Search

Most people, if not all, will be exposed at least once in their life-time to a certain level of pesticide(s). For non-occupationally exposed groups, a great portion of this exposure can be attributed to dietary intake and the remaining to environmental exposure. In the Netherlands, the application of pesticides on agricultural fields has raised concerns from residents living close to these. In order to understand if a certain disease is related to an exposure to any given chemical, we first need to identify the exposed vs non-exposed population and also understand the levels, duration and frequency of exposure. The aim of my thesis is on investigating residents’ environmental exposure to pesticides by studying drivers of this exposure as well as temporal and spatial variability in different pesticides concentration. Chapter 2 details the methodology used to study residential exposure to pesticides and a list of (practical) lessons learned. Chapter 3 described the spatial and temporal variation of 46 different pesticide concentrations in air outside and inside homes. Here, we saw that most pesticide concentrations were 5–10 times higher in outdoor air during the spraying period when comparing with the non-spraying period. Concentrations were overall higher closer to the fields (

In this report a risk assessment or evaluation system for agricultural pesticides is presented, which estimates the hazards for man and environment resulting from the use of these pesticides. The evaluation system has also been placed within the context of the Uniform System for the Evaluation of Substances (USES). The evaluation system for pesticides (ESPE) is divided in three parts: 1) emission of the pesticide ; 2) distribution over and within the different environmental compartments and calculation of exposure concentrations of organisms to the pesticide ; 3) hazard assessment. The mathematical descriptions of various parts of the assessment system for agricultural pesticides are presented in this report. In the first part, an estimation is made of the percentages of emission of the used dosage for the several environmental compartments. In the distribution part, the different transport and translation processes are assessed. This leads to Predicted (Initial) Environmental Concentrations (P(I)ECs) for the different environmental compartments and to transport fluxes between these compartments. In the third part, hazard assessment is carried out by comparing P(I)ECs with chronic or acute toxicity data (e.g. NOECs,L(E)C50s) for several non-target organisms. For the environmental hazard assessment decision trees, developed by the Support Group Environment of the CTB, are used. For human beings, in this system only consumers, no decision trees have been developed. Hazard assessment for indirect exposure is performed by comparing the total daily intake with the No Observed Adverse Effect Level (NOAEL).

In het rapport worden Maximaal Toelaatbare Risiconiveaus (MTR's) en Verwaarloosbare Risiconiveaus (VR's) voor een aantal pesticiden afgeleid, die door het Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieu gebruikt kunnen worden voor het vaststellen van milieukwaliteitsdoelstellingen. Voor een aantal van de in het rapport opgenomen pesticiden zijn al eerder MTR's en VR's voorgesteld ten behoeve van de MILBOWA-notitie. Dit betreft de bestrijdingsmiddelen atrazine, azinfos-methyl, diazinon, malathion, parathion-ethyl en TBTO. Voor deze pesticiden geldt dat de voorstellen gedaan in het bijgevoegde rapport gebruikt kunnen worden om de bestaande milieukwaliteitsdoelstellingen te herzien. MTR's en VR's zijn eerst voor de afzonderlijke milieucompartimenten afgeleid op basis van ecotoxicologische gegevens door toepassing van extrapolatiemethoden. Vervolgens zijn deze MTR's en VR's voor de verschillende compartimenten water, sediment en bodem geharmoniseerd met behulp van de zogenaamde evenwichtspartitiemethode. Voor sedimentorganismen zijn geen geschikte gegevens beschikbaar, zodat alle MTR's en VR's voor sediment afgeleid zijn met de evenwichtspartitiemethode uit de MTR's en VR's voor water, gebruikmakend van partitiecoefficienten tussen water en sediment. MTR's afgeleid met de evenwichtspartitiemethode worden als minder betrouwbaar beschouwd dan MTR's afgeleid op een directe manier op basis van ecotoxicologische gegevens voor het betreffende compartiment. Ook voor het compartiment bodem ontbreken veelal gegevens. Zo zijn voor 31 bestrijdingsmiddelen geen ecotoxicologische data voor bodemorganismen beschikbaar. Voor waterorganismen is de situatie beter, al zijn chronische gegevens schaars. Geconcludeerd kan worden dat het gebrek aan ecotoxicologische gegevens een groot knelpunt vormt bij het afleiden van MTR's en VR's voor pesticiden. Voor wat de betrouwbaarheid van het MTR betreft kan de volgende algemene lijn worden aangehouden: MTR gebaseerd op statistische extrapolatie en experimentele gegevens > MTR gebaseerd op de gemodificeerde EPA-methode. Hierbij moet worden opgemerkt dat per stof en per compartiment ook rekening moet worden gehouden met de betrouwbaarheid van de onderliggende gegevens. Uit een vergelijking van de MTR's en VR's met metingen van bestrijdingsmiddelen in het milieu blijkt dat deze concentraties van bestrijdingsmiddelen frequent en op vele plaatsen deze risiconiveaus overschrijden.

Bij dit rapport hoort een bijlage met nummer 679101012A

In dit rapport wordt een multiresidue methode voor de bepaling van bestrijdingsmiddelen met behulp van gaschromatografie in een grote verscheidenheid aan voedingsprodukten beschreven. De methode omvat organochloor-pesticiden, organofosfor-verbindingen, pyrethroiden en stikstofhoudende verbindingen. Het betreft een gemoderniseerde versie en omvat multiresidu methoden voor genoemde groepen bestrijdingsmiddelen zoals beschreven in het handboek 'Analytical Methods for Residues of Pesticides in Foodstuffs', vijfde editie (1988), onder supervisie van het Ministerie van Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur, gepubliceerd door SDU uitgeverij (ISBN 90 12 06172 5). Dit handboek is tot stand gekomen onder redaktie van de Werkgroep 'Ontwikkeling en Verbetering van Residu-analyse methoden' (OVR), waarin experts op het gebied van de residu- analyse van bestrijdingsmiddelen werkzaam bij de Inspecties Gezondheidsbescherming en Nederlandse onderzoeksinstituten deelnemen. De methode, zoals in dit rapport beschreven, zal in de zesde editie (1996) van boven genoemd handboek worden opgenomen. Dit rapport bevat informatie verzameld op basis van gegevens uit de praktische ervaringen van de leden van de Werkgroep OVR, en geeft een beeld van de hedendaagse praktijk van de residu-analyse van bestrijdingsmiddelen in Nederland.

Onderzocht is welke gezondheidsrisico's verbonden zijn aan het gebruik van oppervlaktewater als bron voor drinkwater. Hiervoor is gebruik gemaakt van een 'ketenbenadering', enerzijds omdat daarmee (zowel chemische als microbiologische) analytische beperkingen kunnen worden omzeild, anderzijds omdat hiermee beter inzicht te verkrijgen is in het effect van mogelijke maatregelen op een bepaald punt in de keten, nu of in de toekomst (prognose). De benadering is toegepast op drie anorganische microverontreinigingen, zes bestrijdingsmiddelen, drie desinfectiebijproducten en drie pathogene micro-organismen. Van deze stoffen en micro-organismen zijn eerst de emissies berekend. Daarna is op een aantal bestaande innamepunten voor de drinkwatervoorziening uit oppervlaktewater berekend wat het effect van de drinkwaterbereiding is op de concentraties. Ook de desinfectiebijproducten zijn in beschouwing genomen. Hierbij is gekeken naar zowel een viertal bestaande zuiveringssystemen als een hypothetische 'eenvoudige' zuivering. De resulterende concentraties in drinkwater zijn vergeleken met de, op gezondheidskundige overwegingen gebaseerde, maximaal gewenste concentraties. Waar mogelijk werden risico's berekend. Bij bepaalde typen zuiveringen leken de risico's van micro-organismen en desinfectiebijproducten hoger te zijn dan gewenst, zowel bij de bestaande als bij de 'eenvoudige' zuivering. Anorganische microverontreinigingen en bestrijdingsmiddelen komen volgens de berekeningen nergens in ongewenst hoge concentraties voor, zelfs niet bij de 'eenvoudige' zuivering. Geconcludeerd is dat de ketenbenadering goed werkt, zij het dat er (niet altijd kwantificeerbare) onzekerheden verbonden zijn aan de uitkomsten en de koppelingen tussen modellen en databases steeds handmatig gelegd moesten worden.

De resultaten van een pilotstudie zijn beschreven waarin getracht is via een modelmatige ketenbenadering meer inzicht te geven in de gezondheidsrisico's van drinkwater dat bereid is uit oppervlaktewater. Van twee bestrijdingsmiddelen en het micro-organisme Cryptosporidium is met behulp van verschillende modellen de gehele keten van emissie tot gezondheidsrisico (=effect) doorgerekend. Voor Cryptosporidium gaf dit de meeste problemen omdat het organisme moeilijk te detecteren is en de verspreidingsroutes naar water nog niet goed kunnen worden gekwantificeerd. Toch kunnen op basis van de uitgevoerde berekeningen enkele voorzichtige conclusies worden getrokken. Een gezondheidsrisico kan eerder verwacht worden door blootstelling aan Cryptosporidium dan door blootstelling aan bestrijdingsmiddelen. Verder onderzoek is gewenst om de resterende onzekerheden te verkleinen.

In het kader van het Taakstellend Plan ter ondersteuning van de normcommissie 390 11 voert het RIVM het project 'Uitloging van organische componenten' uit. Het doel van het project is het ontwikkelen van een set van uitloogproeven voor organische componenten. Dit rapport omvat het onderzoek naar het verwijderen van deeltjes uit het eluaat. Voorafgaand onderzoek en onderhavige studie zijn de basis geweest voor de normen voor bepaling van de uitloging van PAK, PCB en EOX uit poeder- en korrelvormige materialen met de kolomproef (NVN 7344) en de cascadeproef (NVN 7350). In paragraaf 1.2 is het onderzoek beknopt samengevat. In het voorafgaande onderzoek was geconstateerd dat verlies aan PAK, PCB en OCB optreedt tijdens filtratie. Ook als de meest geschikte filters en filtreerapparatuur worden gebruikt, zijn verliezen aan organische componenten onvermijdelijk. Naar aanleiding hiervan is in dit onderzoek onderzocht of centrifugeren een betere scheidingsmethode is dan membraanfiltratie. Omdat er een relatie is tussen de deeltjesgrootte en de concentratie PAK in het eluaat, is in eerste instantie gezocht naar een centrifugemethode waarbij, evenals bij membraanfiltratie, deeltjes groter dan 0.45 mum uit het eluaat worden verwijderd. In het tweede deel is onderzocht in welke mate deze centrifugatiemethode een betere scheidingsmethode is dan de RIVM-filtratiemethode voor eluaten. Hiervoor is de deeltjesgrootteverdeling en de concentratie organische componenten bepaald in de eluaten na centrifugatie respectievelijk filtratie. Dit laboratoriumonderzoek heeft geresulteerd in de volgende conclusies en aanbeveling: Conclusies:* Er is een centrifugemethode ontwikkeld voor het verwijderen van onoplosbare deeltjes groter dan 0.45 mum van het eluaat. * In tegenstelling tot de verwachting, blijkt bij de centrifugatiemethode voor eluaten niet minder verlies van PAK, PCB en OCB op te treden dan bij de filtratiemethode. Bij beide methoden treedt dus een gelijk netto verlies op ten gevolge van diverse oorzaken zoals adsorptie aan glaswand en/of filters, vervluchtiging en afbraak in combinatie met tijdsduur. Het doel van deze studie was beperkt tot de vraag of centrifugeren een beter alternatief is dan filtratie, zodat de oorzaak van de geconstateerde verliezen niet nader is onderzocht. * Op basis van de deeltjesgrootteverdeling en de concentratie PCB, OCB en PAK in de eluaten zijn de centrifugatie- en de filtratiemethode gelijkwaardige alternatieven. * Filtratie van de grond-eluaten was in dit onderzoek tijdrovender dan centrifugatie. Aanbeveling: Uit het onderzoek bleek centrifugeren niet beter te zijn dan filtreren zodat wordt aanbevolen, om redenen van eenduidigheid, beschikbaarheid van apparatuur en bekendheid met filtratie bij diverse milieulaboratoria, de eluaten met PAK, PCB of OCB te filtreren volgens RIVM-methode. Hierbij is het van belang dat de constructie zoveel mogelijk uit glas is opgebouwd en gefiltreerd wordt over een membraanfilter van geregenereerd cellulose. Op deze wijze wordt het verlies aan organische componenten bij het verwijderen van deeltjes groter dan 0.45 mum zoveel mogelijk beperkt. Verdere verlaging van het verlies aan organische componenten is alleen mogelijk door de scheidingsstap weg te laten. Dit heeft echter tot gevolg dat deeltjes zoals colloidaal materiaal en zwevend stof, meegenomen worden in de meting. Hiermee wordt dus niet de hoeveelheid opgeloste organische component bepaald. Gezien de discussie die ook nog gaande is voor filtratie bij monsterneming van grondwater voor organische componenten (20), wordt aanbevolen om in ieder geval voorlopig te filtreren volgens RIVM-methode.

In dit rapport wordt een multiresidue methode voor de bepaling van bestrijdingsmiddelen met behulp van vloeistof-chromatografie in een grote verscheidenheid aan voedingsprodukten beschreven. De methode omvat N-methylcarbamaat pesticiden, fenylureum herbiciden en chloorfenoxy-azijnzuur herbiciden. Het betreft een gemoderniseerde versie en omvat multiresidu methoden voor genoemde groepen bestrijdingsmiddelen zoals beschreven in het handboek 'Analytical Methods for Residues of Pesticides in Foodstuffs', vijfde editie (1988), onder supervisie van het Ministerie van Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur, gepubliceerd door SDU uitgeverij (ISBN 90 12 06172 5). Dit handboek is tot stand gekomen onder redaktie van de Werkgroep 'Ontwikkeling en Verbetering van Residu-analyse methoden' (OVR), waarin experts op het gebied van de residu- analyse van bestrijdingsmiddelen werkzaam bij de Inspecties Gezondheidsbescherming en Nederlandse onderzoeksinstituten deelnemen. De methode, zoals in dit rapport beschreven, zal in de zesde editie (1996) van boven genoemd handboek worden opgenomen. Dit rapport bevat informatie verzameld op basis van gegevens uit de praktische ervaringen van de leden van de Werkgroep OVR, en geeft een beeld van de hedendaagse praktijk van de residu-analyse van bestrijdingsmiddelen in Nederland.

Zeven officiele zwemwateren in Zuid-Holland zijn onderzocht op de aanwezigheid van gewasbeschermingsmiddelen. Zwemmen in deze wateren heeft geen nadelige effecten op de gezondheid. Hetzelfde geldt voor de consumptie van vis afkomstig uit deze wateren. Dit blijkt uit een risicobeoordeling van het RIVM die in opdracht van de Provincie Zuid-Holland is uitgevoerd. Aanvullend is geconcludeerd dat een zwemmer tijdens het zwemmen in omgewoeld water (kano-in/uitlaadplaatsen) geen wezenlijk hogere blootstelling ondervindt dan in standaard oppervlaktewater. In het onderzoek zijn ook mogelijke risico's/effecten van de combinatie van gewasbeschermingsmiddelen onderzocht. In de metingen vanaf 2010 zijn in totaal zestien gewasbeschermingsmiddelen een of meer keren aangetroffen in concentraties hoger dan de drinkwaternorm van 0,1 microgram per liter. Uitgangspunt van de risicoschattingen is de "Acceptable Daily Intake" (ADI). De ADI is de hoeveelheid van een stof die een mens gedurende zijn hele leven dagelijks mag binnenkrijgen zonder dat dit nadelige gevolgen heeft voor de gezondheid. Er is een risicoschatting voor een zwemscenario voor een volwassen man en voor een kind uitgevoerd, met onder meer de aanname dat zij een leven lang dagelijks meerdere uren zwemmen en veel water inslikken, in oppervlaktewater dat dagelijks de hoogst gemeten concentratie bevat. Voor de visconsumptie is een risicoschatting uitgevoerd voor een volwassen man, met onder meer de aanname dat hij zijn levenslang dagelijks een grote portie vis eet die afkomstig is uit oppervlaktewater dat dagelijks de hoogst gemeten concentratie bevat. Om de blootstelling tijdens het zwemmen te kunnen schatten, is gekeken naar blootstelling via de huid, het inslikken van water en daarin zwevend stof en het inademen van gewasbeschermingsmiddel dat uit het water verdampt.

This research was carried out in the framework of the RIVM contribution to the Seminar on groundwater for EC ministers, hold 26-27 November 1991 in The Hague, the Netherlands. One of the threats to groundwater is leaching of pesticides. One of the major factors determining the migration of most pesticides in soil is the organic matter content of the soil. Using classification criteria, data on organic matter content in described European and American soil profiles, and common knowledge from textbooks. for each soil unit and subunit occurring on the EC Soil Map (CORINE, 1985) the organic matter content of the top soil (upper 30 cm) has been estimated. The assumptions, used to estimate the organic matter content for soil units and subunits and the data and references on which these assumptions are based are provided. The results are presented as the Soil Organic Matter Map of the EC on a scale of 1:8000000. In addition recommendations for future improvements are discussed.

Available from: Hageman verpakkers BV, P.O Box 281, 2700 AC Zoetermeer

The German Biologische Bundesanstalt (BBA) and RIVM have developed test methods for determining sublethal effects of chemical substances on earthworms. The BBA-method is especially designed for testing pesticides while the RIVM-method is applicable on "all" types of chemicals. After a second ring test, wich showed a considerable variation in results, the BBA method was revised. To compare both methods, the substances parathion and benomyl were tested using the BBA-method and the RIVM-method. In the BBA-method the test substances are sprayed over the soil surface, while they are mixed homogeneously through the soil in the RIVM-method. In order to enable comparison of the results of both test methods, dosages used in the BBA-method were recalculated to concentrations in soil using the equation: kg/ha * 5.3 = mg/kg dry soil. In case of parathion, the BBA-method was more sensitive than the RIVM-method with respect to juveniles/worm/week and number of juveniles/ fertile cocoon. NOEC-values for these parameters, which appeared to be most sensitive in both methods, were about a factor of 10 lower in the BBA method compared to the RIVM-method. It cannot be assessed which method was most sensitive for cocoon production, growth and fertility of the cocoons. In case of benomyl, the RIVM-method was more sensitive than the BBA-method with respect to fertility of the cocoons and the number of juveniles/fertile cocoon. For cocoon production and juveniles/ worm/week the BBA-method was more sensitive. It cannot be assessed which method is most sensitive for growth. For benomyl the final NOEC-values for the most sensitive parameter appeared to be almost similar in both test methods.

Op vijf locaties ten noorden van St. Maartenszee (NH) in het gebied van het Waterschap De Aangedijkte Landen en Wieringen, zijn gedurende de maanden maart 1992 t/m maart 1994 maandelijks monsters oppervlaktewater genomen. Het betreft een gebied dat voor de bollenteelt wordt gebruikt en waar zich tevens recreatiegebieden bevinden. De monsters zijn onderzocht op de aanwezigheid van 18 bestrijdingsmiddelen en verwante stoffen. In totaal werden 6 stoffen in een of meerdere monsters aangetroffen. In het tweede meetjaar (1993) is een duidelijke afname geconstateerd van het aantal metingen van bestrijdingsmiddelen boven de grens van aantoonbaarheid, op vier van de vijf monsterlocaties, ten opzichte van het eerste meetjaar (1992). Voor 4 van de 6 aangetroffen bestrijdingsmiddelen, aldicarb en - twee metabolieten en tolclofosmethyl, werd het indicatieve Maximaal Toelaatbare Risiconiveau (MTR) voor het ecosysteem een of meerdere malen overschreden. Voor 2 van deze 4 stoffen, aldicarb en aldicarb-sulfoxide, werd in alle gevallen dat de stof werd aangetroffen de veilige waarde overschreden. Voor de stof aldicarb wordt in de Derde Nota waterhuishouding een getal (0,5 mug/l) als waarde gegeven voor de algemene milieukwaliteit. Deze getalswaarde werd in geen enkel geval door de gemeten concentraties aldicarb overschreden.

On six sites in the "polder Bleiswijk", an area used for glasshouse agriculture situated south-west of Bleiswijk, samples of surface water have been taken monthly during the period May 1990-April 1991. These samples were investigated for the presence of 32 pesticides and related substances, and for cholinesterase inhibition, a sumparameter. A total of 22 compounds was found in one or more samples. Endosulfan-sulphate and gamma-HCH were found in all the water samples that were analysed. Ecologically safe values have been exceeded one or several times for 16 of the 22 compounds. For 12 out of 16 compounds the safe value was exceeded in all cases that the compound was present in a sample. The values "algemene milieukwaliteit" given in the "Derde Nota Waterhuishouding" have been exceeded for 5 compounds viz. aldicarb, dichlorvos, alpha-endosulfan, endosulfan-sulphate and gamma-HCH. For dichlorvos this value was exceeded in all cases that the compound was present in a sample.

In de jaren 1991-1994 werd een orienterend onderzoek uitgevoerd naar de omvang van de verontreiniging van twee innamepunten van Rijn- en Maaswater voor de drinkwatervoorziening door bestrijdingsmiddelen. Van de 35 geselecteerde bestrijdingsmiddelen en hun metabolieten werd alleen Diuron in het Maaswater in concentraties boven de detectiegrens van 0.1 mug/l gevonden.

In 1991/1992 is een scanning uitgevoerd van residuen van bestrijdingsmid- delen in het grondwater van 5 tot 26 m beneden maaiveld in het Landelijk Meetnet Grondwaterkwaliteit. 41 Mengmonsters, samengesteld uit 2, 3 of 4 individuele monsters, zijn geanalyseerd en 15 individuele monsters. Met GC/MS en HPLC-technieken zijn 45 stoffen geanalyseerd ; vluchtige chloorkoolwaterstoffen zijn in 29 individuele monsters onderzocht. In 14 monsters zijn een of meerdere stoffen aangetoond in de volgende frequenties (positieve analyses/totaal aantal analyses ; A = actieve stof , M = metaboliet, V = verontreiniging): 1,2-dichloorpropaan (V 7/29) ; bentazon (A 5/56) ; atrazin (A 4/18); desethylatrazin (M 3/18) ; 1,2,3-trichloorpropaan (V 3/29) ; amitrol (A 1/6) ; bromacil (A 1/12) ; carbendazim (A 1/6) ; ethyleenthioureum (M 1/20) ; mecoprop (A 1/26). In 7 van de monsters wordt de EG-norm voor drinkwater (0,1 mg/m3 voor een stof, 0,5 mg/m3 voor de som van residuen) overschreden. In 2 mengmonsters van akkerbouw en maisteelt op zandgronden zijn per monster 4 stoffen aangetroffen. Alle aangetoonde stoffen behalve amitrol zijn eerder door RIVM in diep grondwater aangetroffen. In 1991 is in 87 monsters uit Zuid-Holland van dieptes tussen 3 en 26 m -mv het voorkomen van vluchtige chloorkoolwaterstoffen onderzocht. In 18 van deze monsters is 1,2-dichloorpropaan aangetroffen tussen 0,4 mg/m3 (onderste analysegrens) en 2,3 mg/m3. De stof werd verspreid over alle dieptes aangetoond. Opvallend zijn positieve monsters van lokaties in de duinen en in kwel- en oeverfiltratiegebieden, die mogelijk van niet-landbouwkundige herkomst zijn. De verspreiding van deze stof buiten toepassingsgebieden kan wijzen op andere bronnen, namelijk industriele bronnen, met name in het verleden. Over transport van deze stof met onbekende halfwaardetijd in het milieu en eventuele overdracht tussen compartimenten is weinig bekend, maar dit draagt mogelijk aan de verspreiding bij. Nader onderzoek wordt aanbevolen naar verspreiding in zandgebieden van de herbiciden atrazin en metabolieten, bentazon en mecoprop. Hetzelfde geldt voor de verspreiding van de verontreiniging met 1,2-dichloorpropaan uit nematiciden in zandgebieden. De mogelijke verspreiding van residuen via oeverfiltratie is een aandachtspunt. Onderzoek naar stofeigenschappen van met 1,2-dichloorpropaan kan leiden tot beter begrip van de verspreiding, in het bijzonder in oppervlaktewater en bodems van heterogene opbouw. In het kader van de doelstellingen voor bescherming van algemene grondwaterkwaliteit verdient gerichte monitoring van een beperkt aantal bestrijdingsmiddelen in het bovenste grondwater in toepassingsgebieden de voorkeur. Vanuit de optiek van de openbare watervoorziening wordt daarnaast aanbevolen om in beschermingszones van waterwinning ook de kwaliteit van diep grondwater te monitoren in de nabijheid van of binnen beschermingsgebieden. Dit lijkt doelmatiger dan een algemene inventarisatie van bestrijdingsmiddelen in diep grondwater.

The purpose of this report (the second one of a series in which the methodology for hazard/risk assessment of the use of pesticides for birds and mammals will be presented) is to give a method for taking into account the avoidance behaviour in the evaluation of LC50 studies and to provide a concept for the use of food avoidance behaviour in the environmental hazard/risk assessment of pesticides used in agriculture for birds. An analysis is made of the standard dietary LC50 test and of 3 types of food avoidance tests. It is concluded that the standard dietary LC50 test provides most of the information necessary to understand the repellent properties of a pesticide. It is recommended to measure the food consumption daily, to provide information about the learning abilities of the species tested (when does food avoidance appear). A method is proposed to calculate the No Repellent Concentration (NoRC). The NoRC is the concentration in the treated food at which the birds in the test will eat the same amount of treated food as the amount of (untreated) food in the conrol group. Data of the range finding tests can be used to design the LC50 test (which doses will be tested) to provide a better estimation of the NoRC value. These small alterations of the standard LC50 test make other repellency tests with birds superfluous, because the standard LC50 test is providing enough information about the repellent properties of the substance. Those repellency tests can be used to provide information about the edibility of the granulates and seeds (coated or pillorized, but not treated with a substance), which results in less suffering of test animals.

This report is the first one of a series in which the methodology for hazards/risk assessment of the use of pesticides for birds and mammals will be presented. After a general introduction a synopsis of the developments of the last 10 years has been given. The presented hazard/risk assessment scheme is a compilation of all decision scheme concerning birds and mammals up to now in the Netherlands and consists of 5 modules. In modele A one is lead stepwise by way of yes/no questions to the module that is applicable to the mode of use of a particular pesticide. In module B the exposure by granules, treated seeds, slug pellet or baits for rodents is considered. Module C deals with the exposure by pesticides used for spraying crops/plants and/or insects, module D with exposure by drinking water and module E with secondary poisoning. Exposure routes like inhalation or contact and other secondary poisoning pathways will be incorporated into the scheme as soon as available. Furthermore, attention has been givin to the considerations for the use of particular cutoff criteria and a description of the terms used in the scheme has been given.

niet beschikbaar

De aanwezigheid van bestrijdingsmiddelen in het grondwater introduceert een risico voor de volksgezondheid en ecosystemen. Om deze reden zijn schattingen nodig van de uitspoeling van bestrijdingsmiddelen naar het ondiepe grondwater. Hiervoor wordt een regionaal model van het gedrag van bestrijdingsmiddelen in de grond (GEOPESTRAS) in combinatie met het informatiesysteem bestrijdingsmiddelen (ISBEST) gebruikt. ISBEST levert gegevens over het gebruik van bestrijdingsmiddelen per gemeente. Berekeningen met GEOPESTRAS werden uitgevoerd voor unieke combinaties van bodemtype (textuur en organische-stofgehalte), grondwatertrap, landgebruik en klimaat. De invoer voor PESTRAS werd via vertaalfuncties afgeleid en een ruimtelijk beeld van de uitspoeling werd verkregen door de resultaten van de individuele berekeningen te combineren met geografische informatie. Het aantal combinaties waarvoor het model moest worden toegepast bedroeg 897. Het berekende ruimtelijk beeld van uitspoeling was sterk afhankelijk van het type bestrijdingsmiddel. Bestrijdingsmiddelen die een gemiddeld gedrag wat betreft afbraak en sorptie vertonen (bijvoorbeeld atrazin), zijn sterk afhankelijk van het organische-stofgehalte. Mobiele stoffen (bentazon en hydroxy-chloorthalonil) vertonen een sterke correlatie met de textuurkaart, terwijl de uitspoeling van vluchtige stoffen (dichloorpropeen) sterk afhankelijk is van de diepte van het grondwater en bodemfysische eigenschappen. In het algemeen werd berekend dat bestrijdingsmiddelen in veengronden niet of nauwelijks uitspoelden. De hoogste concentraties werden gevonden in zand- en leemgronden met een laag organisch-stofgehalte (concentratie vaak boven 1 mug L-1). De grootste hoeveelheden bestrijdingsmiddelen spoelden uit in de Veenkolonien, de Noord-Oost Polder, het bloembollengebied en de zandgronden van Noord-Brabant. De totale uitspoeling bedroeg in 1993 ongeveer 51000 kg, waarvan 27000 kg in het diepe grondwater en 24000 kg in het oppervlaktewater terechtkwam.

Een eerste inventariserend onderzoek is verricht om een globaal inzicht te krijgen in het voorkomen van bestrijdingsmiddelen in de bodem. Daartoe werd een zevental bestrijdingsmiddelen geselecteerd en een bemonsteringsprogramma opgezet. Een viertal bestrijdingsmiddelen kon worden aangetoond: atrazin, fenpropimorf, parathion en simazin. De bepaalde gehalten lagen niet ver boven het detectieniveau. Uitzonderingen hierop waren de atrazingehalten welke voor een aantal percelen relatief hoog waren, maar waarvoor ook een duidelijke afname in de tijd werd waargenomen. De stoffen paraquat, pencycuron en pirimicarb werden in geen enkel monster aangetroffen. De gemeten bestrijdingsmiddelgehalten komen redelijk overeen met de berekende gehalten uit het simulatiemodel PESTLA. Voor zowel atrazin, parathion als simazin werden de streefwaarden overschreden. De betekenis van deze gehalten en overschrijdingen kan op basis van de beperkte gegevens en het inventariserende karakter van de studie nog niet worden vastgesteld.

Ter ondersteuning van het Meerjarenplan Hygiene en Materiaalbescherming (MJP-H) is een risico-analyse voor het milieu opgesteld voor een aantal niet-landbouw bestrijdingsmiddelen. Alleen organische stoffen waarvoor voldoende gegevens beschikbaar waren, zijn met het Uniform Beoordelingssysteem Stoffen (UBS 1.0) geevalueerd. Het betreft actieve ingredienten die toegepast worden als: antifouling ; biocide in koelwatersystemenen houtverduurzamingsmiddel. Op basis van beschikbare gegevens over de fysisch-chemische eigenschappen, emissie tijdens de toepassing, distributie en toxiciteit, zijn risicoquotienten berekend voor waterorganismen. Uit de risicoquotient evaluatie blijkt dat de beoordeelde koelwaterbiociden het hoogste risico hebben, gevolgd door de beoordeelde antifoulings, en daarna de beoordeelde houtverduurzamingsmiddelen. Van deze laatste groep stoffen is het risico door impregneren veel hoger dan door drenken/dompelen. Voor antifoulings en koelwaterbiociden worden extreem hoge risicoquotienten gevonden. Veel stoffen die niet geevalueerd zijn, hebben hoge gebruikspercentages (metaal-zouten, chloor, en creosoot). Deze stoffen zijn niet geevalueerd, omdat metaal-zouten en chloor nog niet met UBS 1.0 te beoordelen zijn, en omdat voor creosoot niet voldoende gegevens beschikbaar zijn om de combinatietoxiciteit van de PAKs te berekenen. Bovendien zijn er onvoldoende gegevens om van de wel beoordeelde stoffen het risico voor bodemorganismen te evalueren. Dit rapport geeft dus geen volledig beeld van het risico van alle niet-landbouwbestrijdingsmiddelen. Het geeft wel aan dat de speerpunten antifouling, koelwaterbiocide, en houtverduurzamingsmiddel hoge risicoquotienten hebben, en op basis van dit resultaat goed gekozen zijn.

De aanwezigheid van bestrijdingsmiddelen in het grondwater introduceert een risico voor de volksgezondheid en ecosystemen. Om deze reden zijn schattingen nodig van de uitspoeling van bestrijdingsmiddelen naar het ondiepe grondwater. Hiervoor wordt een regionaal model van het gedrag van bestrijdingsmiddelen in de grond (GEOPESTRAS) in combinatie met het informatiesysteem bestrijdingsmiddelen (ISBEST) gebruikt. ISBEST levert gegevens over het gebruik van bestrijdingsmiddelen per gemeente. Berekeningen met GEOPESTRAS werden uitgevoerd voor unieke combinaties van bodemtype (textuur en organische-stofgehalte), grondwatertrap, landgebruik en klimaat. De invoer voor PESTRAS werd via vertaalfuncties afgeleid en een ruimtelijk beeld van de uitspoeling werd verkregen door de resultaten van de individuele berekeningen te combineren met geografische informatie. Het aantal combinaties waarvoor het model moest worden toegepast bedroeg 897. Het berekende ruimtelijk beeld van uitspoeling was sterk afhankelijk van het type bestrijdingsmiddel. Bestrijdingsmiddelen die een gemiddeld gedrag wat betreft afbraak en sorptie vertonen (bijvoorbeeld atrazin), zijn sterk afhankelijk van het organische-stofgehalte. Mobiele stoffen (bentazon en hydroxy-chloorthalonil) vertonen een sterke correlatie met de textuurkaart, terwijl de uitspoeling van vluchtige stoffen (dichloorpropeen) sterk afhankelijk is van de diepte van het grondwater en bodemfysische eigenschappen. In het algemeen werd berekend dat bestrijdingsmiddelen in veengronden niet of nauwelijks uitspoelden. De hoogste concentraties werden gevonden in zand- en leemgronden met een laag organisch-stofgehalte (concentratie vaak boven 1 mug L-1). De grootste hoeveelheden bestrijdingsmiddelen spoelden uit in de Veenkolonien, de Noord-Oost Polder, het bloembollengebied en de zandgronden van Noord-Brabant. De totale uitspoeling bedroeg in 1993 ongeveer 51000 kg, waarvan 27000 kg in het diepe grondwater en 24000 kg in het oppervlaktewater terechtkwam.

Het simulatiemodel PESTLA wordt in Nederland gebruikt in zowel het milieukwaliteitsbeleid als bij de beoordeling van de toelating van bestrijdingsmiddelen. Het is dan ook van groot belang dat er een breed vertrouwen in het model bestaat. Omdat het vertrouwen als niet breed genoeg werd ervaren is het project 'Validatie van het PESTLA model' gestart. Als onderdeel van dit project is gekeken naar de mogelijkheid de validatie-status van PESTLA te verhogen door vergelijking met andere modellen. Het rapport beschrijft de resultaten van berekeningen die met de modellen LEACHP, PELMO, PESTLA en PRZM-1 zijn gemaakt voor het Nederlandse standaardscenario voor de berekening van uitspoeling en accumulatie van bestrijdingsmiddelen in de bouwvoor. Er zijn grote verschillen tussen de vier modellen ; zowel wat betreft de modelconcepten als de uitkomsten voor het standaardscenario. Op grond hiervan moet geconcludeerd worden dat het niet mogelijk is de validatie status van PESTLA te verhogen op grond van de validatie status van de andere modellen. Ook het omgekeerde is niet mogelijk.

De toxiciteit van negen verschillende bestrijdingsmiddelen of afbraakproducten voor de grondwater copepod Parstenocaris germanica is onderzocht. De onderzochte stoffen zijn geselecteerd vanwege hun potentieel gevaar voor grondwater bewonende metazoen. Niet alle experimenten lieten een duidelijke dosis-respons relatie zien of leverden goed reproduceerbare resultaten op. Dit werd veroorzaakt door een grote variatie in de waarnemingen mogelijk veroorzaakt door het technisch ontwerp van de experimenten (kleine volumina en aantallen test organismen) of door heterogeniteit van het biologisch materiaal (afkomstig van een veldpopulatie). Het meest toxisch voor P. germanica bleken Fenpropathrin (EC50 0.006 mug/l) en Cypermethrin (EC50: 0.02 mug/l) te zijn, gevolgd door Thiram (EC50: 2.3 mug/l); matig toxisch waren Aldicarb-sulfoxide (EC50

Schattingen zijn nodig van de gevoeligheid van de Nederlandse bodems voor pesticide uitspoeling naar het grondwater. De belangrijkste processen die de uitspoeling van deze stoffen beinvloeden zijn omzetting, sorptie, opname en transport. Aangezien de interactie tussen deze processen complex en niet-lineair is, zijn dynamische, proces georienteerde simulatie modellen onmisbaar bij het maken van deze voorspellingen. Het model moet voldoen aan de volgende eisen: (i) modulaire opzet waardoor de model ontwikkeling en het onderhoud beheersbaar blijft, (ii) het model moet eenvoudig te koppelen zijn aan een GIS, (iii) het model moet toepasbaar zijn voor alle belangrijke combinaties van bodemtype, gewastype en pesticiden en (iv) het model moet aan hoge kwaliteitseisen m.b.t. ontwerp, documentatie, validatie en beheer voldoen. In dit kader is het model PESTRAS ontwikkeld. Dit model is opgebouwd uit bestaande submodellen, n.l. het bodemwater transportmodel SWIF, het warmte transport submodel van ILWAS en het pesticide transport- en accumulatiemodel PESTLA. Alle submodellen werden aangepast, zodat deze voldoen aan de vier boven vermelde eisen. Dit rapport beschrijft de model formuleringen, het numerieke schema en geeft richtlijnen m.b.t. de toepassing van het model (installatie, invoer en verwerking van de uitvoer). Verder geeft het rapport voorbeelden van model uitvoer en worden de resultaten van een gevoeligheids analyse beschreven. The regionalisatie en de afleiding van de data worden in een apart rapport beschreven.

Metingen van de chemische samenstelling van de neerslag in Nederland zijn uitgevoerd aan de hand van 4-wekelijkse monsters verkregen uit het Landelijk Meetnet Regenwatersamenstelling (LMRe). Op 15 stations werden monsters verzameld voor analyse op hoofdcomponenten en op anorganische microcomponenten (zware metalen). Daarnaast werden op twee stations aparte monsters verzameld voor analyse op het bestrijdingsmiddel lindaan (gamma-HCH) en kwik (vanaf juli) en op een station werden monsters verzameld voor analyse op een aanvullende set bestrijdingsmiddelen. Deze set bestaat uit 2,4-D, 2,4,5-T, atrazin, bentazon, cyanazin, desethylatrazin, desisopropylatrazin, dichloorprop, MCPA, mecoprop, metolachloor en simazin. In de monsters van de hoofdcomponenten werden de concentraties van hydronium (vrij zuur), natrium, kalium, calcium, magnesium, fluoride, chloride, nitraat, sulfaat, bicarbonaat en fosfaat bepaald. Voorts werden van deze monsters de geleidbaarheid en de pH bepaald. De monsters voor zware metalen werden geanalyseerd op cadmium, koper, lood, mangaan, ijzer en zink. Bovendien werden de monsters van twee stations geanalyseerd op arseen, chroom, nikkel en vanadium. De gepresenteerde resultaten worden ingeleid door informatie over het LMRe, een toelichting en een weergave van de berekeningswijze.

Scanning en scouting zijn vormen van metingen die in ruimte en/of tijd beperkter dan monitoring zijn. Een inventarisatie heeft het uitgangspunt gevormd, welke heeft geresulteerd in een lijst met een zestigtal onderwerpen. Bij de verdere selectie van onderwerpen is gebruik gemaakt van een aantal criteria, a)'MB relevant', d.w.z. het betreft een stof waarvoor mogelijk sprake is van een risico voor de volksgezondheid of voor ecosystemen of het betreft een stof die maatschappelijk als riskant wordt beschouwd ; b)'ketenbenadering', d.w.z. kunnen de huidige emissies leiden tot overschrijding van de (gewenste) milieukwaliteit in een of meerdere van de milieucompartimenten ; c) aansluiting bij DGM kennisvragen ; en d) multicompartimentele activiteiten. De selectie, aangevuld met een experts judgement, heeft voor uitvoering in 1997 vier onderwerpen opgeleverd: bestrijdingsmiddelen, ftalaatesters, borium en trichlooretheen (tri). Het ontbreekt tot op heden aan een integraal beeld van het voorkomen van bestrijdings-middelen in het Nederlandse milieu. Er zal nu voor het eerst een samenhangend multi-compartimentaal meetprogramma worden uitgevoerd voor twee stoffen: carbendazim, een fungicide, en mecoporop-p, een herbicide. Het resultaat zal een overzicht van de verspreiding van deze stoffen over Nederland voor alle milieucompartimenten zijn. Ftalaatesters worden op zeer grote schaal toegepast en kennen een ruime verspreiding in het milieu. Voor de meeste milieucompartimenten ontbreekt echter kennis over voorkomende concentraties ; een risicobeoordeling wordt hierdoor bemoeilijkt. Het programma omvat laagfrequente metingen van o.a. di(2-ethylhexyl)ftalaat (DOP) en benzylbutylftalaat in een aantal milieucompartimenten en in biota. Het project beoogt primair het vullen van kennisleemten.Er is weinig bekend over het voorkomen van borium in het milieu, terwijl de stof wel in de belangstelling staat o.a. in verband met mogelijke normstelling. Het meetprogramma richt zich op het grondwater, (ruw) drinkwater en regenwater. Het resultaat is fenomenologische informatie. Uit onderzoek is gebleken dat de diffuse bodem-belasting met trichlooretheen (tri), mogelijk zodanig hoog is dat de grenswaarde voor de bodem overschreden wordt. De belasting wordt waarschijnlijk vooral veroorzaakt door depositie vanuit de atmosfeer. Er wordt een zeer beperkt meetprogramma gericht op bodem en het ondiepe grondwater uitgevoerd.

Het doel van deze programmeringsstudie was vast te stellen welke kennis aanwezig is en welk type onderzoek op korte en (middel)lange termijn nodig is om tot een risico-inschatting te komen voor effecten van mobilisatie van nutrienten en contaminanten bij de omzetting van landbouwgrond naar andere functies, zoals bosbouw en natuur. De studie concludeert dat bij herbebossing verzuring en toename in opgelost organisch koolstof (DOC) tot een verhoogde mobiliteit van aluminium en zware metalen kan leiden ; bij vernatting kunnen afname van redoxpotentiaal en verzuring fosfaat en zware metalen mobiliseren. Aanwezigheid van sulfide kan bij vernatting tot verminderde mobiliteit van zware metalen leiden. Bij wisselende grondwaterstanden is het mogelijk dat verzuring tot extra mobilisatie van zware metalen leidt. Verhoogde contaminantmobiliteit kan onder andere leiden tot verminderde decompositie, verhoging van interne concentraties in bodemfauna en doorvergiftiging naar terrestrische fauna. Het risico van organische microverontreinigingen wordt lager ingeschat ; hiernaar is echter nog niet afdoende onderzoek verricht. Voor de voorspelling van de risico's bij natuurontwikkeling wordt koppeling van bestaande modellen noodzakelijk geacht. De studie geeft aanbevelingen voor 'quick and dirty' modelkoppelingen op korte termijn en voor nderzoek naar voorbeeldsystemen op middellange termijn. Voor de lange termijn wordt prioriteit gelegd bij monitoring, procesonderzoek en modelintegratie.

niet beschikbaar

Deze studie uit 1998 gaat de (on)mogelijkheden na voor een meer gestructureerd en transparant milieu-risicobeoordelingssysteem voor microbiele bestrijdingsmiddelen. De uitdaging is om de bestaande case-by-case aanpak bij de registratie van dergelijke bestrijdingsmiddelen om te vormen tot een meer systematische aanpak zodat overheden beter en sneller in staat zullen zijn om de te verwachten toename van het aantal registraties voor microbiele bestrijdingsmiddelen te verwerken. Dit moet gebeuren op grond van de bestaande expertise op dit gebied, niet alleen in Nederland, maar vooral ook in de Verenigde Staten en Canada. Belangrijke belemmeringen voor de verdere ontwikkelingen van een dergelijk raamwerk zijn: I de diversiteit en complexiteit van micro-organismen, en hun gedrag en interacties in het milieu; II het gebrek aan in situ onderzoeksgegevens wat betreft het gedrag, lotgevallen en schadelijke effecten van microbiele bestrijdingsmiddelen in het milieu (m.u.v. Bacillus thuringiensis en sommige Baculoviridae); III de te verwachten kleine afzetmarkten voor nieuwe microbiele bestrijdingsmiddelen. Daarom worden in dit rapport een aantal 'grote gemene delers' op een rijtje gezet: de gevaarsidentificatie , de blootstellings- en de effectbeoordeling en de risicokarakterisatie. Omdat de gevaarsidentificatie de gegevensevaluatie van de aan te leveren individuele testen omvat, zijn tevens een aantal tabellen opgenomen met daarin geannoteerd de belangrijkste items wat betreft het gedrag en de lotgevallen in het milieu en de effecten op biota. Deze tabellen kunnen als leidraad dienen bij het samenvatten en beoordelen van experimenten in het kader van de registratie.

Doel van de studie was het maken van schattingen voor het gebruik, de emissies en de verspreiding van lindaan in het Rijnstroomgebied in de periode 1985 - 2000. Het gebruik van lindaan is geschat aan de hand van gegevens over de toepassing in landbouw in de zogenaamde Rijnoeverstaten: Duitsland, Zwitserland, Frankrijk, Luxemburg en Nederland. Voor de periode 1990 - 2000 worden geen veranderingen verwacht omdat geen maatregelen gepland zijn in bovengenoemde landen. Voor het begin van de negentiger jaren wordt dit beeld bevestigd door meetgegevens. Zes belangrijke emissieroutes zijn onderscheiden: toepassingen in de landbouw ; erosie ; huishoudelijk gebruik ; atmosferische depositie zowel direct op oppervlaktewater als wel via verhard en onverhard oppervlak. In 1985 werd 70% van alle emissies veroorzaakt door landbouw en atmosferische depositie. In 1990 waren landbouw en huishoudens tezamen verantwoordelijk voor 90% van alle lindaanemissies binnen het Rijnstroomgebied. Om de verspreiding van lindaan in het oppervlaktewater te berekenen, is het model DELTAWAT gebruikt. Aan de hand van vergelijkingen tussen berekende en gemeten waarden wordt geconcludeerd dat in 1985 de emissies worden overschat met een factor tussen 1 en 2, terwijl de schattingen voor 1990 tamelijk nauwkeurig zijn. Een nadere analyse van de bronnen werd niet uitgevoerd omdat de berekende vrachten erg onbetrouwbaar bleken te zijn. Als er van uit wordt gegaan dat de emissies in 1985 zijn overschat met een factor tussen 1 en 2 en de schattingen voor de emissies in 1995 een maximale onnauwkeurigheid hebben van 50%, is het zeer waarschijnlijk dat de doelstelling, die de Internationale Rijncommissie (IRC) gesteld heeft ten aanzien van het reduceren van emissies, gehaald wordt. De lindaan waterkwaliteitsdoelstelling van de IRC zal daarentegen waarschijnlijk zelfs bij benadering niet gehaald worden in het overgrote deel van het Rijnstroomgebied. De conclusie moet dan wezen dat beide IRC-doelstellingen niet met elkaar in overeenstemming zijn.

In een literatuurstudie zijn terrestrische ecotoxiciteitsgegevens uit veld- en laboratoriumproeven met elkaar vergeleken. De studie is beperkt tot effekten van bestrijdingsmiddelen, vanwege de beschikbaarheid van relatief veel veldgegevens van deze stoffen. Het doel van deze vergelijking was om de toepasbaarheid te valideren van toxiciteitsgegevens uit laboratoriumexperimenten. Deze worden gebruikt voor ecotoxicologische risicobeoordeling van nieuwe en bestaande stoffen en voor het afleiden van ecologisch gefundeerde kwaliteitsnormen voor de bodem. Bij de validatie werd uitgegaan van de hypothese dat effekten onder veld- en laboratoriumomstandigheden hetzelfde en vergelijkbaar zijn. Er is onderscheid gemaakt tussen absolute en relatieve toxiciteitsgegevens. Absolute toxiciteitsgegevens zijn gedefinieerd als absolute, gekwantificeerde effekten bij een bekende concentratie. Relatieve toxiciteitsgegevens zijn gedefinieerd als rangordes van effekten, d.w.z. rangordes voor de gevoeligheid van verschillende taxonomische groepen voor een enkel bestrijdingsmiddel of rangordes voor de toxiciteit van verschillende bestrijdingsmiddelen voor een enkele taxonomische groep. Voor zowel absolute als relatieve toxiciteitsgegevens werden algemene trends gevonden tussen veld- en laboratoriumresultaten en was er derhalve geen aanleiding om de uitgangshypothese te verwerpen. Aan de andere kant waren de gevonden trends te zwak om een realistische voorspelling te doen van een effekt in het veld, gebaseerd op een laboratorium L(E)C50 of NOEC. Dit werd geweten aan de grote heterogeniteit tussen de veldstudies, die het samenvoegen van resultaten uit verschillende veldstudies verhinderde. Bovendien zijn er weinig veldstudies beschreven waarin meerdere concentraties getest zijn. Hierdoor is een adequate vergelijking van dosis-effekt curves onder laboratorium- en veldomstandigheden feitelijk onmogelijk. De volgende aanbevelingen worden gedaan om de statistische onderbouwing van laboratorium-veld validatie te verbeteren: (1) het verbeteren van de afstemming tussen proefopzetten van laboratorium- en veldexperimenten door gebruik te maken van dezelfde bodemtypes, formuleringen en verdelingen van bestrijdingsmiddelen, concentraties, testsoorten, milieuomstandigheden, blootstellingsduur en blootstellingsroutes; (2) het verbeteren van de blootstellingsanalyse in veld experimenten door de werkelijke deposities en concentraties te analyseren ; (3) vaststellen van dosis-effekt relaties in het veld door veldstudies uit te voeren met meerdere doses.

Het RIVM heeft de modellen gereviseerd waarmee eventuele risico's voor consumenten worden berekend van restanten van gewasbeschermingsmiddelen die maximaal op voeding worden toegestaan; de reële hoeveelheden zijn doorgaans lager. Aanleiding voor de revisie waren recentere gegevens over het voedingspatroon van jonge kinderen. Om een risico te schatten wordt de geconsumeerde hoeveelheid van een product gecombineerd met de concentratie van het gewasbeschermingsmiddel in of op het product. Hierna wordt deze inname vergeleken met een toxicologische grenswaarde. Deze risicoschatting is een standaard onderdeel van de procedure waarmee gewasbeschermingsmiddelen worden toegelaten, het gewasbeschermingsmiddelautorisatieproces. Met de gereviseerde rekenmodellen bleken de schattingen van de hoeveelheid gewasbeschermingsmiddelen die Nederlanders via voeding in theorie binnen zouden kunnen krijgen over het algemeen hoger te zijn dan voorheen. Hierdoor kan het mogelijk zijn dat Europese normen voor maximaal toelaatbare hoeveelheden gewasbeschermingmiddelen (MRLs) naar beneden moeten worden bijgesteld. Dit moet nader worden uitgezocht, door de Nederlandse gegevens op te nemen in het Europese EFSA-rekenmodel waarmee Europese risicoschattingen worden gemaakt (PRIMO). Hiervoor zijn inmiddels de eerste stappen gezet. De gereviseerde rekenmodellen bevatten nu consumptiegegevens van drie doelgroepen: baby's/peuters, jonge kinderen en de bevolking in zijn geheel. Voorheen waren er geen gegevens voor de eerste doelgroep. Daarnaast bevatten de rekenmodellen voor het eerst consumptiegegevens van zowel rauwe producten als van de producten die daarvan worden gemaakt (zoals appelsap van appels en brood van graan). Tot nu toe werd alleen gerekend met de gegevens van het rauwe product.

Within the framework of the project "Validation of PESTLA" the Schaijk data set was used to analyse PESTLA model performance. The Schaijk data set contains field data on bentazon behaviour in a coarse textured humic gley soil cropped with maize. PESTLA model input parameters were derived from this data set and model simulations were performed. Comparison of model predictions with field measurements of bentazon concentrations in groundwater and contents in topsoil was done using graphical and statistical methods. The statistical method that was applied was the factor-of-f approach. This method acknowledges that both measurements and model simulations yield variable output. Variability implies that measurements and simulations are uncertain. This uncertainty is quantified and used to test the hypothesis that PESTLA model calculations are, or are not, sufficiently close to measurements. Application of the factor-of-f approach led to the conclusion that PESTLA simulated bentazon behaviour in Schaijk well. The hypothesis 'model is good' was never rejected and the hypothesis 'model is false' was rejected for almost all combinations of allowed uncertainty. The results given above were obtained with a value for bentazon half life as calculated using the standard method of linear regression on log transformed dissipation data. However, calculation of bentazon half life using non-linear regression yielded a value that was almost twice as small. PESTLA simulations using this latter value were nog in accordance with measurements anymore. This finding indicates that decisions with regard to model validity are highly sensitive to (subjective) decisions on how model input parameters are obtained.

bijlage: 240

Deze studie uit 1998 gaat de (on)mogelijkheden na voor een meer gestructureerd en transparant milieu-risicobeoordelingssysteem voor microbiele bestrijdingsmiddelen. De uitdaging is om de bestaande case-by-case aanpak bij de registratie van dergelijke bestrijdingsmiddelen om te vormen tot een meer systematische aanpak zodat overheden beter en sneller in staat zullen zijn om de te verwachten toename van het aantal registraties voor microbiele bestrijdingsmiddelen te verwerken. Dit moet gebeuren op grond van de bestaande expertise op dit gebied, niet alleen in Nederland, maar vooral ook in de Verenigde Staten en Canada. Belangrijke belemmeringen voor de verdere ontwikkelingen van een dergelijk raamwerk zijn: I de diversiteit en complexiteit van micro-organismen, en hun gedrag en interacties in het milieu; II het gebrek aan in situ onderzoeksgegevens wat betreft het gedrag, lotgevallen en schadelijke effecten van microbiele bestrijdingsmiddelen in het milieu (m.u.v. Bacillus thuringiensis en sommige Baculoviridae); III de te verwachten kleine afzetmarkten voor nieuwe microbiele bestrijdingsmiddelen. Daarom worden in dit rapport een aantal 'grote gemene delers' op een rijtje gezet: de gevaarsidentificatie , de blootstellings- en de effectbeoordeling en de risicokarakterisatie. Omdat de gevaarsidentificatie de gegevensevaluatie van de aan te leveren individuele testen omvat, zijn tevens een aantal tabellen opgenomen met daarin geannoteerd de belangrijkste items wat betreft het gedrag en de lotgevallen in het milieu en de effecten op biota. Deze tabellen kunnen als leidraad dienen bij het samenvatten en beoordelen van experimenten in het kader van de registratie.

Scanning en scouting zijn vormen van metingen die in ruimte en/of tijd beperkter dan monitoring zijn. Een inventarisatie heeft het uitgangspunt gevormd, welke heeft geresulteerd in een lijst met een zestigtal onderwerpen. Bij de verdere selectie van onderwerpen is gebruik gemaakt van een aantal criteria, a)'MB relevant', d.w.z. het betreft een stof waarvoor mogelijk sprake is van een risico voor de volksgezondheid of voor ecosystemen of het betreft een stof die maatschappelijk als riskant wordt beschouwd ; b)'ketenbenadering', d.w.z. kunnen de huidige emissies leiden tot overschrijding van de (gewenste) milieukwaliteit in een of meerdere van de milieucompartimenten ; c) aansluiting bij DGM kennisvragen ; en d) multicompartimentele activiteiten. De selectie, aangevuld met een experts judgement, heeft voor uitvoering in 1997 vier onderwerpen opgeleverd: bestrijdingsmiddelen, ftalaatesters, borium en trichlooretheen (tri). Het ontbreekt tot op heden aan een integraal beeld van het voorkomen van bestrijdings-middelen in het Nederlandse milieu. Er zal nu voor het eerst een samenhangend multi-compartimentaal meetprogramma worden uitgevoerd voor twee stoffen: carbendazim, een fungicide, en mecoporop-p, een herbicide. Het resultaat zal een overzicht van de verspreiding van deze stoffen over Nederland voor alle milieucompartimenten zijn. Ftalaatesters worden op zeer grote schaal toegepast en kennen een ruime verspreiding in het milieu. Voor de meeste milieucompartimenten ontbreekt echter kennis over voorkomende concentraties ; een risicobeoordeling wordt hierdoor bemoeilijkt. Het programma omvat laagfrequente metingen van o.a. di(2-ethylhexyl)ftalaat (DOP) en benzylbutylftalaat in een aantal milieucompartimenten en in biota. Het project beoogt primair het vullen van kennisleemten.Er is weinig bekend over het voorkomen van borium in het milieu, terwijl de stof wel in de belangstelling staat o.a. in verband met mogelijke normstelling. Het meetprogramma richt zich op het grondwater, (ruw) drinkwater en regenwater. Het resultaat is fenomenologische informatie. Uit onderzoek is gebleken dat de diffuse bodem-belasting met trichlooretheen (tri), mogelijk zodanig hoog is dat de grenswaarde voor de bodem overschreden wordt. De belasting wordt waarschijnlijk vooral veroorzaakt door depositie vanuit de atmosfeer. Er wordt een zeer beperkt meetprogramma gericht op bodem en het ondiepe grondwater uitgevoerd.

Een eerste inventariserend onderzoek is verricht om een globaal inzicht te krijgen in het voorkomen van bestrijdingsmiddelen in de bodem. Daartoe werd een zevental bestrijdingsmiddelen geselecteerd en een bemonsteringsprogramma opgezet. Een viertal bestrijdingsmiddelen kon worden aangetoond: atrazin, fenpropimorf, parathion en simazin. De bepaalde gehalten lagen niet ver boven het detectieniveau. Uitzonderingen hierop waren de atrazingehalten welke voor een aantal percelen relatief hoog waren, maar waarvoor ook een duidelijke afname in de tijd werd waargenomen. De stoffen paraquat, pencycuron en pirimicarb werden in geen enkel monster aangetroffen. De gemeten bestrijdingsmiddelgehalten komen redelijk overeen met de berekende gehalten uit het simulatiemodel PESTLA. Voor zowel atrazin, parathion als simazin werden de streefwaarden overschreden. De betekenis van deze gehalten en overschrijdingen kan op basis van de beperkte gegevens en het inventariserende karakter van de studie nog niet worden vastgesteld.

Betreft een inventarisatie van de concentraties van landbouwbestrijdingsmiddelen die in het milieu gevonden zijn. De concentraties zijn bepaald in oppervlaktewater, grondwater, lucht en regen, sediment, grond en gesuspendeerd materiaal. Het overzicht is beperkt tot metingen in Nederland. Informatie over deze concentraties kon gevonden worden voor minder dan de helft van de 270 actieve componenten, die in Nederland geregistreerd zijn. Het onderzoek toont aan dat stoffen worden aangetroffen in concentraties hoger dan het maximaal acceptabele niveau (0,1 mug/L) in voor de bereiding van drinkwater bedoeld oppervlaktewater.

Dit rapport beschrijft een semi-quantitatieve module om concentraties in het oppervlaktewater te schatten uitgaande van verschillende routes. Het accent ligt op de bijdragen van de runoff (op of vlak onder het bodemoppervlak) en de erosie na zware regenbuien. Met behulp van deze module (in een spreadsheet) kunnen de potentiele bijdragen van zowel de runoff als de erosie worden ingeschat. De module schat geen actuele concentraties. De module is gebaseerd op twee complementaire processen: enerzijds worden hydrofobe pesticiden verondersteld het oppervlaktewater te kunnen bereiken door het transport van bodemdeeltjes, waaraan de pesticide is gesorbeerd ; anderzijds kunnen wateroplosbare pesticiden het aangrenzende oppervlaktewater bereiken met de waterstroom zelf, waarin het pesticide is opgelost, hetzij ter hoogte van of vlak onder het maaiveld. Deze semi-quantitatieve benadering heeft als voordelen een heldere structuur en een makkelijke toepasbaarheid. Bovendien biedt het een gestandaardiseerde manier om pesticiden te prioriteren op hun potentiele verspreidingsroutes. Dit rapport geeft de huidige praktijk wat betreft de toelating van pesticiden in Nederland niet weer.

Bijlagen onder rapportnummer/Annex see 715810018-B

Bijlagen onder rapportnummer/Annex see 715810018-B

Experimentele gegevens met betrekking tot emissies van landbouwbestrijdingsmiddelen uit kassen zijn over het algemeen schaars vanwege het bewerkelijke, complexe en kostbare karakter van het vaststellen ervan. Het modelleren kan daarom van nut zijn. USES 2.0 - een beslissingsondersteunend systeem voor overheidsinstellingen - bevat o.a. een module om bestrijdingsmiddelenconcentraties in de lucht te schatten in de lijwervel tot op 25 meter van een kas. In een studie uit 1998 wordt deze module gebruikt om de concentraties te schatten van zeven organofaat bestrijdingsmiddelen dichtbij kassen. De humaan-toxicologische grenswaarden, die voor deze bestrijdingsmiddelen beschikbaar zijn, maken het mogelijk een initiele risicobeoordeling uit te voeren voor mensen die wonen in de nabijheid van kassen. Dit gebeurt door deze grenswaarden te vergelijken met de geschatte concentraties. Gezien het tentatieve karakter van zowel de grenswaarden als de geschatte concentraties in de lucht, moeten de uitkomsten van deze risicobeoordeling worden beschouwd als indicatief. Zo kan het optreden van acute effecten voor omwonenden van een kas niet geheel worden uitgesloten gedurende de eerste uren na toediening in een kas, als gevolg van blootstelling aan dichloorvos, chloorfenvinfos , mevinfos, parathion of methylparathion. Acute effecten als gevolg van blootstelling aan azinfos-methyl of diazinon kunnen waarschijnlijk wel worden uitgesloten. Omdat de onzekerheidsmarges voor zowel de effectbeoordeling als de blootstellingsschatting groot moeten worden verondersteld, pleiten de uitkomsten van deze studie voor een meer verfijnde risicobeoordeling.

Dit rapport maakt deel uit van een project om Quantitative Species-Sensitivity Relationships (QSSRs) te ontwikkelen. QSSRs kunnen de gevoeligheid van soorten voor chemische stoffen voorspellen. Daarvoor wordt de variatie in de gevoeligheid van soorten voor chemische stoffen bestudeerd. Voor deze studie zijn acute toxiciteitsgegevens van stoffen (pesticiden) voor vogels en zoogdieren gebruikt. Een statistische patroonherkenningstechniek, Principale Componenten Analyse, is gebruikt om patronen in de gegevens te vinden. De volgende conclusies kunnen worden getrokken. Net als in voorgaande studies kunnen de patronen in de toxiciteit van stoffen eenvoudig worden beschreven. Een ordening van stoffen van lage naar hoge toxiciteit verklaart ongeveer 65% van de totale variatie in de dataset. Voor de vogels waren fensulfothion en fenitrothion respectievelijk de meest en de minst toxische verbinding. Voor de zoogdieren waren dat respectievelijk isobenzan en carbaryl. Patronen in de gevoeligheid van soorten zijn complexer. Meerdere componenten zijn nodig om meer dan 60% van de totale variatie te verklaren. De patronen laten zien dat soorten uit dezelfde taxonomische groep, klasse of orde, meer op elkaar te lijken, dan soorten uit verschillende groepen van hetzelfde taxonomische niveau. In het algemeen zijn vogels gevoeliger dan zoogdieren. Dit is het duidelijkst voor pesticiden die acetylcholine-esterase remmen (organofosfaten en carbamaten). Het verschil tussen vogels en zoogdieren is het kleinst voor neurotoxische stoffen. Om vogels en zoogdieren veilig te stellen voor pesticiden in het milieu, op basis van acute toxiciteitsgegevens, kan in principe volstaan worden met toetsresultaten van vogels. Als de stof neurotoxisch is, is het raadzaam tevens gebruik te maken van gegevens van zoogdieren. De meest gevoelige soort bestaat niet. Voor vogelsoorten zijn de Californische kwartel (Callipepla californica) en de roodsnavel-quelea (Quelea quelea) representatieve toetsorganismen. Voor de zoogdieren blijven de uitspraken speculatief, omdat slechts enkele soorten vertegenwoordigd waren in de dataset. De hond (Canis domesticus) en de cavia (Cavia dorcella) lijken gevoeligheidspatronen te hebben die als typisch voor zoogdieren beschouwd kunnen worden. De spreiding in soortgevoeligheid per stof was zowel bij de vogels als bij de zoogdieren klein. De Sensitivity Ratio 95:5 zijn kleiner dan 100. De gevoeligheid van een andere soort vogel of zoogdier ligt naar verwachting binnen een factor 10. Voor risico-beoordelingsdoeleinden is het testen van meer dan een soort vogel of zoogdier niet nodig. Door andere bronnen van onzekerheid in de beoordelingsprocedures zal een nauwkeuriger bepaalde gevoeligheid van een soort, slechts een zeer kleine invloed op de uiteindelijke beoordeling hebben.

Betreft de resultaten van een studie naar de toepasbaarheid van electrospray ionisatie massaspectrometrie (ESI-MS). Er werd onderzoek verricht op het gebied van de eitwit- en peptide-analyse en de bepaling van polaire bestrijdingsmiddelen, macrolide antibiotica en metabolieten van polycyclische aromatische koolwaterstoffen. De techniek werd zowel met continue infusie van peptide- en eiwitoplossingen toegepast als in combinatie met HPLC voor de bepaling van laag-moleculaire verbindingen. De molecuulmassa van enkele eiwitten (17 - 66 kDa) en peptiden (5 kDa) kon met grote nauwkeurigheid bepaald worden. Bestrijdingsmiddelen en macrolide antibiotica werden op laag concentratieniveau bepaald met behulp van HPLC-ESI-MS. De identificatie van een naftaleenmetaboliet gaf de mogelijkheden van ESI-MS aan bij de structuuropheldering.

Schattingen zijn nodig van de gevoeligheid van de Nederlandse bodems voor pesticide uitspoeling naar het grondwater. De belangrijkste processen die de uitspoeling van deze stoffen beinvloeden zijn omzetting, sorptie, opname en transport. Aangezien de interactie tussen deze processen complex en niet-lineair is, zijn dynamische, proces georienteerde simulatie modellen onmisbaar bij het maken van deze voorspellingen. Het model moet voldoen aan de volgende eisen: (i) modulaire opzet waardoor de model ontwikkeling en het onderhoud beheersbaar blijft, (ii) het model moet eenvoudig te koppelen zijn aan een GIS, (iii) het model moet toepasbaar zijn voor alle belangrijke combinaties van bodemtype, gewastype en pesticiden en (iv) het model moet aan hoge kwaliteitseisen m.b.t. ontwerp, documentatie, validatie en beheer voldoen. In dit kader is het model PESTRAS ontwikkeld. Dit model is opgebouwd uit bestaande submodellen, n.l. het bodemwater transportmodel SWIF, het warmte transport submodel van ILWAS en het pesticide transport- en accumulatiemodel PESTLA. Alle submodellen werden aangepast, zodat deze voldoen aan de vier boven vermelde eisen. Dit rapport beschrijft de model formuleringen, het numerieke schema en geeft richtlijnen m.b.t. de toepassing van het model (installatie, invoer en verwerking van de uitvoer). Verder geeft het rapport voorbeelden van model uitvoer en worden de resultaten van een gevoeligheids analyse beschreven. The regionalisatie en de afleiding van de data worden in een apart rapport beschreven.

Ter ondersteuning van het Meerjarenplan Hygiene en Materiaalbescherming (MJP-H) is een risico-analyse voor het milieu opgesteld voor een aantal niet-landbouw bestrijdingsmiddelen. Alleen organische stoffen waarvoor voldoende gegevens beschikbaar waren, zijn met het Uniform Beoordelingssysteem Stoffen (UBS 1.0) geevalueerd. Het betreft actieve ingredienten die toegepast worden als: antifouling ; biocide in koelwatersystemenen houtverduurzamingsmiddel. Op basis van beschikbare gegevens over de fysisch-chemische eigenschappen, emissie tijdens de toepassing, distributie en toxiciteit, zijn risicoquotienten berekend voor waterorganismen. Uit de risicoquotient evaluatie blijkt dat de beoordeelde koelwaterbiociden het hoogste risico hebben, gevolgd door de beoordeelde antifoulings, en daarna de beoordeelde houtverduurzamingsmiddelen. Van deze laatste groep stoffen is het risico door impregneren veel hoger dan door drenken/dompelen. Voor antifoulings en koelwaterbiociden worden extreem hoge risicoquotienten gevonden. Veel stoffen die niet geevalueerd zijn, hebben hoge gebruikspercentages (metaal-zouten, chloor, en creosoot). Deze stoffen zijn niet geevalueerd, omdat metaal-zouten en chloor nog niet met UBS 1.0 te beoordelen zijn, en omdat voor creosoot niet voldoende gegevens beschikbaar zijn om de combinatietoxiciteit van de PAKs te berekenen. Bovendien zijn er onvoldoende gegevens om van de wel beoordeelde stoffen het risico voor bodemorganismen te evalueren. Dit rapport geeft dus geen volledig beeld van het risico van alle niet-landbouwbestrijdingsmiddelen. Het geeft wel aan dat de speerpunten antifouling, koelwaterbiocide, en houtverduurzamingsmiddel hoge risicoquotienten hebben, en op basis van dit resultaat goed gekozen zijn.

Experimentele gegevens met betrekking tot emissies van landbouwbestrijdingsmiddelen uit kassen zijn over het algemeen schaars vanwege het bewerkelijke, complexe en kostbare karakter van het vaststellen ervan. Het modelleren kan daarom van nut zijn. USES 2.0 - een beslissingsondersteunend systeem voor overheidsinstellingen - bevat o.a. een module om bestrijdingsmiddelenconcentraties in de lucht te schatten in de lijwervel tot op 25 meter van een kas. In een studie uit 1998 wordt deze module gebruikt om de concentraties te schatten van zeven organofaat bestrijdingsmiddelen dichtbij kassen. De humaan-toxicologische grenswaarden, die voor deze bestrijdingsmiddelen beschikbaar zijn, maken het mogelijk een initiele risicobeoordeling uit te voeren voor mensen die wonen in de nabijheid van kassen. Dit gebeurt door deze grenswaarden te vergelijken met de geschatte concentraties. Gezien het tentatieve karakter van zowel de grenswaarden als de geschatte concentraties in de lucht, moeten de uitkomsten van deze risicobeoordeling worden beschouwd als indicatief. Zo kan het optreden van acute effecten voor omwonenden van een kas niet geheel worden uitgesloten gedurende de eerste uren na toediening in een kas, als gevolg van blootstelling aan dichloorvos, chloorfenvinfos , mevinfos, parathion of methylparathion. Acute effecten als gevolg van blootstelling aan azinfos-methyl of diazinon kunnen waarschijnlijk wel worden uitgesloten. Omdat de onzekerheidsmarges voor zowel de effectbeoordeling als de blootstellingsschatting groot moeten worden verondersteld, pleiten de uitkomsten van deze studie voor een meer verfijnde risicobeoordeling.