Search

YÖK TEZ NO: 10540778 İslâm inancına göre, ilk Peygamber Hz. Âdem’den (a) son Peygamber Hz. Muhammed’e (a) kadar anlatılan tek din İslâm’dır. İslâm’da, ilk insandan itibaren her zaman yaratıcı Yüce Allah (c) ile kul arasındaki bağı güncel tutan ibadetler olmuştur. İslâm’ın beş temel esasından birisi olan hac, ibadetlerin en ayrıcalıklı konumunda olanıdır. Çünkü mali ve bedenî şartları taşıyan Müslümanlara ömründe en az bir kere hac ibadeti yapması konusunda mutlak sorumluluk verilmiştir. İslâm için hac ibadeti, belirli zamanlarda, belirli mekânlarda Mekke’de bulunan Kâbe ve çevresinde topluca gerçekleştirilen bir ibadettir. Çalışmanın temel amacı, İslâm’ın son Peygamberi Hz. Muhammed’in (a) Peygamberlik döneminde yapmış olduğu tek hac olan “Veda Haccı” örnekliğinden yola çıkarak hac ve umre seyahatlerinde görülen güncel eksiklikleri gidermek üzerine öneriler sunmaktır. Hz. Muhammed’in (a) Veda Haccı esnasında Medine’den Mekke’ye yolculuğundaki unutulan tarihî yerler, terk edilen dinî mekânlar özelinde, ibadet, ahlak ve manevi değerler üzerinden verdiği mesajlarla işlediği konular üzerinden düzenlemeler sunmaktır. Tez, milyonlarca Müslümanın her yıl dünyanın her yerinden hac ibadeti için Mekke’ye seyahatlerini bir olanağa dönüştürme önerisinde bulunmaktadır. Şüphesiz bu öneri hem turizm açısından bir gelişim hem insanî olarak bir sorumluluk hem dinî manada bir gerekliliktir. Böylece çalışma Hz. Muhammed’in (a) Veda Haccı güzergâhıyla güncel hac ve umre güzergâhının bağlantılarını oluşturarak hem hac ibadetinin yüklenicisi olan kamu örgütlerinin ve sivil turizm kuruluşlarının yeni konu ve konum çeşitlilikleriyle karşılaşmasına her açıdan katkı sunacak hem de Mekke Arafat’ta ve Mina’da, o dönemdeki insan hakları beyannamesi örnekliğindeki Hz. Muhammed’in (a) Veda Hutbesiyle haccın ruhunu anlamaya katkı sağlayacaktır.

Throughout history, there have been people in need of financial and moral help and support for different reasons. For this reason, efforts have been made to eliminate the neediness of people; Efforts were made to help them with the available means. The activities aimed at those in need of help were tried to be eliminated by the individual, sometimes by the society and sometimes by the state. While giving aid to the needy, a specific plan or system was not put forward, and the values accepted by the society were acted upon. In the 19th century, a discipline under the name of "social work" emerged in the Western world, and a planned-programmed study area was created for those who needed help and support. This area, which stands out in different ways in different periods of history, is Hz. It took place both theoretically and practically in the time of the Prophet. The Messenger of Allah (pbuh) put forward many studies that could be the basis of this field during his lifetime. The activities he has carried out are of a reference nature and are of the type that will serve as a source for social service/s. Especially the speeches he made during the Farewell pilgrimage are manifesto for this branch of science. The content of his speech emphasized social work/s in many ways and gave messages about the content of this discipline. In our study, the issues in the speeches of the Messenger of Allah (s) are discussed and evaluated in terms of social work. Hz. The speeches of the Prophet in the Farewell Sermon were compared with the relevant fields of social work science. The examples he put forward are a reference to the field of social work, and it has been tried to be ex-pressed especially with his contributions to practical life., Tarih boyunca farklı sebeplerden dolayı maddî-manevî yardım ve desteğe muhtaç insanlar olagelmiştir. Bu sebeple insanların yaşadığı muhtaçlık durumunu giderme adına çabalar ortaya konmuş; mevcut imkânlar ile onlara yardım edilmeye çalışılmış- tır. Yardıma muhtaç olanlara yönelik faaliyetler bazen birey bazen toplum bazen de devlet eliyle giderilmeye çalışılmıştır. Muhtaçlara yönelik yardımlar yapılırken belirli bir plan veya sistem ortaya konmamış, toplumun kabul ettiği değerlere göre hareket edilmiştir. 19. yüzyılda Batı dünyasında “sosyal hizmet” adı altında bir disiplin ortaya çıkmış, yardım ve desteğe ihtiyaç duyanlara yönelik planlı-programlı bir çalışma alanı oluşturulmuştur. Tarihin farklı dönemlerinde değişik şekillerde temayüz eden bu alan Hz. Peygamber döneminde de hem teorik, hem pratik olarak yer almıştır. Resûlullah (s) yaşamış olduğu zamanda bu alana temel olabilecek birçok çalışma ortaya koymuştur. Onun gerçekleştirmiş olduğu faaliyetler referans niteliğinde olup sosyal hizmet/lere kaynaklık edecek türdendir. Özellikle Vedâ haccı esnasında yap- mış olduğu konuşmalar bu ilim dalı için manifesto niteliğindedir. Konuşmasının içeriği sosyal hizmet/lere birçok yönden vurgu yapmış, bu disiplinin muhtevasına yönelik mesajlar vermiştir. Çalışmamızda Resûlullah (s)’in konuşmalarında yer alan hususlar, sosyal hizmet açısından ele alınıp değerlendirmektedir. Hz. Peygamber’in Vedâ hutbesindeki konuşmaları sosyal hizmet biliminin ilgili alanları ile kıyaslanarak ele alındı. Onun ortaya koyduğu örnekler sosyal hizmet alanına referans niteliğinde olup, özellikle pratik hayata olan katkıları ile ifade edilmeye çalışıldı.

Çalışmamız giriş hariç toplamda üç bölümden oluşmaktadır. Girişte çalışmamızın konusu, amacı ve önemi ele alınmaktadır. Birinci bölümde öncelikle hitabet sanatının mantık ilmindeki yeri ve önemi incelenmekte ve daha sonra hitabet sanatının tanımı, tarihçesi, konusu ve amacı ele alınmaktadır. Ayrıca hitabet sanatının yapısı, hitabet sanatında kullanılan önerme türlerine ve hitabet sanatının çeşitlerine de değinilmektedir. İkinci bölümde ise Hz. Muhammed'in hitabeti ve hitabetinin kaynağı detaylı olarak değerlendirilmektedir. Ayrıca bu bölümde Hz. Muhammed'in de muhataplarına hitap ederken kullandığı beden dili ve takınmış olduğu tavır üzerinde durulmakta ve hitabette neleri gözettiği, hitabetin hangi inceliklerini kullandığı ele alınmaktadır. Son bölümde ise öncelikle Vedâ hutbesinin tarihi, yeri ve katılımcılarıyla ilgili bilgiler verilmekte daha sonra da Hz. Muhammed'in Vedâ hutbesi mantiki açıdan tahlil edilmektedir. Çalışmamızın asıl uygulama alanı olan bu bölümde Vedâ hutbesi metni mantiki açıdan tahlil edilirken kullanılan önerme türleri ve akıl yürütmeler tek tek tespit edilmeye çalışılmaktadır. Except introduction , our study consists of three parts in total. In the introduction, the subject, aim and importance of our study are discussed. In the first part, firstly the place and importance of rhetoric in logic science is examined and then the definition, history, subject and purpose of rhetoric are discussed. In addition, the structure of rhetoric, the types of propositions used in rhetoric and the types of rhetoric are also mentioned. In the second part, the Prophet Muhammad's rhetoric and its origins are evaluated in detail. In addition, the body language and the attitude that Prophet Muhammad used to address his interlocutors and what he observed, and which the niceties of rhetoric he was used are discussed. In the last part, firstly the information about the history, place and participants of the farewell sermon is given and then the Farewell Sermon of the Prophet Muhammad is analyzed logically. In this section, which is the main area of application of our study, the types of propositions and reasoning used while analyzing the Farewell Sermon text logically are tried to be determined one by one.

İlk dönem Hadis ve İslam Tarihi Kaynakları'nda Veda Hutbeleri ile ilgili birçok rivȃyetin nakledildiği görülmektedir. Araştırmamızda bu rivȃyetler tespit edilerek sened ve metin tenkȋdleri yapılmıştır. Konuyla ilgili nakledilen rivȃyetlerden hareketle Hz. Peygamber'in (a.s.) terviye gününden bir gün önce, arefe günü, kurban bayramının birinci, ikinci ve üçüncü günlerinde olmak üzere toplamda beş hutbe ȋrȃd ettiği sonucuna ulaşılmıştır. Çalışmamızda Hadis Kaynakları'nda bulunan Veda Hutbeleri ile ilgili metinlerin farklı başlıklar altında parça parça, İslam Tarihi Kaynakları'nda bulunan Veda Hutbesi metinlerinin ise genelde tek başlık altında derlenerek nakledildiği tespit edilmiştir. Hutbeler ile ilgili çoğunluğu sahȋh olan rivȃyetlerin yanında zayıf ve uydurma olan rivȃyetlerin de bulunduğu belirtilmiş, sözkonusu rivȃyetlerden isnȃd açısından sahȋh olanlar metin tenkȋdi açısından farklı delillere arz edilmiştir. Çalışmamızda Allah Rasûlü'nün sözkonusu hutbelerinde ümmetine sadece Kur'an'ı bıraktığı sonucuna ulaşılmış, Veda Hutbelerinde recm cezasının yer almadığı belirtilmiş; Arab'ın aceme takvȃ dışında bir üstünlüğünün olmadığı ve hadislerin sonrakilere nakli ile ilgili rivȃyetlerin Hz. Peygamber'e aidiyetinin sahȋh olduğu vurgulanmıştır. Araştırmamızda isnȃd ve metin açısından sahȋh olan rivȃyetlerden istifade edilerek yeni bir metin inşȃsı oluşturulmuş ve bu metnin günümüzde meşhur olan Veda Hutbesi metinleri ile bir karşılaştırması yapılmıştır. Bu bağlamda günümüzde meşhur olan Veda Hutbesi metinlerinin Rasûlullah'ın belirli bir günde ȋrȃd ettiği hutbeden ziyade hacda farklı günlerde ȋrȃd ettiği hutbelerden elde edilmiş bir derleme olduğunu söylemek mümkündür. Bununla beraber bu derlemelerde İbn İshȃk'tan nakledilen arefe günü hutbesinden daha fazla ilham alındığı görülmektedir. Anahtar Sözcükler Veda Hutbesi, Rivȃyet, Sened Tenkȋdi, Metin Tenkȋdi, Metin İnşȃsı, Kur'an, Arap-Acem. As it has been seen in the first period Hadith and Islamic History sources, there are many stories narrated about The Farewell Sermon. In this study, those narrations are identified, then subjected to sanad and textual criticisms. Based on the relevant stories, we can infer that Prophet Muhammad preached those mentioned sermons one day before the terwiyah day, on the Arafah day, and during the first three days of Eid Al Adha.In this study, it is observed that the anecdotes about The Farewell Sermon in Hadith sources are narrated seperately under different titles whereas the ones in Islamic history sources are recited coherently under one specific title. And it is noted that among those stories about Prophet's sermons many of which are derived from reliable sources, one can admit that there are some unreliable narratives too. In our study, it is also concluded that the only legacy which prophet Muhammad has bequeathed was the Qur'an. In addition, it is also proved that there is no record of the penalty for adultery which was stated as `stoning the convicted to death` in his sermons. The stories that convey some of his statements are proven to be authentic, they are the ones which indicate that the Arabs are not superior to non-Arabs, but real superiority is measured by taqwá, and his suggestions about delivering his words to future generations.In our research, a new text has been constructed on the basis of the narratives that come from reliable sources, and a comparison has been made between this new text and the well-known version of The Farewell Sermon. In this context, it is possible to say that the texts of the sermons transcribed in the sources are the result of a collection of sermons preached by Prophet Muhammad in different days of the Hadj, rather than a single sermon he preached in one particular day. It can be seen clearly that this collection was especially inspired by the sermon that was given on the day of Arafah and conveyed by İbn İshȃk.Key WordsThe Farewell Sermon, Narration, Sanad Criticism, Textual Criticism, Text Construction, Qur'an, Arabian-Persian 576

Bir arada yaşamak mecburiyetinde olan insan, bu aktivitesini gerçekleştirmek için bazı kurallara uymak mecburiyetindedir. Birlikte yaşamak, insanların birbirleriyle olan ilişkiler yumağı olarak tarif edildiğine göre, bu ilişkilerde görev ve sorumlulukların var olması kaçınılmazdır. Sevgi, saygı, hoşgörü, kardeşlik, yardımlaşma, dayanışma, eşitlik, doğruluk, hürriyet ve adalet gibi temel insani değerler bir arada yaşamak durumunda olan bireylerin elde ederek uygulamak durumunda oldukları önemli özelliklerdir. Birlikte mutlu ve huzurlu bir şekilde yaşamanın temel unsurları olarak ele alınan bu değerler, toplumları oluşturan bireylerin üzerinde uzlaştıkları temel sorumluluk noktaları olarak değerlendirilebilmektedir. İslâm toplumunun oluşumunda Hılfu’l-Fudûl, Medine sözleşmesi ve Veda Haccı Hutbesi örneği, birlikte yaşama kültürünün değerlerinin mükemmel bir şekilde hayata hâkimiyetini sağlayan dönüm noktaları olmuştur. Hılfu’l-Fudûl, birlikte yaşamak durumunda olan insanların, bu birlikteliği hayata geçirirken uymaları gereken kuralların olduğunu hatırlatan ve bu sorumluluğun gereğinin yapılmasını zorlayan bir anlaşma metnidir. Güçlü bir sivil toplum birlikteliğinin toplumda neler yapabileceğinin önemli bir örneğidir. Medine sözleşmesi, yeni oluşum halindeki bir birliktelik için önemli bir dönüm noktasıdır. Bu vesika Medine şehir devleti olarak da adlandırılan bu yapının birlikte yaşama kurallarını toplu olarak bir araya getiren bu vesika aynı zamanda yazılı ilk anayasa olarak değerlendirilmektedir. Veda hutbesi, toplu yaşama kulları olarak belirtilen insan hak ve hürriyetlerinin, can ve mal emniyetinin sağlanmasının önemini vurgulamaktadır. Bu hitabe aynı zamanda ilk yazılı hak ve hürriyetler belgesi olarak da değerlendirilmektedir. İnsanın değerini, evrensel bir kardeşlik erdemini, sınıf ve ırk farklılıklarının insanları birbirine üstün kılmayacağını söyler.