Search

The COVID-19 pandemic started spreading around the globe towards the end of 2019. In this mostly autobiographical reflection on the effects of the pandemic, vision and seeing are used as metaphors to create a narrative discerning different reactions and perspectives in a local and wider context. This narrative is augmented by excerpts and paraphrasing of literature originating during previous disruptions and times of uncertainty. The author uses examples from the Second World War, the Soviet Union in the 1950s, the civil war in the Balkans in the 1980s, and 9/11. The article consists of four sections. First, some medical and epidemiological perspectives are provided; secondly, the author’s immediate milieu is described; thirdly, perspectives of places further afield are depicted, and lastly, a reflection on the pandemic and the future. The author concludes with thoughts on Christian faith, challenging believers to hold on and persevere, despite not seeing the final outcome of this disruption.&nbsp

In maart 2022 verscheen het SCP-rapport Buiten kerk en moskee, het derde deel in de reeks ‘religie in een pluriforme samenleving’. Het rapport had een ontnuchterende boodschap. Anders dan door sommigen langgehoopt, blijkt de religieuze opleving uit het begin van deze eeuw niet te beklijven. Om zicht te krijgen op de implicaties van dit SCP-rapport heeft het lectoraat Bezieling & Professionaliteit op 21 september 2022 een ‘reflectiekamer’ georganiseerd. In deze besloten studiebijeenkomst is met een groep van betrokken onderzoekers, docenten en practitioners op het gebied van religie, zingeving en onderwijs nagedacht over het rapport. Dit verslag is een vrije verwerking van de inzichten die tijdens die bijeenkomst zijn opgedaan. Het doel van dit verslag is om de daar ontwikkelde inzichten tot collectieve kennis te maken en te delen met de deelnemers van de bijeenkomst en een bredere groep belanghebbenden, in de hoop dat het behulpzaam is bij verdere strategische doordenking. De opbouw volgt hetzelfde patroon als de bijeenkomst: eerst worden ‘bevindingen die raken’ beschreven, vervolgens worden de ‘implicaties in professionele contexten’ gedeeld en ten slotte wordt ‘visie en handelingsperspectief’ geformuleerd.

In maart 2022 verscheen het SCP-rapport Buiten kerk en moskee, het derde deel in de reeks ‘religie in een pluriforme samenleving’. Het rapport had een ontnuchterende boodschap. Anders dan door sommigen langgehoopt, blijkt de religieuze opleving uit het begin van deze eeuw niet te beklijven. Om zicht te krijgen op de implicaties van dit SCP-rapport heeft het lectoraat Bezieling & Professionaliteit op 21 september 2022 een ‘reflectiekamer’ georganiseerd. In deze besloten studiebijeenkomst is met een groep van betrokken onderzoekers, docenten en practitioners op het gebied van religie, zingeving en onderwijs nagedacht over het rapport. Dit verslag is een vrije verwerking van de inzichten die tijdens die bijeenkomst zijn opgedaan. Het doel van dit verslag is om de daar ontwikkelde inzichten tot collectieve kennis te maken en te delen met de deelnemers van de bijeenkomst en een bredere groep belanghebbenden, in de hoop dat het behulpzaam is bij verdere strategische doordenking. De opbouw volgt hetzelfde patroon als de bijeenkomst: eerst worden ‘bevindingen die raken’ beschreven, vervolgens worden de ‘implicaties in professionele contexten’ gedeeld en ten slotte wordt ‘visie en handelingsperspectief’ geformuleerd.

Vier jaar lang onderzochten de CHE, Woord en Daad en Lelie Zorggroep antwoorden op de vraag: Hoe verbind je geloof met professioneel handelen? De opbrengsten van dit onderzoek en deze samenwerking zijn samengevat in dit magazine. Het magazine bevat bijdragen van diverse auteurs.

Vroeg in 2020 het 'n trou-venue in die Kaapstad-omgewing geweier dat twee vroue met mekaar trou op hul perseel. Dit sal inbreuk maak op hul eie geloofsoortuigings, het die eienaars beweer. Baie mense het ter ondersteuning van die optrede aangevoer dat die besigheid die reg van toegang tot die perseel mag voorbehou. Op grond van sekere inhoudsbevoegdhede wat spruit uit eiendomsreg, soos die bevoegdheid om toegang te weier op grond van geloofsoortuigings, het die eienaars vervolgens geargumenteer dat die uitsluiting regverdigbaar was. Eiendomsreg hou sekere belangrike bevoegdhede vir die eienaar in, soos om iemand van jou eiendom te kan uitsluit. Sommige mense sal redeneer dat 'n kontekstuele benadering vereis dat daar in spesifieke omstandighede bepaal word of - en tot watter mate - uitsluiting geregverdig is. Ander aanvaar dat die reg om mense uit te sluit absoluut en duidelik in reëls vasgevat is, en dat dit die basis van die reg tot eiendom vorm. Meer progressiewe eiendoms-teorieë bied normatiewe argumente wat die beperking van eiendomsreg ondersteun - soos dat menswaardigheid belangrik is, of dat uitsluiting in elk geval onderworpe is aan soveel ander voorwaardes dat 'n eenvoudige reeling van "bly uit!" nie neergelê kan word nie. AJ van der Walt voer egter aan dat eiendomsreg eintlik 'n beskeie sistemiese rol in die reg speel - soos dit hoort. Met ander woorde, in sommige gevalle word verskille wat handel oor eiendomsgebruik besieg deur eerder nie-eiendomsregte, soos die reg op lewe, menswaardigheid, gelykheid en vryheid van spraak, te beskerm. In hierdie gevalle speel eiendomsreg 'n beskeie of ondergeskikte rol. Daar is dikwels belangrike en sistemiese redes hoekom dergelike regte, wat nie regstreeks met eiendom verband hou nie, bo eiendomsregte beskerm moet word. Aan die hand van die bogenoemde teorie beoog hierdie artikel om die rol en plek van eiendomsregreëls te ondersoek in gevalle waar eienaars steun op die inhoudsbevoegdheid van uitsluiting op grond van geloofsoortuigings. Early in 2020, a wedding venue in the Cape Town area refused to allow two women to marry each other on their premises. This would infringe on their own religious beliefs, the owners maintained. Many argued in support of the business reserving the right of access to its premises. Thus, on the basis of certain entitlements arising from ownership, such as the power to exclude on the basis of religious beliefs, the owners argued that the exclusion was justifiable. Ownership ensures certain important entitlements for the owner, such as being able to exclude someone from your property. Some would argue that a contextual approach requires determining in specific circumstances whether - and to what extent - exclusion is justified. Others accept that the right to exclude people is absolutely and clearly enshrined in rules, and that it forms the basis of ownership. More progressive property theories offer normative arguments that support the restriction of property rights - such as, for example, that dignity is important, or that expulsion is in any case subject to so many other terms that a mere "keep out!" rule cannot simply be laid down. However, AJ van der Walt argues that property rights actually play a modest systemic role in law - as it should. In other words, in some cases, differences in property use should rather be resolved by protecting non-property rights, such as the right to life, human dignity, equality andfreedom of speech. In such instances, property rights play a modest or subordinate role. There are often important and systemic reasons why the abovementioned rights, which are not directly related to property, should be protected above property rights. Based on this theory, this article aims to investigate the role and place of property rules in cases where owners apply the rule of expulsion based on religious beliefs.

Wat heb je aan de Bijbel bij ingewikkelde vragen uit deze tijd? Bij onderwerpen als gender, duurzaamheid of religieus geweld? Op internet worden Bijbelteksten voor allerlei meningen gebruikt. Waar vind je dan houvast? In deze Bijbeluitgave is de tekst van de Bijbel, in de vertaling van de NBV21, samengebracht met betrouwbare inzichten, geschreven door 60 wetenschappers met liefde voor de Bijbel. Zo kun je als lezer zelf je mening vormen en vol vertrouwen in gesprek gaan over thema’s die ons allemaal raken.

Wat heb je aan de Bijbel bij ingewikkelde vragen uit deze tijd? Bij onderwerpen als gender, duurzaamheid of religieus geweld? Op internet worden Bijbelteksten voor allerlei meningen gebruikt. Waar vind je dan houvast? In deze Bijbeluitgave is de tekst van de Bijbel, in de vertaling van de NBV21, samengebracht met betrouwbare inzichten, geschreven door 60 wetenschappers met liefde voor de Bijbel. Zo kun je als lezer zelf je mening vormen en vol vertrouwen in gesprek gaan over thema’s die ons allemaal raken.

Philibert van Serooskerke (1537-1579), viscount of Zealand, steward of Zealand West of the Scheldt and governor of Bergen op Zoom was the chief administrator in Zealand for Philip II, king of Spain and lord of the Habsburg-Burgundian Netherlands. On the basis of a biographical study in historical context, this dissertation aims to bridge the gap between what is known about the motives of the Dutch Revolt’s initiators, and the contrasting attitude of a high-ranking civil servant who remains loyal to his sovereign and to the central administration of the Low Countries. The lord of Serooskerke is not a generally known figure in the political history of the early decades of the Dutch Revolt or Eighty Years’ War. European historiography of that era generally focuses on emperors and popes, queens and kings, admirals and field-marshals, statesmen and stadtholders. It describes the events caused by their schemes and ambitions, rivalry, relations, failures and successes in response to the spirit of the age. With reference to the Dutch Revolt, much has been written about the prominent vassals of Philip II, the grand seigneurs who rose against him and took the lead in the rebellion in its early phase: Hendrick van Brederode; the counts of Egmont, Horne, Montigny, Hoogstraten; the marquess of Bergen; and – last but not least – the prince of Orange, the king’s stadtholder or locum tenens in the provinces of Holland and Zealand. Particularly with regard to these two provinces, the motives and considerations of civil administrators were far less a subject of historical review, notwithstanding their crucial role. The administrators in charge were forced to choose between allegiance to their superior – the rebellious prince – and loyalty to their overlord the Spanish king, sovereign count of Holland and Zealand. Philibert van Serooskerke is a perfect example, because of his rank as viscount of Zealand and his functions of royal counsellor, steward, grand bailiff and supreme dike-reeve in Zealand West-of-Scheldt. His obligations are to keep law and order in this most important district of the province, covering more than half of its territory. It is his duty to supervise jurisdiction, prevent religious strife, and protect the king’s subjects from war, plunder and exploitation. He facilitates commerce and industry. In the case of Zealand in particular this means: keeping the waterways safe for international transport and trade. Access to the great European port of Antwerp must remain open, and reversely ‘nuestra salida al océano’ as the Spanish governor-general in Brussels frases it, has to be reconquered when blocked by rebellious forces. In addition, dike maintenance to safeguard the islands from storm surges and floods is an almost unbearable responsibility in times of war. Raising the money to finance the province’s obligations to its constituency on the one hand, and on the other to cover the growing needs of the central government, is not a very popular duty of a royal steward. During the last two years of his tenure, it may have appeared to him that siding with the king of Spain and remaining with the Roman faith had become contradictory to the interests and future welfare of his descendants. Nevertheless, he persisted in his task, secundum fidem et religionem, until this was no longer possible in 1578 because of his discharge from office by the States of Zealand then in power, acting in usurpation of the king’s rights. Philibert van Serooskerke passed away a year later, an exile in Antwerp and a devout Roman Catholic.

Philibert van Serooskerke (1537-1579), viscount of Zealand, steward of Zealand West of the Scheldt and governor of Bergen op Zoom was the chief administrator in Zealand for Philip II, king of Spain and lord of the Habsburg-Burgundian Netherlands. On the basis of a biographical study in historical context, this dissertation aims to bridge the gap between what is known about the motives of the Dutch Revolt’s initiators, and the contrasting attitude of a high-ranking civil servant who remains loyal to his sovereign and to the central administration of the Low Countries. The lord of Serooskerke is not a generally known figure in the political history of the early decades of the Dutch Revolt or Eighty Years’ War. European historiography of that era generally focuses on emperors and popes, queens and kings, admirals and field-marshals, statesmen and stadtholders. It describes the events caused by their schemes and ambitions, rivalry, relations, failures and successes in response to the spirit of the age. With reference to the Dutch Revolt, much has been written about the prominent vassals of Philip II, the grand seigneurs who rose against him and took the lead in the rebellion in its early phase: Hendrick van Brederode; the counts of Egmont, Horne, Montigny, Hoogstraten; the marquess of Bergen; and – last but not least – the prince of Orange, the king’s stadtholder or locum tenens in the provinces of Holland and Zealand. Particularly with regard to these two provinces, the motives and considerations of civil administrators were far less a subject of historical review, notwithstanding their crucial role. The administrators in charge were forced to choose between allegiance to their superior – the rebellious prince – and loyalty to their overlord the Spanish king, sovereign count of Holland and Zealand. Philibert van Serooskerke is a perfect example, because of his rank as viscount of Zealand and his functions of royal counsellor, steward, grand bailiff and supreme dike-reeve in Zealand West-of-Scheldt. His obligations are to keep law and order in this most important district of the province, covering more than half of its territory. It is his duty to supervise jurisdiction, prevent religious strife, and protect the king’s subjects from war, plunder and exploitation. He facilitates commerce and industry. In the case of Zealand in particular this means: keeping the waterways safe for international transport and trade. Access to the great European port of Antwerp must remain open, and reversely ‘nuestra salida al océano’ as the Spanish governor-general in Brussels frases it, has to be reconquered when blocked by rebellious forces. In addition, dike maintenance to safeguard the islands from storm surges and floods is an almost unbearable responsibility in times of war. Raising the money to finance the province’s obligations to its constituency on the one hand, and on the other to cover the growing needs of the central government, is not a very popular duty of a royal steward. During the last two years of his tenure, it may have appeared to him that siding with the king of Spain and remaining with the Roman faith had become contradictory to the interests and future welfare of his descendants. Nevertheless, he persisted in his task, secundum fidem et religionem, until this was no longer possible in 1578 because of his discharge from office by the States of Zealand then in power, acting in usurpation of the king’s rights. Philibert van Serooskerke passed away a year later, an exile in Antwerp and a devout Roman Catholic.

Hoewel het belang van een inclusieve arbeidsmarkt door beleidsmakers, werkgevers en werknemersgroot wordt geacht, blijken aspecten als gender, etniciteit, migratieachtergrond, geloof, seksuele oriëntatie, lichamelijke of psychische beperking nog altijd een rol te spelen in de kansen op een soepele in- en doorstroom op de Nederlandse arbeidsmarkt. Veel werkgevers kiezen, al dan niet bewust, in de praktijk liever voor iemand die lijkt op de bestaande ‘norm medewerker’, dan voor iemand wiens zichtbare of minder zichtbare kenmerken van dit bestaande normbeeld afwijken. Het streven naar meer inclusie staat hierdoor lang niet altijd garant voor een inclusieve werkomgeving. Kortom, organisaties willen diverser worden, maar in de praktijk lukt dat (nog) niet.

Hoewel het belang van een inclusieve arbeidsmarkt door beleidsmakers, werkgevers en werknemersgroot wordt geacht, blijken aspecten als gender, etniciteit, migratieachtergrond, geloof, seksuele oriëntatie, lichamelijke of psychische beperking nog altijd een rol te spelen in de kansen op een soepele in- en doorstroom op de Nederlandse arbeidsmarkt. Veel werkgevers kiezen, al dan niet bewust, in de praktijk liever voor iemand die lijkt op de bestaande ‘norm medewerker’, dan voor iemand wiens zichtbare of minder zichtbare kenmerken van dit bestaande normbeeld afwijken. Het streven naar meer inclusie staat hierdoor lang niet altijd garant voor een inclusieve werkomgeving. Kortom, organisaties willen diverser worden, maar in de praktijk lukt dat (nog) niet.

Jeugdleiders voerden in drietallen drie gesprekken over (1) hoe zij Jezus zien en hoe Hij heilzaam relevant is in hun leven, (2) wat zij hiervan belangrijk vinden dat jongeren ontdekken en hoe zij hen hierbij helpen en (3) hoe zij wat ze in de eerste twee gesprekken ontdekten kunnen versterken. Het voeren van de gesprekken werd door de deelnemers als bijzonder waardevol ervaren, ze willen dit vaker en met meer jeugdleiders doen. Om jongeren te helpen ontdekken hoe Jezus heilzaam kan zijn voor hun eigen leven, zien zij als belangrijkste werkzame factoren: Hun eigen geloof delen met de jongeren; Investeren in persoonlijke relaties met jongeren, dichtbij hun leefwereld blijven en een positieve sfeer creëren; De Bijbel kennen, hieruit leven en de Bijbel actueel en relevant maken voor jongeren. 4. Meer gebruik maken van de diversiteit in het team. De jeugdwerkorganisaties kunnen de jeugdleiders op al deze punten helpen met bewustwording, toerusting en (bekendheid met) materialen.

Mensen geloven verschillende dingen. Maar belangrijker nog, ‘geloven’ betekent voor de een iets anders dan voor de ander. De een hoort het eerste hoofdstuk van de Bijbel, het verhaal over de schepping in zes dagen, als een gedicht over het bestaan, vol verwondering en dankbaarheid, en een bevestiging van ons levensritme met de zevende dag, de sabbat, als dag van rust. Anderen zijn het gaan lezen alsof het een wetenschappelijke theorie is, en raken in een strijd gewikkeld met de biologie, geologie, en sterrenkunde. Wat mij betreft is het opvatten van geloof als wetenschappelijke kennis of politiek-maatschappelijke instructie, op gezag van goddelijke openbaring, een moderne misvatting. Geloof als geloof in exotische, achterhaalde, of politieke waarheidsclaims lijkt het dominante beeld van religie in de media te zijn geworden. Doet dat recht aan de aard van geloofsovertuigingen? In deze bijdrage gaat het over geloof als overtuigingen, dat wat er gezegd wordt, maar ook over het gebruik van religieuze verhalen en rituelen om het leven vorm te geven, geloof als taal.

Mensen geloven verschillende dingen. Maar belangrijker nog, ‘geloven’ betekent voor de een iets anders dan voor de ander. De een hoort het eerste hoofdstuk van de Bijbel, het verhaal over de schepping in zes dagen, als een gedicht over het bestaan, vol verwondering en dankbaarheid, en een bevestiging van ons levensritme met de zevende dag, de sabbat, als dag van rust. Anderen zijn het gaan lezen alsof het een wetenschappelijke theorie is, en raken in een strijd gewikkeld met de biologie, geologie, en sterrenkunde. Wat mij betreft is het opvatten van geloof als wetenschappelijke kennis of politiek-maatschappelijke instructie, op gezag van goddelijke openbaring, een moderne misvatting. Geloof als geloof in exotische, achterhaalde, of politieke waarheidsclaims lijkt het dominante beeld van religie in de media te zijn geworden. Doet dat recht aan de aard van geloofsovertuigingen? In deze bijdrage gaat het over geloof als overtuigingen, dat wat er gezegd wordt, maar ook over het gebruik van religieuze verhalen en rituelen om het leven vorm te geven, geloof als taal.

Mensen geloven verschillende dingen. Maar belangrijker nog, ‘geloven’ betekent voor de een iets anders dan voor de ander. De een hoort het eerste hoofdstuk van de Bijbel, het verhaal over de schepping in zes dagen, als een gedicht over het bestaan, vol verwondering en dankbaarheid, en een bevestiging van ons levensritme met de zevende dag, de sabbat, als dag van rust. Anderen zijn het gaan lezen alsof het een wetenschappelijke theorie is, en raken in een strijd gewikkeld met de biologie, geologie, en sterrenkunde. Wat mij betreft is het opvatten van geloof als wetenschappelijke kennis of politiek-maatschappelijke instructie, op gezag van goddelijke openbaring, een moderne misvatting. Geloof als geloof in exotische, achterhaalde, of politieke waarheidsclaims lijkt het dominante beeld van religie in de media te zijn geworden. Doet dat recht aan de aard van geloofsovertuigingen? In deze bijdrage gaat het over geloof als overtuigingen, dat wat er gezegd wordt, maar ook over het gebruik van religieuze verhalen en rituelen om het leven vorm te geven, geloof als taal.

In 2020 deed de Protestantse Kerk via diepte-interviews onderzoek naar de missionaire 'mindset' van haar predikanten en kerkelijk werkers. Met veertig van hen (aselect gekozen) werden gesprekken gevoerd, met daarbij ruime aandacht voor theologische thema's. In dit artikel wordt verslag gedaan van met name dit theologische deel van het onderzoek. Vooral drie thema's komen daarbij aan de orde: het mogelijk unieke van de christelijke traditie in vergelijking met andere religieuze of seculiere zingevingskaders, de persoon van Jezus in de (missionaire) communicatie en tenslotte de invulling van soteria en haar tegenhanger 'verloren gaan'. Aansluitend worden de uitkomsten van het onderzoek in een breder kader geplaatst en reflecteert de auteur op enkele uitkomsten. Het integrale onderzoeksverslag is ook op deze site te vinden.

Het artikel zoomt in op de persoonlijke missionaire zoektocht van een Amsterdamse pionier, Maarten Vogelaar (1987). Die zoektocht is uitdagend en confronterend. Vanzelfsprekendheden redden het niet, het roer moet telkens weer om. Zelfredzame en gelukkige studenten blijken niet te zitten wachten op het Evangelie. Dat is confronterend. Op een eerlijke wijze doet de pionier verslag van zijn creatieve zoektocht onder jonge mensen in Amsterdam.

Het artikel zoomt in op de persoonlijke missionaire zoektocht van een Amsterdamse pionier, Maarten Vogelaar (1987). Die zoektocht is uitdagend en confronterend. Vanzelfsprekendheden redden het niet, het roer moet telkens weer om. Zelfredzame en gelukkige studenten blijken niet te zitten wachten op het Evangelie. Dat is confronterend. Op een eerlijke wijze doet de pionier verslag van zijn creatieve zoektocht onder jonge mensen in Amsterdam.

Practice what you preach kan een confronterend motto zijn. Dat ontdekte ik hardhandig toen ik naast mijn promotieonderzoek ook onderwijstaken had in de opleiding bestuurskunde. Daar bevond ik mij in de prettige omstandigheid een mastervak mede te kunnen vormgeven dat direct gerelateerd was aan mijn onderzoek. Zo nu en dan zag ik zelfs kans om expliciet noties uit de christelijke traditie een plek te geven in mijn beschouwingen over de collegestof. Geloof en vak werden zo verbonden en zowel ikzelf als de studenten leken daar wel plezier in te hebben. Toch haperde er iets fundamenteel, zo bleek uit een cursusevaluatie.

Practice what you preach kan een confronterend motto zijn. Dat ontdekte ik hardhandig toen ik naast mijn promotieonderzoek ook onderwijstaken had in de opleiding bestuurskunde. Daar bevond ik mij in de prettige omstandigheid een mastervak mede te kunnen vormgeven dat direct gerelateerd was aan mijn onderzoek. Zo nu en dan zag ik zelfs kans om expliciet noties uit de christelijke traditie een plek te geven in mijn beschouwingen over de collegestof. Geloof en vak werden zo verbonden en zowel ikzelf als de studenten leken daar wel plezier in te hebben. Toch haperde er iets fundamenteel, zo bleek uit een cursusevaluatie.

Binne diverse samelewings speel die verhouding tussen godsdiens en reg 'n belangrike rol. Hierdie bydrae beoog om enkele historiese kontoere te omlyn en eventueel in verband te bring met 'n paar relevante sistematiese opmerkings. Tradisionele samelewings is ongedifferensieerd maar het in Griekeland daarin geslaag om die Atheense polis (stad-staat) te ontwikkel. Die grondmotief van materie en vorm het rigting gegee aan die ontwikkeling van die Griekse kultuur wat aanvanklik deur die materiemotief beheers is en later onder leiding van die vorm-motief ontwikkel het. Die natuurgodsdienste is opgevolg deur die natuurreligie van vorm, maat en harmonie waarin die Olimpiese Gode 'n vername rol gespeel het. Gedurende die 5de eeu voor Christus het die nosies van geregtigheid en orde 'n meer beperkte juridiese betekenis verkry, verbandhoudende met wat ons vandag as positiewe reg waardeer. Weliswaar het Protagoras die hunkering na die onverganklike gerelativeer. Ten spyte van sy nominalisties-individualistiese benadering het Protagoras nogtans gemeen dat die polis 'n kulturele vorm aan individue verskaf. Die kulturele omraming wat langs dié weg verkry is, word gekonstitueer deur gehoorsaamheid aan die juridiese wette van die polis. Antieke Griekeland en die Middeleeue het afstand geneem van die nominalisties-individualistiese erfenis deur aansluiting te vind by die holistiese of universalistiese siening van godsdiens, reg en samelewing. Die aanvanklike betekenis van die terme logos (begrip) en nomos (wet) is gegee in die betekenis van reg in 'n juridiese sin, hoewel die kosmiese reikwydte van die term logos die juridiese betekenis daarvan by verre oorskry. Ontwikkelinge binne die Romeinse reg het die vierde eeu radikaal gewysig in 'n tweevoudige sin. Die uitbreiding van die Romeinse Ryk het gelei tot die ontstaan van die ius gentium om regsvoorsiening vir die nie-Romeine in die Romeinse Ryk te maak. Die toenemende groei van die Christendom het gelei tot die daaropvolgende stryd tussen kerk en staat. Die kulminasiepunt van die stryd tussen kerk en staat is bereik met die uitreiking van die befaamde Pouslike Dekreet, die Unam Sanctam in 1302, waarvolgens daar geen saligheid buite die Roomse Pontiff is nie. Die daaropvolende differensiëring van kerk en staat teen die einde van die Middeleeue en die Renaissance het daartoe gelei dat die staat die oorhand verwerf het. Desnietemin het nóg teoretiese weergawes nóg praktiese staatkundige ontwikkelinge effektief daarin geslaag om owerheidsgesag in te perk en godsdiensvryheid te verseker. Die Eerste Amendement van die Amerikaanse Grondwet betrek godsdiensvryheid maar het in publieke skole gefaal waar Darwin nie gekritiseer mag word en Christelike oortuigings uitgeban is. Die betekenis van die onderskeiding tussen die regsaspek en geloofsaspek van die werklikheid beklee 'n sleutelposisie in die laaste gedeelte van hierdie bydrae. Na 'n bespreking van die juridiese funksie van kerk en staat word rekenskap gegee van persoonlike geloofsvryheid sowel as van kollektiewe godsdiensvryheid wat afhanklik is van die struktuurverskil tussen die volgende regsfere: die domein van die publieke reg, die burgerlike privaatreg en die nieburgerlike privaatreg. Laasgenoemde betref die interne bevoegdheidsfere van die niestaatlike samelewingsvorme. Hierdie ontleding is deurslaggewend afhanklik van die modale soewereiniteit in eie kring van die regs- en geloofsaspekte van die werklikheid, wat as waarborg dien vir die wedersyde samehang en onherleibaarheid van hierdie aspekte. Hierdie aspekte dien ook as waarborg vir die interne kompetensiesfere van geloofs-verbande en staatsverbande deur die kwalifiserende rolle in elk te vervul - die kwalifiserende geloofsaspek in die geval van godsdienstige groeperinge en die kwalifiserende juridiese aspek in die geval van die staat as regsverband. The relationship between religion and law plays a crucial role within diverse societies. In this contribution some historical contours will be outlined and eventually related to a few relevant systematic remarks. Traditional societies are undifferentiated but in Greece some succeeded in developing the Athenian polis (city state). The basic motive of matter and form gave direction to Greek culture, initially dominated by the matter motive and later on by the form motive. The religions of nature were succeeded by the cultural religious motive of form, measure and harmony in which the Olympic Gods played a key role. The notions of justice and order obtained a more restricted juridical meaning during the 5th century B.C. related to what we today associate with positive law. However, Protagoras relativised the yearning towards what is considered to be immutable. Yet, despite his nominalistic-individualistic inclination Protagoras still viewed the polis as the formative cultural power shaping individuals. The cultural form thus obtained is constituted by obedience to the jural laws of the polis. Ancient Greece and Medieval conceptions departed from the nominalistic-individualistic legacy by continuing a universalistic or holistic view of religion, society and law. The initial meaning of the terms logos (concept) and nomos (law) is found in the meaning of law in a jural sense, although the cosmic scope of the term logos by far exceeded its juridical meaning. Developments within Roman Law were radically transformed during the fourth century in a twofold way. The expansion of the Roman empire gave rise to the ius gentium in order to make provision for the legal position of non-Romans within the Roman empire. At the same time Christianity surfaced and provided a starting point for the development of the subsequent Medieval contest between church and state. The culmination point of this struggle between church and state, religion and law, was reached when it was declared in the famous papal Bull, Unam Sanctam (1302) that there is no salvation outside the Roman Pontiff. The subsequent differentiation between church and state since the late Medieval era and the Renaissance moved towards a situation where the state acquired the upper hand. However, neither theoretical accounts nor the actual rise of the modern idea of the just state succeeded effectively to limit state power and secure religious freedom. More recently, the first Amendment of the USA Constitution secures religious freedom but sadly failed in guaranteeing academic (conviction) freedom at public schools. The significance of distinguishing between the jural aspect and the faith aspect of reality occupies a key position in the last part of our analysis. After a discussion of the jural function of both church and state, an account is given of personal freedom of faith as well as collective religious liberty which depends on the structural difference between public law, civil private law and non-civil private law (i.e. the internal sphere of competence of non-political societal entities). This analysis crucially depends upon the modal sphere-sovereignty of the jural and certitudinal aspects of reality, guaranteeing their mutual coherence and irreducibility. These aspects also guarantee the internal legal spheres of competence of collective faith communities and collective state communities, by respectively acknowledging the qualifying role of the faith aspect in the case of religious communities and the qualifying role of the jural aspect in the case of states.

Al zo’n tweeduizend jaar vindt het christelijk geloof zijn weg door de geschiedenis. Dat mag best bijzonder heten en het ging ook lang niet altijd vanzelf. Vaak liftte het christendom mee op kerkelijke of politieke macht. Vaak ook vond het geloof nieuwe beddingen in nieuwe culturele contexten, op zoek naar nieuwe dragers van de goede boodschap, waarbij die laatste soms ook van kleur kon verschieten. Ook onze tijd kent zijn eigen context, zijn eigen bedding en zijn eigen dragers van het geloof. Maar soms lijkt het of in onze tijd de bedding is opgedroogd. Voor velen is het een geloof een wereldvreeemd verhaal geworden, dat duidelijk aan geloofwaardigheid heeft ingeboet. In deze bijdrage verkennen we vanuit een drietal invalshoeken wat er met het geloofsverstaan van onze dagen aan de hand zou kunnen zijn en zoeken we met behulp van de theologie van Eberhard Jüngel naar een uitweg uit de beschreven impasse.

In 2020 deed de Protestantse Kerk via diepte-interviews onderzoek naar de missionaire 'mindset' van haar predikanten en kerkelijk werkers. Met veertig van hen (aselect gekozen) werden gesprekken gevoerd, met daarbij ruime aandacht voor theologische thema's. In dit artikel wordt verslag gedaan van met name dit theologische deel van het onderzoek. Vooral drie thema's komen daarbij aan de orde: het mogelijk unieke van de christelijke traditie in vergelijking met andere religieuze of seculiere zingevingskaders, de persoon van Jezus in de (missionaire) communicatie en tenslotte de invulling van soteria en haar tegenhanger 'verloren gaan'. Aansluitend worden de uitkomsten van het onderzoek in een breder kader geplaatst en reflecteert de auteur op enkele uitkomsten. Het integrale onderzoeksverslag is ook op deze site te vinden.

Religie is in onze tijd een verschijnsel dat op de grens lijkt te bivakkeren van goed en kwaad. Voor de één is religie verbonden met ‘bevrijding’ en ‘het goede leven’, voor de ander staat religie voor onderdrukking, aanslagen en terrorisme. Tegelijk neigen we er in het GL-onderwijs steeds meer toe een neutrale positie in te nemen en leerlingen vooral zélf hun mening te laten vormen ten aanzien van geloof en religie. Maar doen we hen daarmee niet tekort? Is er niet meer te zeggen over goed en kwaad, zin en onzin, op het terrein van geloof en religie?

Religie is in onze tijd een verschijnsel dat op de grens lijkt te bivakkeren van goed en kwaad. Voor de één is religie verbonden met ‘bevrijding’ en ‘het goede leven’, voor de ander staat religie voor onderdrukking, aanslagen en terrorisme. Tegelijk neigen we er in het GL-onderwijs steeds meer toe een neutrale positie in te nemen en leerlingen vooral zélf hun mening te laten vormen ten aanzien van geloof en religie. Maar doen we hen daarmee niet tekort? Is er niet meer te zeggen over goed en kwaad, zin en onzin, op het terrein van geloof en religie?

Dit themanummer is het eerste in een serie van drie themanummers van verschillende theologische tijdschriften over ‘heil in de 21ste eeuw’. Hoe kan het Evangelie van Jezus Christus goed nieuws worden en heilzaam zijn voor mensen van nu? Op allerlei fronten wordt gezocht naar communicatieve vertolkingen. Dat is een weg van vallen en opstaan, want veel vanzelfsprekende patronen en wegen werken niet meer. Bijdragen in dit themanummer van Inspirare (2020, jrg. 3, nr. 2) komen van de hand van Stefan Paas, Gert-Jan Roest, Anneke Kloosterman-van der Sluys, Harm Jan Terwel en Sake Stoppels. Een volgend themanummer in de serie van drie is Kerk en Theologie jrg 72, 2021, nr. 3. Een derde themanummer zal in 2022 of 2023 verschijnen in het tijdschrift Theologia Reformata.

Dit themanummer is het eerste in een serie van drie themanummers van verschillende theologische tijdschriften over ‘heil in de 21ste eeuw’. Hoe kan het Evangelie van Jezus Christus goed nieuws worden en heilzaam zijn voor mensen van nu? Op allerlei fronten wordt gezocht naar communicatieve vertolkingen. Dat is een weg van vallen en opstaan, want veel vanzelfsprekende patronen en wegen werken niet meer. Bijdragen in dit themanummer van Inspirare (2020, jrg. 3, nr. 2) komen van de hand van Stefan Paas, Gert-Jan Roest, Anneke Kloosterman-van der Sluys, Harm Jan Terwel en Sake Stoppels. Een volgend themanummer in de serie van drie is Kerk en Theologie jrg 72, 2021, nr. 3. Een derde themanummer zal in 2022 of 2023 verschijnen in het tijdschrift Theologia Reformata.

Nederlandse versie: Hoe staat het ervoor met de pioniersplekken die vanuit de Protestantse Kerk gestart zijn? Dit rapport geeft u een indruk. In deze tussenstand staan niet de cijfers centraal, maar zoomen we in op wat pionieren betekent in de concrete levens van mensen. We hebben onderzoek gedaan naar de sociale relaties en geloofsontwikkeling van bezoekers van pioniersplekken. Eerst zetten we op een rij waar nu pioniersplekken actief zijn, hoeveel mensen er betrokken zijn en waarom plekken soms ook weer stoppen. English version: What is the state of affairs of the pioneering spots that have been started by the Protestant Church? This report gives an impression. This state of affairs is not about the numbers. Instead we will focus on what pioneering means concretely in the lives of people. We have done research into social relations and religious development of visitors of pioneering spots. First, we list the pioneering spots which are active now, how many people are involved in them and why spots are sometimes discontinued.

Nederlandse versie: Hoe staat het ervoor met de pioniersplekken die vanuit de Protestantse Kerk gestart zijn? Dit rapport geeft u een indruk. In deze tussenstand staan niet de cijfers centraal, maar zoomen we in op wat pionieren betekent in de concrete levens van mensen. We hebben onderzoek gedaan naar de sociale relaties en geloofsontwikkeling van bezoekers van pioniersplekken. Eerst zetten we op een rij waar nu pioniersplekken actief zijn, hoeveel mensen er betrokken zijn en waarom plekken soms ook weer stoppen. English version: What is the state of affairs of the pioneering spots that have been started by the Protestant Church? This report gives an impression. This state of affairs is not about the numbers. Instead we will focus on what pioneering means concretely in the lives of people. We have done research into social relations and religious development of visitors of pioneering spots. First, we list the pioneering spots which are active now, how many people are involved in them and why spots are sometimes discontinued.

In 2019 is onderzoek gedaan onder mensen die actief betrokken zijn bij een pioniersplek. In totaal zijn er 42 mensen geïnterviewd op 12 verschillende plekken. Wat brengt pionieren teweeg in mensenlevens? Daar wilden we graag een indruk van krijgen. Specifiek is er gekeken naar de invloed van de pioniersplek op de geloofsontwikkeling en op het sociale leven van mensen.

In 2019 is onderzoek gedaan onder mensen die actief betrokken zijn bij een pioniersplek. In totaal zijn er 42 mensen geïnterviewd op 12 verschillende plekken. Wat brengt pionieren teweeg in mensenlevens? Daar wilden we graag een indruk van krijgen. Specifiek is er gekeken naar de invloed van de pioniersplek op de geloofsontwikkeling en op het sociale leven van mensen.

In this article, it is indicated that the Protestant teaching of the so-called second and third use of the moral law is not confirmed by Romans 3:31’s statement: “Do we then overthrow the law by this faith? By no means! On the contrary, we uphold the law.” After looking at developments concerning the study of the role of the Torah that indicated a descriptive view rather than a prescriptive view thereof in Israel’s history, until a change to a more prescriptive view during the Persian period and thereafter, the relationship of faith and Torah in the Canonical Pentateuch came under scrutiny. Following this, new developments regarding Paul and the law were considered. Paul’s statement in Romans 3:31 was then examined in the context of Romans 2–4. After establishing the fact that this verse cannot be used to confirm the ongoing relevance of the law for the New Testament Christian concerning the knowledge of sin and rule for Christian living, it was tested against Galatians 3:12, which seems to contradict the findings on Romans 3:31. It was concluded that Paul indeed indicates that the truth of justification through faith is confirmed by the Torah itself and therefore the so-called second and third use of the moral law cannot be confirmed by Romans 3:31. Some implications of this conclusion are finally highlighted.