Search

In this thesis, two recent Dutch novels with homosexual protagonists are analyzed: Boven is het stil (2006) by Gerbrand Bakker and Broer (2012) by Maurits de Bruijn, respectively. The main question is: how do the novels give form to a critical homosexual identity in relation to the context of present day the Netherlands? By way of a close reading of the novels it will be argued how literature, as a specific form of language usage, can be instrumentalized for the sake of furthering the LGBTQIA+-emancipation in present day the Netherlands. The argumentation draws from recent insights from the field of queer studies, especially the work of Lee Edelman (1998), Heather Love (2007), José Muñoz (2009), Elizabeth Freeman (2010), and Jack Halberstam (2011). These works all connect queerness to the notion of temporality: the relationship between human existence and time. Central to their understandings of temporality are the historical consciousness of homo-, queer-, and transphobia, as well as the hope for a better future for queer individuals. With this approach, I aim to broaden the conceptualization of homosexuality in present day the Netherlands in general, and in Dutch literature, specifically. In recent years, homosexuality in the Netherlands has most prominently been discussed in relation to the uprise of nationalism since the beginning of the twenty-first century, as a result of the war on terror. Furthermore, very little research has been done on Dutch novels with homosexual protagonists that were published after the 1980s. Therefore, the thesis departs from the standpoint that research on homosexuality in Dutch academia so far is often problematic and/or inconclusive. The aim is to help further a context-specific framework about homosexuality in the Netherlands for the (Dutch) humanities in general, and for literary studies and Dutch studies, specifically.

In this thesis, two recent Dutch novels with homosexual protagonists are analyzed: Boven is het stil (2006) by Gerbrand Bakker and Broer (2012) by Maurits de Bruijn, respectively. The main question is: how do the novels give form to a critical homosexual identity in relation to the context of present day the Netherlands? By way of a close reading of the novels it will be argued how literature, as a specific form of language usage, can be instrumentalized for the sake of furthering the LGBTQIA+-emancipation in present day the Netherlands. The argumentation draws from recent insights from the field of queer studies, especially the work of Lee Edelman (1998), Heather Love (2007), José Muñoz (2009), Elizabeth Freeman (2010), and Jack Halberstam (2011). These works all connect queerness to the notion of temporality: the relationship between human existence and time. Central to their understandings of temporality are the historical consciousness of homo-, queer-, and transphobia, as well as the hope for a better future for queer individuals. With this approach, I aim to broaden the conceptualization of homosexuality in present day the Netherlands in general, and in Dutch literature, specifically. In recent years, homosexuality in the Netherlands has most prominently been discussed in relation to the uprise of nationalism since the beginning of the twenty-first century, as a result of the war on terror. Furthermore, very little research has been done on Dutch novels with homosexual protagonists that were published after the 1980s. Therefore, the thesis departs from the standpoint that research on homosexuality in Dutch academia so far is often problematic and/or inconclusive. The aim is to help further a context-specific framework about homosexuality in the Netherlands for the (Dutch) humanities in general, and for literary studies and Dutch studies, specifically.

Het uiterlijk speelt een belangrijke rol in maatschappelijke discussies. En een ‘mooi’ lichaam wordt steeds vaker gelijkgesteld aan een slank, gezond en sportief lichaam. Schoonheid is bij uitstek iets dat erg discoursafhankelijk is. Representatie speelt hier een grote rol in. In deze scriptie is door middel van kwantitatief onderzoek van zes romans vastgesteld welke lichamen voorkomen in de hedendaagse literatuur en met welke woorden over lichamen gesproken wordt. Hierin werd specifiek gefocust op de verschillen tussen de beschrijvingen van mannenlichamen en die van vrouwenlichamen. Ook werd aan de hand van ‘Fat Studies’ onderzocht op welke manier dikke lichamen beschreven werden. Naar aanleiding van deze resultaten is naar een aantal concrete passages gekeken om de kwantitatieve resultaten te duiden. Hieruit kwam naar voren dat mannenlichamen op vergelijkbare manier worden geseksualiseerd als vrouwenlichamen. Ook werd duidelijk dat dikke lichamen vaak op negatieve wijze werden gepresenteerd. De personages met een dik lichaam waren bijna altijd bijpersonen en werden vaak direct aan eten en een ongezond leven gekoppeld.

Een bezoek aan een willekeurige boekwinkel laat zien dat boeken van schrijvers over de hele wereld in Nederland net zo makkelijk verkocht worden als de boeken die geschreven zijn door Nederlandse schrijvers. Deze steeds verder toenemende prominentie van vertalingen binnen de Nederlandse literatuur en de meer algemene toename van het belang van de Anglo-Amerikaanse cultuur in Europa roept de vraag op: wat doen deze uitwisselingsprincipes met de literaire cultuur? En specifiek de Nederlandse? Om meer inzicht te krijgen in de impact van de globale alomtegenwoordigheid van de Anglo-Amerikaanse cultuur op de positie van de Nederlandse literatuur concentreert dit onderzoek zich op de vraag: ‘In hoeverre verhouden De Arbeiderspers en De Bezige Bij zich in hun import- en exportgedrag tot ideeën over de Nederlandse (literaire) identiteit bij het construeren van hun eigen identiteit?’ Vertrekpunt is daarbij de polysysteemtheorie van de cultuurwetenschapper Itamar Even-Zohar, die – aangevuld met inzichten van sociologen en vertaalwetenschappers – het kader vormt om het Nederlandse import- en exportsysteem te duiden. Om te begrijpen hoe de Nederlandse uitgeverij, en in het verlengde hiervan de Nederlandse literatuur, zichzelf ziet, kijk ik naar wat er geïmporteerd wordt, omdat dat volgens de theorie van Even-Zohar iets kan zeggen over hoe we onszelf willen vormen en wat we zien als lacunes. Dit impliceert dat het beeld van de Nederlandse literatuur, onze literaire identiteit, enerzijds afgeleid wordt uit hoe de Nederlandse literatuur geëxporteerd wordt en anderzijds uit dat wat geïmporteerd wordt omdat dat laatste iets zegt over hoe men zijn eigen literatuur wil construeren en wat hierbij gemist wordt. Om een antwoord te kunnen geven op de onderzoeksvraag analyseer ik de brochures waarmee de uitgeverijen hun import- en exportproducten in de markt zetten aan de hand van drie vergelijkingen: 1) de manier waarop de Nederlandse titels (die ook als exportproduct aangeboden worden) g

Millennialliteratuur is de nieuwe stroming binnen de moderne literatuur. De millennialauteurs kenmerken zich ten eerste door hun leeftijd: ze zijn geboren tussen 1980 en 2000, en boren ten tweede een nieuw literair engagement aan. De millennialliteratuur volgt het postmodernisme op, maar ontdoet zich vooraleerst van de hierin op de voorgrond staande ironie. De millennialliteratuur is weer sociaal en maatschappelijk bevlogen (als de pre-postmoderne literatuur was), maar hertaalt deze grote thema’s naar individuele personages. Merlijn Olnon en Yra van Dijk noemen dit radicaal relationisme, omdat identiteiten in deze roman geconstrueerd worden aan het al dan niet hebben van relaties door de personages. In de debuutroman De allestafel van Thomas Heerma van Voss (1990) volgt de lezer hoofdpersonage Mark Oldings en de mislukte relatie met zijn vriendin Yvonne en de wereld als geheel. Aan de hand van hun verschillende ¬– en elkaar-dwarsbomende – communicatiestijlen als concrete motieven wordt het thema relaties geanalyseerd. In de literaire non-fictie of essaybundel Plaatsvervangers van Heerma van Voss wordt aan de hand van het abstracte motief ‘relaties’ eenzelfde analyse gedaan: hoe wordt identiteit geconstrueerd? De onderzoeksvraag in deze scriptie was: Hoe toont het literair engagement van de millennialliteratuur zich in de literatuur van de millennialauteur Thomas Heerma van Voss? Heerma van Voss blijkt een millennialauteur te zijn, gezien zijn werk thematisch en wat betreft nieuw literair engagement aansluit bij het door Olnon en Van Dijk gemunte radicaal relationisme. Relaties en identiteit zijn met elkaar en in de roman verweven. Kanttekening hierbij is dat De allestafel navelstaren verweten kan worden, omdat het hoofdpersonage niet getuigt van zelfbewustzijn of -inzicht. Maar communicatie en relaties zijn in beide werken wel de bouwstenen aan de hand waarvan identiteiten geconstrueerd worden.

De afgelopen jaren zijn er veel ‘doelgroepbijbels’ verschenen in Nederland: Bijbels met extra materiaal, met een focus op een specifiek publiek. Volgens Rieuwerd Buitenwerf, directeur van het Nederlands Bijbelgenootschap, zijn dergelijke Bijbels ‘een handige steun in de rug’ om gemakkelijker de Bijbel te gaan of blijven lezen (Ter Horst & Kuijper, 2018). Een relevante vraag is echter welke uitwerking deze doelgroepselectie heeft op de teksten in de Bijbels en de interpretatie van lezers, vooral wanneer gender hierin een rol speelt. Dit onderzoek concentreert zich op de Belle Bijbel (BB), een doelgroepbijbel voor christelijke meiden van 12 tot 17 jaar. Centraal staat hoe de focus op een vrouwelijke doelgroep samenhangt met beeldvorming van vrouwen in de BB en bij lezers. De onderzoeksvraag luidt als volgt: Welke beeldvorming van Bijbelse vrouwen treedt er op in de Belle Bijbel en hoe verhouden lezers zich tot deze beeldvorming? De wetenschappelijke basis van het onderzoek wordt gevormd door theorieën over beeldvorming (Beller, 2007) (Leerssen, 2007) (Hall, 1997), discours (Fairclough, 2003) (Van Leeuwen, 2005) en de representatie van vrouwen in de literatuur en de Bijbel (Gilbert & Gubar, 1980) (Irigaray, 1985) (Showalter, 1979) (Humm, 2013) (Niditch, 1979) (Bal, 1987) (Wetter, 2015). Daarnaast komen kritische discoursanalyse, receptietheorieën en de drie dimensies waarop teksten geanalyseerd kunnen worden volgens Fairclough aan bod (Fairclough, 1992) (Jørgensen & Phillips, 2002). De Bijbelverhalen en extra teksten van de BB over tien Bijbelse vrouwen en de beeldvorming van lezers over drie van deze vrouwen (Mirjam, Ester, Maria) worden geanalyseerd aan de hand van de drie dimensies van Fairclough. Zo wordt duidelijk hoe de Bijbelverhalen vrouwen lexicaal en predicatief representeren en hoe de BB dit met haar extra teksten doet, en of lezers in een gesprekscontext deze discourspraktijk wel of niet voortzetten. Voor dit laatste onderdeel zijn twaalf meisjes van 12 tot

Een bezoek aan een willekeurige boekwinkel laat zien dat boeken van schrijvers over de hele wereld in Nederland net zo makkelijk verkocht worden als de boeken die geschreven zijn door Nederlandse schrijvers. Deze steeds verder toenemende prominentie van vertalingen binnen de Nederlandse literatuur en de meer algemene toename van het belang van de Anglo-Amerikaanse cultuur in Europa roept de vraag op: wat doen deze uitwisselingsprincipes met de literaire cultuur? En specifiek de Nederlandse? Om meer inzicht te krijgen in de impact van de globale alomtegenwoordigheid van de Anglo-Amerikaanse cultuur op de positie van de Nederlandse literatuur concentreert dit onderzoek zich op de vraag: ‘In hoeverre verhouden De Arbeiderspers en De Bezige Bij zich in hun import- en exportgedrag tot ideeën over de Nederlandse (literaire) identiteit bij het construeren van hun eigen identiteit?’ Vertrekpunt is daarbij de polysysteemtheorie van de cultuurwetenschapper Itamar Even-Zohar, die – aangevuld met inzichten van sociologen en vertaalwetenschappers – het kader vormt om het Nederlandse import- en exportsysteem te duiden. Om te begrijpen hoe de Nederlandse uitgeverij, en in het verlengde hiervan de Nederlandse literatuur, zichzelf ziet, kijk ik naar wat er geïmporteerd wordt, omdat dat volgens de theorie van Even-Zohar iets kan zeggen over hoe we onszelf willen vormen en wat we zien als lacunes. Dit impliceert dat het beeld van de Nederlandse literatuur, onze literaire identiteit, enerzijds afgeleid wordt uit hoe de Nederlandse literatuur geëxporteerd wordt en anderzijds uit dat wat geïmporteerd wordt omdat dat laatste iets zegt over hoe men zijn eigen literatuur wil construeren en wat hierbij gemist wordt. Om een antwoord te kunnen geven op de onderzoeksvraag analyseer ik de brochures waarmee de uitgeverijen hun import- en exportproducten in de markt zetten aan de hand van drie vergelijkingen: 1) de manier waarop de Nederlandse titels (die ook als exportproduct aangeboden worden) g

Een bezoek aan een willekeurige boekwinkel laat zien dat boeken van schrijvers over de hele wereld in Nederland net zo makkelijk verkocht worden als de boeken die geschreven zijn door Nederlandse schrijvers. Deze steeds verder toenemende prominentie van vertalingen binnen de Nederlandse literatuur en de meer algemene toename van het belang van de Anglo-Amerikaanse cultuur in Europa roept de vraag op: wat doen deze uitwisselingsprincipes met de literaire cultuur? En specifiek de Nederlandse? Om meer inzicht te krijgen in de impact van de globale alomtegenwoordigheid van de Anglo-Amerikaanse cultuur op de positie van de Nederlandse literatuur concentreert dit onderzoek zich op de vraag: ‘In hoeverre verhouden De Arbeiderspers en De Bezige Bij zich in hun import- en exportgedrag tot ideeën over de Nederlandse (literaire) identiteit bij het construeren van hun eigen identiteit?’ Vertrekpunt is daarbij de polysysteemtheorie van de cultuurwetenschapper Itamar Even-Zohar, die – aangevuld met inzichten van sociologen en vertaalwetenschappers – het kader vormt om het Nederlandse import- en exportsysteem te duiden. Om te begrijpen hoe de Nederlandse uitgeverij, en in het verlengde hiervan de Nederlandse literatuur, zichzelf ziet, kijk ik naar wat er geïmporteerd wordt, omdat dat volgens de theorie van Even-Zohar iets kan zeggen over hoe we onszelf willen vormen en wat we zien als lacunes. Dit impliceert dat het beeld van de Nederlandse literatuur, onze literaire identiteit, enerzijds afgeleid wordt uit hoe de Nederlandse literatuur geëxporteerd wordt en anderzijds uit dat wat geïmporteerd wordt omdat dat laatste iets zegt over hoe men zijn eigen literatuur wil construeren en wat hierbij gemist wordt. Om een antwoord te kunnen geven op de onderzoeksvraag analyseer ik de brochures waarmee de uitgeverijen hun import- en exportproducten in de markt zetten aan de hand van drie vergelijkingen: 1) de manier waarop de Nederlandse titels (die ook als exportproduct aangeboden worden) g

Het uiterlijk speelt een belangrijke rol in maatschappelijke discussies. En een ‘mooi’ lichaam wordt steeds vaker gelijkgesteld aan een slank, gezond en sportief lichaam. Schoonheid is bij uitstek iets dat erg discoursafhankelijk is. Representatie speelt hier een grote rol in. In deze scriptie is door middel van kwantitatief onderzoek van zes romans vastgesteld welke lichamen voorkomen in de hedendaagse literatuur en met welke woorden over lichamen gesproken wordt. Hierin werd specifiek gefocust op de verschillen tussen de beschrijvingen van mannenlichamen en die van vrouwenlichamen. Ook werd aan de hand van ‘Fat Studies’ onderzocht op welke manier dikke lichamen beschreven werden. Naar aanleiding van deze resultaten is naar een aantal concrete passages gekeken om de kwantitatieve resultaten te duiden. Hieruit kwam naar voren dat mannenlichamen op vergelijkbare manier worden geseksualiseerd als vrouwenlichamen. Ook werd duidelijk dat dikke lichamen vaak op negatieve wijze werden gepresenteerd. De personages met een dik lichaam waren bijna altijd bijpersonen en werden vaak direct aan eten en een ongezond leven gekoppeld.

In de hedendaagse literatuur is een ontwikkeling gaande waarbij op uiteenlopende manieren wordt geprobeerd om het postmodernisme voorbij te gaan zonder een stap terug te doen naar de naïviteit van daarvoor. Om die beweging beyond het postmodernisme mogelijk te maken, wordt er gezocht naar een manier om aan de werkelijkheid zonder groot verhaal toch een vaste betekenis te verlenen en vervolgens naar een weg om die betekenis in taal uit te drukken. In beide gevallen wordt de oplossing gevonden in een focus op verbinding. In hedendaagse literatuur staan personages centraal die zoeken naar een klein verhaal als vast kader waarbinnen zij hun leven vorm kunnen geven. Deze zoektocht, vaak resulterend in een worsteling tussen afstand en verbinding, krijgt gestalte in zowel de thematiek als de vorm van de romans. In dit bacheloreindwerkstuk wordt onderzocht in hoeverre Wormen en engelen (2017) van Maarten van der Graaff en Gebrek is een groot woord (2018) van Nina Polak blijk geven van die worsteling tussen afstand en verbinding, en hoe deze tot uiting komt in de thematiek en vorm van beide romans. In beide romans is verbinding het grondmotief: de hoofdpersonages zijn in zowel heden als verleden bezig om zich op allerlei manieren aan anderen te verbinden, maar vaak zijn die pogingen niet succesvol. Het verbindingsmotief wordt benadrukt door de vertelstructuur van de romans die, naast door vele reflecties van de hoofdpersonages op verbinding, wordt gekenmerkt door de weergave van dialogen en ingebedde persoonstekst. In de tekst wordt zo het netwerk van relaties waarbinnen de hoofdpersonages hun identiteit proberen vast te leggen zichtbaar.

Millennialliteratuur is de nieuwe stroming binnen de moderne literatuur. De millennialauteurs kenmerken zich ten eerste door hun leeftijd: ze zijn geboren tussen 1980 en 2000, en boren ten tweede een nieuw literair engagement aan. De millennialliteratuur volgt het postmodernisme op, maar ontdoet zich vooraleerst van de hierin op de voorgrond staande ironie. De millennialliteratuur is weer sociaal en maatschappelijk bevlogen (als de pre-postmoderne literatuur was), maar hertaalt deze grote thema’s naar individuele personages. Merlijn Olnon en Yra van Dijk noemen dit radicaal relationisme, omdat identiteiten in deze roman geconstrueerd worden aan het al dan niet hebben van relaties door de personages. In de debuutroman De allestafel van Thomas Heerma van Voss (1990) volgt de lezer hoofdpersonage Mark Oldings en de mislukte relatie met zijn vriendin Yvonne en de wereld als geheel. Aan de hand van hun verschillende ¬– en elkaar-dwarsbomende – communicatiestijlen als concrete motieven wordt het thema relaties geanalyseerd. In de literaire non-fictie of essaybundel Plaatsvervangers van Heerma van Voss wordt aan de hand van het abstracte motief ‘relaties’ eenzelfde analyse gedaan: hoe wordt identiteit geconstrueerd? De onderzoeksvraag in deze scriptie was: Hoe toont het literair engagement van de millennialliteratuur zich in de literatuur van de millennialauteur Thomas Heerma van Voss? Heerma van Voss blijkt een millennialauteur te zijn, gezien zijn werk thematisch en wat betreft nieuw literair engagement aansluit bij het door Olnon en Van Dijk gemunte radicaal relationisme. Relaties en identiteit zijn met elkaar en in de roman verweven. Kanttekening hierbij is dat De allestafel navelstaren verweten kan worden, omdat het hoofdpersonage niet getuigt van zelfbewustzijn of -inzicht. Maar communicatie en relaties zijn in beide werken wel de bouwstenen aan de hand waarvan identiteiten geconstrueerd worden.

De afgelopen jaren zijn er veel ‘doelgroepbijbels’ verschenen in Nederland: Bijbels met extra materiaal, met een focus op een specifiek publiek. Volgens Rieuwerd Buitenwerf, directeur van het Nederlands Bijbelgenootschap, zijn dergelijke Bijbels ‘een handige steun in de rug’ om gemakkelijker de Bijbel te gaan of blijven lezen (Ter Horst & Kuijper, 2018). Een relevante vraag is echter welke uitwerking deze doelgroepselectie heeft op de teksten in de Bijbels en de interpretatie van lezers, vooral wanneer gender hierin een rol speelt. Dit onderzoek concentreert zich op de Belle Bijbel (BB), een doelgroepbijbel voor christelijke meiden van 12 tot 17 jaar. Centraal staat hoe de focus op een vrouwelijke doelgroep samenhangt met beeldvorming van vrouwen in de BB en bij lezers. De onderzoeksvraag luidt als volgt: Welke beeldvorming van Bijbelse vrouwen treedt er op in de Belle Bijbel en hoe verhouden lezers zich tot deze beeldvorming? De wetenschappelijke basis van het onderzoek wordt gevormd door theorieën over beeldvorming (Beller, 2007) (Leerssen, 2007) (Hall, 1997), discours (Fairclough, 2003) (Van Leeuwen, 2005) en de representatie van vrouwen in de literatuur en de Bijbel (Gilbert & Gubar, 1980) (Irigaray, 1985) (Showalter, 1979) (Humm, 2013) (Niditch, 1979) (Bal, 1987) (Wetter, 2015). Daarnaast komen kritische discoursanalyse, receptietheorieën en de drie dimensies waarop teksten geanalyseerd kunnen worden volgens Fairclough aan bod (Fairclough, 1992) (Jørgensen & Phillips, 2002). De Bijbelverhalen en extra teksten van de BB over tien Bijbelse vrouwen en de beeldvorming van lezers over drie van deze vrouwen (Mirjam, Ester, Maria) worden geanalyseerd aan de hand van de drie dimensies van Fairclough. Zo wordt duidelijk hoe de Bijbelverhalen vrouwen lexicaal en predicatief representeren en hoe de BB dit met haar extra teksten doet, en of lezers in een gesprekscontext deze discourspraktijk wel of niet voortzetten. Voor dit laatste onderdeel zijn twaalf meisjes van 12 tot

Een bezoek aan een willekeurige boekwinkel laat zien dat boeken van schrijvers over de hele wereld in Nederland net zo makkelijk verkocht worden als de boeken die geschreven zijn door Nederlandse schrijvers. Deze steeds verder toenemende prominentie van vertalingen binnen de Nederlandse literatuur en de meer algemene toename van het belang van de Anglo-Amerikaanse cultuur in Europa roept de vraag op: wat doen deze uitwisselingsprincipes met de literaire cultuur? En specifiek de Nederlandse? Om meer inzicht te krijgen in de impact van de globale alomtegenwoordigheid van de Anglo-Amerikaanse cultuur op de positie van de Nederlandse literatuur concentreert dit onderzoek zich op de vraag: ‘In hoeverre verhouden De Arbeiderspers en De Bezige Bij zich in hun import- en exportgedrag tot ideeën over de Nederlandse (literaire) identiteit bij het construeren van hun eigen identiteit?’ Vertrekpunt is daarbij de polysysteemtheorie van de cultuurwetenschapper Itamar Even-Zohar, die – aangevuld met inzichten van sociologen en vertaalwetenschappers – het kader vormt om het Nederlandse import- en exportsysteem te duiden. Om te begrijpen hoe de Nederlandse uitgeverij, en in het verlengde hiervan de Nederlandse literatuur, zichzelf ziet, kijk ik naar wat er geïmporteerd wordt, omdat dat volgens de theorie van Even-Zohar iets kan zeggen over hoe we onszelf willen vormen en wat we zien als lacunes. Dit impliceert dat het beeld van de Nederlandse literatuur, onze literaire identiteit, enerzijds afgeleid wordt uit hoe de Nederlandse literatuur geëxporteerd wordt en anderzijds uit dat wat geïmporteerd wordt omdat dat laatste iets zegt over hoe men zijn eigen literatuur wil construeren en wat hierbij gemist wordt. Om een antwoord te kunnen geven op de onderzoeksvraag analyseer ik de brochures waarmee de uitgeverijen hun import- en exportproducten in de markt zetten aan de hand van drie vergelijkingen: 1) de manier waarop de Nederlandse titels (die ook als exportproduct aangeboden worden) g

Het uiterlijk speelt een belangrijke rol in maatschappelijke discussies. En een ‘mooi’ lichaam wordt steeds vaker gelijkgesteld aan een slank, gezond en sportief lichaam. Schoonheid is bij uitstek iets dat erg discoursafhankelijk is. Representatie speelt hier een grote rol in. In deze scriptie is door middel van kwantitatief onderzoek van zes romans vastgesteld welke lichamen voorkomen in de hedendaagse literatuur en met welke woorden over lichamen gesproken wordt. Hierin werd specifiek gefocust op de verschillen tussen de beschrijvingen van mannenlichamen en die van vrouwenlichamen. Ook werd aan de hand van ‘Fat Studies’ onderzocht op welke manier dikke lichamen beschreven werden. Naar aanleiding van deze resultaten is naar een aantal concrete passages gekeken om de kwantitatieve resultaten te duiden. Hieruit kwam naar voren dat mannenlichamen op vergelijkbare manier worden geseksualiseerd als vrouwenlichamen. Ook werd duidelijk dat dikke lichamen vaak op negatieve wijze werden gepresenteerd. De personages met een dik lichaam waren bijna altijd bijpersonen en werden vaak direct aan eten en een ongezond leven gekoppeld.

In de hedendaagse literatuur is een ontwikkeling gaande waarbij op uiteenlopende manieren wordt geprobeerd om het postmodernisme voorbij te gaan zonder een stap terug te doen naar de naïviteit van daarvoor. Om die beweging beyond het postmodernisme mogelijk te maken, wordt er gezocht naar een manier om aan de werkelijkheid zonder groot verhaal toch een vaste betekenis te verlenen en vervolgens naar een weg om die betekenis in taal uit te drukken. In beide gevallen wordt de oplossing gevonden in een focus op verbinding. In hedendaagse literatuur staan personages centraal die zoeken naar een klein verhaal als vast kader waarbinnen zij hun leven vorm kunnen geven. Deze zoektocht, vaak resulterend in een worsteling tussen afstand en verbinding, krijgt gestalte in zowel de thematiek als de vorm van de romans. In dit bacheloreindwerkstuk wordt onderzocht in hoeverre Wormen en engelen (2017) van Maarten van der Graaff en Gebrek is een groot woord (2018) van Nina Polak blijk geven van die worsteling tussen afstand en verbinding, en hoe deze tot uiting komt in de thematiek en vorm van beide romans. In beide romans is verbinding het grondmotief: de hoofdpersonages zijn in zowel heden als verleden bezig om zich op allerlei manieren aan anderen te verbinden, maar vaak zijn die pogingen niet succesvol. Het verbindingsmotief wordt benadrukt door de vertelstructuur van de romans die, naast door vele reflecties van de hoofdpersonages op verbinding, wordt gekenmerkt door de weergave van dialogen en ingebedde persoonstekst. In de tekst wordt zo het netwerk van relaties waarbinnen de hoofdpersonages hun identiteit proberen vast te leggen zichtbaar.

De afgelopen jaren zijn er veel ‘doelgroepbijbels’ verschenen in Nederland: Bijbels met extra materiaal, met een focus op een specifiek publiek. Volgens Rieuwerd Buitenwerf, directeur van het Nederlands Bijbelgenootschap, zijn dergelijke Bijbels ‘een handige steun in de rug’ om gemakkelijker de Bijbel te gaan of blijven lezen (Ter Horst & Kuijper, 2018). Een relevante vraag is echter welke uitwerking deze doelgroepselectie heeft op de teksten in de Bijbels en de interpretatie van lezers, vooral wanneer gender hierin een rol speelt. Dit onderzoek concentreert zich op de Belle Bijbel (BB), een doelgroepbijbel voor christelijke meiden van 12 tot 17 jaar. Centraal staat hoe de focus op een vrouwelijke doelgroep samenhangt met beeldvorming van vrouwen in de BB en bij lezers. De onderzoeksvraag luidt als volgt: Welke beeldvorming van Bijbelse vrouwen treedt er op in de Belle Bijbel en hoe verhouden lezers zich tot deze beeldvorming? De wetenschappelijke basis van het onderzoek wordt gevormd door theorieën over beeldvorming (Beller, 2007) (Leerssen, 2007) (Hall, 1997), discours (Fairclough, 2003) (Van Leeuwen, 2005) en de representatie van vrouwen in de literatuur en de Bijbel (Gilbert & Gubar, 1980) (Irigaray, 1985) (Showalter, 1979) (Humm, 2013) (Niditch, 1979) (Bal, 1987) (Wetter, 2015). Daarnaast komen kritische discoursanalyse, receptietheorieën en de drie dimensies waarop teksten geanalyseerd kunnen worden volgens Fairclough aan bod (Fairclough, 1992) (Jørgensen & Phillips, 2002). De Bijbelverhalen en extra teksten van de BB over tien Bijbelse vrouwen en de beeldvorming van lezers over drie van deze vrouwen (Mirjam, Ester, Maria) worden geanalyseerd aan de hand van de drie dimensies van Fairclough. Zo wordt duidelijk hoe de Bijbelverhalen vrouwen lexicaal en predicatief representeren en hoe de BB dit met haar extra teksten doet, en of lezers in een gesprekscontext deze discourspraktijk wel of niet voortzetten. Voor dit laatste onderdeel zijn twaalf meisjes van 12 tot

Millennialliteratuur is de nieuwe stroming binnen de moderne literatuur. De millennialauteurs kenmerken zich ten eerste door hun leeftijd: ze zijn geboren tussen 1980 en 2000, en boren ten tweede een nieuw literair engagement aan. De millennialliteratuur volgt het postmodernisme op, maar ontdoet zich vooraleerst van de hierin op de voorgrond staande ironie. De millennialliteratuur is weer sociaal en maatschappelijk bevlogen (als de pre-postmoderne literatuur was), maar hertaalt deze grote thema’s naar individuele personages. Merlijn Olnon en Yra van Dijk noemen dit radicaal relationisme, omdat identiteiten in deze roman geconstrueerd worden aan het al dan niet hebben van relaties door de personages. In de debuutroman De allestafel van Thomas Heerma van Voss (1990) volgt de lezer hoofdpersonage Mark Oldings en de mislukte relatie met zijn vriendin Yvonne en de wereld als geheel. Aan de hand van hun verschillende ¬– en elkaar-dwarsbomende – communicatiestijlen als concrete motieven wordt het thema relaties geanalyseerd. In de literaire non-fictie of essaybundel Plaatsvervangers van Heerma van Voss wordt aan de hand van het abstracte motief ‘relaties’ eenzelfde analyse gedaan: hoe wordt identiteit geconstrueerd? De onderzoeksvraag in deze scriptie was: Hoe toont het literair engagement van de millennialliteratuur zich in de literatuur van de millennialauteur Thomas Heerma van Voss? Heerma van Voss blijkt een millennialauteur te zijn, gezien zijn werk thematisch en wat betreft nieuw literair engagement aansluit bij het door Olnon en Van Dijk gemunte radicaal relationisme. Relaties en identiteit zijn met elkaar en in de roman verweven. Kanttekening hierbij is dat De allestafel navelstaren verweten kan worden, omdat het hoofdpersonage niet getuigt van zelfbewustzijn of -inzicht. Maar communicatie en relaties zijn in beide werken wel de bouwstenen aan de hand waarvan identiteiten geconstrueerd worden.

Een bezoek aan een willekeurige boekwinkel laat zien dat boeken van schrijvers over de hele wereld in Nederland net zo makkelijk verkocht worden als de boeken die geschreven zijn door Nederlandse schrijvers. Deze steeds verder toenemende prominentie van vertalingen binnen de Nederlandse literatuur en de meer algemene toename van het belang van de Anglo-Amerikaanse cultuur in Europa roept de vraag op: wat doen deze uitwisselingsprincipes met de literaire cultuur? En specifiek de Nederlandse? Om meer inzicht te krijgen in de impact van de globale alomtegenwoordigheid van de Anglo-Amerikaanse cultuur op de positie van de Nederlandse literatuur concentreert dit onderzoek zich op de vraag: ‘In hoeverre verhouden De Arbeiderspers en De Bezige Bij zich in hun import- en exportgedrag tot ideeën over de Nederlandse (literaire) identiteit bij het construeren van hun eigen identiteit?’ Vertrekpunt is daarbij de polysysteemtheorie van de cultuurwetenschapper Itamar Even-Zohar, die – aangevuld met inzichten van sociologen en vertaalwetenschappers – het kader vormt om het Nederlandse import- en exportsysteem te duiden. Om te begrijpen hoe de Nederlandse uitgeverij, en in het verlengde hiervan de Nederlandse literatuur, zichzelf ziet, kijk ik naar wat er geïmporteerd wordt, omdat dat volgens de theorie van Even-Zohar iets kan zeggen over hoe we onszelf willen vormen en wat we zien als lacunes. Dit impliceert dat het beeld van de Nederlandse literatuur, onze literaire identiteit, enerzijds afgeleid wordt uit hoe de Nederlandse literatuur geëxporteerd wordt en anderzijds uit dat wat geïmporteerd wordt omdat dat laatste iets zegt over hoe men zijn eigen literatuur wil construeren en wat hierbij gemist wordt. Om een antwoord te kunnen geven op de onderzoeksvraag analyseer ik de brochures waarmee de uitgeverijen hun import- en exportproducten in de markt zetten aan de hand van drie vergelijkingen: 1) de manier waarop de Nederlandse titels (die ook als exportproduct aangeboden worden) g

Deze scriptie onderzoekt hoe de representatie van dieren in Eva Meijers roman Het vogelhuis zich verhoudt tot de in Animal Studies geconstateerde problemen met representatie van dieren in literatuur. Daarbij worden de inzichten van Mario Ortiz Robles in Literature and Animal Studies gebruikt om een categorisering aan te brengen in de problemen met representatie. Er wordt gesteld dat de representatie van dieren in literatuur een alternatief beeld kan bieden van de verhouding tussen mens en dier. Uit de categorisatie in deze scriptie blijkt dat dieren vaak worden gegeneraliseerd in literatuur, waardoor individualisering en diversificatie ontbreekt. Verder worden dieren gekenmerkt in oppositie tot de mens. Ook worden dieren vaak op een generaliserende en negatieve manier gebruikt om iets over mensen te zeggen in beeldspraak. Daarnaast is er in de representatie vaak sprake van antropomorfisme waarbij de eigenheid van dieren niet wordt erkend en is de oppositie tussen mens en dier terug te vinden in hiërarchie in taal die zich op verschillende manieren manifesteert. Ten slotte komen dieren die dichter bij mensen staan vaker voor in literatuur en worden ook meer gestereotypeerd, terwijl dieren die minder in de omgeving van mensen te vinden zijn vaak worden gezien als ‘wild’ en ‘slecht’. In de analyse van Het vogelhuis werd duidelijk dat het ‘oplossen’ van de problemen met de representatie van dieren een paradoxale uitwerking kan hebben. In de roman is veel aandacht voor individualisering van koolmezen. Maar er is wel sprake van generalisatie en instrumentalisatie van een aantal van de andere dieren dan de koolmezen. Er wordt bevonden dat enige generalisatie nodig is voor het verloop van het verhaal. Daar komt bij dat antropomorfisme optreedt zodra de beschrijving van de vogels in detail treedt en de vogels meer geïndividualiseerd worden. In dit opzicht blijkt antropomorfisme een paradoxaal probleem. De hiërarchie in taal wordt in veel aspecten ontweken in Het vogelhuis, m

In zijn laatste roman De heilige Rita vertelt Tommy Wieringa het verhaal van volwassen man die nog altijd samen met zijn vader in een Saksische spookboerderij in Twente woont. Een biografisch getint boek, gezien Wieringa zelf in die regio opgroeide. Wieringa brengt met die roman een ode aan het Twentse platteland, dat uit onderzoek en de publieke opinie nog altijd conservatief blijkt te zijn. Wieringa deed zelf recent ook enkele uitspraken die een wat conservatieve houding tegenover buitenlanders en het vreemdelingenbeleid doen vermoeden. Heeft de auteur een politieke ontwikkeling doorgemaakt? Om dat te onderzoeken ga ik in mijn masterscriptie 'Dit zijn de spanningen' op zoek naar een mogelijke ontwikkeling van Wieringa tegen de achtergrond van het veranderende Nederlandse maatschappelijke en politieke klimaat sinds de jaren '90. In die jaren kwam de conservatieve tegenbeweging op gang die de opkomst van figuren als Fortuyn, Hirsi Ali, Wilders en Baudet mogelijk maakte. Die beweging zet Merijn Oudenampsen in zijn proefschrift The conservative embrace of progressive values uiteen als nieuw rechts. Aan de hand van dat werk en bijdragen van onder andere socioloog Jan Willen Duyvendak, opiniemakers als Bas Heijne en Femke Halsema en het Sociaal Cultureel Planbureau, zet ik in het eerste deel van de scriptie een zo breed mogelijk beeld van de Nederlandse maatschappij sinds de jaren '90 neer. Ook behandel ik de casus van Zwarte Piet, waarin alle spanningen in Nederland duidelijk in samen lijken te komen. Daarna analyseer ik vier romans van Wieringa: Dormanitque's Manco (1995), Joe Speedboot (2005), Dit zijn de namen (2011) en De heilige Rita (2017). In die romans ga ik op zoek naar normen en waarden van personages op het gebied van gender, etniciteit, seksualiteit en religie, en probeer ik te ontdekken, met behulp van de methode van literatair historicus Stephen Greenblatt, welk gedrag en gedachten worden afgekeurd of aangeprezen. Een dergelijke analyse kan duiden op even

Dit onderzoek wijst uit hoe Nederlandse romans van voor en na de digitalisering verschillen in de manier waarop zij leescultuur verbeelden. Rond de eeuwwisseling werden digitale media alomtegenwoordig. Dit bracht nieuwe vormen van literatuur met zich mee die het papieren boek volgens verschillende onderzoekers een andere status gaven. Dit komt volgens hen tot uiting in de herwaardering van het papieren karakter van boeken, onder andere doordat nieuwe dimensies van lezen vanaf papier ontwikkeld worden. Digitale media hebben echter ook invloed op de hedendaagse romanproductie. Wat deze verandering precies inhoudt is in deze scriptie geanalyseerd aan de hand van twee romans: Naamloos, geschreven door Pepijn Lanen in 2015, en Rachels Rokje, geschreven door Charlotte Mutsaers in 1994. Aan de hand van deze romans kan geconcludeerd worden dat er een duidelijk verschil te ontwaren is in romans van voor en na de digitalisering wat betreft de status van het papieren boek die zich hierin aftekent. Het lezen van papieren boeken functioneert in beide boeken als een tegenreactie op de vooruitgang. Aandacht voor het materiële aspect van het boek treedt sinds de eeuwwisseling echter op de voorgrond, waar voor deze tijd vooral de nadruk werd gelegd op de inhoud van de werken die in een boek aan bod kwamen. Dit onderzoek wijst uit dat nieuwe media daarom de revanche van het papieren boek aankondigen. Dit medium is in tijden van ongewenste vooruitgang de enige houvast voor de personages. Deze cruciale functie kan het papieren boek niet alleen in romans, maar ook in de werkelijkheid vervullen.

Samenvatting Gender en de Leeslijst In dit onderzoek wordt een antwoord gezocht op de vraag welke invloed middelbare scholen middels hun literatuuraanbod uitoefenen op de verhouding van mannelijke en vrouwelijke auteurs die door scholieren uit vwo 6 wordt gelezen. Er is gekeken naar hoe vijf scholen uit de omgeving Utrecht literatuur aanbieden (of er een leeslijst is, zo ja, hoeveel mannelijke en vrouwelijke auteurs er op die leeslijst staan). Er is ook gekeken naar de periodes waaruit de boeken kwamen, omdat meer canon aanbieden zou kunnen leiden tot meer werk van mannen op de leeslijst. Eén van de scholen werkt met Lezenvoordelijst, een internetsite die een leeslijst aanbiedt per leesniveau. Ook die lijsten zijn geanalyseerd. Vervolgens is er gekeken naar wat welke leerlingen lezen. Er is berekend welk percentage leerlingen een boek van een vrouw leest, hoeveel canoniek werk en hoeveel nieuw werk er is gelezen en ook of er een verschil is in het percentage gelezen vrouwen tussen vrouwelijke en mannelijke leerlingen. Er zijn een aantal opvallende resultaten. Allereerst lijkt het percentage vrouwen op de lijst invloed te hebben op het percentage gelezen vrouwen. Voor de opdracht over een boek van de lijst met het hoogste percentage vrouwen (40%), werd duidelijk het hoogste percentage boeken van vrouwen gelezen (48%). Verder blijkt veel recent werk op de lijst zetten geen garantie voor veel vrouwen op de lijst. De school met het meeste recente werk had maar 25% vrouwen op de lijst. Meer recent werk leidde op een school met twee lijsten (één oud, één recent) en op Lezenvoordelijst (verschillende lijsten voor verschillende niveaus, dus ook verschillende hoeveelheden recent werk) wel tot meer werk van vrouwen op de lijst. Omgekeerd zien we nooit een hoog percentage vrouwen bij de canonieke gedeeltes van de lijst. Er was 1 school die zonder lijst werkte en die school had het laagste percentage gelezen vrouwen. Tenslotte werd duidelijk dat vrouwen op de onderzochte schole

Het boekengenre literaire non-fictie heeft de laatste decennia enorm aan populariteit gewonnen. Eén van de bekendste en succesvolste schrijfsters van literaire non-fictie is Annejet van der Zijl. Literaire non-fictieverhalen dragen een spanning tussen werkelijkheid en verbeelding met zich mee. De verhalen bevatten de belofte dat ze waargebeurd zijn, maar zijn ook literair vormgegeven en hiervoor is verbeelding van de auteur nodig. Deze spanning roept de vraag op welke beeldvorming over naties en volkeren er tot stand komt in literaire non-fictieverhalen en aan wie die gecreëerde beeldvorming vervolgens is toe te schrijven. Het doel van dit onderzoek is om te achterhalen welke beeldvorming over naties in literaire nonfictieboeken tot stand komt en hoe de verteller en de hoofdpersoon zich tot die beeldvorming verhouden. Hiervoor zijn de volgende twee onderzoeksvragen opgesteld: 1. Welke beeldvorming over Amerika, Duitsland en Nederland treedt er op in De Amerikaanse prinses (2015), Bernhard (2009) Heineken (2012) van Annejet van der Zijl? 2. Hoe verhouden de verteller en de hoofdpersonen zich tot de gecreëerde beeldvorming in De Amerikaanse prinses (2015), Bernhard (2009) en Heineken (2012) van Annejet van der Zijl? Het corpus wordt gevormd door drie boeken van Annejet van der Zijl: De Amerikaanse prinses (2015), Bernhard (2012) en Heineken (2014). In deze drie boeken hebben de hoofdpersonages respectievelijk de Amerikaanse, Duitse en Nederlandse nationaliteit. Het eerste functioneel-pragmatische deel van de analyse is gebaseerd op de methode die El Farissi (2008) en Woloszyn (2017) toepasten in hun onderzoek naar beeldvorming in krantenartikelen. Volgens deze methode is er gezocht naar de eigenschapswoorden en –eenheden: Nederland (Amsterdam), Nederlander (Amsterdammer), uitingen die Holland(er), Amerika, Amerikaans(e), Verenigde Staten, Duitsland en Duits(e)(r) karakteriseren. De gevonden eigenschapswoorden en -eenheden zijn geanalyseerd waardoor inzicht kon worden

In dit eindwerkstuk wordt de volgende vraag beantwoord: Hoe verhoudt de narratieve constructie van identiteit zich tot ‘ontplaatsing’ in de dichtbundel Habitus van Radna Fabias? Aan de hand van theorie wordt een beeld geschetst van de relatie tussen ontplaatsing, literatuur en identiteit. Hieruit volgt dat literatuur een middel is tot het omgaan met ontplaatsing en het vormen van een identiteit. Deze identiteit is in de context van ontplaatsing echter meerduidig. Deze meerduidigheid wordt gereproduceerd in poezië, waaruit een ambigue narratieve identiteit volgt. Uit de analyse van de bundel blijkt dat de identiteit van het lyrisch subject wordt opgebouwd door middel van verschillende maskers en rollen. Ieder masker draagt bij aan narratief van ontplaatsing en overstijgt tevens dit narratief.

Deze scriptie onderzoekt hoe de representatie van dieren in Eva Meijers roman Het vogelhuis zich verhoudt tot de in Animal Studies geconstateerde problemen met representatie van dieren in literatuur. Daarbij worden de inzichten van Mario Ortiz Robles in Literature and Animal Studies gebruikt om een categorisering aan te brengen in de problemen met representatie. Er wordt gesteld dat de representatie van dieren in literatuur een alternatief beeld kan bieden van de verhouding tussen mens en dier. Uit de categorisatie in deze scriptie blijkt dat dieren vaak worden gegeneraliseerd in literatuur, waardoor individualisering en diversificatie ontbreekt. Verder worden dieren gekenmerkt in oppositie tot de mens. Ook worden dieren vaak op een generaliserende en negatieve manier gebruikt om iets over mensen te zeggen in beeldspraak. Daarnaast is er in de representatie vaak sprake van antropomorfisme waarbij de eigenheid van dieren niet wordt erkend en is de oppositie tussen mens en dier terug te vinden in hiërarchie in taal die zich op verschillende manieren manifesteert. Ten slotte komen dieren die dichter bij mensen staan vaker voor in literatuur en worden ook meer gestereotypeerd, terwijl dieren die minder in de omgeving van mensen te vinden zijn vaak worden gezien als ‘wild’ en ‘slecht’. In de analyse van Het vogelhuis werd duidelijk dat het ‘oplossen’ van de problemen met de representatie van dieren een paradoxale uitwerking kan hebben. In de roman is veel aandacht voor individualisering van koolmezen. Maar er is wel sprake van generalisatie en instrumentalisatie van een aantal van de andere dieren dan de koolmezen. Er wordt bevonden dat enige generalisatie nodig is voor het verloop van het verhaal. Daar komt bij dat antropomorfisme optreedt zodra de beschrijving van de vogels in detail treedt en de vogels meer geïndividualiseerd worden. In dit opzicht blijkt antropomorfisme een paradoxaal probleem. De hiërarchie in taal wordt in veel aspecten ontweken in Het vogelhuis, m

In zijn laatste roman De heilige Rita vertelt Tommy Wieringa het verhaal van volwassen man die nog altijd samen met zijn vader in een Saksische spookboerderij in Twente woont. Een biografisch getint boek, gezien Wieringa zelf in die regio opgroeide. Wieringa brengt met die roman een ode aan het Twentse platteland, dat uit onderzoek en de publieke opinie nog altijd conservatief blijkt te zijn. Wieringa deed zelf recent ook enkele uitspraken die een wat conservatieve houding tegenover buitenlanders en het vreemdelingenbeleid doen vermoeden. Heeft de auteur een politieke ontwikkeling doorgemaakt? Om dat te onderzoeken ga ik in mijn masterscriptie 'Dit zijn de spanningen' op zoek naar een mogelijke ontwikkeling van Wieringa tegen de achtergrond van het veranderende Nederlandse maatschappelijke en politieke klimaat sinds de jaren '90. In die jaren kwam de conservatieve tegenbeweging op gang die de opkomst van figuren als Fortuyn, Hirsi Ali, Wilders en Baudet mogelijk maakte. Die beweging zet Merijn Oudenampsen in zijn proefschrift The conservative embrace of progressive values uiteen als nieuw rechts. Aan de hand van dat werk en bijdragen van onder andere socioloog Jan Willen Duyvendak, opiniemakers als Bas Heijne en Femke Halsema en het Sociaal Cultureel Planbureau, zet ik in het eerste deel van de scriptie een zo breed mogelijk beeld van de Nederlandse maatschappij sinds de jaren '90 neer. Ook behandel ik de casus van Zwarte Piet, waarin alle spanningen in Nederland duidelijk in samen lijken te komen. Daarna analyseer ik vier romans van Wieringa: Dormanitque's Manco (1995), Joe Speedboot (2005), Dit zijn de namen (2011) en De heilige Rita (2017). In die romans ga ik op zoek naar normen en waarden van personages op het gebied van gender, etniciteit, seksualiteit en religie, en probeer ik te ontdekken, met behulp van de methode van literatair historicus Stephen Greenblatt, welk gedrag en gedachten worden afgekeurd of aangeprezen. Een dergelijke analyse kan duiden op even

Dit onderzoek wijst uit hoe Nederlandse romans van voor en na de digitalisering verschillen in de manier waarop zij leescultuur verbeelden. Rond de eeuwwisseling werden digitale media alomtegenwoordig. Dit bracht nieuwe vormen van literatuur met zich mee die het papieren boek volgens verschillende onderzoekers een andere status gaven. Dit komt volgens hen tot uiting in de herwaardering van het papieren karakter van boeken, onder andere doordat nieuwe dimensies van lezen vanaf papier ontwikkeld worden. Digitale media hebben echter ook invloed op de hedendaagse romanproductie. Wat deze verandering precies inhoudt is in deze scriptie geanalyseerd aan de hand van twee romans: Naamloos, geschreven door Pepijn Lanen in 2015, en Rachels Rokje, geschreven door Charlotte Mutsaers in 1994. Aan de hand van deze romans kan geconcludeerd worden dat er een duidelijk verschil te ontwaren is in romans van voor en na de digitalisering wat betreft de status van het papieren boek die zich hierin aftekent. Het lezen van papieren boeken functioneert in beide boeken als een tegenreactie op de vooruitgang. Aandacht voor het materiële aspect van het boek treedt sinds de eeuwwisseling echter op de voorgrond, waar voor deze tijd vooral de nadruk werd gelegd op de inhoud van de werken die in een boek aan bod kwamen. Dit onderzoek wijst uit dat nieuwe media daarom de revanche van het papieren boek aankondigen. Dit medium is in tijden van ongewenste vooruitgang de enige houvast voor de personages. Deze cruciale functie kan het papieren boek niet alleen in romans, maar ook in de werkelijkheid vervullen.

Samenvatting Gender en de Leeslijst In dit onderzoek wordt een antwoord gezocht op de vraag welke invloed middelbare scholen middels hun literatuuraanbod uitoefenen op de verhouding van mannelijke en vrouwelijke auteurs die door scholieren uit vwo 6 wordt gelezen. Er is gekeken naar hoe vijf scholen uit de omgeving Utrecht literatuur aanbieden (of er een leeslijst is, zo ja, hoeveel mannelijke en vrouwelijke auteurs er op die leeslijst staan). Er is ook gekeken naar de periodes waaruit de boeken kwamen, omdat meer canon aanbieden zou kunnen leiden tot meer werk van mannen op de leeslijst. Eén van de scholen werkt met Lezenvoordelijst, een internetsite die een leeslijst aanbiedt per leesniveau. Ook die lijsten zijn geanalyseerd. Vervolgens is er gekeken naar wat welke leerlingen lezen. Er is berekend welk percentage leerlingen een boek van een vrouw leest, hoeveel canoniek werk en hoeveel nieuw werk er is gelezen en ook of er een verschil is in het percentage gelezen vrouwen tussen vrouwelijke en mannelijke leerlingen. Er zijn een aantal opvallende resultaten. Allereerst lijkt het percentage vrouwen op de lijst invloed te hebben op het percentage gelezen vrouwen. Voor de opdracht over een boek van de lijst met het hoogste percentage vrouwen (40%), werd duidelijk het hoogste percentage boeken van vrouwen gelezen (48%). Verder blijkt veel recent werk op de lijst zetten geen garantie voor veel vrouwen op de lijst. De school met het meeste recente werk had maar 25% vrouwen op de lijst. Meer recent werk leidde op een school met twee lijsten (één oud, één recent) en op Lezenvoordelijst (verschillende lijsten voor verschillende niveaus, dus ook verschillende hoeveelheden recent werk) wel tot meer werk van vrouwen op de lijst. Omgekeerd zien we nooit een hoog percentage vrouwen bij de canonieke gedeeltes van de lijst. Er was 1 school die zonder lijst werkte en die school had het laagste percentage gelezen vrouwen. Tenslotte werd duidelijk dat vrouwen op de onderzochte schole

Het boekengenre literaire non-fictie heeft de laatste decennia enorm aan populariteit gewonnen. Eén van de bekendste en succesvolste schrijfsters van literaire non-fictie is Annejet van der Zijl. Literaire non-fictieverhalen dragen een spanning tussen werkelijkheid en verbeelding met zich mee. De verhalen bevatten de belofte dat ze waargebeurd zijn, maar zijn ook literair vormgegeven en hiervoor is verbeelding van de auteur nodig. Deze spanning roept de vraag op welke beeldvorming over naties en volkeren er tot stand komt in literaire non-fictieverhalen en aan wie die gecreëerde beeldvorming vervolgens is toe te schrijven. Het doel van dit onderzoek is om te achterhalen welke beeldvorming over naties in literaire nonfictieboeken tot stand komt en hoe de verteller en de hoofdpersoon zich tot die beeldvorming verhouden. Hiervoor zijn de volgende twee onderzoeksvragen opgesteld: 1. Welke beeldvorming over Amerika, Duitsland en Nederland treedt er op in De Amerikaanse prinses (2015), Bernhard (2009) Heineken (2012) van Annejet van der Zijl? 2. Hoe verhouden de verteller en de hoofdpersonen zich tot de gecreëerde beeldvorming in De Amerikaanse prinses (2015), Bernhard (2009) en Heineken (2012) van Annejet van der Zijl? Het corpus wordt gevormd door drie boeken van Annejet van der Zijl: De Amerikaanse prinses (2015), Bernhard (2012) en Heineken (2014). In deze drie boeken hebben de hoofdpersonages respectievelijk de Amerikaanse, Duitse en Nederlandse nationaliteit. Het eerste functioneel-pragmatische deel van de analyse is gebaseerd op de methode die El Farissi (2008) en Woloszyn (2017) toepasten in hun onderzoek naar beeldvorming in krantenartikelen. Volgens deze methode is er gezocht naar de eigenschapswoorden en –eenheden: Nederland (Amsterdam), Nederlander (Amsterdammer), uitingen die Holland(er), Amerika, Amerikaans(e), Verenigde Staten, Duitsland en Duits(e)(r) karakteriseren. De gevonden eigenschapswoorden en -eenheden zijn geanalyseerd waardoor inzicht kon worden

In dit eindwerkstuk wordt de volgende vraag beantwoord: Hoe verhoudt de narratieve constructie van identiteit zich tot ‘ontplaatsing’ in de dichtbundel Habitus van Radna Fabias? Aan de hand van theorie wordt een beeld geschetst van de relatie tussen ontplaatsing, literatuur en identiteit. Hieruit volgt dat literatuur een middel is tot het omgaan met ontplaatsing en het vormen van een identiteit. Deze identiteit is in de context van ontplaatsing echter meerduidig. Deze meerduidigheid wordt gereproduceerd in poezië, waaruit een ambigue narratieve identiteit volgt. Uit de analyse van de bundel blijkt dat de identiteit van het lyrisch subject wordt opgebouwd door middel van verschillende maskers en rollen. Ieder masker draagt bij aan narratief van ontplaatsing en overstijgt tevens dit narratief.

Een nieuwe generatie is volwassen: de millennial generatie (geboren tussen 1982 en 2005). Ook in de Nederlandse hedendaagse literatuur heeft de millennialauteur de literaire arena bestormd. De jonge schrijvers manifesteren zich zo luid en duidelijk dat ze ook als groep zeer aanwezig en zichtbaar zijn. Het idee heerst dat auteurs als Maartje Wortel en Philip Huff, onder andere door hun groepering rondom het met crowdfunding gefinancierde literaire tijdschrift Das Magazin, een nieuwe groep schrijvers vormen die met elkaar iets presenteren dat hen wezenlijk uniek maakt. Dat de generatie is opgegroeid met nieuwe media lijkt hierin een grote rol te spelen. Om meer inzicht te krijgen in de impact van nieuwe media op de nieuwe generatie in de Nederlandse hedendaagse literatuur, concentreert dit onderzoek zich op de vraag: ‘Op welke manier reflecteren IJstijd (2014) van Maartje Wortel en Boek van de doden (2014) van Philip Huff de invloed van nieuwe media op de millennialgeneratie?’ Vertrekpunt is daarbij de generatietheorie van socioloog Karl Mannheim (1928), die – aangevuld met latere inzichten van sociologen en literatuurwetenschappers – het kader vormt om de millennialgeneratie te duiden. Daarbij wordt volop aandacht besteed aan de discontinue veranderingen in de formatieve periode en de sociaalhistorische kenmerken van de millennialgeneratie, zoals de authenticiteitseis, het zelfvertrouwen, de zoektocht naar houvast en de hechte band van millennials met hun ouders. Onder de discontinue veranderingen in de formatieve periode van millennials vallen de komst van nieuwe media en andere technologische ontwikkelingen. Deze discontinue veranderingen hebben gezorgd voor een tijd- en ruimtebeleving die kenmerkend is voor de millennialgeneratie. Ook heeft de komst van sociale media de generatie gevormd op relationeel gebied: meer dan oudere generaties buiten millennials het medium uit om contacten te leggen en te onderhouden. Kenmerkend voor de millennialgeneratie is dat ze daar

Deze bachelorscriptie behelst een narratologische analyse van de Nederlandse debuutromans Dorsvloer vol confetti van Franca Treur en De belofte van Pisa van Mano Bouzamour. Bij beide romans ligt de focus van de analyse op de seksuele moraal die geconstrueerd wordt. De twee romans gaan over een kind dat opgroeit in een religieuze minderheidsgroepering binnen Nederland – respectievelijk de reformatorische gemeenschap en de Nederlands-Marokkaanse gemeenschap - en hebben een semi-autobiografische inslag. In het besluit zet ik de dominante Nederlandse seksuele moraal, die ik baseer op een sociologisch frame, en de seksuele moraal zoals die in de romans verbeeld wordt tegen elkaar af. Hiermee probeer ik een deel van de culturele spanning rondom ‘afwijkende’ seksuele moralen binnen Nederland bloot te leggen. Deze scriptie haakt aan bij het academisch debat rondom het onderwerp ‘seksueel nationalisme’.

De secularisatiethese gaat ervan uit dat veranderingen in religiositeit en religieus gedrag uitgelegd kunnen worden aan de hand van culturele en sociale veranderingen in een samenleving, die religie meer of minder plausibel en meer of minder aantrekkelijk maken. De hoofdvraag van deze scriptie luidt: in hoeverre kan de secularisatiethese door middel van vier representatieve werken uit vier generaties Nederlandse literatuurgeschiedenis bevestigd dan wel bekritiseerd worden? In de vier romans wordt gekeken naar twee aspecten van de gemoderniseerde maatschappij volgens de secularisatiethese: individualisering en consumptie. Vervolgens wordt gekeken naar de invloed van opvoeding op de beleving van religiositeit en naar de functie van religiositeit in de vier romans.

Een nieuwe generatie is volwassen: de millennial generatie (geboren tussen 1982 en 2005). Ook in de Nederlandse hedendaagse literatuur heeft de millennialauteur de literaire arena bestormd. De jonge schrijvers manifesteren zich zo luid en duidelijk dat ze ook als groep zeer aanwezig en zichtbaar zijn. Het idee heerst dat auteurs als Maartje Wortel en Philip Huff, onder andere door hun groepering rondom het met crowdfunding gefinancierde literaire tijdschrift Das Magazin, een nieuwe groep schrijvers vormen die met elkaar iets presenteren dat hen wezenlijk uniek maakt. Dat de generatie is opgegroeid met nieuwe media lijkt hierin een grote rol te spelen. Om meer inzicht te krijgen in de impact van nieuwe media op de nieuwe generatie in de Nederlandse hedendaagse literatuur, concentreert dit onderzoek zich op de vraag: ‘Op welke manier reflecteren IJstijd (2014) van Maartje Wortel en Boek van de doden (2014) van Philip Huff de invloed van nieuwe media op de millennialgeneratie?’ Vertrekpunt is daarbij de generatietheorie van socioloog Karl Mannheim (1928), die – aangevuld met latere inzichten van sociologen en literatuurwetenschappers – het kader vormt om de millennialgeneratie te duiden. Daarbij wordt volop aandacht besteed aan de discontinue veranderingen in de formatieve periode en de sociaalhistorische kenmerken van de millennialgeneratie, zoals de authenticiteitseis, het zelfvertrouwen, de zoektocht naar houvast en de hechte band van millennials met hun ouders. Onder de discontinue veranderingen in de formatieve periode van millennials vallen de komst van nieuwe media en andere technologische ontwikkelingen. Deze discontinue veranderingen hebben gezorgd voor een tijd- en ruimtebeleving die kenmerkend is voor de millennialgeneratie. Ook heeft de komst van sociale media de generatie gevormd op relationeel gebied: meer dan oudere generaties buiten millennials het medium uit om contacten te leggen en te onderhouden. Kenmerkend voor de millennialgeneratie is dat ze daar

Deze scriptie draait om de vraag: op welke manier biedt een postfeministische lezing inzicht in twee Nederlandstalige, laatpostmoderne romans? Daarnaast wil ik onderzoeken hoe dit postfeministische perspectief zich verhoudt tot de laatpostmoderne thematiek van de romans. Om dit te onderzoeken maak ik gebruik van een theoretisch kader waarbij onderzoekers als Angela McRobbie, Alison Winch en Rosalind Gill van groot belang zijn. Termen als ‘socialiteit’ en ‘gyneaopticon’ vormen een basis voor mijn analyse. Beide termen verwijzen naar de sociale verbindingen in het postfeminisme, waarin de vrouwenvriendschap centraal staat. In de tekstuele analyse onderzoek ik in hoeverre dit postfeministische kader is toe te passen op de romans, en in hoeverre deze begrippen inzicht bieden in de personages en het narratief. Deze methode pas ik toe op twee Nederlandstalige romans: Het smelt van Lize Spit (2016) en We zullen niet te pletter slaan van Nina Polak (2014).

Deze bachelorscriptie behelst een narratologische analyse van de Nederlandse debuutromans Dorsvloer vol confetti van Franca Treur en De belofte van Pisa van Mano Bouzamour. Bij beide romans ligt de focus van de analyse op de seksuele moraal die geconstrueerd wordt. De twee romans gaan over een kind dat opgroeit in een religieuze minderheidsgroepering binnen Nederland – respectievelijk de reformatorische gemeenschap en de Nederlands-Marokkaanse gemeenschap - en hebben een semi-autobiografische inslag. In het besluit zet ik de dominante Nederlandse seksuele moraal, die ik baseer op een sociologisch frame, en de seksuele moraal zoals die in de romans verbeeld wordt tegen elkaar af. Hiermee probeer ik een deel van de culturele spanning rondom ‘afwijkende’ seksuele moralen binnen Nederland bloot te leggen. Deze scriptie haakt aan bij het academisch debat rondom het onderwerp ‘seksueel nationalisme’.

De secularisatiethese gaat ervan uit dat veranderingen in religiositeit en religieus gedrag uitgelegd kunnen worden aan de hand van culturele en sociale veranderingen in een samenleving, die religie meer of minder plausibel en meer of minder aantrekkelijk maken. De hoofdvraag van deze scriptie luidt: in hoeverre kan de secularisatiethese door middel van vier representatieve werken uit vier generaties Nederlandse literatuurgeschiedenis bevestigd dan wel bekritiseerd worden? In de vier romans wordt gekeken naar twee aspecten van de gemoderniseerde maatschappij volgens de secularisatiethese: individualisering en consumptie. Vervolgens wordt gekeken naar de invloed van opvoeding op de beleving van religiositeit en naar de functie van religiositeit in de vier romans.

Deze scriptie draait om de vraag: op welke manier biedt een postfeministische lezing inzicht in twee Nederlandstalige, laatpostmoderne romans? Daarnaast wil ik onderzoeken hoe dit postfeministische perspectief zich verhoudt tot de laatpostmoderne thematiek van de romans. Om dit te onderzoeken maak ik gebruik van een theoretisch kader waarbij onderzoekers als Angela McRobbie, Alison Winch en Rosalind Gill van groot belang zijn. Termen als ‘socialiteit’ en ‘gyneaopticon’ vormen een basis voor mijn analyse. Beide termen verwijzen naar de sociale verbindingen in het postfeminisme, waarin de vrouwenvriendschap centraal staat. In de tekstuele analyse onderzoek ik in hoeverre dit postfeministische kader is toe te passen op de romans, en in hoeverre deze begrippen inzicht bieden in de personages en het narratief. Deze methode pas ik toe op twee Nederlandstalige romans: Het smelt van Lize Spit (2016) en We zullen niet te pletter slaan van Nina Polak (2014).

Een nieuwe generatie is volwassen: de millennial generatie (geboren tussen 1982 en 2005). Ook in de Nederlandse hedendaagse literatuur heeft de millennialauteur de literaire arena bestormd. De jonge schrijvers manifesteren zich zo luid en duidelijk dat ze ook als groep zeer aanwezig en zichtbaar zijn. Het idee heerst dat auteurs als Maartje Wortel en Philip Huff, onder andere door hun groepering rondom het met crowdfunding gefinancierde literaire tijdschrift Das Magazin, een nieuwe groep schrijvers vormen die met elkaar iets presenteren dat hen wezenlijk uniek maakt. Dat de generatie is opgegroeid met nieuwe media lijkt hierin een grote rol te spelen. Om meer inzicht te krijgen in de impact van nieuwe media op de nieuwe generatie in de Nederlandse hedendaagse literatuur, concentreert dit onderzoek zich op de vraag: ‘Op welke manier reflecteren IJstijd (2014) van Maartje Wortel en Boek van de doden (2014) van Philip Huff de invloed van nieuwe media op de millennialgeneratie?’ Vertrekpunt is daarbij de generatietheorie van socioloog Karl Mannheim (1928), die – aangevuld met latere inzichten van sociologen en literatuurwetenschappers – het kader vormt om de millennialgeneratie te duiden. Daarbij wordt volop aandacht besteed aan de discontinue veranderingen in de formatieve periode en de sociaalhistorische kenmerken van de millennialgeneratie, zoals de authenticiteitseis, het zelfvertrouwen, de zoektocht naar houvast en de hechte band van millennials met hun ouders. Onder de discontinue veranderingen in de formatieve periode van millennials vallen de komst van nieuwe media en andere technologische ontwikkelingen. Deze discontinue veranderingen hebben gezorgd voor een tijd- en ruimtebeleving die kenmerkend is voor de millennialgeneratie. Ook heeft de komst van sociale media de generatie gevormd op relationeel gebied: meer dan oudere generaties buiten millennials het medium uit om contacten te leggen en te onderhouden. Kenmerkend voor de millennialgeneratie is dat ze daar

In de dierenverhalen van Toon Tellegen beleven de mier de eekhoorn en vele anderen allerlei voorvallen in het bijzondere dierenbos. Binnen onze organisatie van literatuur worden deze verhalen tot de categorie van kinder- en jeugdliteratuur gerekend. Op het eerste gezicht lijkt dit niet verwonderlijk, het zijn immers vrij korte verhalen over sprekende en denkende dieren. Maar juist in dat denken zit ‘m de crux: in de verhalen wordt door de dieren erg veel nagedacht. Dat signaleert ook Zosha de Rond in een artikel in Vooys en Jacq Vogelaar in een recensie van de bundel Misschien waren zij nergens. De Rond verbindt deze bijzondere gedachtekronkels aan de theorie van het groteske, Vogelaar ziet ze als filosofische inleiding. In dit eindwerkstuk neem ik beide artikelen als uitgangspunt en verbind ik de filosofische vragen aan bepaalde thema’s uit het postmodernisme. De centrale vraag van dit eindwerkstuk luidt: In hoeverre geven de dierenverhalen van Toon Tellegen uiting aan de postmoderne epistemologische en ontologische twijfel? Een belangrijke rol is daarbij weggelegd voor een bijzonder spel dat met de taal gespeeld wordt. In het theoretisch kader wordt de basis gelegd voor een goed begrip van de daarop volgende analyse. De verhalen van Tellegen worden gepositioneerd binnen de jeugdliteratuur. Die is aan verandering onderhevig en we zien dat de grens tussen jeugd- en volwassenenliteratuur steeds meer vervaagt: een beweging waar de verhalen van Tellegen aan bijdragen. Ook worden de belangrijke postmoderne thema’s van epistemologie en ontologie, waar dit eindwerkstuk zich op toespitst, besproken. Daarnaast wordt stilgestaan bij de problematische relatie tussen taal en werkelijkheid die in het postmodernisme vorm krijgt. Deze taalproblematiek wordt in de analyse van de verhalen duidelijk zichtbaar. In de analyse wordt uiteindelijk, aan de hand van een paar exemplarische verhalen, duidelijk blootgelegd hoe de besproken theorie in de verhalen Tellegen vervat zit. In die lu

In deze masterscriptie staat de invloed van technische, mediale ontwikkelingen op de toepassing van nieuwe procedés in de moderne Nederlandse letterkunde centraal. Als rode draad in deze scriptie heb ik gekozen voor de montagetechniek, het netwerk en remediation. Ik ben in het eerste hoofdstuk gestart met het schetsen van een historische lijn van Lessings esthetische intermedialiteit van tijd en ruimte naar de mediumspecificiteit van Greenburg om vervolgens via de spatial form van Frank bij Kerns opvattingen over technische, mediale ontwikkelingen en de hang naar simultane belevingen uit te komen. In de tweede helft van dit hoofdstuk staat Bolter en Grusins remediation-principe centraal. Volgens dit remediation-principe zijn nieuwe mediavormen eigenlijk nooit helemaal nieuw, maar komen ze altijd voort uit oudere media. Omdat film voortkomt uit theater en radio, televisie eigenschappen van film bevat en op het internet weer elementen van tekst en televisie te vinden zijn én het eeuwenoude boek steeds als rots in de branding naast deze nieuwe mediavormen is blijven bestaan, is mijn hypothese dat niet alleen nieuwe mediavormen kenmerken van een ouder medium in zich opnemen, maar dat ook een oud medium als het boek eigenschappen van film, televisie en internet in zich opneemt. Daarom heb ik in de hoofdstukken twee, drie en vier respectievelijk de invloed van film op het Nieuw Zakelijke proza, die van televisie op het Ander Proza en die van het internet op het postmoderne proza aan het begin van de 21e eeuw onderzocht. In het geval van het Nieuw Zakelijke proza ging het met name om Eisensteins montagetechniek en een analyse van enkele exemplarische voorbeelden van montagetechnieken in Stad van Ben Stroman. Voor het Ander Proza heb ik de opkomst van de televisie in de consumptiemaatschappij geschetst, Vogelaars opvattingen over literatuur besproken en enkele fragmenten uit zijn Gedaanteverandering of ’n metaforische muizeval geanalyseerd. In het laatste hoofdstuk heb ik d

Als uitgangspunt voor mijn onderzoek heb ik het boek 'Reconsidering the Postmodern' (2011) genomen, geschreven door Thomas Vaessens en Yra van Dijk met bijdragen van critici en wetenschappers waaronder Sven Vitse. In zijn hoofdstuk over hedendaagse Vlaamse literatuur beweert hij dat Nolens’ roman Stilte en melk voor iedereen, een laatpostmodernistisch werk is. Deze uitspraak vormt de directe aanleiding voor mijn onderzoek. In deze scriptie ga ik na of Nolens’ roman werkelijk als een laatpostmodernistisch werk kan worden opgevat. Uit eigen onderzoek naar de herkomst en betekenis van het laatpostmodernisme blijkt dat enkele hedendaagse critici die het postmodernisme dood hebben verklaard en kritisch terugblikken op de postmoderne erfenis, zich achter deze noemer scharen. Reflecterend op de houding van de postmodernisten ten opzichte van de wereld om zich heen, formuleren Vaessens en van Dijk een aantal punten waar de laatpostmodernisten tegen ageren. Deze kritiek, zo beweren zij, wordt ook verwerkt in bepaalde romans die tegenwoordig verschijnen. Deze romans bevatten nog wel sporen van het postmodernisme, maar hebben voornamelijk conventionele karaktertrekken en laten zien dat ze met de postmoderne erfenis aan de slag gaan. Door een verhaalanalyse uit te voeren en de resultaten daarvan te vergelijken met Vaessens en Van Dijks puntensysteem, kom ik tot de bevinding dat Nolens’ roman op de meeste punten voldoet aan de voorgeschreven laatpostmodernistische kenmerken. Ik concludeer dat de roman als een laatpostmodernistisch werk is op te vatten, maar plaats daarbij direct de kanttekening dat de gehanteerde methode dat te bewijzen, gebruiksonvriendelijk is en diepgang mist. Door onder andere de complexiteit van het begrip ironie toe te lichten aan de hand van andere secundaire literatuur, verklaar ik het gebruikte puntensysteem ongeschikt voor directe toepassing op een roman. Ik sluit af met aanbevelingen voor nader onderzoek naar het laatpostmodernistische karakter van he

Jacq Firmin Vogelaar schreef naast romans ook decennialang literaire kritieken voor de Groene Amsterdammer. Zijn literaire poëtica is grotendeels beschreven door Sven Vitse en Anthony Mertens. Een onderwerp dat hierin nog niet belicht is, is zijn aandacht voor beeldende kunst in de loop van de jaren tachtig, met name zijn aandacht voor de figuratieve kunst van Francis Bacon. In essays in Uit het oog (1997) houdt Vogelaar zich bezig met de mogelijkheden tot het vertalen van een beeld in een literair werk (ekphrasis wordt dit in de secundaire literatuur genoemd). De essays over dit onderwerp vormen het corpus van mijn scriptie. Ik analyseer hoe Vogelaars ideeën over beeld, zijn beeldpoëtica, zich verhouden tot zijn opvattingen over literatuur. Hiermee vul ik het bestaande poëtica-onderzoek naar Vogelaar aan met een intermediale dimensie. De uitkomst van mijn analyse is dat de beeldpoëtica van Vogelaar dezelfde contouren volgt als zijn literaire poëtica: beide zijn op vervreemdende vorm gericht om de toeschouwer te confronteren met zijn eigen waarnemingspatroon. In het gehele onderzoek naar Vogelaars poëtica vormt de aandacht die hij in de jaren tachtig voor beeld heeft een wending. Voor de jaren tachtig was zijn poëtica sterk ideologiekritisch, terwijl met de aandacht voor beeld zijn aandacht voor het interval (het liminale) toeneemt, dit resulteert in de loop van de jaren tachtig in een liminale poëtica zonder expliciete politieke uitspraken. Mijn onderzoek is een mogelijke duiding voor deze wending.

In deze masterscriptie staat de invloed van technische, mediale ontwikkelingen op de toepassing van nieuwe procedés in de moderne Nederlandse letterkunde centraal. Als rode draad in deze scriptie heb ik gekozen voor de montagetechniek, het netwerk en remediation. Ik ben in het eerste hoofdstuk gestart met het schetsen van een historische lijn van Lessings esthetische intermedialiteit van tijd en ruimte naar de mediumspecificiteit van Greenburg om vervolgens via de spatial form van Frank bij Kerns opvattingen over technische, mediale ontwikkelingen en de hang naar simultane belevingen uit te komen. In de tweede helft van dit hoofdstuk staat Bolter en Grusins remediation-principe centraal. Volgens dit remediation-principe zijn nieuwe mediavormen eigenlijk nooit helemaal nieuw, maar komen ze altijd voort uit oudere media. Omdat film voortkomt uit theater en radio, televisie eigenschappen van film bevat en op het internet weer elementen van tekst en televisie te vinden zijn én het eeuwenoude boek steeds als rots in de branding naast deze nieuwe mediavormen is blijven bestaan, is mijn hypothese dat niet alleen nieuwe mediavormen kenmerken van een ouder medium in zich opnemen, maar dat ook een oud medium als het boek eigenschappen van film, televisie en internet in zich opneemt. Daarom heb ik in de hoofdstukken twee, drie en vier respectievelijk de invloed van film op het Nieuw Zakelijke proza, die van televisie op het Ander Proza en die van het internet op het postmoderne proza aan het begin van de 21e eeuw onderzocht. In het geval van het Nieuw Zakelijke proza ging het met name om Eisensteins montagetechniek en een analyse van enkele exemplarische voorbeelden van montagetechnieken in Stad van Ben Stroman. Voor het Ander Proza heb ik de opkomst van de televisie in de consumptiemaatschappij geschetst, Vogelaars opvattingen over literatuur besproken en enkele fragmenten uit zijn Gedaanteverandering of ’n metaforische muizeval geanalyseerd. In het laatste hoofdstuk heb ik d

Als uitgangspunt voor mijn onderzoek heb ik het boek 'Reconsidering the Postmodern' (2011) genomen, geschreven door Thomas Vaessens en Yra van Dijk met bijdragen van critici en wetenschappers waaronder Sven Vitse. In zijn hoofdstuk over hedendaagse Vlaamse literatuur beweert hij dat Nolens’ roman Stilte en melk voor iedereen, een laatpostmodernistisch werk is. Deze uitspraak vormt de directe aanleiding voor mijn onderzoek. In deze scriptie ga ik na of Nolens’ roman werkelijk als een laatpostmodernistisch werk kan worden opgevat. Uit eigen onderzoek naar de herkomst en betekenis van het laatpostmodernisme blijkt dat enkele hedendaagse critici die het postmodernisme dood hebben verklaard en kritisch terugblikken op de postmoderne erfenis, zich achter deze noemer scharen. Reflecterend op de houding van de postmodernisten ten opzichte van de wereld om zich heen, formuleren Vaessens en van Dijk een aantal punten waar de laatpostmodernisten tegen ageren. Deze kritiek, zo beweren zij, wordt ook verwerkt in bepaalde romans die tegenwoordig verschijnen. Deze romans bevatten nog wel sporen van het postmodernisme, maar hebben voornamelijk conventionele karaktertrekken en laten zien dat ze met de postmoderne erfenis aan de slag gaan. Door een verhaalanalyse uit te voeren en de resultaten daarvan te vergelijken met Vaessens en Van Dijks puntensysteem, kom ik tot de bevinding dat Nolens’ roman op de meeste punten voldoet aan de voorgeschreven laatpostmodernistische kenmerken. Ik concludeer dat de roman als een laatpostmodernistisch werk is op te vatten, maar plaats daarbij direct de kanttekening dat de gehanteerde methode dat te bewijzen, gebruiksonvriendelijk is en diepgang mist. Door onder andere de complexiteit van het begrip ironie toe te lichten aan de hand van andere secundaire literatuur, verklaar ik het gebruikte puntensysteem ongeschikt voor directe toepassing op een roman. Ik sluit af met aanbevelingen voor nader onderzoek naar het laatpostmodernistische karakter van he

Jacq Firmin Vogelaar schreef naast romans ook decennialang literaire kritieken voor de Groene Amsterdammer. Zijn literaire poëtica is grotendeels beschreven door Sven Vitse en Anthony Mertens. Een onderwerp dat hierin nog niet belicht is, is zijn aandacht voor beeldende kunst in de loop van de jaren tachtig, met name zijn aandacht voor de figuratieve kunst van Francis Bacon. In essays in Uit het oog (1997) houdt Vogelaar zich bezig met de mogelijkheden tot het vertalen van een beeld in een literair werk (ekphrasis wordt dit in de secundaire literatuur genoemd). De essays over dit onderwerp vormen het corpus van mijn scriptie. Ik analyseer hoe Vogelaars ideeën over beeld, zijn beeldpoëtica, zich verhouden tot zijn opvattingen over literatuur. Hiermee vul ik het bestaande poëtica-onderzoek naar Vogelaar aan met een intermediale dimensie. De uitkomst van mijn analyse is dat de beeldpoëtica van Vogelaar dezelfde contouren volgt als zijn literaire poëtica: beide zijn op vervreemdende vorm gericht om de toeschouwer te confronteren met zijn eigen waarnemingspatroon. In het gehele onderzoek naar Vogelaars poëtica vormt de aandacht die hij in de jaren tachtig voor beeld heeft een wending. Voor de jaren tachtig was zijn poëtica sterk ideologiekritisch, terwijl met de aandacht voor beeld zijn aandacht voor het interval (het liminale) toeneemt, dit resulteert in de loop van de jaren tachtig in een liminale poëtica zonder expliciete politieke uitspraken. Mijn onderzoek is een mogelijke duiding voor deze wending.

Deze bachelorscriptie vertrekt vanuit een centraal begrip uit de Franse poststructuralistische filosofie: de metapositie. Aan zowel de filosofie van Jacques Derrida, als aan de filosofie van Michel Foucault, ligt de vooronderstelling ten grondslag dat er in bepaalde domeinen een verlangen bestaat naar een archimedisch punt. Dit punt blijkt echter onbereikbaar. Bij Derrida komt dit concept vooral tot uiting in zijn beschouwing van structuren. Hij betoogt dat het onmogelijk is om uitspraken te doen over een structuur vanuit een punt buiten een structuur: men blijft onvermijdelijk onderdeel van de structuur. Bij Foucault komt het concept van de metapositie tot uiting in zijn definities van het panopticon en het discours: in een samenleving is men altijd onderworpen aan een disciplinerende en normaliserende macht waaraan niet valt te ontsnappen. Deze poststructuralistische thematiek is toepasbaar op Wolkers’ Kort Amerikaans. In deze roman, verschenen in 1962, is de problematiek van de metapositie aanwezig: protagonist Erik verlangt naar een punt buiten de situatie waarin hij zich bevindt, maar blijkt deze nooit te kunnen bereiken. In dit onderzoek wordt zowel de structuralistische methode, als de poststructuralistische/deconstructivistische methode gebruikt. Eerst leg ik door middel van een structuralistische motiefanalyse de relaties van de structuurelementen van de tekst vast in een motiefstructuur. Op basis van een beschouwing van de concrete motieven formuleer ik een viertal abstracte motieven, te weten: ‘’, ‘’, ‘het panopticon’ en ‘het discours’. Een beschouwing van de werking van deze abstracte motieven leidt tot het inzicht dat ‘de metapositie’ als hoofdmotief van de roman aangewezen kan worden. De protagonist verlangt naar een metapositie, maar dit verlangen blijkt illusoir te zijn: de metapositie bestaat niet. Daarna deconstrueer ik mijn eigen structuralistische motiefanalyse door middel van een genderkritische bescho

Dit onderzoek biedt een eerste academische analyse van de roman Bloedgetuigen (2011) van de Vlaamse auteur Johan de Boose. Vertrekpunt is de visie van Theodor W. Adorno en Max Horkheimer op de Verlichting en het liberaal humanistische mensbeeld dat ontstond tijdens de Verlichting. Het eerste deel van de romananalyse richt zich op de overeenkomsten tussen de drie hoofdpersonages in relatie tot dit mensbeeld. Leidraad vormt de ontmanteling van het menselijk subject en de vernietiging van het lichaam door ideologie tijdens de Tweede Wereldoorlog, zoals dit proces verbeeld wordt in de roman. Het tweede deel van de romananalyse richt zich op de historische essays van een vierde personage, dat de twintigste eeuw belichaamt. Aan de hand van het begrippenkader van Jean-François Lyotard en Hayden V. White probeert dit deel inzicht te geven in de manier waarop deze essays de representatie van de historische werkelijkheid problematiseren. Tot slot toont dit onderzoek dat de diagnose die de roman stelt over de afname van een metavertelling als het liberaal humanisme een ideologische implicatie heeft voor de wijze waarop wij met ons recente verleden moeten omgaan. Deze implicatie hangt samen met de in de roman gestelde onmogelijkheid om de geschiedenis te representeren. Bloedgetuigen biedt zo een historische kritiek, maar ook een ideologisch standpunt over de manier waarop men de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog in een narratief heeft gevat.