Search

Królowie polscy z dynastii Wazów odegrali kluczową rolę w powstaniu i rozwoju misji karmelitów bosych i jezuitów w Persji w XVII w. Pierwszym polskim historykiem, który zwrócił uwagę na wkład władców Rzeczypospolitej w rozwój i funkcjonowanie misji katolickich w Persji, był jezuita i misjonarz Juda Tadeusz Krusiński. W pracy Prodromus ad historiam revolutionis Persicae seu legationis Fulgide Porte ad Persarum Regem zamieścił on część zatytułowaną Appendix de legationibus persico-polonicis per quas serenissimorum Regum Poloniae protectioni missiones persicae assertae. Najważniejszą formą patronatu królów polskich było polityczne, organizacyjne i finansowe wsparcie działalności misyjnej obu zakonów. Zygmunt III nie tylko zaangażował się w organizację i pobyt pierwszego poselstwa karmelitów bosych w Rzeczypospolitej, ale aktywnie włączył się w tworzenie pierwszych klasztorów zakonu w Polsce. Bardzo szybko Stolica Apostolska i misjonarze zdali sobie sprawę, że silna pozycja władców polskich na dworze szacha, gdzie postrzegani byli jako najważniejsi i najlepiej skomunikowani europejscy sojusznicy w wojnie z Turcją, może odegrać kluczową rolę w zapewnieniu działaniom misyjnym stabilności i bezpieczeństwa. To sprawiło, że najpierw karmelici bosi, a w połowie XVII w. jezuici szukali wsparcia na dworze królów polskich. Decyzja karmelitów bosych o oddaniu się pod protekcję Władysława IV wynikała z ich znajomości Polski, ponad dwudziestoletniego doświadczenia w kontaktach z Zygmuntem III oraz umiejętnej oceny pozycji zajmowanej przez Rzeczpospolitą w polityce Safawidów. Dzięki bliskiej współpracy z misjonarzami dwór polski zyskał dodatkowy kanał obiegu informacji Isfahan–Rzym–Kraków/Warszawa. Jak pokazały badania F. Richarda, odnowienie czy nadanie nowych przywilejów obu omawianym tu zakonom było ściśle powiązane z działaniami dyplomatycznymi królów polskich. Wazowie, a później Jan III Sobieski, bardzo mocno wspierali finansowo misje w Persji. Wieczysta fundacja królowej Ludwiki Marii dla jezuitów jest wyjątkową w skali europejskiej formą pomocy niesionej misjonarzom działającym na terenie Iranu. Ona też stała się fundamentem działań misyjnych i dyplomatycznych polskich jezuitów w drugiej połowie XVII w. i na początku XVIII. Z drugiej strony Safawidzi, począwszy od Abbasa I, zaczęli traktować misjonarzy jako ważnych łączników z państwami europejskimi, zlecając im m.in. misje dyplomatyczne. Szachowie wiedzieli, że tylko od ich woli zależy obecność zakonników w ich państwie, udzielanie im ochrony i przywilejów. W ten sposób misjonarze stawali się narzędziem nacisku i ważnym elementem w relacjach z państwami europejskimi, w tym z Rzecząpospolitą. Dlatego Safawidzi w momentach zaostrzenia swoich czy państw europejskich konfliktów z Turcją przyjmowali życzliwą postawę wobec zakonników. W takich okolicznościach T. Szemberg uzyskał zgodę na konsekrację kościoła karmelitów w Isfahanie i odnowienie przywilejów tego zakonu. Podobnie było w przypadku uzyskania przez jezuitów zgody na rozpoczęcie działalności misyjnej, które nastąpiło w momencie trwania wojny o Kandię i w czasie pobytu poselstwa króla polskiego.

Jan Pisarzowski (1599-1679) was a writer and land judge of Zator, who did not belong to the elite of power of the Polish-Lithuanian Commonwealth. However, in the collection of his correspondence, among letters written by middle nobles, there are notes sent by representatives of the House of Vasa - Ladislaus IV, Carol Ferdinand and John II Casimir. Their themes centered around requests for support at proceedings before the Crown Tribunal, undertaking efforts for endorsement of royal propositions by the local nobility, or accepting the role of royal envoy to the Zator sejmiks. It appears that the Pisarzowski letters, which are currently held at the Jagiellonian Library, present the political status of a representative of the middle nobility in a new light: of someone who did not belong to the state elite, but aspired to this role. [ABSTRACT FROM AUTHOR]

Copyright of Przeglad Sejmowy is the property of Kancelaria Sejmu and its content may not be copied or emailed to multiple sites or posted to a listserv without the copyright holder's express written permission. However, users may print, download, or email articles for individual use. This abstract may be abridged. No warranty is given about the accuracy of the copy. Users should refer to the original published version of the material for the full abstract. (Copyright applies to all Abstracts.)

Autorka na podstawie zachowanych do dziś egzemplarzy z księgozbiorów Wazów stawia tezę, że zarówno Zygmunta III jak i jego synów zaliczyć można do grona bibliofilów. Świadczy o tym dbałość o wysoki poziom estetyczny zamawianych opraw. Jako przykład służą egzemplarze z księgozbioru Zygmunta III w luksusowych oprawach z superekslibrisami oraz oprawy kryte srebrem, książki ze zbioru Władysława IV i Jana Kazimierza, które w dużej mierze przypominają te należące do ich ojca oraz pergaminowe, zdobione superekslibrisami druki Karola Ferdynanda. Autorka na podstawie śladów lektur pozostawionych na egzemplarzach stawia hipotezę o użytkowym, mimo luksusowego wyposażenia, charakterze książek ze zbiorów Wazów. Dołączono spis zachowanych do dziś egzemplarzy (154 poz.) z bibliotek polskich Wazów oraz podobizny superekslibrisów.