Search

Bespuitingen met de bladmeststof ATS zijn al meer dan tien jaar een door veel fruittelers toegepaste teelthandeling om de vruchtzetting bij appel te beperken. Vooral bij uitbundig bloeiende bomen kunnen telers bij een juist toepassingsmoment de vruchtzetting verkleinen. Later is dan minder chemische vruchtdunning en arbeidsintensieve handdunning nodig. Recent onderzoek van WUR/PPO Fruit wijst uit dat de huidige wijze van vruchtdunning aangepast dient te worden.

De afgelopen jaren zijn op diverse plekken in Nederland bossen ingericht als marteloscoop. De naam “marteloscoop” is afgeleid van het Franse martelage = hameren of blessen, en –scoop = kijken, onderzoeken. De marteloscoop “Oostereng” is officieel in gebruik genomen tijdens de jubileumbijeenkomst van Pro Silva Nederland op 8 oktober 2015. Het betreft een 0.5 ha grote douglasopstand uit 1961, waar in totaal 12 groepen een dunning hebben gesimuleerd. De algemene dunningsinstructie luidde: “Zet een dunning uit waarmee de houtteeltkundige waarde van de opstand zoveel mogelijk verhoogd wordt.”

De afgelopen jaren zijn op diverse plekken in Nederland bossen ingericht als marteloscoop. De naam “marteloscoop” is afgeleid van het Franse martelage = hameren of blessen, en –scoop = kijken, onderzoeken. De marteloscoop “Oostereng” is officieel in gebruik genomen tijdens de jubileumbijeenkomst van Pro Silva Nederland op 8 oktober 2015. Het betreft een 0.5 ha grote douglasopstand uit 1961, waar in totaal 12 groepen een dunning hebben gesimuleerd. De algemene dunningsinstructie luidde: “Zet een dunning uit waarmee de houtteeltkundige waarde van de opstand zoveel mogelijk verhoogd wordt.”

De belangrijkste appelrassen van dit moment (Elstar, Junami, Kanzi, Rubens) hebben gemeen dat zij allemaal regelmatig gedund moeten worden om het juiste drachtniveau te verkrijgen, de gewenste vruchtmaat en vruchtkwaliteit (maat, suikergehalte) te behalen en om beurtjaren in de productie te vermijden. Handdunnen is arbeidsintensief en dus kostbaar. Bovendien vindt handdunnen uit praktische overwegingen pas plaats na de junirui, wat te laat is om beurtjaren te voorkomen. Een betrouwbare chemische vruchtdunning betekent een grote besparing op arbeidskosten voor dunnen en geeft de beste garantie op het vermijden van beurtjaren. Met de thans gebruikte dunmiddelen ATS en MaxCel lukt het niet om onder alle omstandigheden en bij elk ras de gewenste mate van dunning te behalen. Weersomstandigheden, het bloeistadium dan wel het ontwikkelingsstadium van de jonge vruchtjes, het groeiniveau van de boom en verschillen tussen de takken binnen de boom spelen een belangrijke rol bij de mate van dunnende werking.

De belangrijkste appelrassen van dit moment (Elstar, Junami, Kanzi, Rubens) hebben gemeen dat zij allemaal regelmatig gedund moeten worden om het juiste drachtniveau te verkrijgen, de gewenste vruchtmaat en vruchtkwaliteit (maat, suikergehalte) te behalen en om beurtjaren in de productie te vermijden. Handdunnen is arbeidsintensief en dus kostbaar. Bovendien vindt handdunnen uit praktische overwegingen pas plaats na de junirui, wat te laat is om beurtjaren te voorkomen. Een betrouwbare chemische vruchtdunning betekent een grote besparing op arbeidskosten voor dunnen en geeft de beste garantie op het vermijden van beurtjaren. Met de thans gebruikte dunmiddelen ATS en MaxCel lukt het niet om onder alle omstandigheden en bij elk ras de gewenste mate van dunning te behalen. Weersomstandigheden, het bloeistadium dan wel het ontwikkelingsstadium van de jonge vruchtjes, het groeiniveau van de boom en verschillen tussen de takken binnen de boom spelen een belangrijke rol bij de mate van dunnende werking.

In bospercelen in de Beheerseenheid Ugchelen (Gelderland) is vanaf 1993 onderzoek gedaan naar de effecten van dunning (verschillende dunningspercentages) en herbivorie (wel of niet begraasd) op de bodemvegetatie (hogere planten in de kruidlaag), de bosstructuur en de spontane verjonging. De wilddruk belemmert de spontane verjonging sterk en beïnvloedt ook de samenstelling van de verjonging

Bespuitingen met de bladmeststof ATS zijn al meer dan tien jaar een door veel fruittelers toegepaste teelthandeling om de vruchtzetting bij appel te beperken. Vooral bij uitbundig bloeiende bomen kunnen telers bij een juist toepassingsmoment de vruchtzetting verkleinen. Later is dan minder chemische vruchtdunning en arbeidsintensieve handdunning nodig. Recent onderzoek van WUR/PPO Fruit wijst uit dat de huidige wijze van vruchtdunning aangepast dient te worden.

PPO onderzoekt al enkele jaren de mogelijkheden van chemische dunning bij Conference. Dit om met minder handdunwerk de maat te verbeteren. In 2011/'12 vergeleek PPO een aantal behandelingen die in eerdere proeven goede resultaten gaven op praktijkpercelen, onder verschillende teeltcondities. Het bleek dat met chemische vruchtdunning bij Conference en minder handdunwerk een minstens even goede, grove maatsortering was te bereiken als alleen met handdunnen. Daarnaast was sprake van een betere bloemknopvorming.

Door een verslechterde prijsvorming van kleine peren neemt het belang van dunning bij Conference toe. Bovendien wordt met het duurder worden van arbeid en met een toenemend areaal de noodzaak groter om via chemische dunning de hoeveelheid handdunwerk zoveel mogelijk te beperken. Vanaf 2007 wordt daarom door PPO onderzoek gedaan naar chemische dunning bij Conference. Het doel van het onderzoek was het ontwikkelen van een betrouwbare methode voor chemische vruchtdunning van Conference. In 2011 zijn de meest perspectiefvolle behandelingen uit het eerder onderzoek op 3 verschillende Conferencepercelen vergeleken. Dit is gedaan om meer inzicht te verkrijgen in de mate van dunnende werking van de middelen onder verschillende teeltcondities. Omdat de middelen niet toegelaten zijn voor dunning bij peer worden ze onder code vermeld en was dit onderzoek (onder de vereiste deugdelijkheidseisen) voor twee middelen nodig om ze hiervoor toegelaten te krijgen. Voor het derde middel ligt er een aanvraag voor toelating bij peer en zijn de op het toekomstige etiket vermelde drie toegestane bespuitingen in de proef getest.

Door een verslechterde prijsvorming van kleine peren neemt het belang van dunning bij Conference toe. Bovendien wordt met het duurder worden van arbeid en met een toenemend areaal de noodzaak groter om via chemische dunning de hoeveelheid handdunwerk zoveel mogelijk te beperken. Vanaf 2007 wordt daarom door PPO onderzoek gedaan naar chemische dunning bij Conference. Het doel van het onderzoek was het ontwikkelen van een betrouwbare methode voor chemische vruchtdunning van Conference. In 2011 zijn de meest perspectiefvolle behandelingen uit het eerder onderzoek op 3 verschillende Conferencepercelen vergeleken. Dit is gedaan om meer inzicht te verkrijgen in de mate van dunnende werking van de middelen onder verschillende teeltcondities. Omdat de middelen niet toegelaten zijn voor dunning bij peer worden ze onder code vermeld en was dit onderzoek (onder de vereiste deugdelijkheidseisen) voor twee middelen nodig om ze hiervoor toegelaten te krijgen. Voor het derde middel ligt er een aanvraag voor toelating bij peer en zijn de op het toekomstige etiket vermelde drie toegestane bespuitingen in de proef getest.

In 2012 vergeleek PPO voor het derde jaar op rij verschillende bloemdunstrategieën bij appel. In tegenstelling tot 2011 gaven verschillende behandelingen een behoorlijke dunning. Dit ondanks, of misschien wel dankzij het wisselvallige weer van 2012.

Mechanisatie van snoei, dunning en pluk is een mogelijkheid om te besparen op arbeidskosten. Daarmee verhoogt de rentabiliteit van de teelt. In Nederland passen diverse telers al jaren het systeem Le mur fruitier met mechanische snoei bij appel toe. PPO Randwijk en Erik Buitenhuis (EB Fruit Projects)voerden in 2010 en 2011 twee demo's uit met mechanische snoei.

Na twee jaar dunproeven in appel (cultivar Elstar) gedaan te hebben is er in 2010 en 2011 onderzoek naar de mogelijke toepassing van mechanische dunning in de biologische perenteelt (cultivar Conference) uitgevoerd. Onderzoeksvragen waren: is het mogelijk Conference peren mechanisch te dunnen met de Darwin dunmachine? Wat is het beste tijdstip om dit te doen? Wat zijn de optimale instellingen en hoe is de toepassing van de machine? Welke directe effecten zijn er te verwachten en groot zijn deze? Hoe groot zijn de uiteindelijke effecten op vruchtmaat, -aantal, opbrengst, bleicijfer het jaar erop en waar zijn mogelijk knelpunten?

Na twee jaar dunproeven in appel (cultivar Elstar) gedaan te hebben is er in 2010 en 2011 onderzoek naar de mogelijke toepassing van mechanische dunning in de biologische perenteelt (cultivar Conference) uitgevoerd. Onderzoeksvragen waren: is het mogelijk Conference peren mechanisch te dunnen met de Darwin dunmachine? Wat is het beste tijdstip om dit te doen? Wat zijn de optimale instellingen en hoe is de toepassing van de machine? Welke directe effecten zijn er te verwachten en groot zijn deze? Hoe groot zijn de uiteindelijke effecten op vruchtmaat, -aantal, opbrengst, bleicijfer het jaar erop en waar zijn mogelijk knelpunten?

Het Productschap Tuinbouw financierde onderzoek naar chemische dunning bij Conference. Potentieel nieuw toe te passen middelen zijn in diverse combinaties en doseringen toegepast en vergeleken met handgedunde objecten. De resultaten van de proef, uitgevoerd door Pieter van der Steeg van PPO Fruit te Randwijk, zijn veelbelovend.

De meeste pruimen die in Nederland geteeld worden, zijn nog altijd de rassen de Opal en Reine Victoria. Beide rassen zijn zelfbestuivers en hebben dus geen vreemd stuifmeel nodig voor een succesvolle zetting. Die zetting is bij deze rassen doorgaans zo sterk dat dunning een aanzienlijk deel van de teelt uitmaakt.

De Nederlandse overheid heeft als doel gesteld om meer energie uit biomassa te winnen. Eén van de mogelijkheden daarvoor is het winnen van energie uit takhout dat normaal gesproken als oogstresten in het bos achter blijft. Oogst van takhout leidt echter tot een verhoging van de afvoer van voedingsstoffen uit het bos. Uit de literatuurstudie die in dit rapport is weergegeven, blijkt dat er in het buitenland veel onderzoek naar dit thema is gedaan. Over de effecten daarvan op de bodemvruchtbaarheid en groei van bos geeft de aanwezige literatuur geen eenduidig beeld. In het algemeen blijven vooral zorgen bestaan om uitputting van calcium en andere kationen op de armere bodems. Stikstoftekort zal naar verwachting in Nederland niet optreden. Effecten op de groei van bomen worden soms wel en soms niet geconstateerd, wat verklaard wordt door het complex aan factoren die bepalen hoe snel voedingsstoffen vrijkomen. Buitenlandse richtlijnen over houtoogst en oogst van takhout delen veelal bodems in risicoklassen en schrijven mitigerende maatregelen voor op de risicovolle arme bodems.

In 2010 is door PPO-Fruit in Randwijk een dunproef uitgevoerd bij Conference. Het doel van het onderzoek was het ontwikkelen van een betrouwbare methode voor chemische vruchtdunning van Conference. Drie middelen zijn in verschillende concentraties en combinaties getoetst op effecten op vruchtdunning, vruchtgrootte en vruchtkwaliteit bij Conference. Tevens is onderzocht of aanvullend handdunnen het eventuele negatieve effect op de vruchtmaat opheft. De aanvullende handdunning maakt daarnaast ook duidelijk hoeveel handdunwerk wordt bespaard door toepassing van de gebruikte chemische middelen.

Dunning bij appel is en blijft een belangrijk aandachtspunt tijdens de teelt. Om meer kennis en ervaring op te doen en om meer inzicht te krijgen, zette PPO Fruit in 2010 een driejarig project op.

De Nederlandse overheid heeft als doel gesteld om meer energie uit biomassa te winnen. Eén van de mogelijkheden daarvoor is het winnen van energie uit takhout dat normaal gesproken als oogstresten in het bos achter blijft. Oogst van takhout leidt echter tot een verhoging van de afvoer van voedingsstoffen uit het bos. Uit de literatuurstudie die in dit rapport is weergegeven, blijkt dat er in het buitenland veel onderzoek naar dit thema is gedaan. Over de effecten daarvan op de bodemvruchtbaarheid en groei van bos geeft de aanwezige literatuur geen eenduidig beeld. In het algemeen blijven vooral zorgen bestaan om uitputting van calcium en andere kationen op de armere bodems. Stikstoftekort zal naar verwachting in Nederland niet optreden. Effecten op de groei van bomen worden soms wel en soms niet geconstateerd, wat verklaard wordt door het complex aan factoren die bepalen hoe snel voedingsstoffen vrijkomen. Buitenlandse richtlijnen over houtoogst en oogst van takhout delen veelal bodems in risicoklassen en schrijven mitigerende maatregelen voor op de risicovolle arme bodems.

In 2010 is door PPO-Fruit in Randwijk een dunproef uitgevoerd bij Conference. Het doel van het onderzoek was het ontwikkelen van een betrouwbare methode voor chemische vruchtdunning van Conference. Drie middelen zijn in verschillende concentraties en combinaties getoetst op effecten op vruchtdunning, vruchtgrootte en vruchtkwaliteit bij Conference. Tevens is onderzocht of aanvullend handdunnen het eventuele negatieve effect op de vruchtmaat opheft. De aanvullende handdunning maakt daarnaast ook duidelijk hoeveel handdunwerk wordt bespaard door toepassing van de gebruikte chemische middelen.

In 2009 is door PPO-Fruit in Randwijk een dunproef uitgevoerd bij conference peren. Met het duurder worden van arbeid en de verslechterde prijsvorming van kleine peren wordt de noodzaak steeds groter om nauwkeurig te dunnen en om via chemische dunning de hoeveelheid handdunwerk zoveel mogelijk te beperken. Het doel is om een betrouwbare methode te ontwikkelen voor chemische vruchtdunning van Conference. In de proef zijn daarvoor drie verschillende middelen getoetst om te kijken wat het effect van de middelen zijn op vruchtgrootte en vruchtkwaliteit.

PPO Fruit in Randwijk voerde in 2009 een dunproef uit bij Conference. In deze proef werden drie middelen met elkaar vergeleken die bij appel een goede dunnende werking hadden. De middelen gaven in proeven in 2007 en 2008 dunning bij Conference zeker mogelijk is, maar dat er nog wel een aantal risico's aan kleven.

In 2009 is door PPO-Fruit in Randwijk een dunproef uitgevoerd bij conference peren. Met het duurder worden van arbeid en de verslechterde prijsvorming van kleine peren wordt de noodzaak steeds groter om nauwkeurig te dunnen en om via chemische dunning de hoeveelheid handdunwerk zoveel mogelijk te beperken. Het doel is om een betrouwbare methode te ontwikkelen voor chemische vruchtdunning van Conference. In de proef zijn daarvoor drie verschillende middelen getoetst om te kijken wat het effect van de middelen zijn op vruchtgrootte en vruchtkwaliteit.

Het Productschap Tuinbouw financiert dit onderzoek

In Nederland was in het verleden geen grote behoefte aan chemische dunning bij de teelt van Conference peren. Beurtjaren komen soms voor bij peer, maar geven geen aanleding tot vruchtdunning op grote schaal. De vraag naar grote peren neemt echt toe. de prijzen van peren boven 65 mm zijn veel hoger dan de prijzen van kleinere peren. In jaren met een goede bloei en vruchtzetting is handdunning nodig om het drachtniveau te verminderen en een zo groot mogelijk percentagen peren in de maatklasse boven 65 mm te krijgen. de hoge kosten voor arbeid maken handdunning erg duur. chemische dunning kan grote peren opleveren zonder de hoge arbeidskosten. Momenteel zijn er in Nederland nog geen middelen toegelaten voor het dunnen van peren. In dit onderzoek is de dunnende werking onderzocht van een aantal middelen waarvan bekend is dat ze bij appel of peer dunnend kunnen werken.

In 2007 heeft PPO-fruit in Randwijk een oriënterende dunproef uitgevoerd bij Conference. In deze proef zijn middelen vergeleken die bij appel een goed dunnende werking hebben

In Nederland was in het verleden geen grote behoefte aan chemische dunning bij de teelt van Conference peren. Beurtjaren komen soms voor bij peer, maar geven geen aanleding tot vruchtdunning op grote schaal. De vraag naar grote peren neemt echt toe. de prijzen van peren boven 65 mm zijn veel hoger dan de prijzen van kleinere peren. In jaren met een goede bloei en vruchtzetting is handdunning nodig om het drachtniveau te verminderen en een zo groot mogelijk percentagen peren in de maatklasse boven 65 mm te krijgen. de hoge kosten voor arbeid maken handdunning erg duur. chemische dunning kan grote peren opleveren zonder de hoge arbeidskosten. Momenteel zijn er in Nederland nog geen middelen toegelaten voor het dunnen van peren. In dit onderzoek is de dunnende werking onderzocht van een aantal middelen waarvan bekend is dat ze bij appel of peer dunnend kunnen werken.

Na drie teeltseizoenen kan worden geconcludeerd dat het in Zuid-Limburg goed mogelijk is om zonder productie- en kwaliteitsverlies Elstar te telen onder witte hagelnetten. Door een verandering in de groei van de boom onder het hagelnet moeten echter teelthandelingen als snoei, groeibeheersing en vruchtdunning worden aangepast om een open boom en een goede vruchtdracht te behouden

Voor de vruchtdunning bij appel is in 2007 MaxCel toegelaten. Dit middel, met de werkzame stof benzyladenine (BA), is in de plaats van carbaryl gekomen. Proeven met BA op Elstar, in 2001 en 2003 uitgevoerd door PPO-fruit, bieden nu waardevolle informatie over de (on)mogelijkheden van benzyladenine als dunmiddel

Dit rapport doet verslag van een deelonderzoek uit de Evaluatie van effectgerichte maatregelen in multifunctionele bossen 2004-2005 en is gericht op de effecten de maatregelen Aanpassen van de bosvegetatie als overbruggingsmaatregel in het kader van het Overlevingsplan Bos en Natuur (OBN). De maatregelen structuurdunning en noodverjonging zijn, op enkele uitzonderin-gen na, uitgevoerd conform de wijze waarop deze binnen het OBN is gedefinieerd. In een deel van de gevallen doen de aangeplante boompjes het matig tot (soms) slecht. Dit betekent dat de perspectieven voor houtproductie in deze delen slecht zijn. Beide maatregelen hebben een dui-delijke positieve bijdrage geleverd aan de realisatie van alle OBN subdoelen. Sommige eigen-schappen zijn niet veranderd. De boskenmerken die in positieve zin zijn veranderd hebben voornamelijk betrekking op de bosstructuur en de boomsoortensamenstelling. De verandering is hier meestal een direct (logisch) gevolg van de uitvoering van de maatregel. Het onderzoek heeft inzicht gegeven in de mate en aard van deze veranderingen. In de toekomst zou ontmen-ging van het jonge bos mogelijk kunnen leiden tot minder variatie (minder boomsoorten, minder menging in bosperceel), met name wanneer in de verjongde gedeelten de hoofdboomsoort van de oude opstand gaat domineren. Er worden een aantal aanbevelingen geformuleerd ter opti-malisatie van de maatregel.

Dit rapport doet verslag van een deelonderzoek uit de Evaluatie van effectgerichte maatregelen in multifunctionele bossen 2004-2005 en is gericht op de effecten de maatregelen Aanpassen van de bosvegetatie als overbruggingsmaatregel in het kader van het Overlevingsplan Bos en Natuur (OBN). Structuurdunning (groepenkap) en noodverjonging (omvorming) hebben via beïnvloeding van de ruwheid van de kroonlaag van het bos in principe een effect op de depositie van verzurende en vermestende stoffen in het bos. De maatregelen worden kort omschreven. Doel van dit deelrapport is om de effecten van de beide maatregelen op de depositie in te schatten via literatuurstudie. Het niveau van depositie is hoger in bosranden en mede afhankelijk van de lengte en type begroeiing van het gebied vóór het bos. Door filtering in de bosrand slaat er verderop minder depositie neer. Er zijn vele literatuurbronnen die deze effecten beschrijven en kwantificeren voor specifieke situaties. Een algemeen beeld voor de netto effecten op de depositie is daarvan moeilijk af te leiden door de vele tijdgebonden en kleinschalige effecten. Voor de depositie hebben de beide maatregelen dus waarschijnlijk geen netto effect. Bovendien is het effect van structuurdunning en noodverjonging op de ruwheid van het kronendak in principe tijdelijk vanwege het opgroeien van de verjonging die het gat opvult. De beide maatregelen zullen vooral ingezet moeten worden om de stabiliteit en diversiteit van het bos te verhogen.

Dit rapport doet verslag van een deelonderzoek uit de Evaluatie van effectgerichte maatregelen in multifunctionele bossen 2004-2005 en is gericht op de effecten de maatregelen Aanpassen van de bosvegetatie als overbruggingsmaatregel in het kader van het Overlevingsplan Bos en Natuur (OBN). Structuurdunning (groepenkap) en noodverjonging (omvorming) hebben via beïnvloeding van de ruwheid van de kroonlaag van het bos in principe een effect op de depositie van verzurende en vermestende stoffen in het bos. De maatregelen worden kort omschreven. Doel van dit deelrapport is om de effecten van de beide maatregelen op de depositie in te schatten via literatuurstudie. Het niveau van depositie is hoger in bosranden en mede afhankelijk van de lengte en type begroeiing van het gebied vóór het bos. Door filtering in de bosrand slaat er verderop minder depositie neer. Er zijn vele literatuurbronnen die deze effecten beschrijven en kwantificeren voor specifieke situaties. Een algemeen beeld voor de netto effecten op de depositie is daarvan moeilijk af te leiden door de vele tijdgebonden en kleinschalige effecten. Voor de depositie hebben de beide maatregelen dus waarschijnlijk geen netto effect. Bovendien is het effect van structuurdunning en noodverjonging op de ruwheid van het kronendak in principe tijdelijk vanwege het opgroeien van de verjonging die het gat opvult. De beide maatregelen zullen vooral ingezet moeten worden om de stabiliteit en diversiteit van het bos te verhogen.

Dit rapport doet verslag van een deelonderzoek uit de Evaluatie van effectgerichte maatregelen in multifunctionele bossen 2004-2005 en is gericht op de effecten de maatregelen Aanpassen van de bosvegetatie als overbruggingsmaatregel in het kader van het Overlevingsplan Bos en Natuur (OBN). Omdat de toekomstige bosontwikkeling nog niet door veldonderzoek vastgesteld kan worden, spreken deskundigen in een workshop hierover hun verwachtingen uit over een termijn van 15 jaar. De resultaten van de scorelijsten en de discussies daarover in de expert workshop geven een goed beeld van het langtermijn effect van de maatregelen toekomstbo-mendunning, structuurdunning en noodverjonging op het bosecosysteem. Toekomstbomen-dunning heeft een gering, licht positief, effect op flora en fauna volgens de workshopdeelne-mers. Van structuurdunning wordt wel een duidelijk positief effect verwacht op het bosecosys-teem. De gemiddelde score is positief tot zeer positief. Van noodverjonging wordt ook een dui-delijk positief effect op het bosecosysteem verwacht, maar dit effect is minder groot dan bij de maatregel structuurdunning. De maatregelen worden nu op een manier uitgevoerd die voor de diversiteit van flora en fauna lang niet optimaal is; vooral als een bosteeltkundige ingreep in het multifunctionele bos. Het effect van de maatregelen op flora en fauna kan volgens de deelne-mers aanzienlijk worden verbeterd. Er worden in de workshop een aantal verbeterpunten ge-noemd. Zeker van dood houtinsecten, bodemmicrofauna en rode lijstsoorten wordt aangegeven dat de schattingen onderbouwd zouden moeten worden door veldonderzoek. Dit geldt ook voor een aantal andere soorten.

Dit rapport doet verslag van een deelonderzoek uit de Evaluatie van effectgerichte maatregelen in multifunctionele bossen 2004-2005 en is gericht op de effecten de maatregelen Aanpassen van de bosvegetatie als overbruggingsmaatregel in het kader van het Overlevingsplan Bos en Natuur (OBN). De maatregelen structuurdunning en noodverjonging zijn, op enkele uitzonderin-gen na, uitgevoerd conform de wijze waarop deze binnen het OBN is gedefinieerd. In een deel van de gevallen doen de aangeplante boompjes het matig tot (soms) slecht. Dit betekent dat de perspectieven voor houtproductie in deze delen slecht zijn. Beide maatregelen hebben een dui-delijke positieve bijdrage geleverd aan de realisatie van alle OBN subdoelen. Sommige eigen-schappen zijn niet veranderd. De boskenmerken die in positieve zin zijn veranderd hebben voornamelijk betrekking op de bosstructuur en de boomsoortensamenstelling. De verandering is hier meestal een direct (logisch) gevolg van de uitvoering van de maatregel. Het onderzoek heeft inzicht gegeven in de mate en aard van deze veranderingen. In de toekomst zou ontmen-ging van het jonge bos mogelijk kunnen leiden tot minder variatie (minder boomsoorten, minder menging in bosperceel), met name wanneer in de verjongde gedeelten de hoofdboomsoort van de oude opstand gaat domineren. Er worden een aantal aanbevelingen geformuleerd ter opti-malisatie van de maatregel.

Dit rapport doet verslag van een deelonderzoek uit de Evaluatie van effectgerichte maatregelen in multifunctionele bossen 2004-2005 en is gericht op de effecten de maatregelen Aanpassen van de bosvegetatie als overbruggingsmaatregel in het kader van het Overlevingsplan Bos en Natuur (OBN). Omdat de toekomstige bosontwikkeling nog niet door veldonderzoek vastgesteld kan worden, spreken deskundigen in een workshop hierover hun verwachtingen uit over een termijn van 15 jaar. De resultaten van de scorelijsten en de discussies daarover in de expert workshop geven een goed beeld van het langtermijn effect van de maatregelen toekomstbo-mendunning, structuurdunning en noodverjonging op het bosecosysteem. Toekomstbomen-dunning heeft een gering, licht positief, effect op flora en fauna volgens de workshopdeelne-mers. Van structuurdunning wordt wel een duidelijk positief effect verwacht op het bosecosys-teem. De gemiddelde score is positief tot zeer positief. Van noodverjonging wordt ook een dui-delijk positief effect op het bosecosysteem verwacht, maar dit effect is minder groot dan bij de maatregel structuurdunning. De maatregelen worden nu op een manier uitgevoerd die voor de diversiteit van flora en fauna lang niet optimaal is; vooral als een bosteeltkundige ingreep in het multifunctionele bos. Het effect van de maatregelen op flora en fauna kan volgens de deelne-mers aanzienlijk worden verbeterd. Er worden in de workshop een aantal verbeterpunten ge-noemd. Zeker van dood houtinsecten, bodemmicrofauna en rode lijstsoorten wordt aangegeven dat de schattingen onderbouwd zouden moeten worden door veldonderzoek. Dit geldt ook voor een aantal andere soorten.

Enquete over kleinschalig bosbeheer i.v.m.: werkzaamheden voor dunning en oogst; de noodzaak om bij te planten; het bedrijfsresultaat