Search

The two decades since the last authoritative general history of Dutch Jews was published have seen such substantial developments in historical understanding that new assessment has become an imperative. This volume offers an indispensable survey from a contemporary viewpoint that reflects the new preoccupations of European historiography and allows the history of Dutch Jewry to be more integrated with that of other European Jewish histories. Historians from both older and newer generations shed significant light on all eras, providing fresh detail that reflects changed emphases and perspectives. In addition to such traditional subjects as the Jewish community’s relationship with the wider society and its internal structure, its leaders, and its international affiliations, new topics explored include the socio-economic aspects of Dutch Jewish life seen in the context of the integration of minorities more widely; a reassessment of the Holocaust years and consideration of the place of Holocaust memorialization in community life; and the impact of multiculturalist currents on Jews and Jewish politics. Memory studies, diaspora studies, postcolonial studies, and digital humanities all play their part in providing the fullest possible picture. This wide-ranging scholarship is complemented by a generous plate section with eighty fully captioned colour illustrations.

In 1965, Queen Juliana of the Netherlands announced the engagement of Princess Beatrix to the German Claus von Amsberg. In the context of a rearticulation of Dutch public morality in terms of the Second World War, and especially the Holocaust, this engagement provoked intense public debate. Each of the groups involved—the Royal House, the government, and the opponents—connected the topic of the engagement to the Shoah and tried to get Dutch Jewry on their side. Internally, this caused fierce debate and even fear of a split in the community. Although the “Jew as legitimation” was an effective argument in public and political debate, Dutch Jews themselves generally objected to such an exploitation of their history, traditions, and existence.

De inwijding van de nieuwe Sjoel Oost laat vier elementen zien die karakteristiek zijn voor de naoorlogse Nederlands-joodse geschiedenis: de dynamiek van de wederopbouw van het joodse gemeenschapsleven; de voortdurende twijfel en ideologische overtuiging dat het joodse leven in Nederland nog slechts korte tijd zou bestaan; de impact van het zionisme en – sinds 1948 – het bestaan van de staat Israël; en ten slotte de verwerking, doorwerking en herinnering aan de fatale oorlogsjaren 1940-1945. Deze parameters bepaalden het karakter van de gedecimeerde gemeenschap die vanaf de dag van de bevrijding werd gereconstrueerd door joden die de onderduik hadden overleefd, die terugkeerden uit de kampen en zij die tijdens de oorlog in het veilige buitenland hadden gewoond. Het joodse gemeenschapsleven dat aldus ontstond, kende naast vormen van continuïteit met de vooroorlogse gemeenschap, ook veel nieuwe kenmerken. Dit hoofdstuk beoogt die transformatie in kaart te brengen en aan te tonen hoe een combinatie van ontwikkelingen in de Nederlandse samenleving en internationaal-joodse processen resulteerde in een aantal grote veranderingen in het leven van Nederlandse joden sinds 1945.

De periode 1814-1870 wordt gekarakteriseerd door een mate van overheidsbemoeienis met de joodse gemeenschap en het joodse leven zoals die daarvoor noch daarna ooit vertoond werd. Hoewel het nationale daardoor in steeds grotere mate de structuur en identiteit van joden in Nederland ging stempelen, is dat niet het hele verhaal. Er waren ook tegenkrachten en bewuste en onbewuste banden met het bredere joodse leven in de vorm van de west-sefardische diaspora en de wereld van de asjkenazische joden. Hoe oude transnationale loyaliteiten en moderne internationaal-joodse solidariteit een grote rol (bleven) spelen, juist in een tijdperk van ongekende 'nationalisering', is daarom een integraal onderdeel van dit hoofdstuk.

Bart Wallet onderzocht een aantal Jiddische kronieken en geschiedwerken die in de lange achttiende eeuw (ca. 1670 - 1830) in Amsterdam zijn geschreven. Sommige daarvan zijn nooit daadwerkelijk gedrukt en alleen als manuscript bewaard gebleven. Eén boek werd echter een bestseller in de hele joodse wereld: Sheyris Yisroel (1743) van Menachem Amelander. Wallet positioneert dit boek in de bredere joodse historiografie. Hij ontdekte twee tot dusver onbekende kroniekfragmenten. Lange tijd is aangenomen dat joden sinds de zestiende eeuw ophielden met het in het Hebreeuws opschrijven van geschiedenis. Pas in de negentiende eeuw zouden ze daar - in de moderne talen - weer mee begonnen zijn. Het boek van Amelander is echter in het Jiddisch geschreven en daarom tot dusver over het hoofd gezien. Wallet maakte een uitgebreide analyse van de tekst en laat zien dat de traditie van de joodse geschiedschrijving in deze Amsterdamse kronieken en geschiedwerken wordt voortgezet. Het werd in heel Europa, tot diep in Rusland, minimaal 28 maal herdrukt, driemaal vertaald in het Hebreeuws, éénmaal terugvertaald in het Jiddisch en éénmaal vertaald in het Nederlands. De laatste druk verscheen in 1988 bij een ultra-orthodoxe uitgeverij in Jeruzalem. De omgang van de joodse wereld met Sheyris Yisroel laat zien dat het middeleeuwse idee van een ‘open boek’ nog altijd werd gehanteerd: iedere druk werd aangepast aan een nieuw publiek, soms progressief, soms juist weer orthodox, door het weglaten of juist weer toevoegen van gedeeltes. Het boek toont onder meer aan dat het Amsterdamse milieu grote invloed heeft gehad op de teksten. Er is sprake van grote betrokkenheid bij de Amsterdamse politiek, de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden en een groeiende Oranjeliefde.