Search

Het huidige beleid van het RVB stelt dat het gebruik van landbouwgronden dient bij te dragen aan het behoud en de verbetering van de bodemkwaliteit. Bij openbare inschrijvingen (OI) voor de uitgifte van de geliberaliseerde pachtgronden zijn meerdere aspecten opgenomen die het behoud van de bodemkwaliteit borgen. Dit betreft het opstellen van bouwplannen en het laten uitvoeren van bodemonderzoeken. Deze aspecten vormen de primaire wijze waarop het RVB toeziet op het duurzaam gebruik van de bodem. Daarnaast wil het RVB het gebruik van certificaten die een bijdrage leveren aan duurzaam gebruik van landbouwpercelen verder stimuleren. Vanaf de OI 2023 gaat het RVB een hogere score toekennen aan inschrijvingen op basis van duurzaamheidscertificaten. Om die reden heeft het RVB de Wageningen University & Research (WUR) en Stichting Milieukeur (SMK) verzocht om te onderzoeken welke certificaten een positieve bijdrage leveren aan de duurzaamheidsthema’s bodemkwaliteit, waterkwaliteit en biodiversiteit. Daarnaast is de WUR en SMK gevraagd om deze relatief aan elkaar te scoren, zodat de certificaten objectief meegewogen kunnen worden in de openbare inschrijvingen van het RVB., Het huidige beleid van het RVB stelt dat het gebruik van landbouwgronden dient bij te dragen aan het behouden de verbetering van de bodemkwaliteit. Bij openbare inschrijvingen (OI) voor de uitgifte van degeliberaliseerde pachtgronden zijn meerdere aspecten opgenomen die het behoud van de bodemkwaliteitborgen. Dit betreft het opstellen van bouwplannen en het laten uitvoeren van bodemonderzoeken. Dezeaspecten vormen de primaire wijze waarop het RVB toeziet op het duurzaam gebruik van de bodem.Daarnaast wil het RVB het gebruik van certificaten die een bijdrage leveren aan duurzaam gebruik vanlandbouwpercelen verder stimuleren. Vanaf de OI 2023 gaat het RVB een hogere score toekennen aaninschrijvingen op basis van duurzaamheidscertificaten. Om die reden heeft het RVB de Wageningen University& Research (WUR) en Stichting Milieukeur (SMK) verzocht om te onderzoeken welke certificaten een positievebijdrage leveren aan de duurzaamheidsthema’s bodemkwaliteit, waterkwaliteit en biodiversiteit. Daarnaast isde WUR en SMK gevraagd om deze relatief aan elkaar te scoren, zodat de certificaten objectief meegewogenkunnen worden in de openbare inschrijvingen van het RVB.

De agroforestry praktijk in Nederland is klein, maar veelbelovend en in opkomst. Wil agroforestry kansrijk(er) worden voor bredere en grootschaliger toepassing dan nu het geval is, dan zal er e.e.a. moeten gaan verbeteren t.a.v. een aantal factoren waar in dit rapport op ingegaan wordt. De focus van dit rapport ligt daarbij op een verkenning rond verdienmodellen voor en verdienvermogen in agroforestry. Systematisch opgestelde data en informatie daarover blijkt echter slechts beperkt beschikbaar, zowel in Nederland als in Europese landen met een vergelijkbaar klimaat. Het rapport stelt dat juist in deze opstartfase van agroforestry praktijk in Nederland het belangrijk is om niet alleen naar verdienmodellen op perceels- en bedrijfsniveau te kijken, maar om mogelijkheden tot verbetering daarvan ook te bekijken in relatie tot een bredere context rond maatschappelijke en landschappelijke doelen en waarden in Nederland. Daar liggen deels nog ongebruikte mogelijkheden voor het aansluiten bij (nationale) programma’s rond o.a. biodiversiteit, klimaataanpassing, toekomstbestendige landbouw, en gebiedsinrichting. Het rapport sluit af met een aantal aanbevelingen die in grote lijnen neerkomen op het versterken van dataverzameling, kennis en opbouw van ervaring (inclusief het beter delen daarvan), het beter vergelijkbaar maken van manieren om verdienvermogen in agroforestry te berekenen, het verbeteren van een bredere ‘enabling environment’ voor agroforestry praktijk, en het beter koppelen van de agroforestry potentie aan (nationale) programma’s rondom biodiversiteit, klimaat, landschap,etc.

De omzet in de multifunctionele landbouw in Nederland is ondanks de coronapandemie tussen 2018 en 2020 gestegen met 15% tot ruim een miljard euro. Dit blijkt uit recent onderzoek van Wageningen University & Research in de reeks ‘Kijk op multifunctionele landbouw’ in opdracht van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. De belangrijkste resultaten hiervan zijn per activiteit samengevat in deze brochure.

Deze factsheet beoogt de belangrijkste eigenschappen en functies van mycorrhizele relaties tussen planten en schimmels te verduidelijken. Ook worden mogelijke natuurlijke toepassingen ervan in landbouw en agroforestry behandeld, gebruik makend van aanwezige mycorrhizele schimmels.

Oregional is een coöperatieve vereniging van (biologische en gangbare) boeren in de regio Arnhem - Nijmegen. Oregional verkoopt producten van de aangesloten leden rechtstreeks aan afnemers zoals horeca, zorginstellingen en bedrijfscateraars in dezelfde regio (regionaal is hier gedefinieerd als binnen een straal van 50 km in de regio Arnhem - Nijmegen). Oregional heeft een breed assortiment verse en houdbare producten. Een deel van de producten is afkomstig van bij de gebiedscoöperatie aangesloten leden en een deel wordt bij niet-leden, zogenaamde leveranciers, ingekocht. Het onderzoek heeft tot doel te komen tot aanbevelingen voor Oregional voor het realiseren van een klimaatneutrale regionale voedselketen. Geconcludeerd kan worden dat de wens voor een volledig klimaatneutrale voedselketen op korte termijn niet haalbaar is. Er kunnen wel een aantal stappen worden genomen richting een klimaatneutrale voedselketen. Deze zijn in volgorde van effectiviteit: 1. Vermindering verkoop vleesproducten en stimuleren vleesvervangers In samenspraak met afnemers en consumenten kan een verschuiving naar meer plantaardige producten en/of vlees vervangers worden verkend; 2. Gebruik en productie duurzame energie Een makkelijke eerste stap voor zowel leveranciers/coöperatieleden als Oregional is de inkoop van 100% duurzame energie en waar mogelijk zoveel mogelijk eigen productie van duurzame energie, waarbij idealiter een mix van zonne- en windenergie wordt nagestreefd. Uit een ‘sigarendoosberekening’ blijkt dat het plaatsen van één windturbine van 3 à 4 MW genoeg is om de totale uitstoot van broeikasgasemissies door Oregional te compenseren. 3. Maatregelen bij leveranciers en/of coöperatieleden Oregional kan bij haar coöperatieleden of leveranciers eisen stellen aan de productiewijzen of ze gebruik laten maken van keurmerken zoals ‘On the way to Planet Proof’. 4. Vermindering voedselverspilling 5. Beperkt zoveel mogelijk de voedselverliezen in de keten. Door korte doorlooptij

Afzet van agrarische producten via korte ketens wordt in toenemende mate door beleid en markt gezien als een middel om te komen tot nieuwe verdienmodellen voor agrarische ondernemers en tot versterking van de verbinding tussen de producerende ondernemers en burgers. De in dit rapport gepresenteerde nulmeting geeft inzicht in de afzet van producten via korte ketens in agrarische sectoren in 2020. Op nationaal niveau wordt inzicht gegeven in aantallen korteketenbedrijven, kenmerken van deze bedrijven en een schatting van de omzet via afzet van producten via korte ketens. Ook wordt in hoofdlijnen ingegaan op korte ketens in de provincies, met een samenvattend overzicht van aandachtspunten voor verdere stimulering van korte ketens. Een beschrijving van de situatie per provincie is te vinden in aparte factsheets per provincie.

Met Natuur Mee, founded by Sanne Beld, practices, develops and promotes a regenerative (resilient) agricultural method inspired by experiences abroad (Joel Salatin, Allan Savory, etc.). Together with its partners and volunteers, Met Natuur Mee wants to develop a pioneering location for resilient agriculture, offer inspiration to young farmers, share knowledge, conduct research, but above all offer a nutritious harvest that reconnects people with the landscape. In this study, Wageningen scientists are looking for an answer to the question: What is the effect of mobile grazing management with cows and chickens on herb-rich grassland on dry sandy soil? What does this do above and below the ground in terms of soil life, moisture balance and the diversity of the vegetation? We do this by mapping the effects of the management on the current land that Met Natuur Mee leases from Staatsbosbeheer near Haaksbergerveen. In 2019 and 2020, the management of the pasture consisted of extensive grazing by cattle and shortterm (1 day) intensive grazing by broilers. The management was not yet optimal, due to a shortage in cows. The effect of this form of intense grazing by chickens on the vegetation and the soil is still (relatively) unknown. That is why a science shop project was carried out to investigate the effect of grazing on the vegetation, soil life (especially worms) and the chemical composition of the soil. A nearby meadow has been used as a control plot that has been extensively managed for many years (grazing by a limited number of oxes, combuned with mowing once a year). At the time of sampling, the field was still very dry after a long dry period in the spring and summer of 2020. This had an impact on the soil life and its inventory, very few earthworms and other macro soil life were found. The differences between the treatments were also minor, although the 2019 chicken grazing areas appeared to be more species-rich. The vegetation also shows few differences, even thoug, Met Natuur Mee, van initiatiefnemer Sanne Beld, praktiseert, ontwikkelt en promoot een regeneratieve (veerkrachtige) landbouwmethode geïnspireerd door ervaringen in het buitenland (Joel Salatin, Allan Savory etc.). Samen met haar partners en vrijwilligers wil Met natuur Mee een voorloperslocatie ontwikkelen voor veerkrachtige landbouw, inspiratie bieden aan jonge boeren, kennisdelen, onderzoek doen maar bovenal een voedzame oogst bieden die mensen weer met het landschap verbindt. In dit onderzoek gaan Wageningse wetenschappers op zoek naar antwoord op de vraag: Wat is het effect van mobiel beweidingsbeheer met koeien en kippen op kruidenrijk grasland op droge zandgrond? Wat doet dit boven en onder de grond qua bodemleven, vochthuishouding en soortenrijkdom van de vegetatie? Dat doen we door de effecten van het beheer op het huidige perceel dat Met Natuur Mee pacht van Staatsbosbeheer in de buurt van Haaksbergerveen in kaart te brengen. Het beheer van het weiland bestond in 2019 en 2020 uit extensieve begrazing door lakenvelders en kortdurende (1 dag) intensieve begrazing door vleeskippen. Dit was nog niet het optimale mobiele beheer, aangezien er nog te weinig koeien waren om deze mobiele begrazing volgens plan uit te voeren. Het effect van deze vorm van drukbegrazing door kippen op de vegetatie en de bodem is nog (vrijwel) onbekend. Daarom is er een wetenschapswinkel project uitgevoerd waarbij onderzocht is wat het effect van de begrazing is op de vegetatie, bodemleven (vooral wormen) en de chemische samenstelling van de bodem. Als controle perceel is een weiland in de buurt gebruikt dat al langjarig extensief wordt beheerd (standbegrazing door een laag aantal ossen, afgewisseld met 1 maaibeurt per jaar). Op het moment van monstername was het veld nog erg droog na een lange droge periode in voorjaar en zomer van 2020. Dat heeft invloed gehad op het bodemleven en de inventarisatie daarvan, er werden zeer weinig regenwormen en ander macrobodemleven aangetroffen. De

Met betrokkenen en experts uit de Veenkoloniën zijn een aantal boerderijvarianten besproken die kunnen bijdragen aan een meer klimaatbestendige akkerbouw. Vervolgens zijn enkele varianten die kansrijk worden geacht verder geanalyseerd en uitgewerkt. Voor deze varianten is een economische doorrekening en een inschatting van de effecten op broeikasgasemissie gemaakt. Op die manier kunnen varianten vergeleken worden op beide criteria, waardoor trade-offs in beeld gebracht kunnen worden. De geanalyseerde en uitgewerkte varianten zijn: de energieboerderij, met focus op zonnepanelen; de groenblauwe boerderij, waar aandacht is voor het dooraderen van het bedrijf met water en natuur; de circulaire boerderij, waar permanent grasland en/of een extensief beheer pakket een mogelijkheid is; de vezelboerderij met focus op natte teelten waarvan de producten input zijn voor de vezelindustrie; de eiwitboerderij om de veenkoloniën de eiwitschuur van Nederland te maken; en tot slot de internetboerderij, waarin met technologie de watersituatie van percelen wordt geoptimaliseerd voor gewassen en veenbehoud.

Landbouwkundig gebruik van veen en moerige gronden leidt tot de uitstoot van broeikasgassen doordat veen oxideert. Dat gebeurt als de veenpakketten boven de grondwaterstand liggen. Tezamen stoten veen en moerige gronden in Nederland rond de zes megaton CO2 equivalenten per jaar uit. Binnen het Klimaatakkoord hebben alle sectoren, ook de landbouw, een opgave toegekend gekregen om een emissiereductie te realiseren. Veen en moerige gronden hebben de opgave om vanaf 2030 één megaton CO2 equivalenten minder uit te stoten per jaar. Dit rapport focust zich op mogelijkheden om bij te dragen aan de emissiereductie doelstelling van veen en moerige gronden die akkerbouwmatig gebruikt worden. Hierbij wordt er gefocust op de Veenkoloniën, waar veenpakketten in variabele diktes voorkomen en akkerbouw het gangbare landgebruik is, met bijbehorende grote ontwateringsdiepte. Dat leidt op plekken waar veel veen voorkomt tot een flinke bodemdaling van 1 a 2 cm per jaar. Dat resulteert in toenemende hoogteverschillen binnen percelen; de zandkoppen dalen niet mee, en de veenputten dalen juist steeds meer. Dit veroorzaakt droogte schade aan gewassen in droge tijden op de hoge plekken, en natschade in de lage plekken tijdens natte periodes. Het waterschap staat voor de beslissing voor de inrichting van het toekomstig watersysteem. Blijft akkerbouwmatig landgebruik, met bijbehorende lage waterstanden mogelijk? Of kunnen er andere vormen van landbouw plaatsvinden, waardoor er geen grote investeringen in het watersysteem gedaan hoeven te worden. Dit onderzoek draagt bij aan deze discussie. Er is in literatuur onderzoek gedaan naar maatregelen die de CO2 emissies van veengronden kunnen reduceren. Maatregelen zoals het onderwerken van veen en infiltratiedrainage zouden het huidige akkerbouw systeem in stand kunnen houden en tegelijkertijd een reductie van emissies realiseren. Er zijn ook maatregelen gevonden waarbij de functie akkerbouw wordt gewijzigd naar grasland, natte teelten of natte n

In 2019 is gewerkt aan het opstellen van boerderijvarianten die passen binnen een circulaire en klimaat neutrale maatschappij. Om meer handen en voeten te geven aan de opgestelde boerderijvarianten is er nu een nadere uitwerking en verfijning uitgevoerd. Er zijn zes boerderijvarianten uitgewerkt op broeikasbasemissies en verdiencapaciteit per hectare. Gedurende het proces werd duidelijk dat enkele varianten of maatregelen uit de verkenning van 2019 niet realistisch gezien worden. Deze zijn daarom niet in de boerderij-analyses meegenomen. De volgende zes boerderijvarianten zijn op beide criteria (economie en broeikasgasemissies) beoordeeld en vergeleken met de referentie situatie in het gebied: De Eiwitboerderij, de groenblauwe boerderij, de energieboerderij, de circulaire boerderij, de vezelboerderij en de internetboerderij. Deze varianten zijn afgezet ten opzichte van de referentie situatie; akkerbouw met lage grondwaterstanden tussen de 120-160 cm onder maaiveld, waar zetmeelaardappelen, suikerbieten en zomergerst worden geteeld. De dikkere veenpakketten op deze bedrijven emitteren met de huidige lage grondwaterstanden veel broeikasgassen door de oxidatie van het veen. Doelstellingen vanuit het klimaatakkoord richten zich erop deze uitstoot te verminderen. Dit rapport presenteert inschattingen van mogelijk te realiseren emissiereducties door de toepassing van de boerderijvarianten op deze dikke veenpakketten. Veel varianten passen een ander gewas of maatregel toe op 20% van het bedrijf, omdat aangenomen is dat 20% van het oppervlakte van het bedrijf dikke veenlagen bevat. Daarnaast zijn economische cijfers zijn verzameld voor de verschillende maatregelen en alternatieve gewassen. Deze zijn uitgewerkt op saldo niveau per hectare per jaar en vervolgens toegepast in boerderijvarianten. Uit deze analyse blijkt dat de energie boerderij met zonnepanelen in vaste constructie en een verhoogd waterpeil op 20% van het bedrijf het best scoren op zowel economisch perspectief

De omzet in de multifunctionele landbouw in Nederland is tussen 2013 en 2018 bijna verdubbeld tot 887 miljoen euro. Dit blijkt uit recent onderzoek van Wageningen University & Research in de reeks ‘Kijk op multifunctionele landbouw’ in opdracht van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit.

Stichting Heideboerderij Nederland (SHN, The Dutch Heath Farm Foundation) works on the development of the heath farm concept in The Netherlands. At fifteen locations farmers, shepherds, nature organisations, citizens, entrepreneurs and the local and provincial governments work together on the realisation of heath farms. The SHN asked the Wetenschapswinkel (Science Shop) at Wageningen University & Research to explore the possibility of realising the Heath Farm concept at various locations in The Netherlands. The concept of the SHN gives form to the collaboration between nature conservationists, shepherds, farmers, regional businesses and residents, who together make use of the common, this has an historical context. The word “commons” is the English term for the common ownership of natural resources. Related Dutch names are Meent, Gemeynt, Boermarke en Marke. The term Marke is used in Salland. On the Sallandse Heuvelrug it describes the forest and heather fields. These fields were farmers outfields, which were used for grazing animals, who later brought nutrients (manure) back to the stable and this was used to enrich the crop fields. In the present time we find many new ‘commons’, where we find new uses, such as for the conservation of black grouse (and other biodiversity) and almost forgotten crafts (cultural history). The answer to the questions the Science shop received was to draw up a fictitious cooperation agreement for the Marke (commons) with conditions that the various partners must meet. The eight principles of Elinor Ostrom, for the design of a common, were taken as a guideline. The concept of the Heathfarm can provide improvements to nature, both on and around the Sallandse Heuvelrug, provided that certain preconditions are met. The precondition with the highest priority is that the different actors cooperate and develop a common business case, that is complementary to the individual business models of the entrepreneurs. Additionally, they have to establ, Stichting Heideboerderij Nederland werkt aan de ontwikkeling van het concept van de Heideboerderij. Op een vijftiental locaties in Nederland wordt samen met boeren, schaapherders, natuurorganisaties, burgers, ondernemers en lokale en provinciale overheden gewerkt aan de realisatie van Heideboerderijen. De stichting Heideboerderij Nederland (SHN) heeft de Wetenschapswinkel gevraagd om Wageningen University & Research een verkenning te laten doen naar de mogelijkheden voor realisatie van het door hen ontwikkelde concept van de Heideboerderij op diverse plaatsen in Nederland. In het concept van de Heideboerderij wordt de samenwerking vormgegeven tussen natuurbeheerders, schaapherders, boeren, streekgebonden bedrijven en bewoners als onderdeel van een common en met wortels in een eeuwenoud heidelandbouwsysteem. Het woord ‘commons’ is de gebruikelijke Engelse term voor het gemeenschappelijk bezit van natuurlijke hulpbronnen. Verwante Nederlandse benamingen zijn onder andere Meent, Gemeynt, Boermarke en Marke. De term Marke werd (en wordt) gebruikt in Salland. Op de Sallandse Heuvelrug ging het om bossen en heidevelden (outfields) vanwaar nutriënten werden verzameld in een potstal voor gebruik op de akkers (infields). In de huidige tijd komen daar talrijke nieuwe ‘commons’ bij zoals het korhoen (biodiversiteit) en bijna verloren gegane ambachten (cultuurhistorie). Het antwoord op de gestelde vragen aan de Wetenschapswinkel wordt gegeven door een fictieve samenwerkingsovereenkomst voor de Marke op te stellen met voorwaarden waaraan de business modellen van de diverse samenwerkingspartners moeten voldoen. De acht principes van Elinor Ostrom voor het ontwerp van een ‘common’ zijn daarbij als leidraad genomen. Het concept van de Heideboerderij kan verbetering brengen wat betreft de natuur op en vooral rond de Sallandse Heuvelrug mits aan een aantal randvoorwaarden wordt voldaan. Randvoorwaarden waaraan met prioriteit moet worden gewerkt zijn een samenwerking tussen actoren i

In deze studie is onderzocht welke nieuwe of andere prikkels (incentives) kunnen helpen om de balans tussen ecosysteemdiensten van de bodem te herstellen en de brug te slaan tussen de behoefte aan maatschappelijke diensten en het krachtenveld waar boeren zich in bevinden.

Het rapport ‘sociaal ondernemerschap in de zorglandbouw’ is voort gekomen uit de vraag van twee sociale ondernemingen: Stichting BREM en Stichting 4PK. Beide initiatiefnemers hebben de ambitie mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt te helpen re-integreren. Zij doen dat door de inzet van mensen bij het verbouwen van gewassen in stadslandbouwprojecten. De afgelopen jaren is het aantal sociale ondernemingen in de (stads)landbouw toegenomen. Sociale ondernemingen zijn zelfstandige ondernemingen die een product of dienst leveren en daarmee primair of expliciet een maatschappelijk doel nastreven (SER, 2015). De financiële doelstelling van deze ondernemingen staat ten dienste van het primaire maatschappelijke doel.

In deze brochure staat de gehele boerderijwinkelervaring van de consument centraal. Wat verwacht de consument van de boerderijwinkel? We helpen je bij het formuleren van jouw eigen verhaal voor jouw bedrijf en je producten. Hoe richt je je op de juiste doelgroep en hoe maak je je inrichting en assortiment passend bij die doelgroep? Met een slimme marketing kun je het rendement van de boerderijwinkel aanzienlijk verbeteren.