Search

Artificial structures are often used as a tool for habitat restoration and the recreation of degraded coastal ecosystems and their associated food webs. However, it is often unknown if and how these artificial structures may influence the habitat use of target species, thereby hampering restoration goals. In this study, we test how artificial barriers, deployed to enhance the creation of an intertidal mussel bed, influenced the mussel-habitat use by two bird species under pressure, Eurasian oystercatchers and Eurasian curlews. Average bird presence was monitored using time-lapse camera's from the start of the mussel bed restoration in August 2018 until April 2019. We found that in the first few months of the experiment, both oystercatchers and curlews avoided the restored mussel beds containing artificial structures in the form of metal barriers that act as traps for dislodged mussels. Thereafter, the presence of barriers had no negative influence on the average presence of oystercatchers or curlews. In fact, curlews were significantly attracted to the mussel beds with barriers in January and February. In addition, we found a negative effect of the presence of European herring gulls on the presence of oystercatchers and curlews. The higher herring gull densities in the first 2 months of the experiment might explain the lower-than-expected curlew and oystercatcher densities observed in August. To our knowledge, no other studies have investigated the effect of artificial restoration structures on the abundance or habitat use of specific shorebirds.

Groningse kust voor het project Werken met Waterlandschappen, teHornhuizen. Dit was het 4e ontwerpatelier van Werken metWaterlandschappen. Hierbij waren 23 deelnemers aanwezig waarvan dehelft tevens het eerste Groningse ontwerpatelier hadden bijgewoond(Verslag Atelier Groningen 2022). Er waren bijdragen van een diverspalet aan deelnemers die betrokken zijn bij het nadenken over detoekomst van de Groninger kust langs de Waddenzee en de Eems-Dollardvariërend van de Waddenvereniging, onderzoekers (HZ en WUR) tot aaneen pootaardappelbedrijf en Rijkswaterstaat. Namens waterschapNoorderzijlvest en de provincie Groningen traden Jan-WillemNieuwenhuis en Gert Noordhoff op als gastheer. Bianca de Vlieger(WEnR), Martine van Moûrik (WEnR) en Jeroen Veraart (WEnR) faciliteerdenhet dagprogramma.

Rijkswaterstaat is binnen de Programmatische Aanpak Grote Wateren (PAGW) van plan om in het Middengebied van de Oosterschelde in 2026/2027 te suppleren met als belangrijkste doelstelling de foerageerfunctie van de intergetijdengebieden in de Oosterschelde te behouden. Suppleren is in het kader van de Natura-2000 instandhoudingsdoelen noodzakelijk omdat deze intergetijdengebieden onder druk staan door zandhonger (afkalving van de zandplaten als gevolg van de Oosterscheldekering) en versnelde zeespiegelstijging. Met deze suppletie wordt concreet beoogd de foerageerfunctie voor de steltlopers in het Middengebied voor de komende 25 jaar in stand te houden. Dit rapport, gezamenlijk opgesteld door Deltares en Wageningen Marine Research (WMR), ontsluit kennis en ervaring van het Middengebied en de voorgaande suppleties in de Oosterschelde sinds 2008, in het bijzonder de Roggenplaat suppletie van 2019. Deze voorstudie resulteert in aanbevelingen voor de aanstaande ontwerpstudie van de Middengebied suppletie en voor project-overstijgend suppletieonderzoek in de Oosterschelde. De belangrijkste aanbeveling is om het ontwerpproces zoals gevolgd bij de Roggenplaat suppletie als startpunt te nemen voor het ontwerp van de suppletie in het Middengebied. Hierbij kunnen het destijds gehanteerde afwegingskader en de ontwerpprincipes grotendeels overgenomen worden. Om recht te doen aan de belangrijkste doestelling – behoud van de foerageerfunctie – is het advies om in de ontwerpstudie de draagkracht van het foerageersysteem van het Middengebied in beschouwing te nemen inclusief de niet-gesuppleerde gebieden. De suppletie zelf zorgt namelijk voor een tijdelijke achteruitgang in foerageerhabitat die opgevangen moet kunnen worden door de niet-gesuppleerde gebieden. De rekolonisatie van bodemleven en het herstel van de foerageerfunctie is complex en van vele factoren afhankelijk, en nog niet voldoende begrepen. Daarom is doorontwikkeling van kennis en ontwerpconcepten essentieel. Diverse u

Heatwaves affect tidal flat ecosystems by altering the bioturbating behavior of benthic species, with potential consequences for sediment oxygenation, particle mixing, and erodibility. Although the frequency and duration of heatwaves are expected to increase under global warming scenarios, we lack insights into how heatwaves' temporal dynamics affect bioturbating behaviors. Using the widely distributed bioturbator Cerastoderma edule as model species, we quantified how heatwaves with identical heat-sum but different temporal dynamics (i.e., 3- vs. 6-d heating and normal temperature cycles) affect bioturbating behaviors and the sediment mixing processes in tidal mesocosms. Our results show that short but frequent 3-d heatwave cycles increased the magnitude of bioturbating behaviors, thereby resulting in more bio-mixed sediment than observed under infrequent prolonged 6-d heatwave cycles. This unexpected result could be ascribed to the weakening health condition indicated by a high death rate (47.37%) under 6-d heatwave cycles than in 3-d and no-heatwave control cycles. Present findings reveal that the impact of heatwaves on sediment bioturbation will strongly depend on the temporal dynamics of future heatwaves: bioturbation will be enhanced unless the heatwave duration exceeds species resistance and increases mortality.

De Zeeuwse Deltawateren zijn internationaal van belang voor verschillende Natura 2000-vogelsoorten zoals de scholekster, wulp en kanoet. Bodemdieren vormen voor deze vogels een belangrijke voedselbron. Echter, de laatste jaren (2018, 2019 en 2020) trad grootschalige kokkelsterfte op in de Oosterschelde. Dit ging gepaard met warme zomers. Door de aanhoudende klimaatverandering is de prognose dat periodes met hoge temperaturen vaker voor zullen komen en ook langer zullen aanhouden. Dit houdt zowel warmere lucht- als watertemperaturen in, die op hun beurt de temperatuur van de droogvallende bodem van intergetijdengebieden beïnvloeden. Dit kan direct van invloed zijn op bodemdieren, het voedsel van schelpdier-etende vogels. In 2020 is er onderzoek gedaan naar deze bodemtemperaturen, en zijn veel extreme temperaturen geobserveerd in het sediment, bij verschillende droogvalduren. Om te onderzoeken wat de effecten van deze temperaturen op scheldieren zijn, en hoe de geobserveerde hittegolven zich verhouden tot de kokkelsterfte, is er vervolgens in 2021 en 2022 een aanvullend veldexperiment uitgevoerd waarbij door de zomer heen de conditie-index van uitgezette kokkels is gevolgd op de Oesterdam (2021-2022) en Yersekebank (2022). Aanvullend zijn in 2022 ook Filipijnse tapijtschelpen uitgezet en gemonitord, doordat deze soort eenzelfde ecologische niche vervult als kokkels maar een hogere tolerantie heeft voor temperatuur. Verder is er in 2022 een labexperiment uitgevoerd naar de temperatuur gerelateerde sterfte van kokkels en tapijtschelpen in relatie tot droogvalduur. Deze rapportage vat de resultaten samen van het onderzoek uitgevoerd in 2021 en 2022. De zomer van 2021 was een uitzonderlijk koude zomer waar geen hittegolf heeft plaatsgevonden, met een warmtegetal van slechts 59.4 (KNMI, 2022). Tijdens de hele zomer is de temperatuur in het sediment (3cm) nauwelijks boven de 39°C gekomen. De zomer van 2022 verliep warmer dan die van 2021, en kreeg van het KNMI een warmtege

Floating breakwaters are moored structures that attenuate wave energy through a combination of reflection and dissipation. Studies into floating breakwaters have been generally restricted to optimising the attenuation performance. This study presents a novel floating breakwater type that was developed to have good attenuation performance while keeping wave drift loads as small as possible. The floating breakwater was designed as a submerged parabolic beach that enforces wave energy dissipation through breaking. The design was tested in a 3D shallow-water wave basin in captive and moored setups for regular and irregular wave conditions. Results are presented in terms of attenuation performance, motions, and (mooring) loads. The results show that the breaking of waves improves the attenuation performance of the floater in captive setup. However, in moored setup, the attenuation performance was dominated by diffraction and radiation of the wave field, with breaking being of secondary importance. This shows that breaking-enforcing floating breakwaters have potential, but require a high vertical hydrostatic and/or mooring stiffness in order to enforce intense breaking. Mean wave drift loads on the object showed significant difference between breaking and non-breaking waves in both setups, with breaking waves leading to lower normalized loads. This is attributed to breaking-induced set-up and set-down of the water level. As a result, the new breakwater design has a more favourable balance between wave attenuation and drift loads than common (i.e., box-, pontoon-, or mat-type) floating breakwater designs. Tests with varying surface roughness showed that floating breakwaters may benefit from dual-use functions that naturally increase the roughness (e.g., shellfish, vegetation), which have a marginal effect on the attenuation performance, but increase the added mass and hydrodynamic damping and as such, reduce mooring line loads., Rivers, Ports, Waterways and Dredging Engineering

Data & Scripts featured in Fivash et al. 2021, ‘Can we enhance ecosystem-based coastal defense by connecting oysters to marsh edges? Analyzing the limits of oyster reef establishment’ in Ecological Engineering., Data & Scripts featured in Fivash et al. 2021, ‘Can we enhance ecosystem-based coastal defense by connecting oysters to marsh edges? Analyzing the limits of oyster reef establishment’ in Ecological Engineering. These files include the raw data (.csv, .jpg) and scripts (.r) used to create each figure in the manuscript, organized per figure (Figures 1 - 8, & S1-S2, .tif, .clip). The original published manuscript (.pdf) is included as well. For a complete description, see the 'README.txt'

Storm-induced erosion events may alter the diversity of tidal flat communities by selecting species that can better tolerate such disturbances. Introduced and invasive species are highly adaptable to a wide range of abiotic characteristics, and this adaptability may make them better able to withstand erosion events. With a novel flume method, we compared the ability of two bivalve species to resist storm-induced erosion: Cerastoderma edule, a native species to the Scheldt estuary in the Netherlands, and Ruditapes philippinarum, an introduced species that is successful in the Netherlands and worldwide. We used three sediment erosion rates to simulate storms of increasing severity. At the 10.6 and 15.9 cm h−1 sediment erosion rates, all R. philippinarum were surfaced, whereas only half C. edule were surfaced. However, after being brought to the sediment surface, C. edule were more readily transported by currents and waves than R. philippinarum due to differences in their shell shape. We concluded that the two bivalve species had different strategies to avoid mortality by severe storm erosion: C. edule avoided being surfaced and R. philippinarum avoided being transported. In this case, it appears that extreme storms favor the specific adaptations of a native species over the broad adaptability of a non-indigenous one. Indeed, C. edule may be more likely to survive moderately extreme storms than R. philippinarum, though the most extreme storms would be equally devastating to both species.

In het Rammegors is het getij na ruim 40 jaar weer teruggebracht. Dit heeft de nodige veranderingen met zich mee gebracht. Het zoute water dat het gebied binnen stroomt, zorgt ervoor dat het terrein weer onder invloed staat van erosie en sedimentatie. Daarnaast past het vegetatiepatroon zich aan de zoute condities aan. Nieuwe soorten vogels en bodemdieren bevolken het gebied en ook de omwonende menselijke bevolking krijgt te maken met veranderingen. In de periode 2015-2018 (fase 1) zijn de ecologische ontwikkelingen en de effecten op het grond- en oppervlaktewater binnen het gebied en in het aangrenzende agrarische gebied gemonitord. Begin 2019 presenteerde het consortium van onderzoeksinstellingen de resultaten. Aan het eind van fase 1 bleek het gebied nog volop in ontwikkeling. De voorliggende tussenrapportage voor fase 2 (2019 - 2024) bouwt voort op het eerste project en is uitgevoerd door hetzelfde consortium als in Fase 1. Het doel van de monitoring is om een breed beeld te vormen van de veranderingen die plaatsvinden in het gebied op middellange termijn van 10 jaar. De ingewonnen data zijn een bron voor kennisontwikkeling die gebruikt kan worden bij vergelijkbare projecten in de toekomst en voor het onderwijs. Bestaande monitoringsactiviteiten van Rijkswaterstaat zijn in dit monitoringsplan meegenomen. Dit project richt zich op de belangrijkste biotische, abiotische en sociaal-economische veranderingen in het gebied. Dit zijn: verzilting via het grondwater, vegetatie- en bodem- ontwikkeling, kolonisatie van het gebied door bodemdieren, gebruik van het gebied door vogels en vissen, en de menselijke beleving/maatschappelijke acceptatie.

Nature-based coastal defense schemes commonly value bivalve reefs for i) reducing coastal erosion in the intertidal and for ii) forming fringing reefs near salt marsh edges to protect them against lateral retreat. The capacity for a reef to reduce erosion increases at a higher position in the tidal frame as the lower over-lying water level magnifies the influence of the reef on wave attenuation. Unfortunately, ecological constraints on reef development typically limit their practical application in coastal protection schemes to the lower intertidal, as bivalves grow best with long inundation times. In micro-tidal areas this is a lesser problem, given the close proximity of lower and upper intertidal ecosystems in space. By contrast, in meso- and macro-tidal estuaries, bivalve reefs tend to form hundreds of meters away from existing marshes, nullifying any wave-protective benefits. In this study, we produce evidence that with the assistance of management measures, widespread reef formation is possible on open mudflats, including bordering the marsh edge in meso- and macro-tidal estuaries, where natural reef formation is normally strongly limited. In four locations throughout the meso- to macro-tidal Dutch Scheldt estuary, we observed the presence of individuals of two major intertidal reef-forming bivalves, Pacific oysters (Crassostrea gigas) and blue mussels (Mytilus edulis), within low-lying Spartina anglica-dominated marshes. As these communities lie well outside of the expected range of reef formation, this observation suggests the existence of mechanisms that extend the habitable range of these bivalves. In a series of field experiments, we first demonstrate how the stabilization of shell-substrate within the marsh promotes successful establishment and adult survival. Secondly, by placing artificial stable substrate in transects from the subtidal up to the marsh edge, we demonstrate that bivalve establishment is possible throughout a much larger range of the

Dit rapport is opgedeeld in verschillende hoofdstukken die een overzicht geven van het onderzoek en de monitoring zoals uitgevoerd in het kader van de Roggenplaatsuppletie. Voor de hoofdstukken waarin resultaten beschreven worden is voor elk subonderdeel een korte beschrijving gegeven van de methodiek indien deze afwijkt van de T0, en anders een verwijzing naar de methodiek beschreven in de T0 rapportage (Walles et al. 2021), direct gevolgd door de resultaten.

Rijkswaterstaat heeft samen met Wageningen Marine Research (WMR), Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ), Deltares, Delta Project Management en de Hogeschool Zeeland de situatie vóór aanleg van de suppleties (T0; tot oktober 2019) onderzocht. Dit rapport bevat een beschrijving van de metingen, dataverwerking en de situatie van de Roggenplaat vóór aanleg van de suppleties (T0).

Predictive models accounting for the effect of bioturbation on sediment resuspension must be based on ecological theory as well as on empirical parametrizations. The scaling trend of individual metabolic and activity rates with body mass may be a key to the mechanistic understanding of the observed patterns. With this study we tested if general size scaling rules in bio-mediated sediment resuspension may apply to a broad range of physical contexts for the endobenthic bivalve Cerastoderma edule. The effect on sediment resuspension of populations of C. edule differing by individual size was measured across physical gradients of current velocity and sediment composition in terms of fraction of fine particles. C. edule were able to enhance the resuspension of sediment containing silt, while they had scarce effect on the resuspension of coarse sediment. The effect of bioturbation was maximal at intermediate current velocity, when the hydrodynamic forcing is not strong enough to overcome the abiotic sediment resistance but it is able to suspend the bioturbated sediment. Although differences in sediment silt content and intensities of hydrodynamic stress have a relevant influence in determining the bioturbators individual contribution to sediment resuspension, the observed mass scaling trend is consistent across all treatments and close to theoretical expectation for size scaling of individual metabolic rates. This observation supports the hypothesis that the contribution of individual bioturbators to sediment resuspension is directly related to their energy use. Therefore, the proposed approach allows the formulation of expectations of biotic contribution to sediment resuspension based on the general size scaling laws of individual energy use.

Ter compensatie van natuurverlies door de bouw van een hoogspanningsverbinding tussen Vlissingen en Rilland wil Natuurmonumenten, in samenwerking met Rijkswaterstaat, onderzoeken of er natuurwinst is te behalen in de Kom van de Oosterschelde door maatregelen uit te voeren die de negatieve effecten van de zandhonger kunnen tegengaan. In dit rapport is een aantal mogelijk kansrijke opties onderzocht die zich richten op het behoud van het intergetijdengebied als foerageergebied voor steltlopers. Uitgangspunt hierbij was om te onderzoeken of gebruik kan gemaakt worden van het slibrijk sediment dat in de winter van 2020/2021 zal vrijkomen bij onderhoudsbaggerwerkzaamheden die dienen te worden uitgevoerd aan de vaargeul in de Zandkreek (zo’n 190.000 m3 sediment met een variabel maar hoog tot zeer hoog slibgehalte). Dit opgebaggerd sediment wordt normaliter in diepe putten in de Oosterschelde gedumpt, maar zou mogelijk ook nuttig benut kunnen worden in het systeem, bijv. ten behoeve van natuurbouw ter bestrijding van de negatieve effecten van de zandhonger (‘werk met werk’). Doelstellingen van voorliggende studie zijn: - Het verkennen van de mogelijkheden voor behoud van intergetijdengebieden in de Kom van de Oosterschelde door het (op doellocatie en strategische locatie) suppleren van slibrijk sediment in intergetijdengebieden. - Het maken van grofstoffelijke ontwerp(en) voor verkennende pilot(s) (max. 2 ontwerpen). - Het opstellen van een monitoringsplan om kennis op te doen over toepasbaarheid en effectiviteit van dit soort maatregelen.

Als onderdeel van het natuurpakket Westerschelde (NPW) wil de Provincie Zeeland getijdennatuur herstellen in de Westerschelde middels een aantal buitendijkse maatregelen, dit zijn maatregelen die in het estuarium zelf worden uitgevoerd. Deze maatregelen richten zich met name op uitbreiding en kwaliteitsverbetering van laagdynamische natuur middels aanleg of ophoging van strekdammen of het aanpassen van geulen. Eén van de kansrijke projecten is de ontwikkeling van het buitengebied bij Bath. De doelstelling is het creëren van laagdynamisch zandig tot matig slibrijk intergetijdengebied, met ervoor een laagdynamisch ondiep watergebied. Het gebied bij Bath wordt in zijn huidige toestand gekenmerkt door een steeds verder bloot spoelende veenbank nabij de laagwaterlijn. De uitgangssituatie wordt derhalve (geheel of grotendeels) als hoogdynamisch, ecologisch arm gebied omschreven. Door de aanleg van strekdammen wordt getracht de hydrodynamiek te verlagen waardoor slib en fijn zand kan sedimenteren op en tussen de klei- en veenbanken. Om de effecten van deze maatregel, middels monitoring, te kunnen evalueren, is het van belang om goed de huidige situatie (zogen. referentiesituatie of nul-situatie) te kennen. Doel van dit project was het opstellen en uitvoeren van een monitoring op bodemdieren en sedimentsamenstelling om de nul-situatie (T0) in kaart te brengen.

The managed realignment project Rammegors aims at re-establishing estuarine nature in a formerly freshwater wetland. For this purpose, a tidal inlet was constructed in the Krabbekreekdam to generate a reduced tidal influence that should allow the development of salt marsh area, tidal flat area and low energetic shallow sub-tidal area. A central question of the Rammegors tidal restoration project is how the flora and fauna will develop in the area. To understand the biotic and abiotic processes related to the tidal restoration in Rammegors, a monitoring programme is being executed by the Centre of Expertise Delta Technology. The monitoring focuses on the main biotic and abiotic developments in the area. This report only focuses on the early colonization of macrobenthic invertebrates in Rammegors. Benthic macrofauna and sediment sampling took place in spring and autumn 2017 and 2018 at twenty-four stations along 5 transects with varying distances from the inlet. A fast colonization of the benthic macrofauna was observed in Rammegors. Twenty-two taxa were observed in the area in spring 2017. The communities significantly differed between spring and autumn 2017. In spring densities reached high values, especially for the brackish mud shrimp Manocorophium insidiosum and mosquito larvae Chironomidae. In autumn these brackish species almost disappeared from the area. Their presence in autumn 2017 and spring 2018, even in low numbers, as well as the observation of the brackish cockle Cerastoderma glaucum indicate that a year after the tidal restoration, parts of Rammegors are still under influence of brackish water. In 2018 these species declined, indicating the transition to a marine environment. A significant relation was found between elevation and the benthic macrofauna. Total density, biomass and species richness showed a significant relation along the elevation gradient with an optimum around +0.4m NAP and lower values at both lower and higher elevations. Total densit

Het doel van deze studie is een ruimtelijk overzicht te krijgen van verstoringsbronnen in de Westerschelde. Deze informatie kan vervolgens gebruikt worden om mogelijke effecten van verstoring op vogels in de Westerschelde in kaart te brengen en knelpunten te identificeren. Binnen deze studie is er voor gekozen om een ruimtelijk overzicht op te stellen van bestaande verstoringsbronnen middels een interactieve kaart. Deze kaart draagt tevens bij aan de discussie van stakeholders en omgevingsmanagers rondom ruimtelijke ontwikkelingsmogelijkheden in de Westerschelde.

Landward retreat of coastal defences (managed realignment) will result in the formation of newly flooded habitats exposed to tidal inundation. Creation of intertidal habitats for coastal defence is one of several ‘soft’ engineering options that could reduce maintenance costs of dikes and at the same time deliver environmental and societal benefits. For future coastal management it is important to understand how newly flooded coastal areas will develop. Will flooded areas develop into productive ecosystems with high ecological and recreational value or remain in an undesirable state for an extended time. Insight in the development of flooded areas may provide decision makers with sufficient knowledge for future implementation of these mitigation measures. The managed realignment Perkpolder is one of the first in the Dutch part of Scheldt estuary, undertaken as climate adaptation measure. The newly developing intertidal habitat acts as a safety buffer for the surrounding dikes and by means of sedimentation will rise with rising sea-levels. This study assessed initial colonization and development of the benthic macrofaunal community in this newly flooded managed realignment area and the usage of the area by birds.

Nederland staat voor grote opgaven: de energietransitie, verduurzaming van de landbouw, herstel van de biodiversiteit, verstedelijking en klimaatadaptatie. Al deze opgaven hebben gevolgen voor de ruimtelijke inrichting van ons land. Het is onvermijdelijk dat Nederland er over honderd jaar anders uit zal zien. Grote veranderingen zijn nodig om opgewassen te zijn tegen een stijgende zeespiegel, perioden van extreem weer, een toenemende vraag naar voedselproductie en een noodzaak om de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen.Deze opgaven vragen om een nieuw verhaal voor Nederland. Een verhaal waarin dit dichtbevolkte land zich ontwikkelt tot een gidsland waar natuur, duurzame economie, leefbaarheid en veiligheid voorop staan. Een verhaal gebaseerd op ‘nature based solutions’ waarin opgaven voor klimaat en biodiversiteit hand in hand gaan.Wageningen University & Research heeft dit verhaal geschreven gebaseerd op expertkennis: een toekomstvisie voor Nederland in 2120, waarin natuur en natuurlijke processen een hoofdrol spelen. Een visie die bedoeld is om te inspireren. Het schetst een toekomst waarin economische ontwikkeling en een natuur-inclusieve samenleving hand in hand gaan. De toekomstvisie houdt rekening met de bijzondere kenmerken van verschillende deelgebieden in Nederland. Door middel van kaarten en doorsnedes laten we op hoofdlijnen zien wat er per gebied mogelijk is op het gebied van ruimtelijke inrichting. Dit toekomstbeeld schetst een denkrichting gebaseerd op de uitkomsten van diverse ontwerp- en discussiesessies met onderzoekers. Er is behoefte aan nadere uitwerking en onderbouwing. Samen met stakeholders gaan we deze visie verder ontwikkelen, onderbouwen en vertalen naar handelingsperspectief voor het hier en nu.