Search

Philosophy of Fashion (1905) by Georg Simmel, while often noted in historical and artistic studies, was not paid much attention. It is not an essay on fashion artifacts, but in fact a critique of modern society profiled in terms of the phenomenon of fashion. The aim of this article is to reconstruct the dualisms on which the social phenomenon of fashion is founded, and then to draw attention to concepts that may, however, be of interest to an art historian. They are primarily the elementary terms “art”, “mimesis” and “style”, strongly rooted in tradition, which Simmel understood specifically, as well as other concepts, not obvious from the point of view of art history or even aesthetics, and useful from the perspective of philosophical aesthetics and performance e.g. tragedy, energy, mystery, jealousy, shame, thing, ornament. It seems that Simmel feels not only the social, but also the artistic and aesthetic (especially sensual) complexity of fashion, but his lack of interest in understanding fashion as art prevents him from fully exploring and using it. Filozofia mody (1905) Georga Simmla w opracowaniach historyczno-artystycznych jest wprawdzie często odnotowywana, ale nie poświęca się jej wiele uwagi. Nie jest to bowiem esej o artefaktach mody, a w istocie sprofilowana pod kątem zjawiska mody krytyka społeczeństwa nowoczesnego. Celem tego artykułu jest rekonstrukcja dualizmów, na których ufundowane jest społeczne zjawisko mody, a następnie zwrócenie uwagi na pojęcia mogące jednak zainteresować historyka sztuki. Są nimi przede wszystkim silnie zakorzenione w tradycji elementarne terminy „sztuka”, „mimesis” i „styl”, swoiście przez Simmla rozumiane, jak też inne pojęcia, nieoczywiste z punktu widzenia historii sztuki czy nawet estetyki, a przydatne z perspektywy estetyki filozoficznej i performatyki, np. tragedia, energia, tajemnica, zazdrość, wstyd, rzecz, ozdoba. Wydaje się, że Simmel czuje nie tylko społeczną, ale i artystyczno-estetyczną (zwłaszcza sensualną) złożoność mody, ale brak zainteresowania modą jako rodzajem sztuki nie pozwala mu tego w pełni wyeksplikować i wykorzystać.

Na kartach tej książki podjęto rozważania nad kilkunastoma wątkami z historii filozofii, nauki, techniki i kultury, aby na tej podstawie sformułować w każdej kategorii wnioski bardziej spekulatywne, ogólne, ponad umownymi granicami epok i systemów filozoficznych, dokonać refleksji szerszej, bardziej systemowej, która pozwoli dostrzec w monograficznych tematach treści ukryte poniżej monograficznej analizy albo zagadnienia widoczne dopiero w szerszej perspektywie czasu i przestrzeni. Taka analiza to dodatkowa korzyść z pracy nad konkretnymi zagadnieniami. Ponadto tego typu rozważania mają charakter bardziej filozoficzny niż samo tylko przedstawienie jakiegoś problemu i jego analiza źródłowa. Każdy rozdział rozpoczyna się od postawienia problemu, a następnie jest omawiana natura rozważanych zagadnień oraz istotne wątki historiozoficzne, które można przy takiej okazji podjąć. Daną kwestię dyskutuje się na odpowiednim poziomie ogólności, zawsze jednak w kontekście ścisłych informacji historycznych i szczegółów z danej dziedziny wiedzy, niezbędnych do jednoznacznego rozważenia postawionych problemów. Zachowano tu wysoką świadomość metodologiczną i warsztatową, jasność argumentacji i konsekwencję w zakresie terminologii. Wspólnym mianownikiem prezentowanych w tym tomie rozważań są czasy różnych przełomów, granice epok, teorii, wiedzy, refleksji, a więc istotne przemiany istniejących w kulturze ujęć rzeczywistości. Część zebranych tekstów to prace naukowe, analityczne, pozostałe są albo przekładami ważnych opracowań innych badaczy, albo też bardziej swobodnymi ujęciami rozważanej tematyki, o charakterze eseju. Różnorodność ta ma za zadanie wzbogacić książkę, uczynić ją żywą, wielowątkową i barwną. Pojęcie przełomu nie jest każdorazowo nacechowane pozytywnie. W trakcie badań może się okazać, że bywały przełomy pozytywne, rozwojowe, zmieniające na lepsze jakiś aspekt cywilizacji, życia albo spekulatywnych wyników refleksji ludzkiej, ale mogą się też zdarzyć przełomy negatywne, rodzaj regresu, porzucenia dotychczasowych wartości na rzecz opinii, zachowań albo wzorców gorszych, mniej wartościowych, szkodliwych. Tego typu uwagi zostały zamieszczone w prezentowanych tekstach. Niniejsza książka składa się z 14 rozdziałów zgrupowanych w dwóch częściach. Wprowadzono ciągłą numerację rozdziałów w obu częściach tomu, aby ułatwić orientację w książce i podkreślić jej integralność mimo wielości omawianych tematów. W części pierwszej są rozważane rozmaite zagadnienia dotyczące okresu od starożytności do czasów nowożytnych, część druga zaś jest poświęcona wątkom należącym do tematyki współczesnej. On the pages of this book we consider over a dozen threads from the history of philosophy, science, technology and culture, and on this basis formulate more general conclusions in each category, beyond the conventional limits of epochs and philosophical systems. This makes it possible to draw general speculative conclusions from the examined material, and allows more systemic reflection, which helps uncover in the individual topics further content hidden underneath the monographic analysis or issues visible only in a broader perspective of time and space. Such an analysis is an additional advantage of the previous work on specific issues. In addition, such considerations will be more philosophical than a mere presentation of a given problem and its source analysis. Each chapter begins with the statement of a problem, followed by a discussion on the nature of the issues under consideration and the relevant historiosophical topics that can be addressed with regard to them. A given issue will be discussed at an appropriate level of generality, but always taking into account accurate historical information and details from a given field of knowledge necessary for unambiguous consideration of the issues raised. High methodological awareness, clarity of argumentation and terminological consistency should be the primary characteristics of this research. The common denominator of the discussions in this volume are various turning points, the limits of epochs, theories, knowledge, reflection, that is, significant shifts in how reality is presented in culture. Some of the following texts are academic and analytical works, whereas the others are either translations of important studies by other researchers, or have the form of essays presenting more casual perspective on the subject under consideration. This diversity is intended to enrich the book, make it lively, multifaceted and colorful. Due to the multitude of issues raised, bibliographic references are included in footnotes included separately in each text. Footnotes are not equally abundant and frequent throughout the volume. The concept of a turning point does not always imply a positive evaluation. The research may reveal that some turning points were positive, progressive events, changing some aspect of civilization, life or results of human reflection for the better, but some may be negative in nature, a kind of regression leading to the abandonment of the existing values in favour of opinions, behaviors or standards, that are inferior, less valuable, and harmful. Observations of this kind are to be found in the included texts. The book consists of 14 chapters divided into two parts. Continuous numbering of chapters in both parts of the volume has been introduced to facilitate orientation in the book and emphasize its integrity, despite the variety of topics discussed. In the first part, we consider various issues from antiquity to modern times, while the second part is devoted to contemporary topics.

Wilhelm Feldman - pisarz, publicysta, krytyk literacki, działacz i myśliciel polityczny, legendarny redaktor krakowskiej "Krytyki", był inicjatorem i uczestnikiem wielu młodopolskich dyskusji. Artykuł jest próbą rekonstrukcji podstawowych idei i intuicji obecnych w głównych pracach historycznych Feldmana i pomniejszych szkicach. Autor twierdzi, że mają one charakter filozoficzny i tworzą spójne stanowisko. Jego filozofia łączy inspiracje romantyczne z pozytywistycznym programem pracy u podstaw oraz z elementami socjalizmu niepodległościowego, stanowiąc ważny element myśli filozoficznej polskiego modernizmu w Galicji. Wilhelm Feldman - a writer, publicist, literary critic, activist and political thinker, legendary editor of "Krytyka" in Kraków - was also an initiator and participant in many Young Poland discussions. The article is an attempt to reconstruct the basic ideas and intuitions present in Feldman’s major historical works and minor sketches. The author argues that they are philosophical in nature and form a coherent position. His philosophy combines romantic inspirations with the positivist programme of organic work and with elements of independence socialism, constituting an important element in the philosophical thought of Polish modernism in Galicia.

Artykuł podejmuje problem kultury w ujęciu wybranych filozofów rosyjskich: S. Franka, L. Szestowa, M. Bierdiajewa, W. Rozanowa, W. Iwanowa, B. Wyszesławcewa, S. Bułgakowa, M. Gerszenzona. Prezentacja i towarzysząca jej analiza w głównej mierze skupiają się na kwestiach aksjologicznych. Podejmowane są między innymi takie problemy, jak: teorie kultury, stosunek wartości do historii, miejsce wartości w kulturze, relacje między wartościami, człowiek (sc. życie ludzkie) a świat wartości. Ujęcie wielogłosowości, na którą składają się oddzielne głosy poszczególnych myślicieli, pozwala na bardziej szczegółowe spojrzenie na problem kultury rosyjskiej pierwszej połowy XX wieku, a także może stanowić przyczynek do ogólnej teorii kultury, a zwłaszcza filozofii kultury. The article discusses the problem of culture as it was understood by selected Russian philosophers: S.L. Frank, L.I. Shestov, N.A. Berdyaev, V.V. Rozanov, V.I. Ivanov, B.P. Vysheslavtsev, S.N. Bulgakov, and M.O. Gershenzon. The presentation and the related analyses mainly focus on the axiological assumptions. The issues investigated here include theories of culture, the relationship of value and history, the place of value in culture, the relations between values, and finally the human being (sc. human life) versus the world of values. This polytonal approach encompassing separate voices of the specific thinkers makes it possible to take a more detailed look at the problem of Russian culture in the first half of the twentieth century, and may contribute to the general theory of culture, and particularly to philosophy of culture.

Wprowadzenie Tom Filozofia kultury, wydany w ramach serii Dydaktyka Filozofii, ukazuje człowieka jako twórcę kultury, choć wprost podejmuje wątki należące do wszystkich jej wymiarów, czyli nauki, sztuki, moralności i religii. Akcent postawiono na odsłonięcie istoty samego zjawiska kultury, jej społecznych uwarunkowań, a także jej relacji do cywilizacji, a nade wszystko jej współczesnych przemian. Równie istotnym elementem obecnego tomu jest ukazanie specyfiki działalności artystycznej, a także – choćby tylko skromnie – zjawiska techniki. Część pierwsza, zatytułowana: „Pytania o istotę kultury, cywilizacji, sztuki i techniki”, skupia się najpierw na prezentacji specyfiki nauk podejmujących szeroko pojęte zjawisko kultury, możliwie w całym jego bogactwie oraz uwarunkowaniach historycznych i społecznych. Uwzględnia nie tylko filozoficzny wymiar rozważań, lecz także ten właściwy naukom szczegółowym zajmującym się tą tematyką. Osiągnięcia tych ostatnich mogą bowiem, a nawet powinny, być zasadnie i owocnie wykorzystane przez filozofa, nie tylko w odniesieniu do takich konkurencyjnych wobec nich nauk jak antropologia kulturowo-społeczna, etnologia, kulturoznawstwo czy semiotyka kultury, ale też np. psychologia, socjologia, pedagogika i teologia kultury, a nawet wskazując na biologiczne podstawy kultury. Stąd też zaprezentowano status metodologiczny, sposób ujęcia tytułowej problematyki i zakres podejmowanych tematów przez nauki filozoficzne, humanistyczne i społeczne oraz o sztuce i technice. Część poświęconą omówieniu specyfiki nauk o kulturze wieńczą dwie wypowiedzi doświadczonych wykładowców tytułowej problematyki. Ważnym wymiarem części pierwszej tego antropologicznie ugruntowanego tomu jest przybliżenie intelektualnego fundamentu kultury oraz różnych przejawów transcendencji, jaka się ujawnia w rozmaitych formach kultury, zwłaszcza współczesnej The volume Philosophy of Culture, published as part of the Didactic of Philosophy series, shows man as the creator of culture, although it directly takes up threads belonging to all its dimensions, i.e. science, art, morality and religion. The emphasis was placed on revealing the essence of the phenomenon of culture itself, its social determinants, as well as its relation to civilization, and above all to its contemporary transformations. An equally important element of the present volume is the presentation of the specificity of artistic activity, as well as - even if only modestly - the phenomena of technology. The first part, entitled: "Questions about the essence of culture, civilization, art and technology", first focuses on the presentation of the specificity of sciences dealing with the broadly understood phenomenon of culture, possibly in all its richness and historical and social conditions. It takes into account not only the philosophical dimension of considerations, but also the one specific to specific sciences dealing with this subject. The achievements of the latter may, and even should, be justified and fruitfully used by a philosopher, not only in relation to such competing sciences as cultural and social anthropology, ethnology, cultural studies or cultural semiotics, but also e.g. psychology, sociology, pedagogy and theology of culture, and even pointing to the biological foundations of culture. Hence, the methodological status, the approach to the subject matter and the scope of topics taken up by philosophical, humanities and social sciences as well as art and technology are presented. The part devoted to the specificity of cultural sciences is crowned with two statements by experienced lecturers on the subject matter. An important dimension of the first part of this anthropologically grounded volume is the presentation of the intellectual foundation of culture and various manifestations of transcendence, which is manifested in various forms of culture, especially contemporary ones.

Tekst stanowi próbę interpretacji powieści Pierścienie Saturna w kontekście metafizyki obrazu. Autor skupia się na roli, jaką w dziele Sebalda odgrywają zdjęcia i co ich znaczenie konstytuuje zarówno w warstwie narracyjnej samej powieści, jak i idei obrazu w ogóle. Punkt wyjścia rozważań stanowi figura okna jako nieprzekraczalnego obrazu (szibbolet), jej konotacje metafizyczne i hermeneutyczne oraz znaczenie w kontekście szeroko pojętej filozofii kultury. Muniak examines the metaphysics of the image in W.G. Sebald’s The Rings of Saturn. His focus is on the role of photographs and what constitutes their meaning in the novel’s narrative layer and in the notion of the image in general. The point of departure is the figure of the window as an image that cannot be transgressed (a shibboleth), its metaphysical and hermeneutic connotations as well as its meaning in the context of a broadly understood philosophy of culture.

Rozdział stanowi przeglądowe, historyczno-informacyjne studium poświęcone filozoficznej refleksji o kulturze w czasach niemieckiego oświecenia. The historical chapter “Philosophical Reflections on Culture During the German Enlightenment” aims to provide an informative overview.

1. Celem autora artykułu jest pokazanie otwarcia na wiarę w koncepcji Stefana Szumana. 2. Metodologia. Autor posłużył się historiograficzną metodą analizy dokumentu. 3. Główne wyniki analizy. Autor ukazuje następujące problemy filozoficzne (metafizyczne, etyczne) i pedagogiczne (wychowawcze): cnotę wiary i niecnotę ateizmu oraz argumenty Stefana Szumana dotyczące między innymi: relacji człowiek-Bóg, relacji rozumu i wiary, prawa człowieka do wiary i do zbawienia. Cytaty do analizy zaczerpnięto z publikowanych dzieł Szumana, zarówno tych pisanych przed wojną lub w jej trakcie, jak i opublikowanych po II wojnie światowej. Autor pokazał także wpływ pewnych pomysłów Stefana Szumana (1889-1972) na Karola Wojtyłę (1920-2005), uczestnika jego uniwersyteckiego seminarium z antropologii filozoficznej (tj. charakterologii, czyli personalizmu) w 1949 roku w Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. 4. Ograniczenia wyników analizy. Artykuł może być przyczynkiem do dyskusji nad miejscem wiary w humanistyce. Ograniczenia dotyczą odniesienia do koncepcji Stefana Szumana. 5. Implikacje praktyczne. Wyniki analiz można zastosować w dyskusji jako racjonalne argumenty na rzecz większej obecności wiary w humanistyce. 6. Implikacje społeczne. Wyniki analiz mogą odnosić się do pedagogów. 7. Oryginalność artykułu (nowa wartość, nowość). Artykuł jako pierwszy w dziejach pokazuje źródłowo i na przykładach koncepcję wiary i otwarcia na Boga u Stefana Szumana. 1. The goal of this article is to present the openness to belief in Stefan Szuman's thinking. 2. Methodology. The author uses the historiographical method. 3. The main results of the analysis. The author discusses the following philosophical (metaphysical and ethical) and pedagogical (educational) issues: the virtue of belief (the virtue of faith) and the non-virtue of atheism (the un-virtue of atheism), and Szuman's arguments concerning, among other things, the relation between man and God, the relation between belief (faith) and reason, and the relations of human rights to belief (faith) and to salvation. Quotations for the analysis have been taken from Szuman's published works, written before, during or after World War II. The author also presents the influence of Szuman's ideas on Karol Wojtyła (1920-2005), who was a participant in his 1949 university seminar on philosophical anthropology (i.e.: "characterology," or personalism) at the Jagiellonian University in Krakow. 4. Limitations of the analysis. This article encourages further discussion of the place of belief (faith) in the Humanities, albeit the discussion is limited to the ideas of Stefan Szuman. 5. Practical implications. The results of the analysis may be used as a rational argument for the greater presence of belief (faith) in the Humanities. 6. Social implications. The results of the analysis are of value to teachers. 7. The originality of the article (new value, novelty). The paper is the first to present a primary source and example-based discussion of Stefan Szuman's ideas regarding belief and openness to God.

Przegląd Artystyczno-Literacki, ukazujący się w Toruniu od marca 1992 do września 2002 roku był miesięcznikiem związanym z kręgami artystów oraz historyków literatury. Powstanie pisma kulturalnego zmobilizowało toruńską elitę do współpracy z tytułem, który skupiał w redakcji przedstawicieli dziedzin humanistycznych. Zabieg ten wpisywał się również w ogólną tendencję, jaka dominowała w Polsce w latach 90.; po zdecentralizowaniu produkcji wydawniczej, małe ojczyzny chciały włączyć się w działalność kulturalną. Początkowo Przegląd; był skromnym dodatkiem do Flisa;, skupionym na żywej relacji z artystycznej rzeczywistości. Opisywano wydarzenia i zjawiska literackie, teatralne, plastyczne, muzyczne czy też filozoficzne. Kolejne przemiany formalne oraz zmiana redaktora naczelnego, którym w 1997 roku został Lech Witkowski, sprawiły że miesięcznik stał się pismem hermetycznym, naukowym. Nie zaprzestano jednak na łamach PAL-u publikowania tekstów prozatorskich, dramatów oraz poezji. Nowa forma Przeglądu wzbudzała kontrowersje, a pogłębiające się kłopoty finansowe sprawiły, że Witkowski zrezygnował z prowadzenia miesięcznika. Funkcję redaktora naczelnego znów przejął Strzyżewski. Sytuacja finansowa pisma nie poprawiała się, Urząd Wojewódzki wycofał się z dotowania tytułu. Artystyczno-literackie pismo, poruszające na swych łamach zarówno zagadnienia teoretyczne i historyczne, zostało zawieszone.

Tekst dotyczy prac prof. Stefana Szumana (1889-1972), polskiego pedagoga i psychologa i jego aksjologicznej koncepcji pedagogiki kultury. Autor przedstawia wybrane wyniki badań nad Szumanowską teorią edukacyjno-artystyczną. The text concerns works by prof. Stefan Szuman (1889-1972), the Polish pedagogue (educator) and psychologist and his axiological conception of pedagogy of culture. The author presents the research into Szuman's artistic and educational theory.

Tom ma na celu przedstawienie rosyjskiej filozofii kultury oraz filozofii kultury rosyjskiej, z uwzględnieniem odrębności podejmowanej problematyki oraz formy wypowiedzi charakteryzujących ową refleksję. Od chwili swych narodzin filozofia w Rosji stanowiła dziedzinę o nieprecyzyjnie określonym terytorium, rozwijającą się na pograniczu myśli polityczno-społecznej, twórczości artystycznej oraz myśli religijnej. Jednym z jej istotnych pojęć pozostawało i pozostaje pojęcie kultury, którego analiza, koncentrując się częstokrotnie na elementach określających specyfikę samej kultury rosyjskiej, dotyczyła również tego, co stanowi jej wartość powszechną, czego efektem pozostawały ogólne teorie kultury, istotne z punktu widzenia nie tylko humanistyki rosyjskiej, lecz także humanistyki światowej. Właśnie ten obszar refleksji rosyjskiej – koncentrujący się na fenomenie kultury i jego przejawach – stanowi zasadniczy przedmiot zainteresowania autorów zamieszczonych w prezentowanym tomie tekstów This article presents the fragment of discussion about Leo Tolstoy’s critic of culture. It is concerned on ideas of some Russian philosophers from the first half of the XXth Century: N.A. Berdyaev, S.N. Bulgakov, S.L. Frank, S.I. Hessen, L. Shestov and P.B. Struve. Author wants to analyze such problems as: the origins of Tolstoy’s negation of culture, culture as religious and social problem, culture and Christianity, nihilism and asceticism, domination of ethics in Tolstoy’s life and thoughts, Tolstoy’s idea of “simplification/barbarisation”. These problems, which Tolstoy has formulated with unusual radicalism, would be examined by presentation of the arguments of the Tolstoy’s critical commentators which try to defend a culture against one of the biggest creators of cultural values.

Oddajemy do rąk Czytelników tom pt. Komunikologia. Teoria i praktyka komunikacji poświęcony jednej z najbardziej dynamicznie rozwijających się dziedzin nauk społecznych i humanistycznych, jaką jest komunikologia. Jest to już trzeci tom serii wydawniczej Wydawnictwa Naukowego Instytutu Filozofii UAM – „Biblioteka Komunikacji Społecznej”. Zebraliśmy w nim prace kilkunastu czołowych polskich teoretyków komunikacji reprezentujących najważniejsze rodzime ośrodki badawcze. Istnieje wiele różnych określeń stosowanych w odniesieniu do refleksji teoretycznej poświęconej zjawiskom komunikacyjnym: teoria komunikacji, nauka o komunikacji, filozofia komunikacji, a na obszarze nauki anglojęzycznej communication czy communication studies. Zdecydowaliśmy się na użycie terminu „komunikologia”, ponieważ jest on coraz częściej i z coraz lepszym uzasadnieniem stosowany zarówno w Polsce jak i na świecie. Niniejsza praca jest pierwszą w Polsce monografią, w której tytule znalazło się właśnie słowo „komunikologia”. Szczególnie ważne jest to, że owo określenie (komunikologia) wyraża coraz powszechniejszą ambicję ukształtowania refleksji nad komunikacją w ramach inter-i transdyscyplinarnej, ale jednak przede wszystkim samodzielnej dyscypliny naukowej. Nie sposób zaprzeczyć, że od lat czterdziestych i pięćdziesiątych ubiegłego wieku namysł teoretyczny nad komunikacją dokonuje się już nie „na marginesie” lub „przy okazji” uprawiania innych dyscyplin nauki, lecz zyskuje coraz większy stopień złożoności, a tym samym – autonomii metodologicznej. W pierwszym okresie jej istnienia obecność rozmaicie rozumianej nauki o komunikacji zaznaczała się tylko jako subdyscyplina innych nauk bądź poprzez.

The paper addresses history of German journal „Logos. Internationale Zeitschrift für Philosophie der Kultur”. I discuss its genesis and principles (internationalism, criticism, pluralism). Establishing „Logos” was a decisive attack on the entire positivist, materialistic and mechanicist way of thinking of 19th century. The most important task of the journal was realisation of the postulate of building a scientific philosophy of culture. I refer also to the „Logos” later drift towards Nazism, which led to journal’s collapse.

Publikacja jest dostępna na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska. Pewne prawa zastrzeżone na rzecz autora. Zezwala się na wykorzystanie publikacji zgodnie z licencją – pod warunkiem zachowania niniejszej informacji licencyjnej oraz wskazania autora jako właściciela praw do tekstu. Treść licencji jest dostępna na stronie http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/pl/ The book contributes to the debate over the issue of the disciplinary status of Communication Studies, which theorizes the Communication Practice. The author attempts to develop an original stance which may be the first step towards the creation of an autonomous Communication Discipline. The work may be also considered a proxy dialogue with Robert T. Craig and his concept of placing the research of communication within the framework of a practical discipline. The attempt to indicate what conditions would enable the Communication Studies to become autonomous is based on the assumption that the studies may only become an independent academic discipline when their basic research subject (i.e. the process of communication) is constituted outside the existing fields of science – when a communication ontology is specified. It requires a redefinition of the research perspective and a modification of the understanding of the relation between theory and practice. Therefore the treatise is mainly concerned with two issues: 1) communication understood as an activity specific to people; 2) considerations over the relative process – discipline of communication – regarded as one of the practical disciplines. In other words, the subject of the work is not the communication process itself, but the system of its scrutiny, a somewhat autonomous discipline, which provides a framework for theorizing the Communication Process (understood as a form of social practice). Such assumptions entail three main aims of the work. They include: 1) displaying the historical and cultural sources of the contemporary approaches to the notion of communication; 2) presentation of the theoretical concepts of Robert T. Craig as a means of dealing with the “lack of communication between the theorists of communication” – metatheory of communication research as a philosophical-methodological foundation of the discipline of communication; 3) demonstrating the philosophical implications stemming from assuming the communication studies to be a practical discipline. The book is not an attempt to delineate and categorize any forms of theorizing of the communication process. It is an endeavour to indicate such a way of conducting research of the relative subject which would serve “a purpose”. The first chapter is devoted to the cultural and historical sources of the contemporary approaches to the notion of communication. It deals with the issues which mainly concern our understanding of the process of communication as an activity specific to people. The chapter focuses on the development and the origin of our understanding of the communication processes and presents two basic approaches towards them: the transmission and the constitutive one. This part of the treatise also contains a presentation of the work’s assumptions and defines its scope. The author uses the Shannon-Weaver transmission model to show that the research of the process of communications may not be limited to the category of transmission, which nevertheless may not be discarded altogether. Its limits need to be overcome while the model should be included in the constitutive approach. In this context it introduces the understanding of the process of communication as a kind of a practice – in its social and individual aspect. The second chapter is devoted to the deliberations over the disciplinary status of the communication studies and presents tentative terminology which may help to constrain the “terminological chaos” found in communication research. Additionally, the main research perspectives of the communication studies are reconstructed on the basis of the work of Juergen Habermas and Arthur P. Bochner. The third chapter begins with a presentation of the origin of the differentiation between practical and theoretical disciplines as well as the sources of the American researcher’s concepts. The introduction of the terminology developed by Thomas Kuhn and transposed to humanities is used to describe what a practical discipline is. It is done by means of two exemplars: the study of the rhetoric and the methodology developed by Abraham Kaplan. An analysis of the practical disciplines’ assumptions precedes the introduction of the differentiation between the first- and the second-order practical disciplines. It is followed by a presentation of basic methodological assumptions of any practical disciplines – according to both Robert T. Craig as well as Polish philosophical thought. The final chapter builds on the first three parts. Based on the research on: communication as a practice, the practical research, communication as a practical discipline, and introducing the Craigian scheme of constituting the research field of the discipline of communication (by means of the critical-deductive and the critical-inductive way), I indicate the conditions which need to be applied to the process of communication in order for it to be perceived as a fundamental subject of analysis of an independent field of science. The considerations included in this book are meant not only to provide basic answers, but also to pose questions – as this is the only way to deliberately and rationally construct a field of public discourse and establish (negotiate) a common view of the world. Celem tej książki jest próba wskazania podstawowych warunków niezbędnych do wypracowania filozoficznego gruntu dla refleksji nad procesem komunikacji oraz rozważań nad statusem dyscyplinarnym odnośnej refleksji. Realizacja tego przedsięwzięcia wymaga już na wstępie postawienia jasnej i wyraźnej tezy głoszącej, iż refleksja nad procesem komunikacji dopiero wtedy może osiągnąć status autonomicznej dyscypliny akademickiej, gdy będzie uprawiana w perspektywie praktycznej jako jedna z dyscyplin praktycznych. Źródłem postawienia takiej tezy jest niezgoda na sposób ujmowania odnośnej refleksji i jej statusu w ramach nauk(i) o komunikacji. Mowa mianowicie o sytuacji, w której głosimy istnienie samodzielnej dyscypliny naukowej reflektującej nad procesem komunikacji jedynie na bazie założenia, iż wiele subdyscyplin w ramach swoich badań podejmuje zagadnienie komunikacji międzyludzkiej. Brak akceptacji powyższej przesłanki wynika przede wszystkim z braku podejmowania w ramach nauki o komunikacji samoświadomej refleksji metodologicznej, co powoduje natomiast utrzymywanie się wielu sprzecznych poglądów i twierdzeń. To, co badacze określają mianem refleksji komunikacyjnej bądź komunikologicznej, nie stara się szukać swojego ugruntowania. Nie chodzi oczywiście o jakieś transcendentalne, poza­ kulturowe warunki istnienia praktyk komunikacyjnych, lecz o metodyczną refleksję nad sposobem istnienia komunikacji w ramach kultury oraz refleksji nad narzędziowym charakterem odnośnych praktyk. Książka ta włącza się w trwającą dyskusję dotyczącą problemu dyscyplinarności badań nad komunikacją. Dla polskiego Czytelnika, który nie miał sposobności zapoznania się z publikacjami anglojęzycznymi na ten temat, umiejscowienie tej kwestii na „mapie współczesnej myśli humanistycznej” może być problematyczne, gdyż wśród polskich badaczy podejmujących explicite problem praktyk komunikacyjnych w ramach nauki o komunikacji ciężko odnaleźć nie tylko odniesienie do tego zagadnienia, ale przede wszystkim próbę nawiązania świadomej dyskusji. Emanuel Kulczycki

Artykuł przedstawia krytyczną filozofię Ernsta Cassirera oraz przyświecającą jej wielowymiarowość, która pozwala związać policzalną metodologię nauk ścisłych z niepoliczalną metodologią nauk humanistycznych. W tekście podejmuję zadanie przedstawienia myśliciela jako neokantysty postępującego zarówno matematyczno-przyrodoznawczą drogą Kanta, jak i antynaturalistyczną ścieżką Geistesgeschichte, co przystaje do wizerunku Cassirera filozofa a zarazem historyka filozofii, który buduje autorski projekt filozofii kultury. Wskazuję również na ważną dla Cassirera, kwestię historycznej świadomości Wilhelma Diltheya, która dopuszcza interpretację problemu człowieka w kontekście – jak pisze Paczkowska-Łagowska – "historycznej ciągłości tradycji"., Diametros, No 29 (2011)

The purpose of the present paper is to suggest a philosophical basis for reflection about communication and considerations about disciplinary status of this reflection. The article is an attempt at showing conditions which have to be fulfilled to achieve non-institutional autonomization of communication research. The most important conclusion that is drawn here is that the process of communication must be seen (by researchers) as existing in a culturally objective way (intersubjective).

Zbiór esejów. Agnieszka Uziębło

Projekt Operacyjny Polska Cyfrowa POPC.02.03.01-00-0039/18

Mikołaj Bierdiajew dowodził, że filozofia kończy się wtedy, gdy filozof nie mówi już "coś", lecz mówi tylko "o czymś". Współczesne wysiłki w dziedzinie filo-zofii zmierzają w dużej mierze w kierunku historii filozofii, interpretacji dziejów i odczytywania wielkich filozofii z przeszłości, czyniąc z myślenia filozoficznego widownię nawrotów, powrotów i przypomnień. Tylko nieliczni zastępują myślenie historyczne i rolę tłumaczy żywą myślą filozoficzną. Postawa taka jest wyraźnie widoczna w twórczości filozoficznej A. L. Zachariasza, którego działalność na polu filozofii nie ogranicza się do historii filozofii, lecz jest przede wszystkim realizacją własnego stanowiska teoretycznego i programu badawczego. Jego filozoficzna twórczość już dzisiaj stanowi istotny wkład do współczesnej filozofii podejmując próbę sformułowania nowej możliwości uprawiania filozofii. Niezbywalną zasługą prac A. L. Zachariasza jest jednak nie tylko odwaga do podejmowania problemów filozoficznych, lecz przede wszystkim chęć wyznaczenia przez niego nowej perspektywy teoretycznej dla filozofii. I chociaż prace te mogą wzbudzać dyskusje i polemiki, to jednak w zamyśle teoretycznym zmierzają w kierunku stworzenia i ugruntowania nowego stanowiska teoretycznego nazywanego anatelizmem.

Kultura jako system reguł interpretacji kulturowej oraz norm wyznaczających wartości jest wiodącym tematem filozofii ekologii. Konsumpcjonizm to problem, wokół którego obraca się szereg zasadniczych propozycji teoretycznych ekofilozofów. Formułowane przez nich stanowiska różnią się jednak pod wieloma względami. Zasadnicza linia podziału przebiega między ujęciem eko-moralistów i poglądami filozoficznych eko-ekonomi- stów. Pierwsi dążą do zmian w kulturze na drodze rozpoznania dziejowych przesłanek współczesnej postaci kultury. Wszystko co z nich wyrasta, jest tu traktowane jako przekleństwo dzisiejszej doby, jak zło, od którego trzeba uwolnić świat. Wysuwane przez nich listy są jednak bardzo niejednolite, a propozycje - sprzeczne. Drudzy zmierzają do przeobrażenia kultury za sprawą reformy gospodarki. Na ogół są zwolennikami ekorozwoju. Sam ekorozwój rozumieją jednak trojako. W efekcie wysuwają trzy różne wizje kultury ekologicznej. Projekt Operacyjny Polska Cyfrowa POPC.02.03.01-00-0039/18