Search

This article presents the key currents of the historical, cultural and literary traditions moulded in the collective consciousness of the Macedonians and designed for being inspiration and ideological background for the various kinds of the native texts from the beginning of 19th century. Mechanics of the using of the essential component parts of diverse traditions in a chronological order were depicted, with the special taking into consideration the nation-creating motivations and the potential of the building of strong autonomous identity through their particular types (for instance – ancient, folk, Mediterranean, biblical, revolutionary-liberation and other). As a common aims of the strategy of the creative exploiting of their indications in various periods (especially in literary works) were regarded: confirmation of the collective lineage, proving cultural and political independence on the diachronic level and creation of the coherent canon of the national values in the situation of threat to the ethnic and territorial-state integrity.

Kulturowa historia relacji niesłyszenia i techniki opowiadana jest zazwyczaj wedle utartych i wielokrotnie powtarzanych scenariuszy, w których klarownie rozpisano role wynalazców, producentów i konsumentów. W opowieściach tych osoby niesłyszące - podobnie jak osoby z niepełnosprawnościami w ogóle - nieodmiennie zajmują pozycję konsumentów. Związki niesłyszenia i techniki są jednak bardziej złożone i niejednoznaczne, a zakwestionowanie patologiczności niesłyszenia i uznanie, że można je traktować jako przejaw ludzkiej różnorodności, pozwala spojrzeć na technikę pod całkowicie innym kątem. Niesłyszenie staje się wówczas sposobem doświadczania rzeczywistości, który pozwala między innymi w codziennych przedmiotach dostrzegać afordancje odmienne od zwyczajowo uznanych, nierzadko z korzyścią dla słyszących użytkowników. Książka Telefon, kino i cyborgi. Wzajemne relacje niesłyszenia i techniki oferuje alternatywne ujęcie kulturowej historii techniki oraz spogląda na nią z "głuchych" peryferii. Wskazuje na niesłyszących jako aktywnych i sprawczych aktorów technologicznej zmiany. Przyjęcie takiej optyki pozwala w kinie dostrzec pole bitwy o prawa obywatelskie, w telefonie ujrzeć pierwszy elektryczny aparat słuchowy, a w zaimplantowanych głuchych - cyborgi. The cultural history of the relation between deafness and technology shows that the same scenarios are often repeated over and over again: deaf people – just like people with disabilities - invariably occupy the position of consumers or beneficiaries, while the roles of innovators are assigned to hearing (and able-bodied) engineers, inventors and producers. Telephone, cinema and cyborgs. The mutual relations between deafness and technology offers an alternative approach to this history that is written from the 'deaf periphery'. This perspective makes it possible to consider cinema subtitles in terms of civil rights; to see the invention of the telephone as the first electric hearing aid; and to recognize the implanted deaf as cyborgs. The experience of being deaf involves everyday hacking and modification of objects and services. All people, including the hearing and able-bodied, benefit from this: for example, when using subtitles on Netflix or YouTube. The book’s main focus is technologies related to telephony, cinema and hearing aids. These include a wide range of solutions: from those invented by the hearing world to normalize the deaf, to technologies created by deaf people themselves. When investigated with the deaf experience in mind, these technologies reveal common themes: deaf agency, and the right to use or reject technology. For example, in the fields of medicine and rehabilitation, hearing aids are often discussed with an optimism that leaves no room for critical reflection. In turn, deaf studies and Deaf Culture show great distrust towards medical technologies, which are perceived as a means of ‘fixing’ the deaf and forcing the oral mode of communication on them. Telephone, cinema and cyborgs shows that both these perspectives are incomplete as the relationship between deafness and technology is much more nuanced. This may be seen in the Deaf community’s complex reactions to cochlear implants. Some deaf reject them as a threat to the Deaf community and sign language; however, for others, implants may be just another way of experiencing the world in a 'deaf way'. Telephone, cinema and cyborgs stands on the intersection of cultural studies, history of technology, deaf studies, and disability studies; it draws from the research and theoretical approaches of all these disciplines. Cultural studies focuses on individual cultural practices and values ​​that are attributed to technologies; it allows individual voices on technology to be heard, therefore both enthusiastic and dystopian views on technology are presented. The history of technology brings analysis of primary sources, of the materiality of technology, and of its social, political and economic contexts; all this makes it possible to redefine the values embedded in particular solutions and revise their history. Finally, deaf studies and disability studies bring the perspectives of marginalized groups, which are usually regarded as a subject of the social, medical and pedagogical sciences rather than as active and creative providers of new cultural texts and technological change.

Eseje wybitnych uczonych różnych specjalności na temat dorobku stulecia od odzyskania niepodległości w zakresie historii i polityki, gospodarki, społeczeństwa, nauki i techniki, kultury, varia. Essays on the hitory of last 100 years in polish history and politic, economy, society, science and technics, kulture, varia.

The scientific environment of Lviv in the early twentieth century was centred primarily around the Lviv University, later on Jan Kazimierz University, and produced many outstanding representatives of science. Among the employees and the students as well were both Poles and Ukrainians. Special, alas hardly known in our own time, is the story of the activities of the natural sciences, which attracted such outstanding scientists as for example Antoni Rehman, Marian Raciborski and others. A person originating from this environment – and almost forgotten in Poland – is the prominent florist, prof. Tadeusz Wilczyński (1888-1981). In 1908, Tadeusz Wilczyński commenced studies at the Faculty of Philosophy of the Lviv University where he studied natural history at the Institute of Biology and Botany under the guidance of prof. Marian Raciborski. He graduated in 1912. Beginning in 1910, Wilczyński studied the flora of the Eastern Carpathians and Podolia. These regions were most dear to him although they were not the only ones he dealt with. And in1920 he started employment as a renowned and very gifted young scientist at the Institute of Botany of the Jan Kazimierz University in Lviv. He worked there until 1922. After leaving the University, he began work at the Dzieduszycki Family Museum as a voluntary curator of the botanical collections. He held this function until 1939. From 1923, Tadeusz Wilczyński was employed at the State Botanical and Agricultural Station in Lviv. He performed his work at its branch at Polonyna Pozyzevska. During his work at Polonyna Pozyzevska, Wilczyński also held lectures at the Lviv Polytechnic. In 1929 he establishes the Medicinal Plant Garden in Lviv,and in 1932 he returns to the Jan Kazimierz University as a researcher and holds classes in botany and pharmacognosy. He works at the University until 1939. After the war he stays in Lviv and forms the Lviv Institute of Medicine. In 1946-1950 he was the dean of the Faculty of Pharmacy of the Lviv Institute of Medicine. He died on 4th April 1981 in Lviv and was buried at the Lychakiv Cemetery. Wilczyński, being a collector and enthusiast, left after him a collection of several thousandvascular plants kept at the PAN (Polish Academy of Sciences) in Krakow, as well as a large collection of photographs and documents depicting the period of the two decades between the world wars in Lviv and Eastern Carpathians. An essential part of Wilczyński’s collection is occupied by negatives by Józef Treszka, which constitute a document being a perfect material for further academic analyses within cultural history and visual anthropology., Lwowskie środowisko naukowe, początku dwudziestego wieku, skupione było przede wszystkim wokół Uniwersytetu Lwowskiego i dało wielu wybitnych przedstawicieli nauki. Szczególną, a niestety mało znaną, w naszym czasie jest historia działalności nauk przyrodniczych, które skupiały takich uczonych jak m.in. Antoni Rehman, Marian Raciborski i in. Osobą wywodzącą się z tego środowiska, a – prawie zapomnianą w Polsce – jest wybitny florysta prof. Tadeusz Wilczyński (1888-1981). Tadeusz Wilczyński w 1908 r. rozpoczął studia na WydzialeFilozoficznym Uniwersytetu Lwowskiego, gdzie studiował pod kierunkiem prof. Mariana Raciborskiego botanikę w Instytucie Biologiczno-Botanicznym. Studia ukończył w 1912 r. Wilczyński, od 1910 r., badał florę Karpat Wschodnich i Podola. Od 1920 r. rozpoczął etatową pracę, jako młody uczony w Instytucie Botaniki Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. Pracował tam do 1922 r. Po odejściu z uniwersytetu rozpoczął pracę w Muzeum Dzieduszyckich. Od 1923 r. Tadeusz Wilczyński rozpoczął pracę na Połoninie Pożyżewskiej. W 1929 r. zakłada OgródRoślin Leczniczych we Lwowie, zaś od 1932 r. wraca na Uniwersytet JanaKazimierza jako pracownik naukowy. W latach 1946-1950 był dziekanem Wydziału Farmacji Lwowskiego Instytutu Medycznego. Zmarł 4 kwietnia 1981 r. we Lwowie i został pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim. Wilczyński, jako kolekcjoner i pasjonat pozostawił po sobie kilku tysięczny zbiór roślin naczyniowych znajdujący się w PAN w Krakowie oraz wielki zbiór fotografii i dokumentów, obrazujących 20-lecie międzywojenne we Lwowie i Karpatach Wschodnich. W zbiorze Wilczyńskiego ważną część zajmują negatywy Józefa Treszki, które stanowią dokument, będący dlahistorii kultury, antropologii wizualnej doskonałym materiałem do dalszych analiz naukowych., Львівське наукове середовище початку двадцятого століття булозосереджено, насамперед, навколо Львівського Університету і подарувало багатьох видатних представників науки. Особливою і на жаль, мало відомою, на сьогодні є історія розвитку природничих наук, яка об'єднувала таких вчених як, зокрема Антоній Рехман, Мар'ян Ратиборский та ін. Людиною, яка походить з цього середовища та – майже забутою в Польщі – є видатний флорист проф. Тадеуш Вільчинський (1888-1981). Тадеуш Вільчинський в 1908 році розпочав навчання на філософському факультеті Львівського університету, де вивчав ботаніку під керівництвом проф. Мар`яна Рациборского у Інституті біології та ботаніки. Він закінчив навчання у 1912 році, а від 1910 року Вільчинський вивчав флору Східних Карпат та Поділля. У1920 році отримав постійну роботу, як молодий учений в Інституті Ботаніки Університету Яна Казимира у Львові. Він працював там до 1922 року. Після роботи в університеті він почав працювати в Музеї Дзєдушицьких. З 1923 року Тадеуш Вільчинський почав роботу на Пожижевській полонинi. У 1929 році засновує Сад лікарських рослин у Львові, а з 1932 року він повертається до Університету Яна Казимира, в якості наукового співробітника. Протягом 1946-1950 років був деканом Факультету фармації Львівського медичного інституту. Він помер 4 квітня 1981 року у Львові і був похований на Личаківському цвинтарі. Вільчинський, як колекціонер і любитель залишив після себе кількатисячну колекцію судинних рослин, яка знаходиться у Польській академії наук та велику колекцію фотографій і документів, що ілюструють міжвоєнне 20-річчя Львова та Східних Карпат. У колекції Вільчинського важливе місце займають негативи Юзефа Трезки,які являють собою документ, що є відмінним матеріалом для історії культури та візуальної антропології і подальшого аналізу результатів наукових досліджень.

The book presents crucial facts and events, selected from the countless defining moments in British history and culture: the appearance of prehistoric man in the British Isles; the influence of Celtic culture from a wider, not only insular perspective; the origins of Anglo-Saxon kingdoms; the historical truth and legendary aspects of the Arthurian myth; sea and imperial expansion; the most important factors and players in the fight for freedom; and finally, the development and cultural meaning of the English concept of sport. Although the author discusses well known historical and cultural events, he does this from a non-British perspective and frequently suggests new hypotheses and analyses for some unsolved problems of British cultural history, such as the lack of English protagonists in Old English literature, the Five Borough question and the etymology of fair play as an ethical term and norm. Książka przedstawia wybrane momenty zwrotne i procesy cywilizacyjne w dziejach i kulturze Wielkiej Brytanii, poczynając od okresu kultur pierwotnych aż do najważniejszych procesów nowożytnych, jak rola protestantyzmu w kształtowaniu się współczesnej cywilizacji brytyjskiej, rozwój idei wolności, ekspansji Imperium Brytyjskiego, morska kultura Anglii oraz odkrycie wszystkich tych zjawisk w literaturze i sztuce.

Die Wurzeln der Provinz Königliches Preußen, Preußen des Polnischen Königlichen Anteils, die seit 1773 auf Verordnung Friedrich II. Westpreußen hieß, liegen in der Geschichte des Pruzzenlandes und des Ordenslandes. Nach dem Dreizehnjährigen Krieg kam das Land 1466 infolge des Zweiten Thorner Friedens unter die polnische Obrigkeit. Das ehrgeizige preußische Bürgertum entwickelte eine eigene Identität. Es fühlte sich zunächst eigenem Geburtsort, dann der Provinz Königliches Preußen verpflichtet und war loyaler Untertan der polnischen Krone. (…) Den Band soll man verstehen als kleinen Beitrag zum besseren Verständnis eines Volkes, meistens protestantischer Konfession, das im Rahmen der katholischen adeligen Republik lebte, diese Republik bedeutend bereicherte, und zwar nicht nur wirtschaftlich durch den Handel und die Steuern, sondern auch oder vor allem intellektuell. Hier hatten die neuen geistigen Strömungen ihren Anfang, hier fing die Aufklärung an, längst bevor sie in Warschau durch den letzten König von Polen so erfolgreich eingeführt wurde.

Pisząc tę pracę, przywołuję konkretnych bohaterów i bohaterki: kobiety i mężczyzn zanurzonych po uszy w określonej rzeczywistości historycznej, determinowanych przez społeczne ograniczenia dotyczące ich płci i urodzenia. Za pomocą historii kilkunastu postaci staram się opisać najważniejsze sposoby wynagradzania twórczości, mając nadzieję, że pozwoli to spojrzeć w nowy sposób na współczesny system prawa autorskiego: to, jak zorganizowano nam świat, nie musi być dane raz na zawsze, a idee i pojęcia, którymi posługujemy się we współczesnej dyskusji o wynagradzaniu twórczyń i twórców, nie są wieczne i niezmienne. Świadomość tymczasowości społecznych rozwiązań to wielka wartość, którą może dać nam historia. Być może nawet wartość jedyna. Marcin Wilkowski

Autor w swoim artykule przedstawia Jerzego Nowosielskiego wczesną koncepcję sztuki (1948–1949). Koncepcja ta była ateistyczna, niedojrzała, niesamodzielna, sensualistyczna, antyestetyczna, redukcjonistyczna, realistyczna, fotograficzna, empiryczna, antyliteracka, zależna od innych autorów. Młody J. Nowosielski (1949) używał elementów komunistycznej nowomowy w swoich artykułach. Proponował, aby komuniści używali sztuki nowoczesnej do komunistycznych celów propagandowych zamiast używać socrealizmu. J. Nowosielski miał powierzchowny stosunek do sztuki staroruskiej. The author in his article shows Jerzy Nowosielski‟s early conception (idea) of art (1948–1949). This conception (idea) was atheistic, immatureand dependent, sensual, anti-aesthetical, reductionistic, realistic, photographic, empirical,anti-literary.His conception (idea) was dependentofanotherauthors.Young J. Nowosielski(1949) usedelementsof the communist„newspeak‟in his articles. He suggestedthatthe communistshad tousemodern artfor communist propaganda purposesinstead of using thesocialist realism. He hadsuperficial opinion on the Old Russian art. Автор у статті представляє ранню концепцію мистецтва Юрія Новосільського (1948–1949). Це була атеїстична, незріла, несамостійна, сенсуалістична, антиестетична, редукціоністська, реалістична, фотографічна, емпірична, антилітературна, залежна від інших авторів концепція. Молодий Ю. Новосільський (1949) у публікаціях використовував елементи комуністичної новомови. Пропонував комуністам замість соцреалізму використовувати сучасне мистецтво для комуністичної пропаганди. Ю. Новосільський володів поверховими знаннями про давньоруське мистецтво.

Tekst jest biogramem prof. Stefana Szumana (Stefana Bolesława Pankracego Szumana) (1889-1972), polskiego lekarza, filozofa, pedagoga i psychologa. Szczególnie opisano związki Szumana z filozofią katolicką. The text is the biography of professor Stefan Szuman (Stefan Boleslaw Teodor Szuman) (1889-1972), the physician, philosopher, pedagogue and psychologist. Especially there are described relation between Szuman and Catholic philosophy.

Autor wstępu opisuje poezje metafizyczne i biografię twórczą Leszka Elektorowicza (ur. 1924- we Lwowie), polskiego poetę metafizycznego, przyjaciela Zbigniewa Herberta (1924-1998). Nota edytorska zawiera kompletną bibliografię wszystkich źródeł przedruków wierszy Elektorowicza. Ponadto pierwsza bibliografia zawiera listę wszystkich publikacji książkowych Elektorowicza z lat 1957-2012, ale nie tylko książek poetyckich. Osobna bibliografia zawiera wybrane publikacje Elektorowicza w niepolskich antologiach i czasopismach zagranicznych z lat 1959-2008. Kalendarium biograficzne zawiera najważniejsze wydarzenia z jego życia. Fakty tam zawarte, podobnie jak i wszelkie dane bibliograficzne w tej książce, były autoryzowane bezpośrednio przez Leszka Elektorowicza. The author of the introduction describes metaphysical poetry and creative biography of Leszek Elektorowicz (born 1924 in Lwow), the Polish metaphysical poet, a friend of Zbigniew Herbert (1924-1998). The editorial note contains the completly bibliography of all sources for the reprints of verses by Elektorowicz. In addition first bibliography contains the list of all book publications by Elektorowicz from the years 1957-2012, but not only poetic books. Another bibliography contains selected publications by Elektorowicz in non-Polish anthologies and foreign periodicals from the years 1959-2008. The biographical calendar contains the most important events of his life from the years 1924 to 2013. The facts, that are included there, similarly as the all bibliographical data in the book, were authorized immediately by Leszek Elektorowicz.

Stefan Bolesław Teodor Szuman (urodzony w 1889 w Toruniu, zmarły w 1972 w Warszawie) był polskim profesorem psychologii pedagogicznej w Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie (1928–1960). Napisał kilka tekstów o teatrze dla dzieci. W swojej koncepcji specjalnego teatru dla dzieci, dzielił teatry na teatr żywego aktora i teatr lalkowy. Author niniejszego artykułu prezentuje Szumanowską koncepcję teatru dla młodego widza (odbiorcy) i jego wychowawcze konteksty w kulturze. Cytaty Szumanowskich zdań (wypowiedzi) oparto na oryginalnych, polskich tekstach, pierwszych edycjach dzieł Szumana. Opisane typy teatru dla dzieci i młodzieży, które są szczególnie ważne w wychowaniu, są następujące: 1) teatr lalkowy, 2) teatr żywego słowa, 3) tradycyjny teatr aktora. Stefan Bolesław Teodor Szuman (born 1889 in Toruń, died 1972 in Warsaw) was a Polish professor of pedagogical psychology at the Jagiellonian University in Cracow (1928–1960). He also wrote some texts on a theatre for children. In his conception of special theatre for children, he divided theatres into the life actor theatre and the puppet theatre. Th e author of this article presents Szuman's conception of a theatre for young spectator (viewer) and its educational contexts in culture. Citations of Szuman's sentences (speech) are based on original Polish texts, the first editions of Szuman's works. Described types of the theatre for children and youth, which are especially important in education, are as follows: 1) a puppet theatre, 2) a theatre of life word, 3) a traditional theatre of an actor.

W Szumanowskiej koncepcji pedeutologicznej wskazano na nieznany dotąd badaczom wątek relacji zachodzących pomiędzy artystą a pedagogiem, przy czym S. Szuman wskazał na trzy zasadnicze sytuacje, zachodzące realnie w procesie wychowania, kiedy nauczycielem zajęć z zakresu edukacji artystycznej jest: 1) pedagog niebędący artystą, 2) artysta niebędący pedagogiem, 3) artysta i pedagog zarazem w jednej osobie. Z punktu widzenia kształcenia i wychowania, najlepszym rozwiązaniem jest sytuacja trzecia, kiedy człowiek prowadzący zajęcia z dziećmi z zakresu edukacji artystycznej (stymulujący twórczą aktywność dziecka, organizujący dziecięce działania ekspresyjno-twórcze) ma profesjonalne przygotowanie zarówno artystyczne, jak i pedagogiczne. S. Szuman stwierdzał (w duchu Sprangerowskiej pedagogiki kultury), że łatwiej z zawodowego artysty uczynić profesjonalnego pedagoga, niż odwrotnie, tj. z profesjonalnego pedagoga - zawodowego artystę. Tworzenie tzw. "sztuki" przez dzieci oraz recepcja (odbiór) sztuki przez dziecko - wymaga wszechstronnego podejścia ze strony prowadzącego zajęcia nauczyciela (najlepiej przez zawodowego artystę - pedagoga w jednej osobie). The author pointed to unknown motif of relation existing between an artist and an aducator in Stefan Szuman's pedeutological concept. S. Szuman indicated three main situation, existing really in the process of upbringing, when a teacher of artistic education is: 1) a pedagogue but not artist, 2) an artist but not a pedagogue, 3) an artist and a pedagogue together in one person. From point of view of the educating and the upbringing, the best solution is third situation, when a man who teaches children in scope of artistic education (when he stimulates child creative activity, and organizes children expressive and creative activities) has professional background both artistic, and pedagogical. S. Szuman said (in Eduard Spranger's way of pedagogy of culture), that it is easier from a professional artist to make a professional pedagogue (an educator), than vice versa, e.g. from a professional pedagogue - to make a professional artist. The creation so called 'art' by children and reception (receiving) of art by a child - requires comprehensive (all-around) approach by a teacher (the best - by a professional artist and pedagogue in one person).

W niniejszym studium omówiono źródłowo Stefana Szumana koncepcję edukacji artystycznej w kontekście rzeczywistości filmu (mediów obrazowych). Autor ukazał, na przykładzie nieznanych, archiwalnych tekstów i pierwodruków Szumanowską koncepcję filmu oraz jej implikacje aksjologiczne (moralne) i wychowawcze (pedagogiczne). Koncepcja filmu stworzona przez S. Szumana jest realistyczna, tenże naukowiec zbudował ją w kontekście innych sztuk: literatury (poezji, powieści), fotografii, teatru, pantomimy). The author in the article focuses, according to the best authorities (sources: archival documents about 1930 year and first edition from 1949 year), on Stefan Szuman's concept of artistic education (education relating to fine arts) in the context of film reality (in the context of mass-media). The author shows Szuman's conception of film and its axiological (moral) and educational (pedagogical) implications. The conception of film, which was created by professor Szuman (in Cracow), is realistic. This scientist created his film conception in the context of another arts: literature (poetry and novel), photography, theatre, pantomime.

Esej dotyczy literatury regionalnej (literatury śląskiej), kultury śląskiej (Górny Śląsk) w kontekście chrześcijańskim i narodowym. Autor opisuje ogólnie przeszłość, teraźniejszość i przyszłość kultury śląskiej. Próbuje dotrzeć do istoty kultury śląskiej, na którą wpływały kultury głównie: łacińska, polska, niemiecka i czeska. The essay concerns regional literature (Silesian literature), Silesian culture (Upper Silesia) in the Christian and national context. The autor describes generally the past, nowadays and the future of Silesian culture. He tries to gest to essence of Silesian culture, that was mainly under influence of Latin, Polish, German and Bohemian culture.

Artykuł na temat kolekcji sztuki Porczyńskich w Warszawie. The paper is on the Porczynskis' art collection in Warsaw..

Tekst jest wywiadem Marka Mariusza Tytko z Marianem Józefem Wołkowskim-Wolskim (1962- ), członkiem Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Ziemiańskiego. Wywiad dotyczy historii i kultury ziemiańskiej w Polsce. The text is an interview of Marek Mariusz Tytko with Marian Jozef Wolkowski-Wolski (1962-), the member of the main board of the Polish Landowners Association [Polish Society of the Landed Gentry]. The interview concerns history and culture of landed gentry (land owners) in Poland.