YÖK ID: 656877 Enerji maliyetleri sürekli arttıkça, endüstrilerin tüm proseslerde verimliliği göz önünde bulundurması gerekir. Günlük temel gıdalar arasında bulunan bitkisel yağlar, rafinaj sırasında büyük miktarda enerji tüketen işlemlere sahiptir. Bu işlemlerden en önemlilerinden biri olan ağartma, enerjinin bolca kullanıldığı bir işlemdir. Bu çalışmada, ağartma toprağının sistem parametreleri, soya fasulyesi ve ayçiçeği yağını işleyen bir fabrika için deneysel olarak incelenmiştir. Kullanılan ağartma toprağı, X- ışını difraksiyonu (XRD) ve Brunauer-Emmett-Teller (BET) teknikleri kullanılarak incelenmiştir. Kullanılan toprak miktarı ve zaman bağımsız parametreler olarak incelenmiş ve buna göre proses çıkışındaki yağların renk, asit ve peroksit sayısı değerleri ASTM standartlarına göre belirlenmiştir. Toplanan deneysel veriler kullanılarak, yağların renk değerlerini tahmin etmek için iki farklı yaklaşım uygulanmıştır. Polinom ve Yüzeylerin fit edilmesi yaklaşımlarına göre %2-2,5 arası toprak ve 60-80 dakika ağartma süresi optimum şartlar olarak tespit edilmiştir. As energy costs increase continuously, industries need to consider efficiency in all processes. Vegetable oils, which are among the main daily foods, have processes that consume large amounts of energy during refining. Bleaching, one of the most important of these processes, is a process in which energy is used abundantly. In this study, the system parameters of bleaching soil were investigated experimentally for a plant processing soybean and sunflower oil. The bleaching earth used was investigated using X-ray diffraction (XRD) and Brunauer-Emmett –Wires (BET) techniques. Soil quantity and time used were examined as independent parameters. The color, acid and peroxide number values of the oils at the process output were determined according to ASTM standards. Using the experimental data collected, two different approaches were used to estimate the color values of the oils. According to the polynomial and surface fit approaches, 2-2.5% soil and 60-80 minutes bleaching time were determined as optimum conditions. İÇİNDEKİLER Sayfa ÖZET -- iv ABSTRACT -- v TEŞEKKÜR -- vi İÇİNDEKİLER -- ix ÇİZELGELER DİZİNİ -- xi ŞEKİLLER DİZİNİ -- xii RESİMLER DİZİNİ -- xiii HARİTALAR DİZİNİ -- xiv KISALTMALAR -- xv 1. GİRİŞ -- 1 2. KURAMSAL TEMELLER VE KAYNAK ARAŞTIRMASI -- 3 2.1. Yağlar ve Kimyasal Özellikleri -- -- …3 2.2. Yağlı Tohumlar -- 3 2.3. Ham Yağ Üretimi -- 5 2.4. Bitkisel Yağlarda Rafine Aşamaları -- 6 2.4.1. Nötralizasyon -- 6 2.4.2. Vinterizasyon -- 6 2.4.3. Deoderizasyon -- 7 2.4.4. Ağartma -- 7 2.5. Yağlarda Renk Oluşumu -- 7 2.6. Yağlarda Renk Açma -- 8 x Sayfa 2.7. Ağartma Toprağının Yağ Sektöründeki İşlevi -- 9 2.8. Killerin Genel Özellikleri -- 10 2.9. Ağartma Toprağı Tarihçesi -- 12 2.9.1. Dünyada ağartma toprağı -- 12 2.9.2. Ülkemizde ağartma toprağı -- 13 2.10. Kaynak Araştırması -- 15 3. MATERYAL VE YÖNTEM -- 17 3.1. Yüzey Alanı Ölçümü (BET) Analizi -- 19 3.2. Bitkisel Yağlarda Ağartma -- 19 3.2.1. Renk analizi -- 19 3.2.2. Serbest yağ asiti tayini -- 20 3.2.3. Peroksit sayısı analizi -- 20 4. ARAŞTIRMA SONUÇLARI VE TARTIŞMA -- 23 4.1. Yüzey Alanı Ölçüm (BET) Analizi Sonuçları -- 23 4.2. XRD Grafikleri -- 24 4.3. Ağartma Analiz Sonucu -- 25 4.4. Serbest Yağ Asitliği Sonuçları -- 29 4.5. Peroksit Sayısı Analiz sonuçları -- 31 4.6. Model Uygulaması -- 33 5. SONUÇ VE ÖNERİLER -- 36 xi KAYNAKLAR -- 38 ÖZGEÇMİŞ -- 41