3, this case study was carried out in cooperation with our Italian GLAMUR partner. The Dutch pork production sector came up after World War 2 and developed into a highly intensified and specialized sector, with emphasis in the southern part of the country. As it became possible and economically attractive to transport fodder ingredients over great distances, pig husbandry became a booming sector, with high technology and knowledge input, and a major exporting sector. In the last decade, the number of pig farms reduced sharply, whereas the number of pigs per farm rose constantly. As a consequence of a combination of factors as pig disease outbreaks in the late 90-s, environmental externalities, growing national opposition against animal welfare conditions ánd growing international competition, the pig sector came to a standstill. In this study three chains are compared: first the Good Farming Global pork chain, to be considered Dutch most typical bulk pork chain, oriented towards more anonymous far-from-home markets with basic requirements in terms of low-priced, food safe and mainstream qualified. The second is the Sustainable Pork Chain, developed some 10 years ago on the Environmental certification schema (MK) as a transparent pork chain towards specialized butchers and more critical retailers. Third, the so-called Lupine Pig project has been analyzed, an early-life cycle initiative that responds to national growing demand for more locally sourced pork production.

In dit rapport worden de resultaten van de evaluatie van de bruikbaarheid van de gegevens van de Werkwijze Monitoring en Beoordeling Natuur (WMBN) voor de EU-rapportages beschreven. Geconcludeerd is dat de gegevens van de WMBN voor de meetdoelen t.a.v. van de kwaliteit van habitattypen en leefgebieden van VR- en HR-soorten goed bruikbaar zijn, maar dat er nog wel wat verbeteringen wenselijk zijn. Voor de meetdoelen t.a.v. van VR- en HR-soorten is de WMBN minder geschikt en zullen ook in de toekomst de gegevens van het Netwerk Ecologische Monitoring (NEM), aangevuld met gegevens van andere monitoringprogramma’s zoals die van Rijkswaterstaat en IMARES, nodig zijn. Aanbevelingen worden gedaan ter verbetering.

Sinds de uitbraken van besmettelijke veeziekten zoals de vogelgriep (AI) en vooral Q-koorts is er bij de Nederlandse bevolking een toegenomen bezorgdheid over de negatieve effecten van de veehouderij op de gezondheid van de mens. Gezondheidsproblemen kunnen ontstaan als gevolg van bepaalde micro-organismen, maar ook als gevolg van bepaalde componenten afkomstig van microorganismen. Deze kiemen en kiemcomponenten kunnen op zichzelf staande deeltjes in de lucht vormen, maar zijn vaak onderdeel van grotere stofdeeltjes. Stofdeeltjes die geheel of gedeeltelijk een biologische oorsprong hebben noemen we bio-aerosolen. Het doel van dit onderzoek is te inventariseren welke technieken potentie hebben om de emissie en/of de verspreiding van bio-aerosolen (met kiemen en kiemcomponenten) te reduceren en tevens te inventariseren welke daaruit direct beschikbaar zijn voor de praktijk. In dit rapport wordt vooral ingegaan op generieke methoden om de emissie van bio-aerosolen te reduceren.

Er zijn aanwijzingen dat varkens gestresst kunnen raken door de omstandigheden in de intensieve varkenshouderij. Niet alle individuen reageren echter op dezelfde manier op stressvolle situaties: ook bij varkens lijken persoonlijkheidskenmerken een rol te spelen. Maar hoe weet je bij varkens wat voor vlees je in de kuip hebt? Je lijkt al een tipje van de sluier op te kunnen lichten door varkens op jonge leeftijd op hun rug te leggen. Individuele karaktereigenschappen van varkens beïnvloeden dus hun functioneren in verschillende (fysieke en sociale) omgevingen en zouden meegenomen kunnen worden in studies naar de invloed van omgevingscondities op hun gedrag en welzijn. Rekening houden met de persoonlijkheden van varkens vergroot de mogelijkheid om negatieve consequenties van intensieve houderij-omstandigheden voor gedrag en welzijn te voorspellen en te verminderen

Aan de hand van een schets van de melkveehouderij in Nederland na 1945 en na een blik op de grondgebonden landbouw in de toekomst tot 2050 wordt aangegeven dat er alle reden voor is om op zoek te gaan naar landschapskwaliteit en naar mogelijkheden tot realisering ervan

Toepassen van mestscheiding kan bij melkveehouders die veel mest moeten afvoeren een hoger inkomen opleveren. Besparing op kosten voor mestafvoer is mogelijk omdat de dikke fractie meer mineralen bevat dan drijfmest. Ook blijft er meer werkzame stikstof en kali uit dierlijke mest op het bedrijf, zodat minder kunstmestaankoop nodig is. In dit artikel is voor een intensief melkveebedrijf berekend hoeveel bespaard kan worden bij verschillende scheidingsrendementen en prijzen voor mestscheiding en -afzet.

In dit rapport wordt de ontwikkeling van de netto toe- of afname van de ammoniakdepositie als gevolg van de stal- en opslagemissies tussen verschillende peiljaren vanaf 1994 en 1 februari 2009 op de verschillende habitattypen in de Natura 2000-gebieden in de provincie Overijsel in beeld gebracht. Dit inzicht is nodig om in het kader van de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) de niet-Nb-wet vergunde economische ontwikkelingen uit het verleden (interim-uitbreiders) te vereffenen.

Dit onderzoek bestudeert de sterke en zwakke punten van de toepassing van publiek-private partnerschappen om duurzaamheid en het concurrentievermogen van de Nederlandse landbouwsector te bevorderen. In de twee cases Duurzame (intensieve) veehouderij en Kas als Energiebron is het middel van PPS vooral ingezet om systeeminnovatie richting duurzame landbouw te stimuleren, terwijl in de andere twee cases (Uitgangsmaterialen en Food & Nutrition) PPS werd ingezet om het Nederlandse kennissysteem en innovatiekracht bij bedrijven te versterken

In the project “ICT-AGRI: Development of harmonized sampling and measurement methods for odour, ammonia and dust emissions” different subgroups have been formed focusing on either ammonia, odour or dust. In this report, the conclusions of the ammonia subgroup regarding harmonization of measurement methods for the estimation of the ammonia removal from air cleaning technologies are summarized.

In the project “ICT-AGRI: Development of harmonized sampling and measurement methods for odour, ammonia and dust emissions” different subgroups have been formed focusing on either ammonia, odour or dust. In this report, the conclusions of the ammonia subgroup regarding harmonization of measurement methods for the estimation of the ammonia removal from air cleaning technologies are summarized.

With this thesis, I aim to get a better understanding of scale framing in interaction, and the implications of scale framing for the nature and course of governance processes about complex problems. In chapter 1, I introduce the starting points: the conceptual framework, the research aim, the research questions, the case, and the methodology. I begin from the idea that complex problems are not just out there, but that actors highlight different aspects of a situation as a problem. This process is also referred to as framing. The differences in frames, expressed by different actors, contribute to the complexity of the problem. In this thesis, I focus on how actors use scale in their framings. I call this scale framing. I define scales broadly as the spatial, temporal, or administrative dimensions used to describe a phenomenon. Apart from scales, levels can be distinguished. Levels are the different locations on a scale. Scale framing is not without consequences. It makes a difference in terms of actors, interests, and interdependencies whether problems are addressed at one scale-level or another. This process of strategically using scales as political devices is also known as the politics of scale, or scalar politics. In dit proefschrift onderzoek ik het gebruik van schaalargumenten, zogenaamde schaal frames (kaders), in verschillende beleidsinteracties over de toekomst van de Nederlandse intensieve veehouderij. Het doel van mijn onderzoek is het schaal framen (kaderen) in interacties beter te begrijpen en de implicaties van schaal framen voor de aanpak van complexe problemen in kaart te brengen. In hoofdstuk 1 introduceer ik de uitgangspunten, het conceptueel raamwerk, het doel van het onderzoek, de onderzoeksvragen, de casus, en de methodologie. Een van de uitgangspunten is het idee dat complexe problemen niet zomaar bestaan, maar dat verschillende actoren andere aspecten van een situatie benadrukken en als problematisch zien. Dit proces wordt ook wel framing genoemd. De verschillen in de frames, zoals die geuit worden door de verschillende actoren, dragen bij aan de complexiteit van het probleem. In dit proefschrift, focus ik op hoe actoren schalen en schaalniveaus in hun frames gebruiken. Ik noem dit schaal framen. Ik definieer schaal als de ruimtelijke, temporele, of bestuurlijke dimensies die worden gebruikt om een fenomeen te beschrijven. Naast schalen kunnen niveaus worden onderscheiden. Niveaus zijn de verschillende locaties op een schaal. Schaal framen heeft consequenties. Of problemen op het ene schaalniveau worden geplaatst of op een ander, heeft implicaties voor actoren, belangen, en afhankelijkheden. Dit proces van het strategisch gebruik van schalen om invloed uit te oefenen ofwel het machtsspel met schaalargumenten staat in de literatuur bekend als ‘politics of scale’.

In dit rapport wordt de ontwikkeling van de netto toe- of afname van de ammoniakdepositie als gevolg van de stal- en opslagemissies tussen verschillende peiljaren vanaf 1994 en 1 februari 2009 op de verschillende habitattypen in de Natura 2000-gebieden in de provincie Overijsel in beeld gebracht. Dit inzicht is nodig om in het kader van de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) de niet-Nb-wet vergunde economische ontwikkelingen uit het verleden (interim-uitbreiders) te vereffenen.