espanolLa ultima guerra carlista (1872-1876) constituyo el bautismo de fuego de la Cruz Roja Espanola (CRE) —fundada en 1864, el mismo ano de la adhesion de Espana a la Convencion de Ginebra— asi como el mas temprano gran conflicto civil al que el movimiento internacional de Cruz Roja se hubo de enfrentar. Pese a la imposibilidad legal entonces de que el Comite de Ginebra pudiera intervenir en guerras civiles, ambos bandos acordaron respetar los principios de la Convencion, y la CRE —como otras organizaciones humanitarias, y de modo destacado La Caridad, que crearon los insurgentes— se volco en actividades de socorro a los combatientes heridos y enfermos. En este articulo se exploran las narrativas humanitarias de dos destacados lideres de CRE durante la guerra carlista: el oficial medico e inspector general de CRE Nicasio Landa y la jurista, reformadora social y secretaria de su comite central de Senoras, Concepcion Arenal. Se analizan estas narrativas en diversas fuentes primarias (cartas, informes, relatos literarios, articulos), destacandose similitudes y diferencias mutuas con respecto a cuatro aspectos: (i) sus publicos, propositos y estrategias; (ii) sus apreciaciones acerca de quienes merecian la ayuda humanitaria; (iii) sus preocupaciones por el bienestar fisico y emocional de los combatientes enfermos y heridos atendidos en distintos escenarios y transportados mediante diferentes procedimientos; y (iv) la identidad de los actores humanitarios. Todo ello al objeto de examinar el papel jugado por estas narrativas humanitarias en el modelado de la compasion de la ciudadania hacia las victimas en las guerras civiles y el consiguiente afianzamiento de la CRE. EnglishThe last Carlist war (1872-1876) was the baptism of fire of the Spanish Red Cross (SRC) —founded in 1864, the very year when Spain adhered to the Geneva Convention— as well as the earliest major civil conflict in which the international movement of the Red Cross was involved. Despite the legal impossibility at the time that the Geneva Committee could intervene in civil wars, both sides agreed to respect the Convention’s principles, and the SRC —like other humanitarian associations, and singularly La Caridad, that was created by the insurgents— threw themselves in relief activities to the wounded and sick combatants. This article explores the humanitarian narratives of two outstanding leaders of the SRC during the Carlist war: Nicasio Landa, a medical officer and its general inspector, and Concepcion Arenal, a jurist, social reformer and the secretary of its Ladies Central Committee. It analyses their narratives in different primary sources (letters, reports, literary accounts, articles) by paying particular attention to their similitudes and differences each other with regard to four aspects: (i) their publics, purposes and strategies; (ii) their appreciations as to who deserved humanitarian aid; (iii) their concerns about the physic and emotional wellbeing of the sick and wounded combatants being looked after in varied spaces and transported by means of different procedures; and (iv) the identity of humanitarian actors. All this with the object of examining the role played by these humanitarian narratives in modelling citizen’s compassion towards the victims in civil wars, and the strengthening of the SRC. galegoA ultima guerra carlista (1872-1876) constituiu o bautismo de fogo da Cruz Roja Espanola (CRE) —fundada en 1864, mesmo ano da adhesion de Espana a Convencion de Xinebra— asi como o mais temperan gran conflito civil ao que movemento internacional da Cruz Vermella houbo de enfrontarse. Malia a imposibilidade legal enton de que o Comite de Xinebra puidese intervir en guerras civis, ambos bandos acordaron respectar os principios da Convencion, e a CRE —como outras organizacions humanitarias, e de modo destacado La Caridad, que crearon os insurxentes— volcouse en actividades de socorro aos combatentes feridos e enfermos. Neste artigo exploranse as narrativas humanitarias de dous destacados lideres da CRE durante a guerra carlista: o oficial medico e inspector xeral da CRE Nicasio Landa e a xurista, reformadora social e secretaria do seu comite central de Senoras, Concepcion Arenal. Analizanse estas narrativas en diversas fontes primarias (cartas, informes, relatos literarios, artigos), destacandose as similitudes e diferencias mutuas con respecto a catros aspectos: (i) os seus publicos, propositos e estratexias; (ii) as suas apreciacions acerca de quenes merecian a axuda humanitaria; (iii) as suas preocupacions polo benestar fisico e emocional dos combatentes enfermos e feridos atendidos en distintos escenarios e transportados mediante diferentes procedementos; e (iv) a identidade dos actores humanitarios. Todo iso co obxecto de examinar o papel xogado por estas narrativas humanitarias no modelado da compaixon da cidadania cara as vitimas nas guerras civis e o conseguinte afianzamento da CRE.