Search

Počev od 2009. godine u Srbiji je na snazi Zakon o dobrobiti životinja i prateći pravilnici koji bliže određuju uslove za obezbeđenje dobrobiti pasa u smeštajnim objektima različite namene. Sa jedne strane, Zakon o dobrobiti životinja obavezuje lokalne samouprave da brinu o nezbrinutim psima čime su ove u obavezi da osnuju opštinska prihvatilišta za pse. Sa druge strane, raspoznavanjem smeštajnih objekata za pse, koje imaju različite uloge, Zakon o dobrobiti životinja je zainteresovao mnoge građane Srbije da započnu privatni posao osnivanjem privatnih prihvatilišta za nezbrinute pse, pansiona i odgajivačnica. Namena svih nabrojanih objekata je različita, ali i specifična, a zajednička osobina im je da se u njima drže psi različitih rasa, različite starosti i različitog pola. Ove osobine pasa mogu predstavljati predisponirajuće činioce za pojavu bolesti prouzrokovanih živim agensima, te je stoga neophodno u prihvatilištima, pansionima i odgajivačnicama primeniti odgovarajuće biosigurnosne mere, standarde i protokole kako bi se očuvalo njihovo zdravlje i obezbedila dobrobit pasa. Prihvatilišta predstavljaju objekte najvećeg rizika za pojavu bolesti prouzrokovanih živim agensima, ali rizik ništa manji nije ni u odgajivačnicama za pse gde se nalaze štenci različite starosti. Novorođeni štenci su pod velikim rizikom od razvoja bolesti prouzrokovanih živim agensima jer je njihov imuni sistem u razvoju, a imuna memorija ne postoji. Pojavi bolesti prouzrokovanih živim agensima pogoduje i stres, čiji su izvori različiti u različitim smeštajnim objektima i kojeg je nemoguće izbeći, ali se može minimalizovati. Upravo zato, biosigurnosne mere, standard i protokoli mogu doprineti očuvanju zdravlja i dobrobiti pasa u različitim smeštajnim objektima. Ove biosigurnosne mere se razlikuju od namene smeštajnog objekta za pse i o njima će biti reči u ovom radu.

Afrička kuga svinja je virusno oboljenje divljih i domaćih svinja sa stopom mortaliteta čak i do 100%, što je čini jednom od najveć ih pretnji za svinjarstvo širom sveta. Otpornost virusa u spoljašnoj sredini, načini prenošenja i vektori koji učestvuju u prenošenju virusa, kao i odsustvo vakcine omogućili su da afrička kuga svinja uzrokuje nesagledivo negativne posledice na svinjarstvo i ekonomiju. Poseban problem u širenju virusa i masovnoj pojavi bolesti predstavlja široko rasprostranjena populacija divljih svinja, sa velikim migratornim aeralom. S obzirom da još uvek ne postoji vakcina protiv afričke kuge svinja, mere koje se koriste u prevenciji bolesti su usmerene na evidentiranje svih držalaca životinja, obeležavanje domaćih svinja, monitoring i kontrolisani izlov divljih svinja i kontinuirano sprovođenje biosigurnosnih mera po posebno definisanim biosigurnosnim protokolima u svima objektima za uzgoj svinja, kao i u lovištima u kojima se gazduje populacijom divljih svinja.

Stenice sa epidemiološko-epizootiološkog i ekonomskog aspekta predstavljaju važnu grupu hematofagnih insekata. U poslednje dve decenije zabeležena je povećana ekspanzija dve vrste stenica Cimex lectularius (krevetna stenica) i Cimex hemipterus (tropska stenica). Sa aspekta zdravlja ljudi i životinja stenice uzrokuju dermatološke promene, alergijske reakcije, a nekada i psihološke tegobe. Pored higijenskog i epidemiološko-epizootiološkog značaja nikako se ne smeju izostaviti direktni i indirektni ekonomski gubici koji nastaju prisustvom krevetnih stenica u stambenim i turističkim objektima. Poznavanjem bioloških karakteristika stenica, kao i primenom novih saznanja o postupcima monitoringa i suzbijanja, može se uspešno izvršiti regulacija brojnosti populacije ovih insekata u cilju kvaliteta života i zaštite zdravlja ljudi.

Korišćenje nanotehnologije kao alternativne strategije u kontroli komaraca može biti jedan od najperspektivnijih načina za prevazilaženje problema, koji nastaju upotrebom konvencionalnih hemijskih pesticida. Ekološki prihvatljiva i biorazgradiva metoda koja ne zahteva upotrebu toksičnih hemikalija, zelena sinteza nanočestica upotrebom aktivnih toksičnih agenasa iz biljnih ekstrakata dostupnih od davnina, pokazuje efikasnost protiv različitih vrsta komaraca vektora. Iako se još uvek suočava sa mnogim preprekama i neizvesnostima potrebno je više istraživanja da bi se poboljšao njen razvoj (evaluacija i regulacija), prednost nanotehnologije kao alternative za suzbijanje štetnih insekata je poveć anje efikasnosti protiv ciljnih organizama i niska toksičnost nanocida za neciljne organizame, uz veoma malu kolateralnu štetu po životnu sredinu. Obično koristeći soli metala u kombinaciji sa vodenim biljnim ekstraktima, sinteza ovih nanočestica je ekološki prihvatljiva i relativno jeftina. Nanotehnologija obezbeđuje selektivno, ciljano i dugoročno kontrolisano oslobađanje formulisanog nanomaterijala koji je ekološki održiviji.

Budući da je savremeni način života nametnuo rad u zatvorenom prostoru, tj. kancelarijski rad kvalitet vazduha je od presudnog značaja za produktivnost radnika i njihovo zdravlje. Kako bi se sprečila pojava respiratornih oboljenja uzrokovanih patogenima iz vazduha neophodna je primena savremenih metoda prečišćavanja i dezinfekcije vazduha. Implementacija fotokatalitičkih sistema u procesima prečišćavanja i dezinfekcije vazduha predstavlja jednu od savremenijih metoda koja pokazuje veliku antimikrobnu efikasnost i nema negativnog uticaja na ljudsko zdravlje.

Širenje patogenih mikroorganizama se dešava na dva načina, direktnim i/ili indirektnim putem. Direktni put prenošenja infektivnih agenasa se najčešće događa nakon bliskog kontakta obolele sa prijemčivom jedinkom. Iako su indirektni putevi prenošenja patogenih mikroorganizama mnogobrojni, jedan od najznačajnih načina širenja patogenih mikroorganizama jesu putevi kojima posreduje čovek. To je razlog zašto higijena ruku predstavlja ključnu meru prevencije širenja patogenih mikroorganizama u veterinarskoj i u humanoj medicini. Redovnim pranjem i dezinfekcijom ruku zaposleni u veterinarskim ambulantama redukuju broj mikroorganizama čime smanjuju rizik od širenja infektivnih agenasa na njihove pacijente, vlasnike životinja i zaposlene. Osim ugrožavanja sopstvenog i tuđeg zdravlja nepravilna higijena ruku može negativno uticati i na reputaciju ambulante.

Otpornost na antibiotike u veterinarskoj profesiji, osim što progresivno otežava kontrolu zaraznih bolesti kod životinja, može povećati rizik da se rezistentni mikroorganizmi prenesu sa životinja na ljude bilo direktno – kontaktom ili hranom životinjskog porekla, ili indirektno – usled kontaminacije životne sredine (voda, vazduh, zemljište ili stajnjak). Pretnja od rezistencije na antimikrobne lekove je globalni zdravstveni problem, a zloupotreba lekova se često smatra glavnim faktorom. Prema tome, razumna upotreba antimikrobnih sredstava kod životinjskih vrsta u zatočeništvu (farmske životinje, životinje u zoovrtovima, kućni ljubimci i laboratorijske životinje) je najvažnija i trebala bi da se oslanja na efikasne strategije koje uključuju promovisanje dobrobiti životinja i biosigurnosne prakse. Antimikrobna rezistencija dovodi do neuspeha kliničke antimikrobne terapije i izaziva hitnu globalnu zabrinutost za javno zdravlje. Dok su antimikrobni lekovi bili redovni dodaci stočnoj hrani radi održavanja i poboljšanja zdravlja i produktivnosti životinja, njihova prekomerna upotreba u ishrani dovela je do porasta antimiktrobne rezistencije. Iako su preduzete mere za smanjenje nerazumne upotrebe antimikrobnih sredstava kroz različite politike i smernice, upotreba ovih lekova u neterapeutske svrhe kod životinja kao što su promovisanje rasta, profilaksa i metafilaksa, ostaje rasprostranjena u mnogim regionima sveta. Na primer, preventivne mere kao što su biosigurnost i vakcinacija, su neophodne, ali nisu dovoljne da obezbede visoke standarde u sistemima proizvodnje svinja. Restriktivno, nestimulativno okruženje i mnoge zootehničke prakse koje izazivaju bol i stres predisponiraju svinje na različite bolesti usled imunosupresije izazvane stresom. U tom kontekstu, antibiotici se koriste kao deo koji održava zdravlje i visok nivo proizvodnje na farmama svinja. Smatra se da se unapređenjem dobrobiti životinja u zatočenistvu i obezbeđenjem biosigurnosne prakse smanjuje upotreba a

The importance of nutrition for the welfare of dogs is highlighted in this review. Malnutrition can be the cause of many health disorders, including behavioural disorders. On the other hand, dietary interventions and modifications, and nutritional enrichment can be used for the treatment of certain health problems and improving welfare in dogs. The paper focuses on data collected from the literature on omissions in the diet of dogs for which owners, food producers, veterinarians and/or animal welfare societies are responsible. Manufacturers are responsible for the composition, quality and safety of commercially available dog food. They are also responsible for the clarity of the feeding guidelines that are provided on the labels. Owners are expected to know what type of food is most suitable for their dogs in terms of any particular allergies or intolerances they may have, as well the quality and quantity of food they should feed their dogs. It is especially important for owners to be aware of the risks of using raw food in dog nutrition. Due to the special social status that dogs have in their owners’ families, owners are increasingly interested in the quality and safe nutrition of their companions. This should be a challenge for veterinarians to master the necessary knowledge of pet nutrition, and to develop and provide advice and consulting services in this area within their practice. Owners’ interest in good quality and safe dog nutrition should also be a challenge for animal welfare societies to include information on nutrition in general dog ownership education.

The importance of nutrition for the welfare of dogs is highlighted in this review. Malnutrition can be the cause of many health disorders, including behavioural disorders. On the other hand, dietary interventions and modifications, and nutritional enrichment can be used for the treatment of certain health problems and improving welfare in dogs. The paper focuses on data collected from the literature on omissions in the diet of dogs for which owners, food producers, veterinarians and/or animal welfare societies are responsible. Manufacturers are responsible for the composition, quality and safety of commercially available dog food. They are also responsible for the clarity of the feeding guidelines that are provided on the labels. Owners are expected to know what type of food is most suitable for their dogs in terms of any particular allergies or intolerances they may have, as well the quality and quantity of food they should feed their dogs. It is especially important for owners to be aware of the risks of using raw food in dog nutrition. Due to the special social status that dogs have in their owners’ families, owners are increasingly interested in the quality and safe nutrition of their companions. This should be a challenge for veterinarians to master the necessary knowledge of pet nutrition, and to develop and provide advice and consulting services in this area within their practice. Owners’ interest in good quality and safe dog nutrition should also be a challenge for animal welfare societies to include information on nutrition in general dog ownership education., U ovom preglednom članku govori se o važnosti prehrane za dobrobit pasa. Pothranjenost može uzrokovati mnoge zdravstvene poremećaje, uključujući i poremećaje u ponašanju. S druge pak strane, promjena i prilagodba prehrane te njezino obogaćivanje mogu koristiti u liječenju određenih zdravstvenih problema i poboljšati dobrobit pasa. U ovom su radu prikupljeni podaci iz literature o pogreškama u prehrani pasa za koje su odgovorni vlasnici, proizvođači hrane, veterinari i/ili udruge za zaštitu životinja. Proizvođači su odgovorni za sastav, kvalitetu i sigurnost komercijalno dostupne hrane. Također su odgovorni za jasne upute o hranjenju koje se nalaze na deklaracijama. Od vlasnika se očekuje da znaju koja je vrsta hrane najprikladnija za njihove pse s obzirom na moguće alergije ili intoleranciju, a trebali bi poznavati i kvalitetu i količinu hrane koju njihov pas treba. Posebno je važno da budu svjesni rizika pri davanju sirove hrane psima. Zbog posebnog statusa koji psi imaju u obiteljima raste zanimanje vlasnika za kvalitetu i sigurnost prehrane tih kućnih ljubimaca. Veterinarima bi pak mogao biti izazov svladavanje nužnih znanja o prehrani kućnih ljubimaca te razvijanje i pružanje usluga savjetovanja o prehrani životinja. Zanimanje vlasnika za kvalitetnu i sigurnu prehranu pasa izazov bi mogao biti i udrugama za zaštitu životinja s obzirom na to da bi spoznaje o prehrani pasa trebale biti dio općeg obrazovanja za sve vlasnike životinja.

Parvoviroza pasa je veoma zarazna bolest pasa čiji je uzročnik pseći parvovirus tip 2 (CPV-2). Kontaminacija objekata i njihovog okruženja je česta uprkos vakcinaciji pasa protiv parvovirusa. Poseban problem predstavlja otpornost virusa u spoljašnjoj sredini tokom dužeg perioda sa mogućnošću prenošenja na prijemčivog domaćina, ali i njegova otpornost prema većini dezinfekcionih sredstava. Parvovirus pokazuje osetljivost prema halogenima, kao što je natrijum-hipohlorit koji se sve češće koristi u procesima dezinfekcije u odgajivačnicama širom sveta. Dobra higijenska praksa i dezinfekcija u odgajivačnicama, ali i kontinuirana edukacija vlasnika mogu smanjiti rizik od pojave oboljenja., Canine parvovirus is a highly contagious disease of dogs caused by canine parvovirus type 2 (CPV-2). Contamination of dog housing facilities, as well as their environment, is common despite vaccination of dogs against parvovirus. A special problem is the resistance of the virus in the environment for long periods with the possibility of being transmitted to susceptible host, but also its resistance to most disinfectants. Parvovirus shows sensitivity to halogens such as sodium hypochlorite, which is increasingly used in disinfection processes in kennels around the world. Good hygiene practices and disinfection in kennels, as well as continuing education of the owners, can reduce the risk of disease occurrence.

Pašnjački uzgoj domaćih preživara može imati značajan uticaj na životnu sredinu i biodiverzitet, odnosno raznolikost živog sveta. Održivo upravljanje pašnjacima može pozitivno uticati na očuvanje prirodnih zelenih površina, biodiverzitet ptica, divljači i drugih vrsta životinja. Pašnjaci su izvor hrane i stanište za mnoge vrste životinja i biljaka. Međutim, nepravilno upravljanje pašnjacima može dovesti do degradacije zemljišta, smanjenja raznolikosti biljaka i životinja, kao i nestanka životinjskih vrsta sa određenih geografskih područja. Prekomerna ispaša, upotreba pesticida i drugih hemikalija mogu imati štetan uticaj na biodiverzitet. Stoga je važno uspostaviti održivo upravljanje pašnjacima koje će podrazumevati plansko korišćenje pašnjaka, primenom odgovarajućih metoda ispaše. Cilj planskog korišćenja pašnjaka je održati ravnotežu između potreba domaćih i divljih preživara uz očuvanja biodiverziteta. Jedna od ključnih mera je definisanje optimalnog broja grla domaćih preživara na određenoj površini, sa tzv. rotacionim sistemom ispaše, u cilju odmora određenih pašnjačkih površina i obnove vegetacije, što omogućava očuvanje raznolikosti biljnih i životinjskih vrsta na određenom području. Uz pravilno upravljanje pašnjacima, mogu se postići brojni ekološki, ekonomski i socijalni benefiti.

Vaši mogu da predstavljaju pretnju po zdravlje ljudi, kućnih ljubimaca i farmskih životinja, ne samo kroz svoje navike hranjenja krvlju ili grickanje, već i zbog sposobnosti da prenose patogene. Humana vaš je indirektno uticala na istoriju prenoseći patogene uzročnike epidemijskog tifusa i rovovske groznice. Identifikovano je skoro 5000 vrsta vaši, od kojih oko 4000 parazitira na pticama i 800 na sisarim. Vaši su prisutne na svim kontinentima i staništima koje zauzimaju životinje i ptice domaćini. Ima ih čak i na Antarktiku, gde pingvini nose 15 vrsta vaši (iz rodova Austrogonoides i Nesiotinus). Phthiraptera se dele na dve glavne morfološki različite grupe prema tipu usnog aparata: Anoplura, koje poseduju usni aparat za sisanje, i Mallophaga, sa usnim aparatom za grickanje. Sve vaši koje sisaju krv su obligatni, hematofagni ektoparaziti sisara, dok su vaši koje grickaju raznovrsniji i mogu se naći kod sisara, ptica i torbara. Iako se grickanjem može uneti i krv, većina vrsta vaši koje grickaju hrane se perjem, krznom, kožom i proizvodima od kože domaćina. Usled razli«itih strategija hranjenja ove dve grupe, vaši koje se hrane krvlju su daleko važnije od vaši koje grickaju zbog prenošenja patogena na svoje domaćine.

Stalni kontakt mlečne žlezde sa površinama koji su potencijalni nosioci patogena i visoki standardi koji se odnose na kvalitet i higijensku ispravnost mleka, uslovljavaju potrebu da se kontinuirano primenjuju higijenske mere u postupku muže. Količina, kvalitet i higijenska ispravnost mleka kao ključni faktori uspešnosti farmskog uzgoja krava, zavise pored smeštajnih uslova i od higijene muže, čiji posebno značajan deo je higijena vimena krava. Jedna od najvažnijih mera koje se kontinuirano sprovode u cilju održavanja higijene vimena je dezinfekcija, kao mera čiji je prvenstveni zadatak eliminacija potencijalnih patogena u cilju o«uvanja zdravlja vimena, koli«ine i kvaliteta mleka. Velike ekonomske štete uzrokovane mastitima, i problemi u primeni antibotika u kurativi istih, zahtevaju posebnu pažnju u izradi i sprovođenju planova kontrole mastitisa, u kojima ključno mesto ima dezinfekcija vimena pre i posle muže. Razvoj novih dezinficijensa na bazi nano srebra, sa dobrim efektom na zdravlje vimena i očuvanje količine i kvaliteta mleka je jedan od budućih pravaca prevencije bolesti mlečne žlezde i očuvanja količine i kvaliteta mleka.

Potražnja za proizvodima životinjskog porekla iz organskih sistema gajenja povećava se zbog sve veće želje za proizvodima koji imaju ograničenu ili su potpuno eliminisali upotrebu sintetičkih sredstava i poseduju visoke standarde dobrobiti životinja. Glavni izazov sa kojima se suočavaju sistemi organske proizvodnje su menadžment i zdravlje životinja. Pojava kliničkih i subkliničkih bolesti koje su zabeležene u konvencionalnim sistemima gajenja životinja javljaju se i u organskim sistemima, a glavni problemi su mastitis, hromost i neplodnost. Međutim, veličina pojave bolesti može biti niža ili viša u organskim sistemima gajenja zbog različitog menadžmenta i standarda definisanih za organsku proizvodnju koji, na primer, zabranjuju rutinsku upotrebu konvencionalnih lekova i zahtevaju ishranu sa visokim sadržajem kabaste hrane. Organske farme koriste kombinaciju alternativnih, komplementarnih i konvencionalnih lekova za održavanje zdravlja životinja i u mnogim slučajevima oni su jednako efikasni kao i način lečenja koji se koristi u neorganskoj proizvodnji. Međutim, za razliku od neorganskih sistema gajenja, još uvek nedostaje naučna procena organski prihvatljive terapije koje proizvođači organskih životinja mogu da koriste kada trenutne prakse lečenja nisu dovoljne za održavanje zdravlja životinja.

Upotreba parametara reprodukcije kao indikatora dobrobiti životinja ima ograničenja i zato ove parametre treba posmatrati samo kao indirektne indikatore dobrobiti. Međutim, reprodukcija može imati direktne negativne efekte na dobrobit životinja kroz distokiju, abortus, metritis i drugo. Na nivou farme, stopa fertiliteta naglašava samo biološke performanse stada, ali ne uzima u obzir dobrobit pojedinih životinja. Dobar reproduktivni učinak ne znači automatski zadovoljavajuću dobrobit životinja, pošto su domestikacija i ciljani programi uzgoja doveli do davanja prioriteta visokim produktivnim i reproduktivnim performansama kod većine savremenih vrsta životinja na farmi. Smanjen reproduktivni učinak na farmama goveda može ukazivati na prisustvo problema koja se odnose i na dobrobit životinja. U mnogim istraživanjima je utvrđeno da prenaseljenost, loši higijenski uslovi, toplotni stres i nemogućnost ispoljavanja prirodnih oblika ponašanja kao što je ispaša utiču na lučenje adrenokortikotropnog hormona (ACTH) i kortizola. Neuravnoteženo lučenje ovih hormona može izazvati poremećaj ciklusa jajnika i i uticati na imunski odgovor reproduktivnog trakta. Visok rizik od ovih poremećaja može uzrokovati smanjene performanse reprodukcije kao što je produžen servis period, smanjena stopa začeća i povećan interval teljenja. Sa druge strane, veštačko osemenjavanje može pružiti potencijalne prednosti za dobrobit životinja jer ova praksa smanjuje rizik od prenošenja bolesti i povreda i omogućava odabir specifičnih performansi koje potomstvo nasleđuje od bika. Nasuprot tome, sposobnost životinja da ispolji reproduktivno ponašanje kao što je ekspresija estrusa, aspekt koji može da doprinese dobrobiti životinja, često je ograničen na komercijalnim farmama koje je posebno evidentno u vezanom sistemu gajenja goveda.

The overwhelming majority of laying hens used for commercial egg production in the Serbia is con-fined in battery cages. By 2020, conventional cages will no longer be permitted in the Serbia and hens will be housed in furnished cages. The aim of this research was to assess the welfare of laying hens under the influence of different housing systems and analysis of the occurrence, maintenance, and spread of endoparasitic infections. The study was conducted during the winter season 2019/2020 on four rearing systems of Lohman Brown hens. For welfare assess-ment were used indicators from the Welfare quality assessment protocol for poultry which is grouped into 12 welfare criteria based on principles of good feeding, good housing, good health, and appropriate behavior. All fecal samples for parasites were qualitatively and quantitatively examined. The results showed that each housing system had positive and negative aspects but overall, hens in cage systems had the highest prevalence of poor plumage condition (47 % and 39%). Hens in conventional cages had more skin lesions (27%) than birds in other systems. Keel bone deformation was the most present in the aviary system (56%) while comb pecking wound in a conventional cage (33%) and free-range system (50%). Hens in the non cage had the highest prevalence of foot pad disorders (32% and 40%). In furnished cages, problems occurred in hens are the lowest. Parasitological examination diagnosed four groups of endoparasites: Coccidia, Trichostrongylidae and Heterakis spp, and Capillaria spp, with a total prevalence of 64% (64/100) only in free-range system. Laying hens in cage systems have a higher expression of negative emotions in relation to the aviary and free-range system. Evidence of negative hens’ emotional condition in cage systems and negative physical condi-tion across all housing systems, suggests that the welfare of modern hens in Serbia is impaired.

We used the questionnaire method to collect initial data on the presence, characteristics, and attacks on wildlife by free-roaming dogs from 364 employees in professional services for hunting and game management in Serbia. The results showed that more than 80% of participants frequently saw free-roaming dogs in their hunting grounds. Most of the participants saw medium-sized dogs (63%) in groups of more than 5 animals (53%). Forty-three percent of respondents believed that free/roaming dogs belonged to the category of abandoned dogs. Participants noted that the population of free-roaming dogs has increased in the last 5 years in hunting grounds. The smallest share of participants (60%) who noticed an increase in the number of free-roaming dogs was from mountainous hunting grounds (P < 0.5). More than 50% of participants believed that the number of deadly attacks by free-roaming dogs on wildlife has increased in the last 5 years. Roe deer were the most common victims of dog attacks. Lethal methods of controlling the populations of free-roaming dogs were not accepted by participants. Considering the almost identical traditions of the Balkan peoples regarding the treatment of dogs, we consider this study especially important for the region.

Trihineloza je parazitarno oboljene zajedničko za ljude i životinje, čiji je uzročnik na našim prostorima najčešće Trichinella spiralis, koja spada u tip Nematoda, klasu Adenophorea, red Trichocephalida, familiji Trichinellidae i rodu Tricninella. Trihinela je infektivna za sve vrste sisara. Sa zdravstvenog aspekta najznačajniji su mesojedi i svaštojedi koji su dominantni u ishrani ljudi. Čovek se zaražava konzumiranjem zaraženog mesa, najčešće mesom domaćih ili divljih svinja. U cilju preveniranja ovog oboljenja kod ljudi u svim zemljama se preduzimaju određene mere koje imaju za cilj sprečavanje zaražavanja životinja, odnosno prenošenje infektivnih larvi sa već obolelih životinja na ljude, odnosno životinje. Osnovni izvor zaražavanja infektivnim larvama trihinele, glodara i svinja, je leš životinje inficiran larvama trihinele, koji je neadekvatno neškodljivo uklonjen. Nažalost bacanje leševa uginulih životinja u otvorene vodotokove, kanale, na otvorene zelene površine, šumske komplekse, nepravilno zakopavanje, nestručno zakopavanje i skladištenje na stočnim grobljima i u jamama grobnicama, uzrokuje da će lanac širenja trihineloze, na relaciji svinja-glodar, glodar-glodar, glodar-svinja (obe vrste su svaštojedi, a između ostalog i kanibali) biti nemoguće prekinuti, bez obzira na sprovođenje deratizacije kao veterinarsko sanitarne mere. Mora se u startu potcrtati da je ključ uspešnog suzbijanja trihineloze pored deratizacije i neškodljivo uklanjanje leševa uginulih životinja i otpadaka animalnog porekla. Trihineloza je naša svakodnevnica, zato je neophodno u skladu sa važećom zakonskom regulativom kontinuirano edukovati stanovništvo i farmere, u cilju soprovođenja dijagnostike trupova i drugih delova životinja koji sadrže poprečno-prugaste mišiće, kao i neškodljivog uklanjanja otpada životinjskog porekla koji može biti nosilac infektivne trihinele, sa pratećom deratizacijom, u skladu sa važećom zakonskom regulativom. U cilju stručnog sagledavanja zdravstvenog rizika

Bubašvabe su među najstarijim i najprimitivnijim insketima. Evoluirali su pre oko 350 miliona godina i danas predstavljaju red insekata koji broji više od 4400 vrsta. Bubašvabe pripadaju podredu Blattodea koji obuhvata nekoliko vrsta štetnih bubašvaba u domaćinstvima, skladištima, pekarama, restoranima, bolnicama i sličnim mestima, kao što su Crna bubašvaba – Blatta orientalis L. iz familije Blattidae i smeđa bubašvaba (buba rusa) – Blattella germanica L. iz familije Blattellidae. One imaju mešoviti režim ishrane, rado se hrane otpacima, a mogu biti prenosioci (vektori) raznih oboljenja kod čoveka. Prisustvo nekih vrsta bubašvaba u domaćinstvima i komercijalnim kuhinjama često je pokazatelj loših sanitarnih uslova ili održavanja higijene. Iako su prvenstveno neprijatne štetočine, njihovo prisustvo može imati važne posledice po zdravlje ljudi i životinja., Cockroaches are among the oldest and most primitive of insects. They evolved about 350 million years ago and today represent an order of insects numbering more than 4400 species. Cockroaches belong to the suborder Blattodea which includes several species of harmful cockroaches in households, warehouses, bakeries, restaurants, hospitals and similar places, such as Black Cockroach – Blatta orientalis L. from the family Blattidae and brown cockroach – Blattella germanica L. of the family Blattellidae. They have a mixed diet, they like to eat waste, and they can be vectors of various diseases in humans. The presence of some species of cockroaches in households and commercial kitchens is often an indicator of poor sanitation or hygiene. Although they are primarily unpleasant pests, their presence can have important consequences for human and animal health

While the welfare of sheep is largely positive when assessed according to natural living in an extensive system, they may face a range of compromises to their wellbeing, principally related to nutritional stress, inadequate water supply, climatic extremes, parasitical diseases, lameness, and inappropriate management. Grazing sheep are therefore exposed to a huge diversity of parasites since natural pastures are the main source of internal and external parasites. The aim of this study was to identify the main welfare issues during winter with an emphasis on parasitological infections in extensive sheep farming systems. The study was conducted during the winter season of 2022 on three farms of native sheep breed Vlašićka zackel in the mountain region Fruška gora. All year round, the fl ock of ewes grazes in fenced paddocks where shelter is provided by trees, shrubs and other vegetation. A total number of sheep included 550 ewes, 12 rams and 300 lambs. We observed 82 ewes, aged 2-7 years. For welfare assessment, animal-based indicators from the AWIN protocol for sheep were used. All fecal samples for parasites were qualitatively and quantitatively examined. Results were described by descriptive statistics and as prevalence. Relationships between the different welfare indicators and endoparasites were examined by Spearman’s Rank correlation. The main welfare issues identifi ed were fl eece cleanliness (84.14%), nasal discharge (45.12%), ocular discharge (19.51%), respiratory problems (18.29%, 15/82), body condition score-BCS (15.85%), fl eece quality (20.73%-some loss) and borderline anaemia (9.76%). Lesion on legs and minor lameness was present in 4.88% ewes. In the examined feces of ewes, seven endoparasites were identifi ed in the form of coinfections - protozoa (Coccidia and Buxtonella sulcata), nematodes (strongylides, Trichuris ovis, and Protostrongylidae), cestodes (Moniezia spp) and trematodes Dicrocoelium dendriticum with a total prevalence of 100%. The most pr