Search

7th World Multidisciplinary Civil Engineering Architecture – Urban Planning Symposium – WMCAUS 2022 - Başkan

7th World Multidisciplinary Earth Sciences Symposium– WMESS2021

A series of new silver(I) complexes bearing N-heterocyclic carbene (NHC) ligands with wingtip groups were synthesized by the reaction of 1,3-dialkylimidazolinium salts with silver(I) oxide in dichloromethane. The silver complexes were used as carbene-transfer agents to synthesize ruthenium(II) complexes with the general formula [RuCl2(NHC)(eta(6)-p-cymene)]. All the synthesized complexes were characterized by elemental analysis, FT-IR, H-1 NMR and C-13 NMR spectroscopy, and the molecular and crystal structure of 3d was determined by single-crystal X-ray diffraction. These ruthenium complexes were tested as catalysts in the transfer hydrogenation of ketones using (PrOH)-Pr-i as a hydrogen source. All compounds tested showed good catalytic activity in these reactions.

A series of symmetrical imidazolinium chloride salts bearing secondary N-alkyl substituents were synthesized in good yield by the reaction of N,N'-dialkylethane-1,2-diamines and HC(OEt)(3) in the presence of NH4Cl. These salts were characterized by spectroscopic methods. All compounds were tested as enzyme inhibitory agents. These novel symmetrical imidazolinium chloride salts derivatives (3a-h) effectively inhibited the cytosolic hCA I and hCA II, BChE, alpha-glycosidase and AChE with K-i values in the range of 18.41-121.73 nM for hCA I, 12.50-63.12 nM for hCA II, 3.72-34.58 nM for AChE, 5.50-32.36 nM for BChE, and 94.72-364.51 nM for alpha-glycosidase, respectively. CA isoenzymes play a crucial roles including acid-base balance homeostasis by excreting and secreting protons (H+) due to the CO2 hydration, HCO3- reabsorption mechanisms, and renal NH4+ output. Also, the molecular modeling is an implementation for estimation of the binding proximity of symmetrical imidazolinium chloride salts bearing secondary wingtip groups and their inhibition mechanisms and kinetics in atomic levels at the catalytic domains. (C) 2018 Elsevier B.V. All rights reserved., Adiyaman University Research Fund [FEFYL/2017-0004], We thank the Adiyaman University Research Fund (FEFYL/2017-0004) for financial support of this work. The authors are grateful to Dr. Halide Sedef Karaman for giving her technical guidance while processing docking study of this article and for supporting small drug discovery suite software.

Code of ethics has become a significant concept as regards to the business world. That is why occupational organizations have developed their own codes of ethics over time. In this study, primarily the compatibility classification of the accounting code of ethics belonging to the IFAC (The International Federation of Accountants) is carried out on the basis of the action plans assessing the levels of usage by the 175 IFAC national accounting organizations. It is determined as a result of the classification that 60,6% of the member organizations are applying the IFAC code in general, the rest 39,4% on the other hand, is not applying the code at all. With this classification, the hypothesis propounding that “The national accounting organizations in highly corrupt countries would be less likely to adopt the IFAC ethic code than those in very clean countries,” is tested using the “Corruption Perception Index-CPI” data. It is determined that the findings support this relevant hypothesis.

Kayalar genelde farklı ve değişken dayanımlar ve davranışlar sergilerler. Bu nedenle tasarım projelerinin hazırlanması aşamasında kayaların kendine özgü durumları dikkate alınmalıdır. Kayaların dayanım parametreleri tek eksenli basınç, üç eksenli basınç, çekme, disk makaslama ve dolaylı olarak, blok zımbalama, Schmidt deneyi, nokta yük gibi deneylerle bulunur. Bazı durumlarda, yeterli yüksekliğe sahip standart numunelerin elde edilmesi mümkün olmamaktadır. Bu amaçla geliştirilmiş olan Karot Boğma Deneyi (CST) bu durumlarda dayanımın dolaylı olarak belirlenmesine olanak tanımaktadır. Bu deney yöntemi özellikle gerekli karot boyundan daha küçük karot numunelerinin tek eksenli basınç ve çekme dayanımının dolaylı olarak belirlenmesi amacıyla geliştirilmiş yeni bir yöntemdir. CST ile ilgili daha önce yapılan çalışmalarda ilgili yöntemi ile elde edilen dayanım sonuçlarının boşluklu kayalarda kuru ve yaş koşullarda kullanılabilirliği üzerine bir araştırma bulunmamaktadır. Bu tez çalışması kapsamında Karot Boğma Deneyi (CST)' nin boşluklu kayalarda kuru ve yaş koşullarda kullanılabilirliği ve performansı araştırılmıştır. Çalışmada, yüksek bir performans elde edilmiş olup, nokta yükle karşılaştırıldığında CST 'nin dayanım belirlemede hatayı önemli ölçüde düşürdüğü görülmüştür. In nature, rocks show generally the hard rock characteristics, and some of them has the characteristics of soft rock. Therefore, the characteristics of the rocks must be taken into the consideration during the design process. The strength of the rocks can be measured by the direct tests of uniaxial, triaxial, tensile, and indirect test of disc shear, block punch, Schmidt, point load, etc. In some cases, standard core samples having a sufficient height cannot be obtained because of the rock mass properties. In this conditions, Core Strangle Test (CST) allows to determine the strength indirectly. This testing method had been proposed to determine uniaxial compressive and tensile strength indirectly especially for the smaller cores than needed core size. There is no research on the performance of CST on the porous rocks in dry and wet conditions. In this thesis, the performance of the Core Strangle Test (CST) on the porous rocs in dry and wet conditions were researched. A higher performance was obtained, and CST led to considerably lower errors in determining the strength when compared with the results obtained from point load index. 47

Killi zeminler üzerine inşa edilen özellikle hafif yapıların temel tasarımlarında dikkate alınması gereken en önemli zemin davranışı şişme özelliği ve buna bağlı olarak yüzeyde meydana gelecek zemin kabarmalarıdır. Bu nedenle, bu yapılarla ilgili zemin araştırmalarında söz konusu killi zeminin şişme özelliklerinin ve uygun iyileştirme yönteminin belirlenmesi çok büyük önem taşımaktadır. Literatürde kireç, çimento, uçucu kül, jips, bitüm, reçine, kimyasallar, vb. ile ilgili birçok zemin iyileştirme yöntemlerine sıklıkla rastlanmaktadır. Şişen zeminlerin iyileştirilmesinde kullanılan bu yöntemlerin başında iyileştirme kimyasalları ve finansal boyutun önemi büyüktür. Bu nedenle düşük maliyette en iyi iyileştirmenin yapılması birincil amaçtır. Bu çalışma kapsamında killi zeminlerin iyileştirilmesinde jips kolonlarının performansının araştırılmasına ilişkin bir laboratuvar model çalışmasının gerçekleştirilmesi planlanmıştır. Amaca yönelik olarak; laboratuvarda hazırlanan bir arazi modeline yerleştirilen jips kolonu ile kolondan itibaren mesafeye bağlı olarak zeminin şişmesinde meydana gelen değişimler belirlenmiştir. Elde edilen model verilerine dayalı olarak da jips kolon tekniğinin iyileştirme performansı araştırılmış ve tartışılmıştır. The most important soil behaviour in order to consider in foundation designs of specially light structures built on clay soils is swelling properties of the soil and accordingly soils heave which occurs on soil surface. For this reason, in surveys related to this kind of soils, it is quite important to determine the swelling properties of soils and appropriate stabilisation methods. Literature contains a vast number of stabilising techniques such as; lime, cement, fly ash, bitume and resin for treatment of expansive soils. Financial perspective of these techniques is very important. Therefore, the primary purpose is low cost for the best treatment. In this study, a laboratory model study was conducted in order to determine the performance of gypsum colon technique on treatment of clay soils. For this purpose, gypsum colon was built in a field model which built in the laboratory and the changes on swelling of the soil was determined depending on the distance from the colon. By using the obtained model data, the performance of gypsum colon technique was analyzed and discussed. 63

Şişen killi zeminlerin kireç kolonları ile iyileştirilmesinde temel amaç sönmüş veya sönmemiş kirecin zemin içerisine açılan deliklere doldurulduktan sonra kireç içerisindeki iyonların zamanla kolonu çevreleyen zemine göç etmesi ve kil mineralleri ile reaksiyona girerek zemini iyileştirmesidir. Kireç kolonu tekniği dünya çapında çeşitli ülkelerde başarılı bir biçimde uygulanmaktadır ancak kolonun iyileştirme mekanizması başlıca ulusal olmak üzere literatürde yeterince açıklanmış gözükmemektedir. Bu tez çalışmasının amaçlarından birisi de ulusal ve uluslararası literatürdeki eksiklikler de dikkate alınarak kireç kolonunun çalışma mekanizmasının anlaşılır bir şekilde ortaya konması olmuştur. Şişen killi zeminlerin kireç kolonu tekniği ile iyileştirilmesi aşamasındaki en önemli süreç kireç içerisindeki iyonların kolonu çevreleyen zemin içerisine göç etmesidir. Killi zeminlerde iyon göçünü etkileyen pek çok faktör vardır. Bunlar; zeminin nem içeriği, geçirimliliği, gözenekliliği, kil mineralojisi, zemin içerisindeki kayma düzlemleri, zeminin emme basıncı, kür zamanı ve kür sıcaklığı olarak sayılabilir. Bu tez çalışmasının asıl amacı ise şişen killi zeminlerde kireç kolon tekniği ile iyileştirme sırasında şişen kil oranına bağlı olarak iyon göçü mesafesi ve kolon performansının incelenmesi ve değerlendirilmesidir. Arazi ölçeğinde zemin kütlesinin homojen ve izotrop olmayan yapısı değişik yöntemlerin karşılaştırılmasını, korelasyonunu olanaksız kılmaktadır. Bu nedenle bu çalışmada laboratuvar ölçeğinde model çalışması gerçekleştirilmiştir. Amaca yönelik olarak değişik oranlarda Na-bentonit içeren zemin örnekleri hazırlanmış olup her zemin örneği için laboratuvar ölçekli modeller oluşturulmuştur. Hazırlanan zemin örneklerinin bentonit içeriği oranları %0, %20, %40, %60, %80 ve %100 olarak seçilmiştir. Kür süresi sonunda bütün zemin örneklerinde oluşan Ca+2 ve OH- iyon göçü mesafeleri kimyasal analizlerle belirlenerek bentonit içeriği ve iyon göçü mesafesi arasındaki ilişkiler ortaya konulmuştur. Ayrıca zemin örneklerinin şişme davranışlarındaki değişimler deneysel yöntemlerle belirlenerek bentonit içeriğinin kireç kolonunun iyileştirme yüzdesi ve iyileştirme mesafesi üzerine etkisi tanımlanmıştır. Son olarak laboratuvarda her zemin örneği için daha büyük ölçekli bir model oluşturularak örnek olay çalışması yapılmıştır. Bu tez çalışmasından elde edilen sonuçlar kireç içerisindeki Ca+2 ve OH- iyonlarının göç mesafelerinin zeminlerdeki bentonit içeriği arttıkça azaldığı ancak %60 bentonit içeriğinden sonra sabit bir seyir izlediği yönündedir. %0, %20, %40 bentonit içeren zemin örneklerinde Ca+2 iyonu OH- iyonuna göre daha geniş mesafelere göç etmiş ancak %60, %80 ve %100 bentonit içeren zemin örneklerinde OH- iyonu ile eşit mesafede göç etmiştir. Ayrıca en büyük iyon göçü mesafesi %0 bentonit içeren zemin örneğinde gözlenirken en yüksek iyileştirme yüzdesi %100 bentonit içeren zemin örneğinde belirlenmiştir. Büyük ölçekli modellerde ise kolon çapının artması bütün zemin örneklerinde kolonun iyileştirme mesafesini arttırmıştır. Bu tez çalışmasında, şişen killi zeminlerin kireç kolon tekniği ile iyileştirilmesi sırasında şişen kil oranının iyon göçü mesafesi ve kolon performansı üzerinde önemli ölçüde ve değişik şekillerde etkili olduğu sonucuna varılmıştır. Anahtar Kelimeler: Şişen kil, bentonit, kireç kolonu, kolon performansı, iyon göçü, modelleme. The main purpose of construction of lime columns in the soil is to improve the surrounding soil as a result of clay-lime reaction sourced from the migration of ions from the column to the surrounding soil after adding lime into holes opened inside the soils. Lime columns have been successfully used in practice in several countries worldwide however it seems that mainly in the national literature, their mechanism has not been adequately explained. One of the aims of this study is to clearly explain their mechanism by considering lacks of national and international literature. The most important process of stabilisation of swelling clays with lime colums is migration of ions from the columns to the surrounding soil. Some of the factors affecting ion migration in clay soils are water content, permeability, clay mineralogy, porosity, slip planes, suction pressure, curing time and curing temperature. The main purpose of this study is to investigate and evaluate the effects of swelling clay mineral content in the soil on migration of ions and column performance during stabilization of expansive clay soils by lime column technique. Nonhomogenous and anisotroic nature of the soils make it imposible for comparison of different methods at land scale. Therefore, model studies were performed by creating the model of the land at laboratory scale. For the purpose of the study, soil samples which contain Na-bentonite in different percent amounts were prepeared and laboratory scale models were built for each sample. Na-bentonite proportions of samples were chosen to be 0%, 20%, 40%, 60%, 80% and 100%. At the end of the curing time, migration of Ca2+ and OH- ions were determined by chemical analysis and the relations between bentonite proportion and migration distances of ions were revealed. Moreover, the changes on swelling behaviour of soil sapmles were also determined by using experimental methods, and the effects of bentonite proportion on stabilisation gain and stabilisation distance were then determined. Additionally, a case study was conducted to be a larger scale laboratory models for each sample. The results of this study reveals that migration distances of Ca2+ and OH- ions reduced with increasing bentonite content. But migration distances of ions followed a steady course after 60% of bentonite content. Ca2+ ion migrated to larger distances than OH- ions in the soils with 0%, 20%, 40% of bentonite while migration distance of the ions in soils with 60%, 80% and 100% of bentonite were the same. Additionally, the highest stabilisition was detected in the soil with 100% of bentonite although the bisggest migration distance was detected in the soil with 0% of bentonite. Finally, stabilisation distance increased with increasing column diameter in the larger scale models. The results of this study shows that the effects of swelling clay proportion in the soil on ion migration and column performance while stabilizing of swelling soils with lime column technique are quite important.Keywords: Swelling soil, bentonite, lime column, column performance, ion migration, modelling. 146

Afet yönetimi kapsamında ilgili parametrelerin dikkate alınmasıyla oluşturulacak şehir planlaması modelleri, olası afetler sırasında ve sonrasında potansiyel zararların en aza indirilmesi bakımından çok büyük önem taşımaktadır. Özellikle son 10-15 yılda Coğrafi Bilgi Sistemleri, Uzaktan Algılama, bilgisayar ve yazılım teknolojilerindeki büyük gelişme söz konusu modellerin üretimini daha da kolaylaştırmakta ve hızlandırmaktadır. Ancak bu modellerin sadece teknoloji kullanımı ile doğrulukla elde edilmesi uzman görüşü olmadan hemen hemen olanaksızdır. Bu tez çalışması kapsamında; Sivas ili için CBS tabanlı olmak üzere orta ölçekte gelecek için gerekli altlığı oluşturacak yerleşime uygunluk modellerinin harita olarak elde edilmesi amaçlanmaktadır. Tez çalışması sonunda elde edilen modeller Afet Bilgi Sistemi düzeyinde temel bileşen olarak, şehir bölge plancılarına, afet öncesinde yapılan planlama kapsamında, konut alanlarının yer seçiminde çok önemli bir yol gösterici olacaktır. Bundan başka bu modeller afet sonrasında da sorgulama ve analiz yeteneği sayesinde Acil Eylem Planlarının oluşturulmasına ve oluşturulan planların gerektiğinde hızlı ve etkin bir şekilde uygulanmasına yardımcı olacaktır. Bu tez çalışması için seçilen Sivas ili; heyelan, zayıf zemin koşullarına ilişkin yenilmeler, jips karstına bağlı potansiyel çökmeler, taşkınlar, kaya düşmesi olayları ve aktif fay zonlarına olan yakınlığı bakımından da depremler gibi doğal afetlerden etkilenme potansiyeline sahiptir. Çalışmalar kapsamında Afet Bilgi Sistemi oluşturma sürecinin afet öncesi evresi ve bölge planlarına altlık oluşturacak şekilde yerleşime uygunluk analiz ve sentezleri yapılmış, bölgesel gelişme yönleri belirlenmiştir. Söz konusu modellerin oluşturulmasında, karar destek sistemleri içerisinde yer alan uzman görüşüne dayalı Analitik Hiyerarşi Süreci (AHS) kullanılmıştır. In the content of disaster management, urban planning models to be created taking into account the relevant parameters, during and after disasters, is very important in terms of minimizing the potential losses. Especially in the last 10-15 years, development in the Geographic Information Systems, remote sensing, computer and software technologies simplifies and accelerates the production of the models. Accuracy of these models, however, obtaining of models by use of technology only is almost impossible without and expert opinion. In scope of this thesis; construction of GIS-based medium-scale map models of settlement suitability plans which will create the necessary base map of Sivas city for the future was aimed. As main component of Disaster Information System, the models was obtained at the end of this thesis which will be an important guide to urban and regional planners for disaster within the scope of the planning ahead and selection of the residential areas. Furthermore, questioning and analysis capabilities of these models in the aftermath of a disaster will help to creation of Emergency Action Plans and implementation of these plans quickly and effectively when necessary. Sivas province has a potential by means of landslides, failures in poor foundation conditions, potential collapses depending on gypsum karst, floods, rock fall events, and in terms of its proximity to an active fault zones has the potential to be affected by natural disasters such as earthquakes. In the content of the thesis studies, as a basement of the construction of the Disaster Information System process and urban plans, suitability for settlement were analysed and synthesised, and city development directions were determined. In the creation of these models, the Analytic Hierarchy Process (AHP) which is a type of decision support systems and based on expert opinion was used. 71

Zeminlerin sınıflaması mühendisler için bir tür iletişim ve ortak dil olarak kabul edilebilir. Bir zeminin olası fiziksel özellikleri, hatta mekanik davranışı hakkında, o zemine atanabilecek birkaç harf veya sayı, uygulayıcı mühendislere çok hızlı olarak bir fikir sağlamaktadır. Son 50 yıldır pek çok zemin sınıflama sistemi önerilmiş olmakla beraber, sınıflama sistemlerinden günümüzde en çok kabul göreni Birleştirilmiş Zemin Sınıflama Sistemi olup dünyanın çeşitli ülkelerinde yaygın bir biçimde kullanılmaktadır.İnce taneli zeminlerin sınıflandırılmasında kullanılan plastisite abağında küçük uygulayıcı hatalarından kaynaklı olarak tanımlama noktaları kimi zaman sınıfları ayıran çizgiler üzerine veya yakınına düşmektedir. Buna bağlı olarak kesin zemin sınıfının belirlenmesinde karar vermede belirsizlikler oluşmaktadır. Bu hususlar göz önüne alınarak, bu çalışmada söz konusu belirsizlikleri en aza indirebilmek amacıyla bulanık küme kuramı yaklaşımının kullanılabilirliği araştırılmıştır.Oluşturulan bulanık yaklaşımda, plastisite abağındaki tanımlama noktalarının sınırları ayıran çizgilere olan dik mekansal mesafelerinden yararlanılmıştır. Her bir tanımlama noktasının kil, silt, düşük plastisiteli ve yüksek plastisiteli olma üyelik dereceleri bulunmuş ve bulanık işlemciler kullanılarak tanımlama noktaları için bulanık zemin sınıfları elde edilmiştir.Anahtar Kelimeler: Zemin sınıflaması, plastisite abağı, belirsizlikler, bulanık küme kuramı, bulanık işlemciler. Classification of collovial soils may be accepted as a kind of dialog and common language for engineers. A few letters or numbers assigned to a soil provide quickly to engineers an idea of about the possible physical properties of the soil and even its mechanical behaviors. For the last 50 years, a lot of soil classification systems have been proposed. The most acceptable one of these systems is United Soil Classification System and it is applied commonly in several countries of the world.Points fall sometimes on the lines or near the lines because of the problems of operators with plasticity chart, which are used for the classification of fine grained soils. Because of these problems it can be uncertainities with the definition of exact soil class. Because of all these reasons in this study anvailability of fuzzy set theory was investigated in order to minimize these uncertainities.In fuzzy logic evaluation, the perpendicular spatial distances of points from the considered lines in plasticity chart were used. The membership degrees regarding clay, silt, low plasticity and high plasticity of each points were calculated and fuzzyfied soil classes of the points were than obtained by using fuzzy operators. Key words: Soil classification, plasticity chart, uncertainities, fuzzy set theory, fuzzy operators. 79

Anizotropi, inşaat, madencilik, çevre jeolojisi veya petrol mühendisliğinde uygulanması ve kaya mühendisliğinde değerlendirilmesi gereken en belirgin özelliklerden biridir. Bir çok kaya anizotropik karakteristiğe sahiptir. Anizotropik karakteristiğe sahip kayaların mekanik, termal, sismik ve hidrolik özellikleri yönlere göre değişir ve kayanın anizotropik davranışının değerlendirilmediği mühendislik uygulamalarında kaya anizotropi derecesine bağlı olarak farklı büyüklüklerde hatalar meydana gelir. Bu nedenle, anizotropi kaya mekaniğinin en erken gelişim dönemlerinde başlayan, kaya mühendisliği alanında uzun soluklu bir konu olmuştur. Anizotropik karakteristik genellikle metamorfik kayalarda mineral dizilimi ile oluşan foliasyon, sedimanter kayalarda tabakalanma, ve kaya kütlesi içindeki süreksizliklerden kaynaklanmaktadır. Bu tez çalışmasında, dayanım anizotropisinin belirlenmesi için karot boğma deneyinin kullanılabilirliği ve diğer dolaylı yöntemlerle karşılaştırılarak performansı değerlendirilmiştir. Bu çalışmanın bir sonucu olarak, dayanım anizotropisinin belirlenmesinde CST, nokta yük ve Brazilian deneylerinden elde edilen sonuçlar ilekarşılaştırıldığında oldukça düşük hatalar gözlenmiş ve yüksek performans elde edilmiştir. Dahası, CST? nin kaya numunelerin dayanım anizotropisinin belirlenmesi için kullanılabilir olmakla beraber yeterli karot boyunun elde edilemediği ve/veya basit,hızlı ve ekonomik çözümler gerekli olduğunda alternatif bir deney yöntemi olarak kullanılabileceği bulunmuştur. Anisotropy is one of the most distinct features that must be considered in rock engineering whether it is applied in civil, mining, geo-environmental, or petroleum engineering. Many rocks have anisotropic characteristics, i.e., their mechanical, thermal, seismic, and hydraulic properties vary with direction, and engineering applications that do not consider the anisotropic behavior of rock produce errors of differing magnitudes, depending on the extent of rock anisotropy. Therefore, anisotropy has been a long-standing issue in rock engineering, beginning in the early developmental stages of rock mechanics. Anisotropic characteristics generally originate from the mineral foliation in metamorphic rocks, stratification in sedimentary rocks, and discontinuities in the rock mass. In this thesis, usefulness of Core Strangle Test (CST) for determination of strength anisotropy and its performance comparing with other indirect methods was evaluated. As a result of this thesis, higher performance was obtained, and CST led to considerablylower errors in determining the strength anisotropy when compared with the results obtained from point load index and Brazilian tests. Moreover, it was found that CST can also be used as an alternative testing method for determination of strength anisotropy of rock core samples that a sufficient dimension can not be obtained and/or simple, fast and economical solutions may be needed. 61

Jipslerin yeraldığı alanlar, Türkiye'nin yaklaşık % 5'lik bir bölümünü oluşturmakta olup en büyük dağılımı Sivas havzasında yer almaktadır. Sivas yöresindeki jipsler, irili ufaklı birçok karstik özelliği barındırmakta olup, bölge için değişik morfometri ve türlerdeki dolinler ana karstik özellik durumundadır. Havzada genel olarak çökme ve çözünme dolinleri en çok gözlenen dolin türleridir. Bölgedeki dolinlerin çoğunluğunu çanak şekilli dolinler oluşturmasına karşın huni şekilli dolinler de mevcut olup, yoğunlukları daha azdır. Çalışma alanında kuyu şekilli dolinler ise çok az gözlenmekle birlikte oluşumları yeni başlamış sığ dolinler bu gruba girmektedir. Doğada kayalar; tabakalanma, fisürler, faylar ve eklemlerle sınırlanmış kaya kütleleri olarak gözlenmekte olup, süreksizlikler aracılığıyla kaya kütlesi karakteristiklerinin ortaya konulması jipslerde oluşan yeraltı açıklıklarının duraylılığının anlaşılması açısından oldukça önemlidir. Buna karşın, henüz dolin oluşabilirliği analizlerinde bu özellikler koşulsal faktör olarak düşülmemiş ve aralarındaki ilişkiler ayrıntılı olarak araştırılmamıştır. Bu tez çalışmasında, dolin oluşumu ve kaya kütlesi arasındaki ilişkiler ayrıntılı olarak araştırılarak kaya kütlesi özelliklerini temel alan dolin oluşabilirliği haritası üretilmiştir. Dolin oluşabilirliği haritalarının performans analizleri, yöntem ve modelde kullanılan kaya kütlesi parametrelerinden oluşan koşulsal faktörlerin tatmin edici olduğunu göstermektedir. Bu çalışmada, kaya kütlesi özellikleri temel alınarak oldukça hassas bir harita oluşturulmasına rağmen, dolin oluşabilirliği haritalarında tek başına bu özelliklerin kullanılması yeterli olmayabilir. Çünkü dolin oluşabilirliğini kontrol eden çevresel, jeolojik, morfolojik, arazi kullanımı, bitki örtüsü, vb. diğer birçok faktör de söz konusudur. Bu tez çalışması ile elde edilen sonuçlar, kaya kütlesi özelliklerinin dolin oluşabilirliği analizlerinde diğer faktörlerle birlikte kullanılmasının oldukça önemli olduğunu özellikle göstermektedir. Gypsum covers an area of approximately 5% in Turkey and mainly distributed in Sivas basin. Many karst structures having various sizes are observed in the region, However different types of dolins which have different morphometric characteristics are the main karst type. Collapse and dissolution dolins are widespreadly observed in the basin. The dolins in the basin are generally dish shaped, However cone shaped dolins are also rarely observed. Shaft shaped dolins accompaniy theothers and they form the doline group which are shallow and started to occur newly. Rock in nature is observed as a rock mass which is a discontinuous medium with joints, faults, fissures, fractures, bedding planes, etc. That?s why a detailed description of the discontinuities, their structure, and their condition can provide valuable insights into potential rock mass behavior. Although identification of the, the rock mass characteristics by means of discontinuities is very important to find out the stability of the underground openings in gypsum, they have never been considered as conditioning factor of doline susceptibility analyses, and relationships between them have not yet been investigated in detail. In this thesis, relationships between rock mass properties and dolin formation mechanisms were investigated in detail and the doline susceptibility map based on the rock mass parameters were prepared. Evaluation of the validation of the doline susceptibility map indicated that the methodology and conditioning factors consisting of rock mass parameters used in the model can be considered as satisfactory. Although a precise map was obtained in this study considering the rock mass parameters, the results this does not mean that the rock mass parameters are solitary enough to construct a doline susceptibility map. Because there are many other affecting factors of doline occurrence such as; environmental, geological, morphological, land-use, vegetation, etc. This thesis especially points out that the rock mass parameters must be included in the doline susceptibility analyses together with the other factors 157

Killi zeminler üzerine inşa edilen özellikle hafif yapıların temel tasarımlarındadikkate alınması gereken en önemli zemin davranışı şişme özelliği ve buna bağlı olarakyüzeyde meydana gelecek zemin kabarmalarıdır. Bu nedenle, bu yapılarla ilgili zeminaraştırmalarında söz konusu killi zeminin şişme potansiyeli, şişme sonucunda oluşacakmaksimum basınç düzeyi ve buna bağlı olarak zemin yüzeyinde oluşacak kabarmamiktarının belirlenmesi ve öngörülmesi çok büyük önem taşımaktadır.Yukarıda bahsedilen parametrelerin belirlenebilmesi için gerçekleştirilecekdeneysel çalışmalar bir standart olarak laboratuvarlarda yapılabilmektedir. Söz konusudeneysel yöntemin uygulanması sırasında deneylerde distile su kullanılmaktadır. Ancak,gerçekte zeminler bulundukları ortama bağlı olarak laboratuvar ortamında kullanılansuyun kimyasal bileşiminden farklı kimyasal bileşimlere sahip sularla etkileşimegirmekte ve dolayısı ile laboratuvar deneyleri sonunda öngörülen davranıştan farklıdavranacakları açık bir gerçektir. Örneğin; karbonatlı kayaçlardan, evaporitlerden,mağmatiklerden, vb. beslenen ve zemin ile etkileşen suyun bileşimi birbirlerindenoldukça farklıdır. Bundan başka, denizlere ve/veya göllere yakın ve deniz ve/veya gölsuyunun girişim yaptığı yerlerde de oldukça farklı su kimyasının söz konusu olduğuaçık olup benzer örneklerin çoğaltılması mümkündür. Bu nedenle, zemin ortamınınbulunduğu yerlerdeki zeminle etkileşecek olan suyun kimyasının deneysel ortamayansıtılmasının daha gerçekçi zemin davranışı öngörüsü bakımından gerekli olduğudüşünülmektedir. Gerçekleştirilen bu tez çalışması kapsamında yapılan çalışmalarla;kille etkileşime giren suyun kimyası ve türünün şişme davranışı üzerindeki etkileriaraştırılmıştır. In the design of the foundations of the structures, especially light buildings, onclayey soils, the main soil behaviors to be considered are swelling properties and heaveon the surface as a result of soil expansion. That?s why, during investigation of suchsoils and light structures on it, determination of swelling properties by means of swellpercent and maximum swell pressure, and estimation of the surface heave has a greatimportance.In order to obtain swelling parameters of clayey soils, there have been laboratoryexperimental tests which were standardized. Distilled water is generally used duringthese experimental tests, however the soils in-situ are interacted with different type ofwater having different water chemistry. So, swelling behavior of expansive soils testedwith distilled water would be naturally different than the behavior of expansive soilstested with different water type and chemistry. For example, water sourced andinteracted with carbonate rocks, evaporate, magmatic rocks, etc. are different by meansof their chemistry. Moreover, water chemistry shows variations in locations closer tothe sea and/or lake where sea and/or lake water intrusion into the soil is exist, and it ispossible to give more examples. That?s why, it is thought that the anticipation of therealistic soil behavior is needed the use of water, same with the water in-situ conditionwhich will interact with the soil environ, in laboratory swelling experiments. In thisthesis, the effect of the water type and chemistry on swelling behavior of the clays wasinvestigated. 64

Bu çalışmada; Sivas havzasının güney kenarında Çetinkaya - Divriği arasındaki demir yolu güzergâhında yer alan kaya şevlerinin kinematik kontrollü şev duraysızlıkları açısından incelenmesi amaçlanmıştır. Amaca yönelik olarak yapılan çalışmalar; arazi, laboratuvar ve büro çalışmaları olmak üzere üç aşamada gerçekleştirilmiştir. Arazi çalışmalarında; yarmaların yer aldığı jeolojik birimler tanımlanmış, kaya kütlesi özelliklerini belirlemeye yönelik eklem ölçümleri ve tanımlanmaları yapılmış, kayaların jeomekanik özelliklerini belirleyebilmek için gerekli kaya numuneleri toplanmıştır.Lokasyonlardaki gözlemler, söz konusu şevlerin duraylılıklarının eklemler tarafında kontrol edileceği gerçeğini göstermiştir. Bu nedenle şevlerin duraylılığı özellikle kinematik açıdan değerlendirilmiştir. Çalışma kapsamında ilk olarak inceleme alanında yer alan kaya şevlerinin de içerisinde yer aldığı kaya kütleleri süreksizlikler açısından değerlendirilmiştir. Söz konusu süreksizlikler saha çalışmaları sırasında ölçülen aralık, devamlılık, açıklık, yüzey pürüzlülüğü, dolgu malzemesi, su durumu, sürtünme açısı ve eklem yüzeyi dayanımı özellikleri bakımından incelenmiştir. Daha sonra arazi çalışmaları sırasında elde edilen süreksizlik yönelimleri stereografik izdüşüm tekniği ile değerlendirilmiştir. Elde edilen verilerin değerlendirilmesi sonucunda; kaya kütlelerinde üç hakim eklem seti belirlenmiş ve bu eklemlerin genel olarak ?yakın? aralıklı, ?orta? devamlı, ?orta-geniş? açıklığa sahip, ?dalgalı pürüzlü? ve ?orta bozunmuş` özelliklere sahip oldukları tesbit edilmiştir. Eklemlerdeki dolgu malzemesi genel olarak kalınlıkları 2.5-10 mm arasında değişen kalsit dolgu olarak gözlenmiş olmakla birlikte, dolgu malzemesi özellikle bozunmanın daha fazla olduğu yüzey ve yüzeye yakın seviyelerde ise kil dolgu olarak gözlenmiştir. Süreksizliklerde elde edilen sürtünme açıları ise 20 ile 40 arasında değişen değerler olarak belirlenmiştir. RMR sınıflama sistemi kullanılarak yapılan değerlendirme sonuçlarına göre; çalışma alanındaki kaya kütleleri zayıf kayadan orta kayaya kadar değiştiği belirlenmiştir.Çalışma alanındaki kaya şevlerinin duraylılıkları kinematik analizlerle değerlendirilmesi sonucunda, düzlemsel, kama ve devrilme gibi farklı duraysızlık türlerinin gelişebileceği olası şev yönelimleri ve lokasyonları belirlenmiştir. Gerçekleştirilen kinematik analizler, çalışma alanındaki kaya şevlerinin potansiyel duraysızlıklarının genel olarak KD-GB ve KB-GD olmak üzere iki yönde söz konusu olduğunu göstermiştir. Bu incelemelere göre düzlemsel, kama ve devrilme türü duraysızlıklar için kritik şev eğimleri sırasıyla 65°, 52° ve 50o dir. Çalışmaların son aşamasında; olası şev duraysızlığı bölgeleri haritalanarak, tren yolu güzergahı boyunca heyelana duyarlı alanlar öngörülmüştür.Anahtar Kelimeler: Demiryolu güzergâhı, kaya kütlesi, kinematik, süreksizlik, şev duraylılığı. This study aims to determine the potential slope stability problems, kinematicaly controlled rock slopes along the railway line between Çetinkaya and Divriği at the south of Sivas basin. The investigation comprised three stages: field and office works and laboratory testing. Initially rock masses where the slopes take place were identified geologically, joints were then evaluated by means of Rock Mass Classification and kinematic slope instabilities. Thereafter, fresh rock samples were obtained from various representative locations and geo-mechanical properties of rock samples were determined by means of laboratory testing.Field observations showed that stability of the slopes are mainly controlled by joint systems in the rock masses. That?s why slope stabilities were evaluated kinematically. Discontinuities in the rock masses having slopes considered were evaluated according to their separation, aperture, continuity, roughness, fill material in it, water condition, friction angle and joint surface alteration. Orientations of discontinuities were then determined by means of stereographic projection method and three main joint sets were obtained. The results obtained from the evaluation of joints indicated that they can be classified as; moderately continuous and having tight aperture, wavy and rough surfaces, moderate-wide aperture, moderately altered surfaces. Fill materials in the joints were widespreadly calcite having a thickness of 2.5-10 mm, but fillings were observed as clay in surface and depth near to surface where the alteration is relatively high. Internal friction angle of joints varies from 20o to 40o. Rock masses were classified as; ?poor-fair rocks? according to RMR Rock Mass Classification System.Slope stabilities in the study area were evaluated by means of kinematic analyses and potential directions and locations fordifferent instabilities such as planar, wedge and toppling were determined. Kinematic analyses showed that the potential slope instabilities of rock slopes in the study area are in two main directions of NE-SW and SW-NE. Critical slope angles for planar, wedge and toppling failure are respectively 65°, 52° and 50° for appropriate direction of slope. As a last stage of the study, potential slope instability regions were mapped, and susceptible areas to failure were proposed along the railway line.Keywords: Railway line, rock mass, kinematic, discontinuity, slope stability. 77

Özellikle hafif yapılar, şişebilen killerin şişme ve büzülmesinden kaynaklanan zemin hareketlerinden önemli ölçüde etkilenmektedirler. Jeoteknik mühendisleri, su içeriğindeki değişimlerin sonunda meydana gelen killerin şişmesi ile uzun süreden beri ilgilenirler. Bu değişimler, yüzeydeki yapılarda dikkate değer hasarlara neden olurlar ve mühendisler bu olayı mutlaka dikkate almalıdırlar. Uluslararası ve ulusal literatür şişebilen killerin kireç, çimento ve uçucu kül ile iyileştirilmesine yönelik bir çok çalışmayı içermektedir. Ancak, jipsin killerin iyileştirilmesinde katkı maddesi olarak kullanılabilirliği açık değildir.Bu tez çalışması, şişebilen killerin şişme ve dayanım özelliklerinin iyileştirilmesinde jipsin katkı maddesi olarak kullanım performansını ortaya koymaktadır. Çalışmada ilk olarak, bentonitin en iyi kompaksiyonu için gerekli olan optimum su içeriğini belirlemek üzere standart kompaksiyon deneyi gerçekleştirilmiştir. %2.5, %5, %7.5 ve %10 gibi kütlece farklı miktarlarda jips bentonite karıştırılmış ve hesaplanmış olan optimum su içeriğinde sıkıştırılmıştır. Daha sonra; hem karışımsız hem de 7 günlük küre bırakılmış jips karışımlı numuneler üzerinde Atterberg limitleri, serbest şişme ve serbest basınç dayanımı deneyleri yapılmıştır. Jips katkı maddesine bağlı olarak plastisite, şişme ve dayanımda meydana gelen değişimler jipsin şişebilen killerin iyileştirilmesinde etkin bir katkı maddesi olarak kullanılabileceğini göstermiştir.Anahtar Kelimeler: Killi zeminler, bentonit, jips, iyileştirme, şişme, dayanım. Low rise buildings are particularly vulnerable to ground movements sourced from swelling and shrinking of the expansive clay soils. Geotechnical engineers have long recognized that swelling of expansive clays caused by moisture variation may result in considerable damage to the overlying structures, and engineers should take them into the consideration. International and national literature contains a vast number of stabilizing techniques such as lime, cement, and fly-ash for treatment of expansive clay soils. However the use of gypsum as a stabilizing agent is currently not clear.This thesis deals with the performance of the gypsum as an additive for treatment of the expansive clay soils by means of swell potential and strength. Optimum water content for the best compaction of the bentonite was first determined by standard compaction tests. Different quantities of gypsum such as 2.5%, 5%, 7.5%, and 10% by mass were added to bentonite and compacted in optimum water content obtained. Atterberg limits, free swell and unconfined compressive strength tests were performed on treated and untreated samples, after a curing period of 7 days. Obtained changes in the plasticity, swell percent and strength parameters of treated and untreated samples indicated that gypsum can be used as a stabilizing agent for expansive clay soils, effectively.Key words: Clay soils, bentonite, gypsum, stabilization, swell, strength. 65

Giresun ili Aluçra ilçesinin kaya şevlerinin duraylılıklarının araştırılması için yapılmış olan bu çalışmada, inceleme alanı içerisinde kaya şevlerini oluşturan oldukça kırıklı ve çatlaklı olan kayaların süreksizlik özellikleri belirlenerek yamaçların kinematik analizlerle duraylılıkları incelenmiştir.Kaya şevlerinin bulunduğu bölgelerdeki kaya kütlelerinde; süreksizlikler orta?yakın aralıklı, genellikle dolgusuz ve bazen kısmen dolgulu, çok dar-dar-orta dar açıklığa sahip, 2, 3 ve 4. sınıfta pürüzlü ? dalgalı ve orta- yüksek devamlılığa sahip olarak sınıflanmışlardır.İnceleme alanındaki kayaların oluşturduğu yamaçlarda olası kinematik kontrollü şev duraysızlıklarının belirlenmesi için gerçekleştirilmiş olan kinematik analizlerin sonucu olarak; Gürbudak, Kumluk, Gökçebel ve Aktepe için herhangi bir kinematik kontrollü yenilme beklenmemekle birlikte, Karaağaç bölgesinde genel olarak kinematik kontrollü herhangi bir duraysızlık probleminin söz konusu olmadığı belirlenmiş olmakla birlikte daha büyük şevlerde kama ve devrilme türü yenilmeler beklenebilir. Kalebaşı bölgesindeki şevler ise olası kinematik kontrollü şev duraysızlıkları açısından değerlendirildiğinde, bölgedeki şevlerde devrilme türü yenilmelerin olabileceği belirlenmiştir. In this study which aims to investigate the stability of the rock slopes in Aluçra (Giresun), stability of the slopes in rock masses having cracks and joints were analysed after determination of the discontinuity characteristics, in a kinematical point of view.Joints in the rock masses forming the slopes have the discontinuity characteristics of medium-wide opening, generally unfilled and sometimes partially filled, very wide-wide-medium wide spacing, 2nd,3rd and 4th class of roughness-waviness and medium-high discontinuity.As the result of kinematic analyses in rock slopes for determination of potential kinematically controlled slope instability; any potential slope failures as wedge, planar or toppling were not found in Gürbudak, Kumluk, Gökçebel and Aktepe, however wedge and toppling type failure will may occur in the slopes having higher slope angle in Karaağaç region. Analyses in Kalebaşı showed that toppling type failure may occur. 68

ÖZET Yüksek Lisans Tezi ŞEBİNKARAHİSAR (GİRESUN) YÖRESİNDEKİ KAYA ŞEVLERİNİN DURAYLILIĞININ KİNEMATİK ANALİZİ VE YAPISAL YAKLAŞIM İnan KESKİN Cumhuriyet Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Jeoloji Mühendisliği Anabilim Dalı Danışman: Doç. Dr. Işık YELMAZ Giresun ili Şebinkarahisar ilçesinin kaya şevlerinin duraylılıklarının araştırılması için yapılmış olup, yaklaşık 140 km2 bir alanı kapsayan bu çalışmada, inceleme alam içerisinde kaya şevlerini oluşturan oldukça kırıklı ve çatlaklı olan kayaların bazı mühendislik ve süreksizlik özellikleri belirlenerek bu yamaçların kinematik analizlerle duraylılıkları incelenmiştir. Çalışma sahasında şev duraysızlıkları genelde Oligo-Miyosen yaşlı Şebinkarahisar formasyonunda meydana gelmektedir. Bu formasyonda meydana gelen hareketlerin çoğunluğunda birden fazla kayma yüzeyi görülmekle birlikte hareketler genelde akmalar şeklinde olmaktadır. Buralarda denge kaybı uzun sürede meydana gelmekte, bölgenin bulunduğu coğrafi konumu nedeni ile maruz kaldığı bol yağış, karların erimesi ile artan su basınçları ve şev eğimleri yamaçlarda duraylılığa etki yaparak yamaçların hızlı yada orta hızlarda aşağı doğru hareket etmesini sağlamaktadır. Bölgede yer alan Avutmuş Çayı'nın kış aylarında artan debisi ve enerjisi alt kotlarda yamaçları sökmekte, olumsuz yönde değişen bu stabilite sorunu çoğu yerlerde heyelanların oluşmasına etki yapmaktadır.II Kaya şevlerinin bulunduğu bölgelerdeki kaya kütlelerinde; süreksizlikler orta-yakın aralıklı, dolgulu, orta-dar açıklığa sahip, 3. sınıfta (pürüzlü - dalgalı) ve orta- yüksek devamlı olup, kaya kütleleri RMR sınıflamasına göre; en iyi koşullarda `Orta- iyi` sınıfında en kötü koşullarda ine `çok zayıf kaya` olarak sınıflanmıştır. İnceleme alanındaki kayaların oluşturduğu yamaçlarda duraysızlık problemleri kaya kaması, devrilme ve çoğunluklada kaya düşmesi şeklinde görülmektedir. Yapılan kinematik analizlerin sonucu olarak; Bayhasan bölgesi için, kinematik kontrollü yenilmelerin kamasal kayma şeklinde yenilme, Kaletepe, Öksürükkaya-Taşboynu ve Parmakkaya-Yumrukaya' da devrilme türü yenilme, Sivri tepe ve Kılıçkaya' da herhangi bir kinematik kontrollü yenilme beklenmemekle birlikte, Sivritepe' nin yükseltilerinin fazla olduğu kısımlardan kaya düşmelerinin olabileceği arazi gözlemleri ile belirlenmiştir Anahtar Kelimeler: Kinematik analiz, Heyelan, süreksizlik, Şebinkarahisar, Kaya şevi. Ill SUMMARY M. Sc. Thesis İnan KESKİN Cumhuriyet University Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Geological Engineering Supervisor: Assoc. Prof.. Dr. Işık YILMAZ This study aims to investigate the stability of the rock slopes in Şebinkarahisar (Giresun), and study area covers an approximate area of 140 km2. In this study, rock masses having cracks and joints were determined, and the stability of the rock slopes were analysed due to the discontinuity characteristics, in a kinematical point of view. Slope failures in the study area generally occur in Oligo-Miocene aged Şebinkarahisar formation. These mass movements having the more than one sliding surfaces are observed as creeps. Because of the geographical situation of the study area, as a cause of pore water pressure; rain and snows melted, and slopes causes to landslides in the study area. Especially, Avutmuş river play an important role, with its high flow in winter, on the erosion of the toe of the slope. And this phenomenon of the erosion contributes to the un-stability conditions. Joints in the rock masses forming the slopes have the discontinuity characteristics of medium- wide opening, filled, medium- wide spacing, 3 rd class of roughness and medium-high discontinuity. According to the RMR Classification, rock masses classified as; `medium-good rock` in best conditions and `very weak rock` in trouble conditions. Slope failures in the rock slopes were observed as planar, wedge type of failures and toppling, rock falls. Kinematic analyses showed that the potential slope failures are as wedge in Bayhasan region, as toppling in Kaletepe, Öksürükkaya-Taşboynu, Parmakkaya-Yumrukaya could be proposed, andIV any failure of type excluding the rock falls is not proposed in Sivritepe and Kılıçkaya region. Key-words: Kineinatical analyses, landslide, discontinuity, Şebinkarahisar, rock slope, RMR. 96