Search

In een nieuwe conceptrapportage over doelwijziging voor Natura2000-gebieden wordt door de overheid wederom gezocht naar mogelijkheden om de ambities voor natuurbehoud te minimaliseren, precies wat er in de afgelopen decennia is misgegaan. Dertig jaar nadat de Habitatrichtlijn is aangenomen, heeft Nederland de bescherming van natuurgebieden nog steeds niet op orde.

Dit rapport presenteert een reflectie op de mogelijkheden voor het mitigeren en compenseren van stikstofdepositie op beschermde Natura 2000-habitats. Daarbij wordt ingegaan op de wetenschappelijke inzichten en de relevante juridische kaders.

In deze scriptie wordt de Wet stikstofreductie en natuurverbetering getoetst aan artikel 6 van de Habitatrichtlijn. De Wet stikstofreductie en natuurverbetering is een aanvulling op de Wet natuurbescherming en dient voor een passend antwoord te zorgen op de huidige stikstofproblematiek. De drie belangrijkste onderdelen uit deze wet; de invoering van omgevingswaarden, verplichting tot het legaliseren van PAS-melders en de partiële vrijstelling in de bouwsector, worden besproken en getoetst aan artikel 6 van de Habitatrichtlijn. De conclusie is dat het behalen van de omgevingswaarden kan zorgen voor een oplossing, mits politiek-bestuurlijke daadkracht getoond wordt om de hiervoor benodigde maatregelen te treffen. Daarnaast wordt geconcludeerd dat de opgenomen legalisatieverplichting voor PAS-melders niet maakt dat onderwijl van handhavend optreden afgezien kan worden. Tevens wordt geconcludeerd dat de partiële vrijstelling in de bouwfase niet voldoet aan de eisen van artikel 6 van de Habitatrichtlijn.

Op 1 juli 2021 is de Wet stikstofreductie en natuurverbetering in werking getreden. De belangrijkste doelen van deze wet zijn het realiseren van een gunstige of – waar dat nog niet mogelijk is –verbeterde landelijke staat van instandhouding van stikstofgevoelige soorten en habitattypen in de Natura 2000-gebieden, het bieden van een oplossing om uit de bouwimpasse te komen, zoals deze is ontstaan na de PAS-uitspraak en het bieden van rechtszekerheid aan bedrijven met activiteiten waarvoor ten tijde van het PAS geen natuurvergunning nodig was vanwege hun geringe stikstofdepositie op Natura 2000-gebieden. De laatste 2 doelen hebben geleid tot artikel 2.9a Wnb (partiële bouwvrijstelling) en 1.13a Wnb (legalisatieprogramma). Getoetst is of deze artikelen in overeenstemming zijn met de doelstellingen van de Wsn en artikel 6 lid 3 en 4 Hrl. De artikelen zijn niet in overeenstemming met de doelstellingen van de Wsn, want er is geen sprake van vermindering van stikstofuitstoot en er wordt de PAS-melders nauwelijks rechtszekerheid geboden. De artikelen zijn eveneens in strijd met artikel 6 Hrl vanwege het ontbreken van een passende beoordeling (art. 2.9a Wnb) en de keuze van de wetgever om de legalisatie van de PAS-melders lager te prioriteren dan nieuwe activiteiten, waardoor de illegale situatie nog zeker enkele jaren blijft bestaan.

De forse uitdagingen in het Klimaatakkoord vragen om praktische (snelle) oplossingen. Hoewel op papier flora en faunasoorten degelijk beschermd lijken te worden door het natuurbeschermingsrecht, pakt dit in de praktijk toch vaak anders uit. Sommige van deze verduurzamingsoplossingen resulteren in permanente beschadiging van beschermde natuur. In dit onderzoek is daarom onderzocht hoe omgegaan wordt met het soortenbeschermingsrecht ten opzichte van de klimaatdoelen. Het natuurbeschermingsrecht kan versterkend of belemmerend werken in relatie tot deze doelen. Dit onderzoek toont aan dat de natuur vaak het onderspit delft ten opzichte van harde (economische) waarden. Al is een voorzichtige kentering zichtbaar. Natuur, meer specifiek biodiversiteit, verkrijgt een steeds serieuzere plaats in de toetsing van verduurzamingsprojecten. De klimaat- en biodiversiteitcrisis hebben veel raakvlakken en werken elkaar nu nog vaak tegen, terwijl beiden elkaar juist vooruit kunnen helpen. Meer aandacht voor de daadwerkelijke effectiviteit op langere termijn van voorgestelde verduurzamingsmaatregelen op de natuur is noodzakelijk om te komen tot een effectieve natuurinclusieve energietransitie.

n een arrest over het Finse vergunningsbeleid voor de jacht op wolven geeft het Hof van Justitie uitleg over de betekenis en reikwijdte van een aantal omstreden bepalingen van de Habitatrichtlijn. De twee belangrijkste vragen betreffen (a) of het toegestaan is om vergunning voor jacht te verlenen om meer acceptatie voor grote roofdieren te bewerkstelligen bij de lokale bevolking en (b) op welk bestuursniveau (lokaal, nationaal, biografisch, grensoverschrijdend) de zogenoemde eis van ‘gunstige staat van instandhouding’ voor beschermde soorten moet worden bereikt. Daarnaast benadrukt het Hof van Justitie net als in andere recente arresten het belang van wetenschappelijk bewijs en de prominente rol van het voorzorgbeginsel. Met de vestiging van het eerste Nederlandse wolvenroedel in eeuwen kan de eerste vraag ook zeker relevant geworden voor Nederland. Het antwoord op de tweede vraag is voor Nederland – met zijn gefragmenteerde grondgebied en vele kleine populaties beschermde soorten – zelfs van fundamenteel belang. Het Hof van Justitie geeft meer duidelijkheid maar laat tegelijkertijd nog wel vragen open.

De NAM heeft vergunningen aangevraagd voor een productieboring naar het gasveld Ternaard. Dit gasveld ligt voor het grootste deel onder het kombergingsgebied 'Pinkegat' in de Waddenzee. De verantwoordelijke ministers hebben op 27 augustus 2021 een ontwerp-instemmingsbesluit onder de Mijnbouwwet (Minister van EZK) en een ontwerp-vergunning op grond van de Wet natuurbescherming (Minister van LNV) ter inzage gelegd. In het debat met de vaste commissie voor EZK van de Tweede Kamer op 15 september 2021 werd door een groot deel van de fracties kritisch op deze ontwerp-besluiten gereageerd. De Minister van EZK gaf daarbij aan dat de wetgeving hem niet de mogelijkheid geeft de vergunning te weigeren. De vaste commissie voor EZK van de Tweede Kamer heeft naar aanleiding van dit debat besloten om onafhankelijk extern juridisch advies in te winnen. Daarbij is de volgende centrale vraag geformuleerd: "In hoeverre biedt de wetgeving in brede zin de minister de mogelijkheid een vergunning voor gaswinning onder de Waddenzee te weigeren?" Dit advies beantwoordt de bovenstaande vraag op basis van het geldende natuurbeschermingsrecht. Daarbij wordt de aandacht met name toegespitst op het geldende EU-recht voor gebiedenbescherming - het Natura 2000-regime - zoals verankerd in artikel 6 van de Habitatrichtlijn en zoals gecomplementeerd in hoofdstuk 2 van de Wet natuurbescherming. Concreet gaat het daarbij om het al of niet bestaan van de mogelijkheid voor de minister van LNV om een vergunning op grond van artikel 2.7, lid 2 van de Wet natuurbescherming te weigeren. De conclusie van het onderzoek is dat de ontwerp-vergunning Wet natuurbescherming en de daaraan ten grondslag liggende passende beoordeling onvoldoende overtuigend aantonen dat redelijke wetenschappelijke twijfel over het ontstaan van nadelige gevolgen voor de natuurlijke kenmerken en doelen van de Waddenzee ontbreekt. Het Natura 2000-regime, zoals gecomplementeerd in hoofdstuk 2 van de Wet natuurbescherming, laat in een dergelijk geval niet toe dat de vergunning wordt verleend. Daarmee heeft de Minister van LNV dus niet zozeer de mogelijkheid om de Wnb-vergunning te weigeren maar zal zij de vergunning wel moeten weigeren, tenzij de weg van artikel 6, lid 4 Habitatrichtlijn (de zogenaamde 'ADC-toets') wordt gevolgd.

De wolf is weer terug in Nederland. De ene persoon juicht en verwelkomt de wolf, de andere persoon wil zo snel mogelijk van dit roofdier af omdat de wolf zich gedeeltelijk voedt met schapen. Maar deze wilde carnivoor is beschermd in ons land. In de Wet natuurbescherming (verder: Wnb) staan regels voor de bescherming van dieren en planten en de Wnb biedt mogelijkheden om af te wijken van de bescherming van een dier om ernstige schade aan vee te voorkomen. De vraag is of het mogelijk om op grond van de Wnb de wolf te vangen of te doden zodat deze geen vee meer kan grijpen. Anders gezegd:Wat zijn op basis van de Wnb de (on)mogelijkheden om de wolvenpopulatie in Nederland te reguleren? Het is zowel voor de wolf als voor Nederland van belang de juridische kaders in kaart te brengen waarbinnen de wolf zich kan en mag bewegen in ons land. Hierbij moet worden gekeken naar het internationale, Europese en Nederlandse natuurbeschermingsrecht (Hoofdstuk 2). In Hoofdstuk 3 wordt ingegaan op welke wijze de wolf beschermd is en welke mogelijkheden er zijn om af te wijken van de beschermingen onder de Habitatrichtlijn. Daarna wordt gekeken naar de situatie onder de Wnb. Voor schade door de wolf en schade beheer wordt in Hoofdstuk 4 een vergelijking gemaakt met schade door de wolf en schadebeheer in Duitsland. Als besluit wordt naast de conclusie ook enige aanbevelingen gegeven (Hoofdstuk 5).

Het landaanwinningsproject Maasvlakte 2 is als onderdeel van de PKB ‘Project Mainportontwikkeling Rotterdam’ ruim 15 jaar geleden getoetst aan artikel 6, lid 3, van de Habitatrichtlijn. In een passende beoordeling is destijds vastgesteld dat het project significante effecten zou veroorzaken voor diverse habitat typen en soorten in diverse Nederlandse Natura 2000-gebieden. Omdat deze gevolgen niet in het kader van artikel 6, lid 3 gemitigeerd konden worden, is ervoor gekozen het project mogelijk te maken door een zgn. procedure in de zin van artikel 6, lid 4, van de Habitatrichtlijn. Deze procedure maakt het onder strikte voorwaarden mogelijk om uitzondering toe te laten op artikel 6, lid 3 van de Habitatrichtlijn. Eén van deze voorwaarden betreft het compenseren van de negatieve gevolgen voor Natura 2000-waarden. De vernietiging van 2.455 ha. ‘permanent met zeewater van geringe diepte overstroomde zandbanken’ (habitattype 1110) in de Voordelta zou gecompenseerd worden door de realisatie van een bodembeschermingsgebied van 24.550 hectare in het Natura 2000-gebied de Voordelta (in een vroege fase aangeduid als het zeereservaat). De gedachte was om dit gebied, dat 10 x zo groot is dan het gebied dat verloren zou gaan, 10% in kwaliteit te laten verbeteren door toename van biomassa (voedsel voor vissen en vogels), zodat het verlies van de 3.125 ha zou worden gecompenseerd. Anno 2020 is nog steeds niet gebleken dat deze compensatie gerealiseerd is of kan gaan worden. Metingen en analyses tussen 2004 en 2016 geven aan dat er - als gevolg van de maatregelen - geen duidelijke, eenduidige, veranderingen in de bodemdierengemeenschap zijn waar te nemen en er bestaat onduidelijkheid over de vraag hoe dit kan. Voorts wordt opgemerkt dat geen andere inzichten worden verwacht op basis van metingen in 2017 en 2018. Ook het Beheerplan Voordelta geeft aan dat er “nog geen duidelijk positief effect van de instelling van het bodembeschermingsgebied (en het daar uitsluiten van de zware boomkorvisserij) op de bodemfauna aangetoond” is. Tegen deze achtergrond worden op verzoek van Natuurmonumenten en de Natuur- en milieufederatie Zuid-Holland in dit onderzoeksrapport de volgende juridische vragen beantwoord: 1. Wat is de basis van de rechtsplicht voor de compensatie van Maasvlakte 2? 2. Wanneer moet de compensatie zijn/worden gerealiseerd? 3. Betreft de compensatie een resultaats- of inspanningsverplichting? 4. Is de verplichte compensatie voor de Maasvlakte 2 afdoende verankerd in het aanwijzingsbesluit en het beheerplan voor de Voordelta? 5. Kan op basis van de nu voorliggende rapportages en in het licht van de voorgaande vragen en antwoorden worden geoordeeld dat de compensatie voldoende of onvoldoende is? Bij wie ligt ten aanzien van deze vraag de bewijslast? 6. Wat is de consequentie van niet effectieve compensatie? 7. Hoe moet – in het licht van de antwoorden op de voorgaande vragen – de uitspraak van de Rechtbank Midden-Nederland van 29 november 2018 betreffende de vernietiging van het toegangsbeperkingsbesluit voor garnalenvisserij in de Voordelta worden beoordeeld? 8. Welke rol speelt de intentieverklaring betreffende de Voordelta in de discussie over compensatie? 9. Welke juridische wegen staan open om gebleken gebrekkige compensatie aan de orde te stellen?

Het landaanwinningsproject Maasvlakte 2 is als onderdeel van de PKB ‘Project Mainportontwikkeling Rotterdam’ ruim 15 jaar geleden getoetst aan artikel 6, lid 3, van de Habitatrichtlijn. In een passende beoordeling is destijds vastgesteld dat het project significante effecten zou veroorzaken voor diverse habitat typen en soorten in diverse Nederlandse Natura 2000-gebieden. Omdat deze gevolgen niet in het kader van artikel 6, lid 3 gemitigeerd konden worden, is ervoor gekozen het project mogelijk te maken door een zgn. procedure in de zin van artikel 6, lid 4, van de Habitatrichtlijn. Deze procedure maakt het onder strikte voorwaarden mogelijk om uitzondering toe te laten op artikel 6, lid 3 van de Habitatrichtlijn. Eén van deze voorwaarden betreft het compenseren van de negatieve gevolgen voor Natura 2000-waarden. De vernietiging van 2.455 ha. ‘permanent met zeewater van geringe diepte overstroomde zandbanken’ (habitattype 1110) in de Voordelta zou gecompenseerd worden door de realisatie van een bodembeschermingsgebied van 24.550 hectare in het Natura 2000-gebied de Voordelta (in een vroege fase aangeduid als het zeereservaat). De gedachte was om dit gebied, dat 10 x zo groot is dan het gebied dat verloren zou gaan, 10% in kwaliteit te laten verbeteren door toename van biomassa (voedsel voor vissen en vogels), zodat het verlies van de 3.125 ha zou worden gecompenseerd. Anno 2020 is nog steeds niet gebleken dat deze compensatie gerealiseerd is of kan gaan worden. Metingen en analyses tussen 2004 en 2016 geven aan dat er - als gevolg van de maatregelen - geen duidelijke, eenduidige, veranderingen in de bodemdierengemeenschap zijn waar te nemen en er bestaat onduidelijkheid over de vraag hoe dit kan. Voorts wordt opgemerkt dat geen andere inzichten worden verwacht op basis van metingen in 2017 en 2018. Ook het Beheerplan Voordelta geeft aan dat er “nog geen duidelijk positief effect van de instelling van het bodembeschermingsgebied (en het daar uitsluiten van de zware boomkorvisserij) op de bodemfauna aangetoond” is. Tegen deze achtergrond worden op verzoek van Natuurmonumenten en de Natuur- en milieufederatie Zuid-Holland in dit onderzoeksrapport de volgende juridische vragen beantwoord: 1. Wat is de basis van de rechtsplicht voor de compensatie van Maasvlakte 2? 2. Wanneer moet de compensatie zijn/worden gerealiseerd? 3. Betreft de compensatie een resultaats- of inspanningsverplichting? 4. Is de verplichte compensatie voor de Maasvlakte 2 afdoende verankerd in het aanwijzingsbesluit en het beheerplan voor de Voordelta? 5. Kan op basis van de nu voorliggende rapportages en in het licht van de voorgaande vragen en antwoorden worden geoordeeld dat de compensatie voldoende of onvoldoende is? Bij wie ligt ten aanzien van deze vraag de bewijslast? 6. Wat is de consequentie van niet effectieve compensatie? 7. Hoe moet – in het licht van de antwoorden op de voorgaande vragen – de uitspraak van de Rechtbank Midden-Nederland van 29 november 2018 betreffende de vernietiging van het toegangsbeperkingsbesluit voor garnalenvisserij in de Voordelta worden beoordeeld? 8. Welke rol speelt de intentieverklaring betreffende de Voordelta in de discussie over compensatie? 9. Welke juridische wegen staan open om gebleken gebrekkige compensatie aan de orde te stellen?

Het landaanwinningsproject Maasvlakte 2 is als onderdeel van de PKB ‘Project Mainportontwikkeling Rotterdam’ ruim 15 jaar geleden getoetst aan artikel 6, lid 3, van de Habitatrichtlijn. In een passende beoordeling is destijds vastgesteld dat het project significante effecten zou veroorzaken voor diverse habitat typen en soorten in diverse Nederlandse Natura 2000-gebieden. Omdat deze gevolgen niet in het kader van artikel 6, lid 3 gemitigeerd konden worden, is ervoor gekozen het project mogelijk te maken door een zgn. procedure in de zin van artikel 6, lid 4, van de Habitatrichtlijn. Deze procedure maakt het onder strikte voorwaarden mogelijk om uitzondering toe te laten op artikel 6, lid 3 van de Habitatrichtlijn. Eén van deze voorwaarden betreft het compenseren van de negatieve gevolgen voor Natura 2000-waarden. De vernietiging van 2.455 ha. ‘permanent met zeewater van geringe diepte overstroomde zandbanken’ (habitattype 1110) in de Voordelta zou gecompenseerd worden door de realisatie van een bodembeschermingsgebied van 24.550 hectare in het Natura 2000-gebied de Voordelta (in een vroege fase aangeduid als het zeereservaat). De gedachte was om dit gebied, dat 10 x zo groot is dan het gebied dat verloren zou gaan, 10% in kwaliteit te laten verbeteren door toename van biomassa (voedsel voor vissen en vogels), zodat het verlies van de 3.125 ha zou worden gecompenseerd.Anno 2020 is nog steeds niet gebleken dat deze compensatie gerealiseerd is of kan gaan worden. Metingen en analyses tussen 2004 en 2016 geven aan dat er - als gevolg van de maatregelen - geen duidelijke, eenduidige, veranderingen in de bodemdierengemeenschap zijn waar te nemen en er bestaat onduidelijkheid over de vraag hoe dit kan. Voorts wordt opgemerkt dat geen andere inzichten worden verwacht op basis van metingen in 2017 en 2018. Ook het Beheerplan Voordelta geeft aan dat er “nog geen duidelijk positief effect van de instelling van het bodembeschermingsgebied (en het daar uitsluiten van de zware boomkorvisserij) op de bodemfauna aangetoond” is.Tegen deze achtergrond worden op verzoek van Natuurmonumenten en de Natuur- en milieufederatie Zuid-Holland in dit onderzoeksrapport de volgende juridische vragen beantwoord: 1. Wat is de basis van de rechtsplicht voor de compensatie van Maasvlakte 2?2. Wanneer moet de compensatie zijn/worden gerealiseerd?3. Betreft de compensatie een resultaats- of inspanningsverplichting?4. Is de verplichte compensatie voor de Maasvlakte 2 afdoende verankerd in het aanwijzingsbesluit en het beheerplan voor de Voordelta?5. Kan op basis van de nu voorliggende rapportages en in het licht van de voorgaande vragen en antwoorden worden geoordeeld dat de compensatie voldoende of onvoldoende is? Bij wie ligt ten aanzien van deze vraag de bewijslast?6. Wat is de consequentie van niet effectieve compensatie?7. Hoe moet – in het licht van de antwoorden op de voorgaande vragen – de uitspraak van de Rechtbank Midden-Nederland van 29 november 2018 betreffende de vernietiging van het toegangsbeperkingsbesluit voor garnalenvisserij in de Voordelta worden beoordeeld?8. Welke rol speelt de intentieverklaring betreffende de Voordelta in de discussie over compensatie?9. Welke juridische wegen staan open om gebleken gebrekkige compensatie aan de orde te stellen?

De stikstofproblematiek houdt velen in Nederland bezig maar hoe relevant is deze discussie voor het Waddengebied? Is er actie nodig, en zo ja, door wie? Om deze vragen te beantwoorden heeft de Waddenacademie het RIVM gevraagd om de neerslag (depositie) van stikstofverbindingen in het Waddengebied in kaart te brengen en duidelijkheid te geven over de belangrijkste bronnen. Deze analyse is in bijlage I integraal en ongewijzigd opgenomen. Om de consequenties van deze meetgegevens vervolgens te duiden en in de bredere maatschappelijke en juridische context te plaatsen, is deze notitie opgesteld. Daarbij ligt het accent op het Europese natuurbeschermingsrecht (EU Vogelrichtlijn en Habitatrichtlijn), al is de stikstofproblematiek ook zeer relevant voor de implementatie van de EU Kaderrichtlijn Water. Allereerst wordt in het inleidende hoofdstuk 1 uitgelegd wat stikstofdepositie is en wat de belangrijkste bronnen zijn van stikstofdepositie in Nederland (§1.1). Vervolgens wordt kort toegelicht waarom stikstofdepositie slecht is voor veel natuurwaarden (§1.2). In hoofdstuk 2 wordt toegelicht wat Natura 2000-gebieden zijn, welke Natura 2000-gebieden ‘stikstofgevoelig’ zijn (§2.1) en waarom een te hoge stikstofdepositie in deze gebieden zoveel juridische en maatschappelijke discussie veroorzaakt (§2.2). Ook wordt kort ingegaan op oplossingsrichtingen voor deze problematiek ((§2.3), al zijn deze nog volop in ontwikkeling en bestaan er nog veel vragen. In hoofdstuk 3 wordt vervolgens de vertaalslag gemaakt naar het Waddengebied. Na een bespreking van de hoofdlijnen van de RIVM-berekeningen (§3.1), volgt een bespreking van de relevantie van de stikstofproblematiek (zowel ecologisch als juridisch) voor het Waddengebied (§3.2). In de afsluitende paragraaf bestaat aandacht voor de vraag welke actie nodig of gewenst is om de natuur in het Waddengebied beter te beschermen en de spanningen tussen natuur en sociaal-economische ambities te verkleinen (§3.3).

De stikstofproblematiek houdt velen in Nederland bezig maar hoe relevant is deze discussie voor het Waddengebied? Is er actie nodig, en zo ja, door wie? Om deze vragen te beantwoorden heeft de Waddenacademie het RIVM gevraagd om de neerslag (depositie) van stikstofverbindingen in het Waddengebied in kaart te brengen en duidelijkheid te geven over de belangrijkste bronnen. Deze analyse is in bijlage I integraal en ongewijzigd opgenomen. Om de consequenties van deze meetgegevens vervolgens te duiden en in de bredere maatschappelijke en juridische context te plaatsen, is deze notitie opgesteld. Daarbij ligt het accent op het Europese natuurbeschermingsrecht (EU Vogelrichtlijn en Habitatrichtlijn), al is de stikstofproblematiek ook zeer relevant voor de implementatie van de EU Kaderrichtlijn Water.Allereerst wordt in het inleidende hoofdstuk 1 uitgelegd wat stikstofdepositie is en wat de belangrijkste bronnen zijn van stikstofdepositie in Nederland (§1.1). Vervolgens wordt kort toegelicht waarom stikstofdepositie slecht is voor veel natuurwaarden (§1.2). In hoofdstuk 2 wordt toegelicht wat Natura 2000-gebieden zijn, welke Natura 2000-gebieden ‘stikstofgevoelig’ zijn (§2.1) en waarom een te hoge stikstofdepositie in deze gebieden zoveel juridische en maatschappelijke discussie veroorzaakt (§2.2). Ook wordt kort ingegaan op oplossingsrichtingen voor deze problematiek ((§2.3), al zijn deze nog volop in ontwikkeling en bestaan er nog veel vragen. In hoofdstuk 3 wordt vervolgens de vertaalslag gemaakt naar het Waddengebied. Na een bespreking van de hoofdlijnen van de RIVM-berekeningen (§3.1), volgt een bespreking van de relevantie van de stikstofproblematiek (zowel ecologisch als juridisch) voor het Waddengebied (§3.2). In de afsluitende paragraaf bestaat aandacht voor de vraag welke actie nodig of gewenst is om de natuur in het Waddengebied beter te beschermen en de spanningen tussen natuur en sociaal-economische ambities te verkleinen (§3.3).

Sinds 1 januari 2017 zetten veel actoren zich in voor een goede implementatie van de Wet natuurbescherming (Wnb). Daarbij is er veel aandacht voor de ‘passieve bescherming’: de verboden die de wet kent en de uitzonderingen daarop door middel van vergunningen, ontheffingen en vrijstellingen. Bijzonder van de Wet natuurbescherming is echter dat een extra accent wordt gelegd op ‘actieve bescherming’: maatregelen om de natuur de kans te geven zich te herstellen. Dit artikel bespreekt het belang van actieve bescherming en de belangrijkste instrumenten die de wet daarvoor biedt. Daarbij worden ter illustratie en inspiratie praktijkvoorbeelden geschetst. Op basis van deze verkenning van instrumenten en voorbeelden worden tot slot enkele rode draden beschreven.

Sinds 1 januari 2017 zetten veel actoren zich in voor een goede implementatie van de Wet natuurbescherming (Wnb). Daarbij is er veel aandacht voor de ‘passieve bescherming’: de verboden die de wet kent en de uitzonderingen daarop door middel van vergunningen, ontheffingen en vrijstellingen. Bijzonder van de Wet natuurbescherming is echter dat een extra accent wordt gelegd op ‘actieve bescherming’: maatregelen om de natuur de kans te geven zich te herstellen. Dit artikel bespreekt het belang van actieve bescherming en de belangrijkste instrumenten die de wet daarvoor biedt. Daarbij worden ter illustratie en inspiratie praktijkvoorbeelden geschetst. Op basis van deze verkenning van instrumenten en voorbeelden worden tot slot enkele rode draden beschreven.

In het kader van het PAS is voor het Natura 2000-gebied Wieden en Weerribben een gebiedsanalyse opgesteld. De gebiedsanalyse van 2017 geeft aan dat het voor bepaalde habitattypen en soorten waarvoor het gebied is aangewezen belangrijk is om verlandingsprocessen weer op gang te brengen. Deze processen zijn in het gebied nagenoeg stil komen te liggen, maar aangenomen wordt dat deze weer hersteld kunnen worden door het graven van petgaten. De gebiedsanalyse geeft aan dat in totaal 540 ha nieuwe petgaten in de komende beheerplanperiodes gerealiseerd moeten gaan worden. Erkend wordt dat parallel aan deze maatregelen ook de waterkwaliteit gaan verbeteren. Recent zijn deze maatregelen echter door de Provincie Overijssel ter discussie gesteld. Dit roept de vraag op welke status een gebiedsanalyse en de daarin opgenomen maatregelen hebben (paragraaf 2). Bij de bespreking van deze status komt ook aan de orde of het PAS en de daarop betrekking hebbende regelgeving tussentijdse (tijdens een beheerplanperiode) wijziging van deze maatregelen mogelijk maakt en welke voorwaarden daar dan voor gelden. Op basis van deze informatie wordt voorts een inschatting gemaakt of in de onderhavige situatie aan de betreffende regels wordt voldaan (paragraaf 3). Tot slot krijgt de vraag aandacht of tegen een besluit van de Provincie om maatregelen uit een gebiedsanalyse te vervangen een beroepsgang naar de rechter open staat (paragraaf 4).

In het kader van het PAS is voor het Natura 2000-gebied Wieden en Weerribben een gebiedsanalyse opgesteld. De gebiedsanalyse van 2017 geeft aan dat het voor bepaalde habitattypen en soorten waarvoor het gebied is aangewezen belangrijk is om verlandingsprocessen weer op gang te brengen. Deze processen zijn in het gebied nagenoeg stil komen te liggen, maar aangenomen wordt dat deze weer hersteld kunnen worden door het graven van petgaten. De gebiedsanalyse geeft aan dat in totaal 540 ha nieuwe petgaten in de komende beheerplanperiodes gerealiseerd moeten gaan worden. Erkend wordt dat parallel aan deze maatregelen ook de waterkwaliteit gaan verbeteren. Recent zijn deze maatregelen echter door de Provincie Overijssel ter discussie gesteld. Dit roept de vraag op welke status een gebiedsanalyse en de daarin opgenomen maatregelen hebben (paragraaf 2). Bij de bespreking van deze status komt ook aan de orde of het PAS en de daarop betrekking hebbende regelgeving tussentijdse (tijdens een beheerplanperiode) wijziging van deze maatregelen mogelijk maakt en welke voorwaarden daar dan voor gelden. Op basis van deze informatie wordt voorts een inschatting gemaakt of in de onderhavige situatie aan de betreffende regels wordt voldaan (paragraaf 3). Tot slot krijgt de vraag aandacht of tegen een besluit van de Provincie om maatregelen uit een gebiedsanalyse te vervangen een beroepsgang naar de rechter open staat (paragraaf 4).

Het ‘schrappen’ van Natura 2000-gebieden is niet mogelijk. Juridisch zou mogelijk zijn de instandhoudingsdoelstellingen van dergelijke gebieden te wijzigen. Of dit ecologisch zinvol is, is een andere vraag. Het is zeer onwaarschijnlijk dat dit wezenlijk zou bijdragen aan de oplossing van de stikstofcrisis. De oorzaken van deze crisis zijn te hoge stikstofdeposities en een inefficiënt en bureaucratisch Nederlands juridisch kader. Aan beide moet worden gewerkt.

Het begrip Gunstige Staat van Instandhouding kent een centrale plaats in het natuurbeschermingsrecht, zowel in de omschrijving van de doelen als in het gebieds- beschermingsrecht en het soortenbeschermingsrecht. Dit onderzoek beoogt meer helderheid te bieden over de betekenis van dit begrip. Hoewel het begrip mede aandacht zal krijgen vanuit de invalshoeken van verslaglegging, gebiedsbescherming en actieve soortenbescherming, ligt het accent in dit onderzoek op de betekenis van de term in het kader van het ‘passieve soortenbeschermingsrecht’. Daarbij gaat het voor de praktijk met name om de toepassing van het vereiste dat bij het beoordelen van ontheffingsaanvragen getoetst moet worden aan de voorwaarde dat “geen afbreuk [wordt] gedaan aan het streven de populaties van de betrokken soort in hun natuurlijke verspreidingsgebied in een gunstige staat van instandhouding te laten voortbestaan”. De GSvI-voorwaarde krijgt aandacht binnen de bespreking van een brede selectie van vragen over het begrip GSvI. Daarbij wordt steeds de aandacht primair op het internationale en vooral Europese recht gericht, om er vervolgens de nationale implementatie en jurisprudentie bij te betrekken.

Het begrip Gunstige Staat van Instandhouding kent een centrale plaats in het natuurbeschermingsrecht, zowel in de omschrijving van de doelen als in het gebieds- beschermingsrecht en het soortenbeschermingsrecht. Dit onderzoek beoogt meer helderheid te bieden over de betekenis van dit begrip. Hoewel het begrip mede aandacht zal krijgen vanuit de invalshoeken van verslaglegging, gebiedsbescherming en actieve soortenbescherming, ligt het accent in dit onderzoek op de betekenis van de term in het kader van het ‘passieve soortenbeschermingsrecht’. Daarbij gaat het voor de praktijk met name om de toepassing van het vereiste dat bij het beoordelen van ontheffingsaanvragen getoetst moet worden aan de voorwaarde dat “geen afbreuk [wordt] gedaan aan het streven de populaties van de betrokken soort in hun natuurlijke verspreidingsgebied in een gunstige staat van instandhouding te laten voortbestaan”. De GSvI-voorwaarde krijgt aandacht binnen de bespreking van een brede selectie van vragen over het begrip GSvI. Daarbij wordt steeds de aandacht primair op het internationale en vooral Europese recht gericht, om er vervolgens de nationale implementatie en jurisprudentie bij te betrekken.

The European Commission has finally abandoned the controversial plan to revise the EU Birds and Habitats Directives. In this opinion piece, we explain that this is good news for biodiversity in the EU and in the Netherlands.

The European Commission has finally abandoned the controversial plan to revise the EU Birds and Habitats Directives. In this opinion piece, we explain that this is good news for biodiversity in the EU and in the Netherlands.