Search

Het proces van Waterbedrijven van de Toekomst is opgedeeld in twee fasen. Eerst is basisinformatie (bouwstenen) verzameld over toekomstige ontwikkelingen (hoofdstuk 2). Daarna zijn meerdere strategische toekomstopties voor de lange termijn bepaald (hoofdstuk 3) en uitgewerkt (hoofdstuk 4). Hoofdstuk 5 geeft inzicht in de ontwikkelrichting en de consequenties voor de korte en lange termijn. We illustreren dit met een aantal pilots waarmee we zijn begonnen om een concrete start te maken met vernieuwen voor een leefbare toekomst.

In 1998 hebben Dunea en de provincie Zuid-Holland een bestuursovereenkomst afgesloten over de kwaliteit van het rivierwater uit de Afgedamde Maas dat Dunea in de duinen infiltreert. Dit heeft meer focus aangebracht op bescherming van de bron en geleid tot een beter begrip van verspreiding en effecten van nutriënten en bestrijdingsmiddelen in het duin. Het is een belangrijke aanjager geweest voor samenwerking rond de bron met partijen in de regio. Er zijn verschillende compensatie- en mitigatieprojecten uitgevoerd. Deze hebben, in aanvulling op reeds eerder afgesproken maatregelen, een belangrijke zwengel gegeven aan herstel van natuurwaarden in het duin.

Door de vergrijzing zal de emissie van geneesmiddelen en röntgencontrastmiddelen naar het oppervlaktewater toenemen. De effecten van toenemende emissies op de waterkwaliteit worden versterkt bij lage rivierafvoeren, die naar verwachting steeds vaker en langduriger zullen optreden in een veranderend klimaat. In deze studie zijn prognoses gemaakt van de toekomstige concentraties van een aantal relevante organische microverontreinigingen in de Rijn en Maas in het jaar 2050. De voorspelde concentraties van diverse geneesmiddelen en röntgencontrastmiddelen in de Rijn en de Maas overschrijden de ERM-streefwaarden voor oppervlaktewater als bron van drinkwater. Sporen van enkele organische microverontreinigingen kunnen doordringen in het drinkwater.

Welke invloed hebben vergrijzing en klimaatverandering op de waterkwaliteit en de drinkwaterfunctie van de Maas en de Rijn? Die vraag stond centraal in de studie van KWR Watercycle Research Institute. In deze studie zijn prognoses gemaakt voor de aanwezigheid van een aantal gewasbeschermingsmiddelen, geneesmiddelen, röntgencontrastmiddelen, industriële stoffen en een zoetstof in beide rivieren in het jaar 2050.

De waterkwaliteit van de Maas staat meer en meer onder druk, zowel door calamiteiten als door klimaatverandering. Een mogelijke oplossing om de waterkwaliteit van de Maas (bij lage afvoeren) te verbeteren is aanvoer van water van de Waal. Deze studie brengt de effecten van de aanvoer van Waalwater op de waterkwaliteit van de Maas in beeld, zowel in de huidige situatie als in de toekomst (zichtjaar 2050). De studie en stofkeuze zijn specifiek gericht op de drinkwaterfunctie van de Maas.

Contains fulltext : 75620.pdf (publisher's version ) (Closed access)

De waterkwaliteit van rivieren is het meest kritisch tijdens hydrologische extremen en onder hoge watertemperaturen. Uit verkennende studies naar effecten van klimaatverandering op de waterkwaliteit in de Rijn (Zwolsman & Van Bokhoven, 2007) en Maas (Van Vliet & Zwolsman, 2007) is gebleken dat er in het algemeen een verslechtering van de chemische waterkwaliteit wordt waargenomen tijdens perioden van extreem lage en hoge rivierafvoeren en tijdens hittegolven (Zwolsman & Van Vliet, 2007). Met het oog op de toekomst kan uit de resultaten van bovengenoemde studies geconcludeerd worden dat een mogelijke toename in frequentie en intensiteit van droogten, hoogwaters en hittegolven ten gevolge van klimaatverandering kan leiden tot het frequenter optreden van een waterkwaliteitsverslechtering in de Rijn en de Maas. Hierdoor kunnen risico’s ontstaan voor de realisatie van de ecologische doelstellingen en gebruiksfuncties van het water (bijv. drinkwaterproductie en recreatie). Een samenvatting van de resultaten van voorgaande studies naar de effecten van hittegolven, droogten en hoogwaters op de waterkwaliteit in de Rijn en de Maas van Zwolsman, Van Vliet en Van Bokhoven is weergegeven in figuur 1. Het doel van deze studie is het vaststellen van grenswaarden in afvoer en watertemperatuur waarbij kritieke waterkwaliteitscondities (normoverschrijding) optreden. Hoewel tijdens hoogwatersituaties ook verslechtering in waterkwaliteit is waargenomen voor stoffen die zich sterk aan zwevend stof hechten (Van Bokhoven, 2007; Van Vliet & Zwolsman, 2007), ligt de nadruk in deze studie op het bepalen van grenswaarden voor waterkwaliteit van opgeloste stoffen tijdens droogtecondities (lage afvoeren).

De algemene indruk uit het onderzoek is dat het met de microbiologische en chemische kwaliteit van het gewonnen grondwater in Nederland goed is gesteld. Op een aantal plaatsen is (extra) aandacht nodig voor de bescherming van de goede kwaliteit. De kennis en modelinstrumenten (Respond ST, Expermodelbodempassage) helpen waterleidingbedrijven bij het inventariseren en evalueren van de microbiologische en chemische veiligheid van hun winningen.

De beschikbaarheid en de kwaliteit van het grond- en oppervlaktewater als grondstof voor de bereiding van drinkwater staat onder invloed van tal van externe factoren. Klimaatverandering is een belangrijke externe factor die specifieke aandacht verdient, omdat het waarschijnlijk gevolgen zal hebben voor de bedrijfsvoering van de waterbedrijven en aanpassingen in de productie en de distributie noodzakelijk maakt. Als onderdeel van de eerste fase in het BTO project "Risicoanalyse Klimaatverandering" is de probleemperceptie van de waterbedrijven ten aanzien van de effecten van klimaatverandering in beeld gebracht door interviews met vertegenwoordigers van de drinkwaterbedrijven. De opbrengst van deze studie is een overzicht van de kennisbehoefte bij de drinkwaterbedrijven ten aanzien van de effecten van klimaatverandering voor de drinkwatersector.

De zomer van 2003 werd gekenmerkt door aanhoudend hoge temperaturen en lage rivierafvoeren. De effecten van deze droogteperiode op de waterkwaliteit zijn tot op heden niet diepgaand onderzocht. De algemene indruk is dat de effecten wel mee zullen vallen. In de "Evaluatienota Waterbeheer Aanhoudende droogte 2003"(Min. V&W, 2004) wordt ook met zoveel woorden geconcludeerd dat "de kwaliteit van het water gedurende de droogteperiode niet of nauwelijks in gevaar is geweest". Deze conclusie is gebaseerd op het gedrag van slechts twee variabelen: watertemperatuur en chloride. Dat is een wankele basis om te concluderen dat de effecten van droogte op de waterkwaliteit niet belangrijk zijn. In het voorliggende rapport wordt de relatie tussen droogte en waterkwaliteit nader onderocht.

De kwaliteit van het zwevend stof (slib) in de Maas is relatief slecht. Kennis over het gedrag van zwevend stof is van belang voor waterleidingbedrijven en voor natuurontwikkelingsprojecten langs de rivier. Het is bekend dat de concentratie zwevend stof in de Maas afhankelijk is van de afvoer, maar deze relatie is niet eenduidig: er treedt hysterese op, wat betekent dat de concentratie zwevend stof tijdens de stijgende fase van de afvoergolf hoger is dan die tijdens de dalende fase. De klassieke relatie heeft dan ook een beperkt voorspellend vermogen. In het hier beschreven onderzoek is een verbeterde relatie tussen de concentratie zwevend stof en de afvoer van de Maas ontwikkeld, waarbij de slibvoorraad in de rivierbedding als extra variabele is geïntroduceerd. De voorspellende waarde van de ontwikkelde relatie is aanmerkelijk beter dan die van de klassieke relatie met de waterafvoer

Koper wordt beschouwd als één van de grootste probleemstoffen in het Nederlandse waterbeheer. Het maximaal toelaatbaar risico wordt in oppervlaktewater bijna overal overschreden. De toxiciteit van koper in natuurlijke wateren ligt echter aanzienlijk lager dan in de standaard testoplossingen, waarop de normen voor koper zijn gebaseerd. Dit is het gevolg van de sterke binding van koper aan opgelost organisch materiaal, dat van nature voorkomt in oppervlaktewater, maar afwezig is bij testen in het laboratorium. Het MTR voor koper is dus niet representatief voor de veldsituatie. Een realistischer beoordeling van de toxiciteit van koper in oppervlaktewater is mogelijk op basis van gebiedseigen normen, die recht doen aan verschillen in samenstelling van het oppervlaktewater. In dit artikel wordt een methodiek gepresenteerd voor de afleiding van gebiedseigen normen voor koper, die is gebaseerd op de 'water-effect ratio'-methodiek die het Noord-Amerikaanse milieuagentschap EPA toepast. Wanneer aan de gebiedseigen normen zou worden getoetst, voldoet koper in alle onderzochte natuurlijke wateren aan de doelstellingen

Veel uiterwaardplassen en andere oppervlaktewateren in Nederland worden gedomineerd door bodemwoelende vissen, zoals brasem. Door hun voedselgedrag komen deze vissen rechtstreeks in aanraking met het sediment, inclusief de daarin nog steeds aanwezige organische verontreinigingen. Ondanks het feit dat de PCB's al jaren in het sediment aanwezig zijn en wellicht met de tijd veel minder beschikbaar zijn geworden, wijzen onderzoeksresultaten erop dat de opname van PCB's uit uiterwaardsedimenten door vis nog steeds substantieel is. Tevens bleek dat de Tenax-methode een betere correlatie oplevert met PCB-opname door bodemwoelende vissen dan meting van het totaalgehalte van PCB's in sediment