Search

Binnen de huidige nationale en Europese context wijzen de resultaten van deze evaluatie uit dat het Nederlandse Mestbeleid in een beslissende fase is gekomen. De hoge concentraties van nitraat in grondwater zijn aanzienlijk gedaald, maar blijven in uitspoelingsgevoelige gronden boven de Europese doelstelling van 50 mg/l. De bodembelasting met stikstof zal daar nog met tientallen kg per hectare omlaag moeten voordat de doelen zijn gehaald. De landbouw heeft weliswaar de bodembelasting met fosfaat vanaf 1997 met 30% omlaag gebracht, maar de ophoping van fosfaat in de bodem gaat door. Hierdoor is de fosfaatbelasting van sloten en beken door de landbouw niet afgenomen. De MINAS-verliesnormen, de beleidsdoelen, zijn in hoge mate bereikt, evenwichtsbemesting echter nog niet. Het stelsel van Dierrechten was effectief omdat de grotere en vitale intensieve veehouderijbedrijven hun mestproductie hierdoor niet konden laten groeien. Het Europese Hof heeft zich in oktober 2003 tegen MINAS uitgesproken. Inmiddels heeft het kabinet besloten om MAO in 2005 en MINAS in 2006 af te schaffen. Nederland zal in 2008, wanneer het derde Actieprogramma voor implementatie van de Europese Nitraatrichtlijn afloopt, het nitraatprobleem moeten hebben opgelost. Doorrekening van een beleidsvariant met een gebruiksnorm van 105 kg/ha fosfaat op grasland en 85 kg/ha op bouwland, en gebruiksnormen voor stikstof van 170 kg/ha op bouwland en 250 kg/ha op grasland, laat zien dat in 2030 op ongeveer 20% van het landbouwareaal, niet wordt voldaan aan de 50 mg/l nitraatdoelstelling.Ook brengen deze varianten de fosfaatophoping niet tot stilstand en ontstaat een landelijk mestoverschot van 4-14 miljoen kg fosfaat.

Door het mestbeleid zijn de stikstof- en fosfaatoverschotten op landbouwbedrijven in Nederland tot 2001 afgenomen. Vanaf 2001 stabiliseren de overschotten. De kwaliteit van de bodem is gelijk gebleven of verslechterd. De kwaliteit van het grondwater is tot 2002 verbeterd, daarna globaal gelijk gebleven. De kwaliteit van oppervlaktewater is verbeterd, al is het voor de periode na 2001 niet duidelijk wat hiervan de reden is. Doordat meer meststoffen (stikstof en fosfaat) worden toegediend dan voor gewasgroei nodig is, ontstaan overschotten. Hierdoor wordt het milieu belast. Het RIVM heeft de invloed van deze overschotten op de kwaliteit van bodem, grond- en oppervlaktewater nabij landbouwbedrijven onderzocht. In het mestbeleid is tot op heden sprake van een fosfaatoverschot op de bodem. Hierdoor is de fosfaatverzadingsgraad van landbouwgronden de afgelopen jaren verder toegenomen. Inmiddels is meer dan 56 procent van de landbouwgronden verzadigd met fosfaat. De Europese norm voor nitraat in het grondwater op landbouwbedrijven wordt nog niet overal gehaald. In klei- en veengebieden is de gemiddelde nitraatconcentratie lager dan de Europese norm. In zand- en lossgebieden wordt deze norm gemiddeld nog overschreden. De concentraties stikstof en fosfaat in het oppervlaktewater blijven dalen, al neemt de daling ten opzichte van eerdere jaren wel af. Meer dan de helft van de locaties (57 procent) in regionale wateren voldoet aan de norm (Maximaal Toelaatbaar Risico) voor fosfaat. Circa 34 procent van de locaties voldoet aan deze norm voor stikstof.

Effecten van verschillende varianten van verliesnormen op aquatische ecosystemen zijn geevalueerd. Verliesnormen voor N van 300 - 40 kg ha-1, afhankelijk van het bodemtype en landgebruik, en voor P van 40 -1 kg P2O5 ha-1 jaar-1 (equivalent aan 17.5 - 0.4 kg P ha-1 jaar-1) werden gebruikt in de berekeningen. Een keten van modellen werd gebruikt om de effecten van de varianten op belasting en concentratie in het oppervlaktewater (rivieren, beken, sloten, meren en kustwateren) te bepalen. Verlaging van N- en P-verliesnormen resulteren in een verlaging van de belasting van het oppervlaktewater en de concentratie daarin. Echter, de gemiddelde vermindering van de concentraties is relatief laag in vergelijking met de vermindering van de verliesnormen. Redenen daarvoor zijn: (i) de verlaging a N-verliesnormen is minder in gebieden waar de belasting van het water hoog is, (ii) P-belasting van het oppervlaktewater word primair bepaald door de P-status van de bodem, en slechts indirect door de P-verliesnormen, en (iii) kwel van N- en P-rijk grondwater uit bodemlagen van marien oorsprong draagt aanzienlijk bij tot de belasting van het oppervlaktewater. Verlagen van de verliesnormen gecombineerd met aanvullende maatregelen (baggeren, doorspoelen en vermindering van de belasting door andere bronnen) zijn nodig om de ecologische toestand van het oppervlaktewater te verbeteren.

Door het mestbeleid zijn de stikstof- en fosfaatoverschotten op landbouwbedrijven in Nederland tot 2001 afgenomen. Vanaf 2001 stabiliseren de overschotten. De kwaliteit van de bodem is gelijk gebleven of verslechterd. De kwaliteit van het grondwater is tot 2002 verbeterd, daarna globaal gelijk gebleven. De kwaliteit van oppervlaktewater is verbeterd, al is het voor de periode na 2001 niet duidelijk wat hiervan de reden is. Doordat meer meststoffen (stikstof en fosfaat) worden toegediend dan voor gewasgroei nodig is, ontstaan overschotten. Hierdoor wordt het milieu belast. Het RIVM heeft de invloed van deze overschotten op de kwaliteit van bodem, grond- en oppervlaktewater nabij landbouwbedrijven onderzocht. In het mestbeleid is tot op heden sprake van een fosfaatoverschot op de bodem. Hierdoor is de fosfaatverzadingsgraad van landbouwgronden de afgelopen jaren verder toegenomen. Inmiddels is meer dan 56 procent van de landbouwgronden verzadigd met fosfaat. De Europese norm voor nitraat in het grondwater op landbouwbedrijven wordt nog niet overal gehaald. In klei- en veengebieden is de gemiddelde nitraatconcentratie lager dan de Europese norm. In zand- en lossgebieden wordt deze norm gemiddeld nog overschreden. De concentraties stikstof en fosfaat in het oppervlaktewater blijven dalen, al neemt de daling ten opzichte van eerdere jaren wel af. Meer dan de helft van de locaties (57 procent) in regionale wateren voldoet aan de norm (Maximaal Toelaatbaar Risico) voor fosfaat. Circa 34 procent van de locaties voldoet aan deze norm voor stikstof.

Binnen de huidige nationale en Europese context wijzen de resultaten van deze evaluatie uit dat het Nederlandse Mestbeleid in een beslissende fase is gekomen. De hoge concentraties van nitraat in grondwater zijn aanzienlijk gedaald, maar blijven in uitspoelingsgevoelige gronden boven de Europese doelstelling van 50 mg/l. De bodembelasting met stikstof zal daar nog met tientallen kg per hectare omlaag moeten voordat de doelen zijn gehaald. De landbouw heeft weliswaar de bodembelasting met fosfaat vanaf 1997 met 30% omlaag gebracht, maar de ophoping van fosfaat in de bodem gaat door. Hierdoor is de fosfaatbelasting van sloten en beken door de landbouw niet afgenomen. De MINAS-verliesnormen, de beleidsdoelen, zijn in hoge mate bereikt, evenwichtsbemesting echter nog niet. Het stelsel van Dierrechten was effectief omdat de grotere en vitale intensieve veehouderijbedrijven hun mestproductie hierdoor niet konden laten groeien. Het Europese Hof heeft zich in oktober 2003 tegen MINAS uitgesproken. Inmiddels heeft het kabinet besloten om MAO in 2005 en MINAS in 2006 af te schaffen. Nederland zal in 2008, wanneer het derde Actieprogramma voor implementatie van de Europese Nitraatrichtlijn afloopt, het nitraatprobleem moeten hebben opgelost. Doorrekening van een beleidsvariant met een gebruiksnorm van 105 kg/ha fosfaat op grasland en 85 kg/ha op bouwland, en gebruiksnormen voor stikstof van 170 kg/ha op bouwland en 250 kg/ha op grasland, laat zien dat in 2030 op ongeveer 20% van het landbouwareaal, niet wordt voldaan aan de 50 mg/l nitraatdoelstelling.Ook brengen deze varianten de fosfaatophoping niet tot stilstand en ontstaat een landelijk mestoverschot van 4-14 miljoen kg fosfaat.

Effecten van verschillende varianten van verliesnormen op aquatische ecosystemen zijn geevalueerd. Verliesnormen voor N van 300 - 40 kg ha-1, afhankelijk van het bodemtype en landgebruik, en voor P van 40 -1 kg P2O5 ha-1 jaar-1 (equivalent aan 17.5 - 0.4 kg P ha-1 jaar-1) werden gebruikt in de berekeningen. Een keten van modellen werd gebruikt om de effecten van de varianten op belasting en concentratie in het oppervlaktewater (rivieren, beken, sloten, meren en kustwateren) te bepalen. Verlaging van N- en P-verliesnormen resulteren in een verlaging van de belasting van het oppervlaktewater en de concentratie daarin. Echter, de gemiddelde vermindering van de concentraties is relatief laag in vergelijking met de vermindering van de verliesnormen. Redenen daarvoor zijn: (i) de verlaging a N-verliesnormen is minder in gebieden waar de belasting van het water hoog is, (ii) P-belasting van het oppervlaktewater word primair bepaald door de P-status van de bodem, en slechts indirect door de P-verliesnormen, en (iii) kwel van N- en P-rijk grondwater uit bodemlagen van marien oorsprong draagt aanzienlijk bij tot de belasting van het oppervlaktewater. Verlagen van de verliesnormen gecombineerd met aanvullende maatregelen (baggeren, doorspoelen en vermindering van de belasting door andere bronnen) zijn nodig om de ecologische toestand van het oppervlaktewater te verbeteren.

This study explores the effects of a number of variants for target N and P surpluses on the ecological state (eutrophication) of surface waters for the purpose of informing policy-makers. Surpluses of N and P indcate the difference between inputs via purchased fertilisers, animal feed and animal manure, and N and P outputs via crop and animal products as well as export of animal manure. Target surpluses of N from 300 to 40 kg per ha per year, depending on soil type and land use, and of P from 40 to 1 kg P2O5 per ha per year (equivalent to 17.5 to 0.4 kg of P per ha per year), were examined. A sequence of models has been used to explore the effects of variants of target N and P surpluses on the discharge of N and P from agricultural activities to surface waters, and on N and P concentrations in rivers, freshwater lakes, streams, ditches and the marine coastal zone. The results indicate that lowering target N and P surpluses will decrease the discharge of N and P from agricultural activities into surface waters and also the N and P concentrations in these waters. However, the mean decrease in N and P concentrations in surface waters is relatively low (less than proportional), given the relatively high mean decreases in target N and P surpluses in agriculture. This relatively small improvement has been attributed to such factors as: (i) surpluses of N decrease less on average in areas were surface-water loading is large, (ii) P discharge to surface waters is primarily determined by the soil P status and groundwater level, and only indirectly by P surplus, and (iii) seepage of N- and P-rich seepage water from marine sub-soils, contribute greatly to surface-water loading. Lowering target N and P surpluses combined with additional measures (like dredging P-rich sediments, flushing ditches with water low in nutrients, and decreasing discharges from other sources) is argued to be necessary to improve the ecological state of surface waters.

This study explores the effects of a number of variants for target N and P surpluses on the ecological state (eutrophication) of surface waters for the purpose of informing policy-makers. Surpluses of N and P indcate the difference between inputs via purchased fertilisers, animal feed and animal manure, and N and P outputs via crop and animal products as well as export of animal manure. Target surpluses of N from 300 to 40 kg per ha per year, depending on soil type and land use, and of P from 40 to 1 kg P2O5 per ha per year (equivalent to 17.5 to 0.4 kg of P per ha per year), were examined. A sequence of models has been used to explore the effects of variants of target N and P surpluses on the discharge of N and P from agricultural activities to surface waters, and on N and P concentrations in rivers, freshwater lakes, streams, ditches and the marine coastal zone. The results indicate that lowering target N and P surpluses will decrease the discharge of N and P from agricultural activities into surface waters and also the N and P concentrations in these waters. However, the mean decrease in N and P concentrations in surface waters is relatively low (less than proportional), given the relatively high mean decreases in target N and P surpluses in agriculture. This relatively small improvement has been attributed to such factors as: (i) surpluses of N decrease less on average in areas were surface-water loading is large, (ii) P discharge to surface waters is primarily determined by the soil P status and groundwater level, and only indirectly by P surplus, and (iii) seepage of N- and P-rich seepage water from marine sub-soils, contribute greatly to surface-water loading. Lowering target N and P surpluses combined with additional measures (like dredging P-rich sediments, flushing ditches with water low in nutrients, and decreasing discharges from other sources) is argued to be necessary to improve the ecological state of surface waters.

In Farming with a Future (FwF) farmers, together with extension officers and researchers, work towards sustainable production systems for arable crops, open air vegetables, flower bulbs and ornamental trees. Systematic measurements of water quality on the participating farms are conducted by RIVM; for the first time in 2002. The results of these measurements are presented and discussed in this report. Special attention is paid to the concentration of several forms of nitrogen (N) and phosphorous (P), and the relationships with land use and the physical environment. The groundwater of 15 of the 37 farms investigated presented nitrate concentrations (farm averages) below the boundary value of 50 mg/l (as NO3). Groundwater of the farms with arable crops on clay soils and of those with flower bulbs presented the lowest nitrate concentrations as compared to groundwater of the other farm sectors. The highest concentrations were found in groundwater of farms with open air vegetables, followed by the farms with ornamental trees. These differences are partly explained by differences in the physical environment. Farms on 'wet' soils, including all flower bulb farms and arable farms on clay, present lower concentrations than farms on naturally well-drained soils with a deep groundwater table. However, when physical environments appear to be comparable (sandy soils), farms with open air vegetables generally present higher groundwater nitrate concentrations than farms with arable crops. With respect to groundwater P-concentrations, among the participating farms, the ones with flower bulbs clearly present the highest values, (average farm average total-P = 7,4 mg/l), followed by those with arable crops on clay soils (average 0,61 mg/l) and a few farms with arable crops on sandy soils. The most important factors determining the high groundwater P-concentrations on the farms with flower bulbs seem to be the small phosphate retention capacity of the sandy dune soils where flower bulbs are produced; heavy applications of manure and fertilisers (especially in the past); the shallow groundwater level and the practice of deep tillage. Ditch water samples were taken on 5 farms with arable crops on clay and 3 farms with flower bulbs. In all cases, farm average total-N concentrations exceeded the FwF goal for surface water (2,2 mg/l). With respect to total-P, farm average concentrations where within the FwF goal (0,15 mg/l) on 3 of the farms with arable crops on clay, but exceeded this goal on all flower bulb farms investigated. It is questioned however, to which extent the FwF goals for surface water may be applied to each farm individually. Differences between the quality of groundwater, drain water and ditch water seem to be primarily related to the period of sampling, as well as to the residence time of the water in the soil.

In Farming with a Future (FwF) farmers, together with extension officers and researchers, work towards sustainable production systems for arable crops, open air vegetables, flower bulbs and ornamental trees. Systematic measurements of water quality on the participating farms are conducted by RIVM; for the first time in 2002. The results of these measurements are presented and discussed in this report. Special attention is paid to the concentration of several forms of nitrogen (N) and phosphorous (P), and the relationships with land use and the physical environment. The groundwater of 15 of the 37 farms investigated presented nitrate concentrations (farm averages) below the boundary value of 50 mg/l (as NO3). Groundwater of the farms with arable crops on clay soils and of those with flower bulbs presented the lowest nitrate concentrations as compared to groundwater of the other farm sectors. The highest concentrations were found in groundwater of farms with open air vegetables, followed by the farms with ornamental trees. These differences are partly explained by differences in the physical environment. Farms on 'wet' soils, including all flower bulb farms and arable farms on clay, present lower concentrations than farms on naturally well-drained soils with a deep groundwater table. However, when physical environments appear to be comparable (sandy soils), farms with open air vegetables generally present higher groundwater nitrate concentrations than farms with arable crops. With respect to groundwater P-concentrations, among the participating farms, the ones with flower bulbs clearly present the highest values, (average farm average total-P = 7,4 mg/l), followed by those with arable crops on clay soils (average 0,61 mg/l) and a few farms with arable crops on sandy soils. The most important factors determining the high groundwater P-concentrations on the farms with flower bulbs seem to be the small phosphate retention capacity of the sandy dune soils where flower bulbs are produced; heavy applications of manure and fertilisers (especially in the past); the shallow groundwater level and the practice of deep tillage. Ditch water samples were taken on 5 farms with arable crops on clay and 3 farms with flower bulbs. In all cases, farm average total-N concentrations exceeded the FwF goal for surface water (2,2 mg/l). With respect to total-P, farm average concentrations where within the FwF goal (0,15 mg/l) on 3 of the farms with arable crops on clay, but exceeded this goal on all flower bulb farms investigated. It is questioned however, to which extent the FwF goals for surface water may be applied to each farm individually. Differences between the quality of groundwater, drain water and ditch water seem to be primarily related to the period of sampling, as well as to the residence time of the water in the soil.