Search

1877-1878 Osmanlı-Rus harbinin neticesinde, Bulgaristan kısmen de olsa bağımsızlığına kavuşmuştur. Bundan sonra hem Rumeli de hem de Bulgaristan Emaretin ’de yaşayan Türkler için zor günler başlamıştır. Yüzbinlerce Türk malını ve mülkünü geride bırakarak yollara düşmüş, perişan olmuş bu halk asırlar sonra tekrar Anadolu toraklarına geri dönmek zorunda kalmışlardır. İki Dünya savaşı arasında da devam eden göçler, İkinci Dünya savaşının da sona ermesi ile hız kazanmıştır. 1950 yılında Bulgaristan hükümeti Türkiye Cumhuriyetine ültimatom vererek 250.000 Bulgaristan Türkü’nü göçe zorlamıştır. 1950-1951 yılları arasında 154.393 Bulgaristan Türkü Anavatana göç etmiştir. Bu durumda çok sayıda Bulgaristan Türkü mağdur edilmiştir. Bunun üzerine 1968 yılında “yakın akraba göçü” anlaşması imzalanmıştır. 1968-1978 yılları arasında uygulanan bu göçten 130.000 kişi yararlanmıştır. Yapılan göçlere rağmen, Bulgar hükümeti yine de Türkleri istediği seviyeye getiremedi ve ortaya sözde “dâhiyane” bir fikir olan “vızroditelen protces” yeniden doğuş tezini ortaya atmıştır. Böylelikle iki ay gibi kısa bir süre olan zamanda 800.000 fazla Türkün isimlerini zorla Bulgar isimleriyle değiştirmiştir. Mayıs 1989 yılına gelindiğinde, Bulgaristan’da yaşayan Türkler artık örgütlenmiş, seslerini duyurmaya karar vermişler ve harekete geçmişlerdi. Bu gösteriler ve yürüyüşler neticesinde Bulgar hükümeti aldığı bir kar ile sınırları açarak Türklerin ülkeden göç etmelerine izin vermek zorunda kalmıştır. Bu göçler sayesinde 354.960 Bulgaristan Türkü Anavatana göç etti. As a result of the 1877-1878 Ottoman-Russian war, Bulgaria gained its independence, albeit partially. After that, difficult times began for the Turks living in both Rumelia and Bulgaria. Hundreds of thousands of Turks have hit the road, leaving their possessions and possessions behind. These devastated people regained their Anatolian lands after centuries. Immigration, which continued between the two World Wars, gained speed with the end of the Second World War. In 1950, the Bulgarian government gave an ultimatum to the Republic of Turkey and forced 250.000 Bulgarian Turks to migrate. Between 1950-1951, 154.393 Bulgarian Turks immigrated to the Motherland. In this case, many Bulgarian Turks were victimized. Thereupon, the "immigration of close relatives" agreement was signed in 1968. 130.000 people benefited from this migration, which was implemented between 1968-1978. Despite the migrations, the Bulgarian government still could not bring the Turks to the level they wanted and put forward the so-called "genius" idea of rebirth "vizroditelen protces". Thus, in a short period of two months, he forcibly changed the names of more than 800.000 Turks with Bulgarian names. By May 1989, the Turks living in Bulgaria were now organized, decided to make their voices heard and took action. As a result of these demonstrations and marches, the Bulgarian government had to open the borders with a decision it took and allow the Turks to emigrate from the country. Thanks to these migrations, 354.960 Bulgarian Turks immigrated to the Motherland.

1944 sonrası Bulgaristan'da komünist rejimin hakim olmasıyla beraber Türk azınlık üzerindeki baskılar sistemli bir hale getirilmiş ve tek etnisiteli bir Bulgar devleti oluşturulmaya çalışılmıştır. Türklere yönelik asimilasyon politikası giderek şiddetini arttırmış ve bu durum Türkiye - Bulgaristan ilişkilerini olumsuz yönde etkilemiştir. Todor Jivkov başkanlığındaki Bulgaristan Komünist Partisi, Türk azınlığın direnişine rağmen asimilasyon politikasını sürdürmüştür. Bulgaristan'ın azınlık - insan hakları konusunda imzaladığı anlaşmalarla ve taahhütleriyle çelişen tüm bu uygulamalar, 1989 göçüne neden olmuştur. Türkiye, asimilasyon ve göç sürecinde sorunun çözümü için diplomatik arenada mücadelesini sürdürmüştür. Türkiye'nin bu süreçte izlediği politika, Türk basını tarafından yakından izlenmiş ve gelişmeler hakkında kamuoyu bilgilendirilmiştir. Tüm bu gelişmeler yaşanırken Bulgaristan'daki komünist rejim devrilmiş, Türk azınlığın asimilasyonunu hedefleyen uygulamalar son bulmuştur. Bu incelemenin amacı, Bulgaristan göçmenlerinin yaşadığı uyum sorunlarını, çözüm için ortaya konulan politikaları ve Anavatan Partisi – Bulgaristan Komünist Partisi hükümetlerinin göç üzerinden birbirlerine karşı geliştirdikleri farklı tutumları Türk basın kaynakları başta olmak üzere, çeşitli arşiv kaynakları, resmi yayınlar, konu hakkında yazılmış kitap ve makalelerden yararlanılarak tarihsel bir analize tabi tutmaktır. The pressures on the Turkish minority were systematized and an unitary Bulgarian state with a single ethnicity was tried to be built with the dominance of the communist regime in Bulgaria in 1944. Assimilation policy towards Turkey has been gradually increased the intensity and this situation has negatively affected the relationship between Turkey and Bulgaria. The Bulgarian Communist Party, has been led by Todor Jivkov, continued the assimilation policy despite the resistance of the Turkish minority. All these practices, which contradict Bulgaria's agreements and commitments on minority and human rights, caused the 1989 migration. Turkey continued to struggle in the diplomatic arena for solving the problem during the assimilation and migration process. The policies pursued by the government of Turkey in this process, has been closely followed and the presented to public by the Turkish press. While all these events were happening, the communist regime in Bulgaria has overthrown and the practices which aimed the assimilation of the Turkish minority has been ended. This study aims to investigate historically the challenges that Bulgarian immigrants have faced to adapt to life in a new land, policies that have been implemented to resolve the issue and attitudes of Motherland Party and Bulgarian Communist Party governments towards immigration through analyzing the information provided by various recourses including archives, publications, books, articles, with a particular focus on Turkish mass media. 293

1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'ndan sonra adım adım bağımsız hale gelen Bulgaristan içinde birçok Türk vatandaşı kalmıştır. Bu ülkede artık azınlık statüsünde yaşamaya başlayan Türkler, kendi seslerini duyurabilmek ve anavatan ile de haberleşebilmek için basın yayın faaliyetlerine büyük önem vermiştir. Bulgaristan'da kurulmuş olan pek çok gazete ve dergi sayesinde burada bulunan Türk halkı, Türkiye'deki Millî Mücadele'den ve ondan sonra gelen İnkılaplar Döneminden hem haberdar olmuş hem de bu konular hakkında düşündüklerini kamuoyuna iletmişlerdir.Bu tez çalışmasında; Bulgaristan Türk Basının Millî Mücadele ve Türk İnkılabına bakışı incelenmiştir. Bu kapsamda 13 adet gazete incelenmiştir. Yapılan analizler neticesinde, bu gazetelerin bir kısmının Millî Mücadele ve İnkılaplar Dönemine tam destek verdiği görülmüşken; bir kısmının da hem Millî Mücadele hem de inkılaplara karşı olduğu ve bu gazetelerin, Türkiye'de yaşanan değişimlerin Bulgaristan'da bulunan Türk vatandaşları arasında taraftar bulmasını engellemeye çalıştığı görülmüştür.Anahtar Kelimeler: Bulgaristan, Türk-Bulgar İlişkileri, Bulgaristan Türk Basını, Millî Mücadele, Türk İnkılabı. After the 1877-1878 Ottoman-Russian War, many Turkish citizens remained in Bulgaria which became independent step-by-step. The Turks, who started living in minority status in this country, gave great importance to the press activities in order to make their voices heard and communicate with the homeland. Thanks to the many newspapers and magazines established in Bulgaria, the Turkish people who were living in Bulgaria were informed about the Turkish War of Independence and the reforms that followed the war, and were able to convey what they thought about these issues.In this thesis Turkish National Struggle and Turkish Revolution according to the Turkish Press in Bulgaria Thirteen newspapers were analyzed in this context. According to the analysis result, while some of these newspapers support the indepence war and the following process, others were against the revolution and it is understood that these anti-revolutionary newspapers tried to prevent the popularism of the changes taking place in Turkey among the Turkish citizens in Bulgaria.Keywords: Bulgaria, Turkish-Bulgarian Relations, Bulgarian Turkish Press, National Struggle, Turkish Revolution. 181

Türk Romanında Bulgarlar başlıklı çalışmada, Türk yazarların Bulgar roman kahramanları ve Bulgar milletiyle alâkalı genellemeler üzerine oluşturdukları Bulgar algısı ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Ayrıca bu çalışmada, her iki milletin yüzyıllar içerisinde şekillenen ortak tarih, coğrafya ve komşuluk ilişkilerinin Türk yazarlar tarafından nasıl ele alındığı ve nasıl algılandığı gösterilmiştir.İki milletin tarihî süreçteki yerlerine bakıldığında, romanlarda 93 Harbi'nin önemli bir dönüm noktası olduğu görülmektedir. Romanlarda, bu savaşın sonrasında kendisini daha fazla gösteren komitacılık faaliyetleri ile düşmana dönüşen olumsuz Bulgar imgesi vardır. Olumsuz imge, özellikle milliyetçi yazarların eserlerinde görülmektedir. Bunun yanı sıra, komşu ve gayrimüslim tebaanın bir parçası olarak olumlu Bulgar imgesi de mevcuttur. Ahmet Mithat Efendi'nin romanlarında Osmanlıcılık ideolojisine uygun olarak bu tip Bulgarlar vardır. Osmanlı Devleti döneminde `Ruslarla işbirliği içinde` olan Bulgar imgesi, II. Dünya Savaşı sonrası `komünist` Bulgar imgesine dönüşür. 1989 zorunlu göçüyle Türkiye'ye gelen Bulgaristan Türk aydınlarının eserlerinde komünizm eleştirisiyle beraber bu tip Bulgarlar görülmektedir.Konuyla ilgili romanlar incelendiğinde Türk-Bulgar ilişkilerinin önemli tarihî ve siyasî gelişmelerini söz konusu eserlerde görmek mümkündür. Yazarların, olumsuz Bulgar imgesiyle Bulgarları `öteki` olarak anlattıklarını, olumlu Bulgar imgesiyle ise iki millet arasındaki ortak özellik ve bağlara dikkat çekip dostluğu pekiştirme çabası gösterdiklerini ifade etmek, mümkündür. Bulgarian perception, which Turkish writers have constituted upon Bulgarian novel heroes and generalization concerning Bulgarian nation has been found out in this study. Besides, it is showed how examined and perceived both nations' common history, which has been shaped in centuries, geography and neighborhood relations by Turkish writers in this study. It has been understood that the Ottoman-Russian War (1877-78) is an important milestone in the novels when looked at the places of these nations in historical process. In the novels, there has been negative Bulgarian image, which turned into enemy because of their guerilla activities, which had come into prominence as a result of that war. Negative image has been seen in the novels of especially nationalist writers. In addition to this, there is a positive Bulgarian image as a part of neighbor and non-Muslim people. This type of Bulgarian, which fits Ottomanism ideology, is encountered in the novels of Ahmet Mithat Efendi. The Bulgarian image, which is in cooperation with Russians in the period of Ottoman Empire turned into communist Bulgarian image after the World War II. These types of Bulgarians have been taken part in the novels of Turks of Bulgaria, who came to Turkey because of the forced migration in 1989. It is possible to see the important historical and political developments of Turkish-Bulgarian relations in the Turkish novel. It is the fact that Turkish writers otherized Bulgarians with negative Bulgarian image, whereas they emphasized friendship by remaking common characteristics among both nations with positive Bulgarian image. 273

Soğuk Savaş'ın sona ermesiyle birlikte 1990'lı yıllarda uluslararası ilişkilerde 'inşacı dönüş' yaşanmış; kimlik, kültür, normlar gibi düşünsel ve toplumsal öğeler uluslararası politikada canlanmıştır. Bu sebeple normatif unsurlar uluslararası ilişkiler çalışmalarında tekrar önem kazanmıştır. Sosyal inşacılığın uluslararası ilişkiler kuramında yakın zamanda merkezi bir konum edinmiş olmasında, bu yaklaşımın uluslararası ilişkilerin özellikle toplumsal niteliğine yaptığı vurgu ile uluslararası kuramda pozitivist yaklaşımlar ile post-pozitivist yaklaşımlar arasında bir 'orta yolu' temsil veya 'inşa' ettiği iddiası etkili olmuştur. Uluslararası İlişkileri ve dış politikayı sürekli değişim halindeki sosyal ilişkiler olarak tanımlayan sosyal inşacı yaklaşım, kimlik politikalarını ve inşa süreçlerini yakından analiz ederek değişen dünyayı açıklama iddiasındadır. Bu yüzden bu çalışmada Türk ve Bulgar kimliklerin oluşum süreçleri sosyal inşacı bakış açısı çerçevesinde ortaya konulmaya çalışılmıştır. Osmanlı Devleti çatısı altında bir arada yaşamış olan Türkler ve Bulgarlar Osmanlı Devleti dağıldıktan sonra ulusal kimlik inşa etme çabasına girişmiştir. Türk kimliğinin ulusal inşa süreci Osmanlı Devleti'nin modernleşme süreci ile başlamış ve Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulması ile içselleştirilmiştir. Osmanlı Devleti'nden bağımsızlığını ilan eden Bulgaristan ise öncelikle kimliğini ulusal olarak inşa etmiş, daha sonra Soğuk Savaş ile birlikte sosyalist kimlik inşa çabasına girmiştir. Soğuk Savaş sonrasında yüzünü tekrar batıya dönen Bulgaristan Avrupa Birliği üyeliği ile Avrupalı kimlik çatısı altında birleşmiştir. Bulgaristan'da yaşayan Türklerin kimlik inşa süreci ise her iki ulusun inşa süreçlerinden karşılıklı olarak etkilenmiştir. Bu bağlamda Soğuk Savaş sonrası dönemde Bulgaristan'da yaşayan Türk topluluğunun kimliğinin inşa sürecinde Hak ve Özgürlükler Hareketi (HÖH) siyasal bir aktör olarak oynadığı rol sosyal inşacı bakış açısı ile incelenmiştir. Tarihsel kırılmalar ve dönüşümlerin toplumların sosyal inşalarının önemli belirleyicilerinin olması gerektiği savından hareketle çalışma üç ana bölümden oluşmak üzere düzenlenmiştir. Birinci bölümde çalışmanın teorik altyapısını oluşturan sosyal inşacılık kuramı açıklanmış ve ikinci bölümde tarihsel süreç içerisinde Türk ve Bulgar kimliklerinin inşası analiz edilmiştir. Son bölüm olan üçüncü bölümde ise Soğuk Savaş sonrası inşa edilen yeni kimlikler Bulgaristan'da Türk kimliğinin inşasında etkili olduğu düşünülen HÖH'ün bu inşa sürecindeki önemi bakımından ele alınarak incelenmiştir. Bu çalışmada yapılan analizler sonucunda Türk ve Bulgar kimliklerinin birbirlerini karşılıklı olarak öznelerarası temelde inşa ettikleri sonucuna varılmıştır. Bu inşa süreçlerinin ise uluslararası yapı, iç çevre ve dış çevre dinamiklerinin karşılıklı etkileşimi sonucunda meydana geldiği ortaya konmuştur. Bu bağlamda HÖH'ün Bulgaristan'daki Türk kimliğinin inşasında önemli bir rol oynadığı sonucu çıkarılmıştır. Upon the end of the Cold War by the 1990s, there has been a `constructivist turn` in International Relations; and ideational and social concepts like identity, culture, and norms have become vital in international politics. Therefore, normative elements have gained importance in International Relations again. Social constructivism's emphasis on the social characteristics of International Relations and the claim of representing or 'constructing' a 'middle ground' between positivist and post-positivist approaches in international theories have recently become influential on social constructivism's central role in International Relations theory. Social constructivist theory which defines International Relations and foreign politics as the social relations that change constantly has the claim of explaining the changing world by closely analysing identity politics and their construction processes. In this respect, the construction processes of Turkish and Bulgarian identities have been endeavoured to be explained in the scope of social constructivism. The Turkish and the Bulgarian, having lived under the roof of the Ottoman Empire, have started to construct their national identities. The process of constructing Turkish national identity has begun with the modernisation process of the Ottoman Empire and internalised with the establishment of Turkish Republic. Bulgaria, having gained independence from the Ottoman Empire, has constructed its national identity first; then, by the Cold War, has started to try to construct socialist identity. Bulgaria heading towards the West after the Cold War unified under the umbrella of European identity with the membership of European Union. The process of identity construction of Turkish people living in Bulgaria has been affected by both nations' construction processes interchangeably. In this context, the role of the Movement for Rights and Freedom (MRF) as a political actor in the process of constructing Turkish people's identity living in Bulgaria after the Cold War has been studied within the view of social constructivism. Considering the argument that historical breakdowns and transformations must be significant identifiers of the social construction of societies, the study is designed as three main chapters. In the first chapter, social constructivist theory which highlights the theoretical infrastructure of the study is explained; and in the second chapter, the construction of Turkish and Bulgarian identities is analysed within the historical process. In the third chapter as a final, the new identities constructed after the Cold War are analysed by taking the importance of MRF's effect on the construction of Turkish identity in Bulgaria into consideration. It is inferred that Turkish and Bulgarian identities constructed each other in an intersubjective manner after the analysis carried out in the study. It is put forth that these construction processes resulted from the mutual interaction of international structure, internal and external environment. With reference to this, it is concluded that MRF has played an important role in the construction of Turkish identity in Bulgaria. 296

Osmanlı İmparatorluğu egemenliği altında yaşayan Bulgarlar, siyasi bağımsızlık elde etmek için XIX. Yüzyılda kurmuş oldukları komite ve çeteler vasıtasıyla isyanlara başlamışlardır. Osmanlı-Rus Harbi'nin ardından 'Büyük Bulgaristan' hayalini gerçekleştirmek amacıyla yeni kurulmuş olan Bulgar Prensliği ve Osmanlı topraklarında örgütlenmeyi sürdürmüşlerdir. 1893 yılında Selanik'te, hedefi Makedonya ve Edirne vilayetinin siyasi otonomisi, ardından Bulgaristan'la birleşmesini sağlamak olan Makedonya-Edirne Dahili İhtilal Teşkilatı'nın temelleri atılmıştır. Yaptığı etkin propagandaların sonucunda kısa sürede içinden çıktığı halk arasında taraftar bulan bu teşkilat, Osmanlı'da adeta 'devlet içinde devlet' haline gelmeyi başarmış, komite ve çeteleri vasıtasıyla illegal bir ordu ve mahkemeler meydana getirmiştir. En büyük dış desteği ise kuşkusuz Bulgar Prensliği ve buradaki Makedonya-Edirne göçmenleri tarafından kurulmuş olan Yüksek Komite'den görmüş ve Sofya'da bir yurt dışı temsilciliği meydana getirmiştir. Temsilcilik görevlerine Gotse Delçev ve Gyorçe Petrov atanmıştır. Yüksek Komite ve teşkilatın temsilcileri arasındaki ilişkiler öncelikle, Makedonya'da yapılacak bir isyanın zamanı ve niteliği konusunda yaşanan fikir ayrılıkları sonucu bozulmuştur. Yurt dışı temsilcileri, teşkilatın müstakil yapısına ve iç işlerine yapılacak olan müdahalelere karşı çıkmışlardır. Esasen onların daha ilk dönemlerden itibaren Bulgar Prensliği'nden bağımsız olacak bir Makedonya eğiliminde oldukları iddia edilmekle birlikte, teşkilat Bulgar hükümetlerinden bağımsız bir siyaset takip edememiştir. 1902 ve 1903 yıllarında Bulgar Prensliği ve Yüksek Komite tarafından Osmanlı'da kışkırtılan isyanların ardından teşkilat, Hristo Matov ve Yane Sandanski liderliğinde olmak üzere 'sağ ve sol' fraksiyonlara ayrılmıştır. Matov'un liderliğindeki sağcılar, Makedonya ve Edirne'nin Bulgaristan'la birleşmesi fikrini savunurken, Sandanski etrafında toplanan grup, bazı Sosyalist aydınların da etkisiyle bir 'Balkan Federasyonu' fikrini ortaya atmıştır., Bulgarians living under the sovereignty of the Ottoman Empire, started revolts through the committees and gangs they established in the 19th century in order to obtain political independence. After the Ottoman–Russian War, they continued to organize in the newly founded Bulgaria Principality and Ottoman lands in order to realize 'Big Bulgaria' dream. In 1893, the foundation of Internal Macedonia-Edirne Revolution Organization was laid in Salonika, and it aimed to obtain political autonomy of Macedonia and Edirne Province and then unite it with Bulgaria. As a result of its active propagandas, this organization could muster up support from the people it was arisen in a short period. This organization became a state within a state and with its committees and gangs; they founded an illegal army and courts. They got the greatest external support surely from the Bulgaria Principality and the High Committee that was founded by the immigrants from Macedonia-Edirne, and they founded a foreign representative Office in Sofia. Gotse Delchev and Gyorche Petrov were assigned as representatives. The relationship between the High Committe and the representatives primarily worsened due to the divergence of the opinions about the time and property of a rebellion in Macedonia. Foreign representatives opposed to the interventions to be carried out on the independent structure and internal affairs of the organization. In fact, they were claimed to have a tendency to be independent of Bulgaria Principality since the early periods, but the organization could not follow an independent policy from Bulgarian governments. In 1902 and 1903, the organization was divided into right and left factions under the leadership of Hristo Matov and Yane Sandanski after the rebellions provoked by the Bulgarian Principality and the High Committee in the Ottoman Empire. While the right-wingers under Matov's leadership defended the idea of Macedonia and Edirne's unification with Bulgaria, the group gathered around Sandanski brought forward the idea of the Balkan federation with the influence of some socialist intellectuals.

Beş asır boyunca Balkanlarda hüküm süren Türkler, Osmanlı Devleti'nin dağılmaya başlamasıyla, 19. yüzyılın sonlarından itibaren Balkanlarda baskıyla karşılaşmış ve Anadolu'ya göç etmeye başlamıştır. Yüzyılı aşkın bir süredir baskıyla asimilasyona ve göçe zorlanan Bulgaristan Türkleri de 9 Eylül 1944 tarihi itibariyle bu baskıyı komünist rejim altında ve yaklaşık yarım asır daha şiddetli yaşamıştır. Bulgaristan Türkleri komünist rejimin ilk yıllarında bir rahatlama dönemi geçirmişse de yönetim ülke içinde kontrolü sağladıktan sonra Bulgaristan Türklerine yönelik asimilasyon politikaları uygulamaya koymuştur. Komünizm Döneminde Bulgaristan'da Türkiye Algısı ve Bulgaristan Türklerine Yönelik Asimilasyon Politikaları adlı bu tez çalışmasının amacı tez başlığından da anlaşıldığı gibi komünizm döneminde Bulgaristan'da yaşayan Türk azınlığa yönelik baskı ve asimilasyon politikalarının nasıl yürütüldüğünü belirlemektir. Tezin kapsamını alan itibariyle Bulgaristan coğrafyası, dönem olarak komünizm dönemi, konu olan topluluk olarak Bulgaristan Türkleri oluşturmaktadır. Ayrıca bu tez çalışması kapsam olarak asimilasyon politikaları yürütülürken ve olumsuz bir Türkiye algısı oluşturulurken bu amaçlara hizmet eden Bulgaristan Türk aydınları ve Mülteci Türklerin faaliyetlerini de içermektedir. Araştırmanın yöntemini özellikle Bulgaristan'da alan çalışması ve Bulgaristan'daki yayın ve doküman incelemesi oluşturmaktadır. Bunun yanında Türkiye'deki yayın ve dokümanlardan da faydalanılmıştır. Bulgaristan'da yapılan alan araştırması sırasında komünizm dönemini yaşayan Türk ve diğer etnik kökenden vatandaşlarla yapılan görüşmelerden elde edilen izlenimlere göre o dönemdeki yönetimin baskı ve asimilasyon politikaları uyguladıkları ve olumsuz bir Türkiye algısı yaratmaya çalıştıkları tespit edilmiştir. Tespit edilen bu durum Bulgaristan Komünist Partisinin yayınlarında da gözlenmiştir. Komünist partisinin uyguladığı politikaların neticesi olarak 1989 yılı ortalarında yüzbinlerce Türk Türkiye'ye göç etmek zorunda kalmıştır. Baskı ve zulümden oluşan bu süreç aynı yıl Doğu Blokunun dağılmasına kadar devam etmiştir. Anahtar Kelimeler: Bulgaristan Türkleri, Mülteci Türkler, Komünizm, Asimilasyon. Turks have ruled the Balkans for five centuries. With the collapse of the Ottoman Empire, Turks, who were faced with pressure in the Balkans since the end of the 19th century, began to migrate to Anatolia. Bulgarian Turks have been forced to assimilate and migrate for more than a century. Although the Turks had experienced a period of relief in the early years of the communist regime, the government introduced assimilation policies towards the Turks after providing control in the country. Our aim in this thesis is to determine how the pressure and assimilation policies towards the Turkish minority in Bulgaria is executed. In terms of the scope of the thesis, the Bulgarian geography, the period of communism as the period, and the Bulgarian Turks as the subject community. This thesis also includes the activities of the Bulgarian Turkish intellectuals and the Refugee Turks who serve the purposes of the communist regime. The methodology of the research is mainly the field study in Bulgaria and the publication and document review in Bulgaria. Turkey has also been utilized in publications and documents. During the field survey conducted in Bulgaria, citizens from the Turkish and other ethnic backgrounds of communism were interviewed. According to the obtained impression that they apply pressure and assimilation policies and management have been identified at that time tried to create a negative perception of Turkey. This situation was observed in the publications of the Bulgarian Communist Party. As a result of policies implemented by the communist party in mid-1989, hundreds of thousands Turks were forced to migrate to Turkey. This process of oppression and persecution continued until the dissolution of the Eastern Block in the same year. Key Words: Bulgarian Turks, Refugee Turks, Communism, Assimilation. 275

Bu araştırmada Birinci Dünya Savaşı'nın hemen öncesinde Balkanlarda Türkiye, Yunanistan ve Bulgaristan arasındaki siyasi, askeri, ekonomik ilişkiler ile Birinci Dünya Savaşı'nın ortaya çıkmasının Balkanlara olan etkisi daha çok dönemin Osmanlı Devleti matbuatına yansıyan haberler çerçevesinde araştırılmaya ve açıklanmaya çalışılmıştır. Balkan savaşları sonrası bölgede ortaya çıkan yeni düzene bağlı olarak Osmanlı Devleti ile Bulgaristan yakınlaşması, iki ülke arasındaki sınır ve buna bağlı oluşan mübadele meseleleri basına oldukça önemli bir şekilde yansımıştır. Diğer taraftan Osmanlı Devleti ile Yunanistan arasındaki Ege Adaları ve mübadele meseleleri de iki ülke ilişkilerine dair üzerinde durulan konulardandır. Balkanlarda yaşanan bir hadise kısa sürede genişlemiş ve Dünya Savaşı'na dönüşmüştür. Bu süreç, elbette Osmanlı Devleti, Bulgaristan ve Yunanistan'ı ve tüm bölgeyi yakından etkilemiştir. Bu bağlamda söz konusu dönemdeki gelişmelere dair matbuata yansıyan haberlere ve makalelere araştırmada önemli ölçüde yer verilmiştir. In this research, the political, military and economic relations between Turkey, Greece and Bulgaria in the Balkans, and the effect of the First World War on the Balkans were investigated and put forward in the context of the news reflected in the periodicals of the Ottoman Empire. The Ottoman Empire, the Bulgarian rapprochement, the border between the two countries, and the related exchange issues that have emerged in the region after the Balkan wars have been reflected in the press. On the other hand, the issue of Aegean Islands and exchange of population between the Ottoman Empire and Greece are discussed on the relations between the two countries. An incident in the Balkans soon expanded and turned into a World War. This process, of course, affected the Ottoman State, Bulgaria and Greece and the whole region closely. For this reason, developments in the mentioned which were reflected to news and articles, were used significantly in the research. 142

Bu tezde Rusya'nın Balkan politikası olan Panislavizm'in etkisiyle gerçekleşen ilk Bulgar komitesinden, Balkan Savaşları'nın sonuna kadar olan dönemde Bulgar komitelerinin ve çetelerinin ihtilâlci faaliyetleri incelenmiştir. Dört bölüm haline ayrılan bu araştırma eserinin birinci bölümünde 1866'da Bükreş'te kurulan ilk Bulgar komitesinden, 1876 Nisan Ayaklanması'na kadar olan dönem ele alındı. Nisan Ayaklanması, Rusya ve Osmanlı'yı 1877-78 savaşına götüren süreçlerden bir tanesidir. Aynı zamanda sözü edilen bu ayaklanma İngiltere'de hükümetinin devrilmesi için Gladstone tarafından araç olarak dahi kullanılmıştır.İkinci bölüm ise 1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı'nda Bulgarların Ruslarla birleşerek yaptıkları katliamlar, Bulgaristan Prensliği'nin kuruluşu ve Şark-i Rumeli Vilayeti'nin ilhakı konu edinildi. Şark-i Rumeli Vilayeti'nin ilhakından sonra ise ihtilâlci faaliyetlerin görüleceği yer Makedonya oldu. VMRO'nun kuruluşu olan 1893'den 1911 yıllarını içeren üçüncü bölümde VMRO'nun örgütlenmesi, komitacıların Makedonya'daki faaliyetleri ve İlinden İsyanı'na değinildi. Dördüncü bö In this thesis the influence of the Balkan policy of Russia Panislavizm the first Bulgarian Committee, to the end of the Balkan wars in the Bulgarian committees and revolutionary activities of gangs. This research work into four sections in the first part, which was founded in Bucharest in 1866 the first Bulgarian April uprising of 1876, the Committee discussed the. April Uprising, Russia and the Ottoman Empire in 1877-78 is one of the process that leads to war. It also mentioned the uprising to overthrow the Government of Gladstone in the UK by car has been used as a genius.The second part is the 1877-78 Russo-ottoman war, combined with the Russians did the Bulgarians in the massacres, the Foundation of the Principality of Bulgaria and Eastern Roumeli province annexation of subject of score-I. After the annexation of the Roumeli province is can be seen from the place of activities was Macedonia revolutionist. VMRO's organization, the 1893 in the third chapter that includes the 1911 than VMRO organization, komitec of Macedonia's activities, İlinden Uprising square. The fourth part is they make the Balkan wars Bulgarian gangs, against present-day topics. 231

Bulgaristan, tarihsel süreç içerisinde Osmanlı Devleti'nin temellerinin atıldığıBalkan Yarımadası'nda yer alması sebebiyle Osmanlı Devleti açısından ne kadarönem arz ediyorsa Türkiye Cumhuriyeti içinde o derece önem arz etmektedir.Türkiye'nin Bulgaristan'a bu derece önem atfetmesinin sebeplerinin başında,Anadolu'nun Batı medeniyetine açılan kapısı mahiyetinde sınır komşusu olmasıgelmektedir. Bunun yanı sıra Bulgaristan'ın nüfusu içerisinde barındırdığı önemlimiktarda Türk azınlığın olması da ayrı bir öneme sahiptir. Topraklarının bir kısmıAvrupa kıtasında olan Türkiye'nin batı ile bağlantısını sağlayan bir köprü niteliğindeolan Bulgaristan, Türkiye Cumhuriyeti için komşuları içerisinde önem sırasında ilksıralarda yer almaktadır.Bu çalışmada, Türkiye için bu derece önem arz eden Bulgaristan'ın,Türkiye'nin kuruluş sürecinden (Milli Mücadele) başlanarak `Tek Parti İktidarı`olarak adlandırdığımız 1950'li yıllara kadar olan dönemde Türkiye Cumhuriyeti ilekurmuş olduğu siyasi ilişkiler ele alınmıştır. Devletler dış politikada takip edeceklerisiyaseti belirlerken küresel dünya sisteminden ayrı bir şekilde hareket etmezler.Devletlerarası kurulacak siyasi ilişkilerde belirleyici faktör her zaman iki ülkearasındaki dostane tutum olmuştur. Bu bağlamda Türkiye Cumhuriyeti veBulgaristan'da bu sisteme dâhil olabilmek adına aralarında bir dostluk ilişkisi tesisetmek için çaba harcamışlardır.Bu ilişkinin temellerinin atıldığı Türkiye'nin Kurtuluş Savaşı'nı yaptığıdönemde Bulgaristan'ın bu savaşa verdiği maddi ve manevi destek Türk-Bulgarilişkileri açısından ilk adım olmuştur. Özellikle iki ülke halklarının Trakyabölgesinde Yunan işgal kuvvetlerine karşı yaptıkları ortak savunma Türk KurtuluşSavaşı'nın kazanılması noktasında büyük önem arz etmektedir. Bu nedenleBulgaristan, Türkiye'nin bağımsızlığını kazandıktan sonra Mustafa Kemal Paşa'nınliderliği döneminde imzalanan Türk-Bulgar Dostluk Antlaşması ve bölgesel barışadına yapılan Balkan Paktı gibi ittifaklar sonucunda dostluğun tesis edildiği ilkdevletlerden olmuştur. İlerleyen yıllarda uluslararası siyasette ortaya çıkan, İkinciDünya Savaşı gibi bir takım gelişmeler sonucunda bütün Dünya devletlerinin dâhilolduğu bloklaşma sistemine Türkiye ve Bulgaristan'da dâhil olmuştur. Türkiye'ninBatı Bloğu, Bulgaristan'ın ise Doğu Bloğu içerisinde yer alması sebebi ile kurulandostluk ilişkileri zayıflamıştır. Ancak bu gergin dönemde iki devlette birbirlerinekarşı yapılacak bir savaşa fiili olarak dâhil olmamak için Türk-Bulgar SaldırmazlıkPaktı gibi mukavelelere imza atmışlardır.Birinci elden tarih kaynakları olan arşiv belgelerinin bel kemiğini oluşturduğubu çalışmamızda, tarih yazımının usul ve kaidelerine bağlı olarak yapılan incelemelersonucunda; Bulgaristan'ın, Türkiye'nin Birinci Dünya Savaşı sonunda İtilafDevletleri tarafından uğramış olduğu işgalden kurtulma mücadelesinde maddi vemanevi yardım gördüğü devletler içerisinde ilk sıralarda yer aldığı tespit edilmiştir.Bu münasebetle devam eden yıllarda iki ülke arasındaki dostluk ilişkilerinin düzenliolarak gelişim gösterdiği fakat İkinci Dünya Savaşı'nın getirmiş olduğu kutuplaşmasürecinde farklı kutuplarda yer almaları sebebiyle Türkiye-Bulgaristan ilişkilerdezayıflama yaşandığı gözlemlenmiştir. Bulgaria is of special importance for Turkish Republic as well as OttomanEmpire as a country situated in Balkan Peninsula where Ottoman Empire wasfounded in the historical process. The leading cause that Turkey attributes such animportance to Bulgaria is that it has borders at the entry point which is opened fromAnatolia to Western Civilisation. Furthermore, it is particularly important thatBulgaria has substantially got Turkish minority in its population. Bulgaria, locatedpartly in Europe and functioning as a bridge between Turkey and Europe, has gaineda strategic place on the top as an order of importance among other neighbours forTurkey.In this study, regarding the significance of Bulgaria for Turkey, it is dealtwith the political relations between Turkey and Bulgaria from Turkey's establishmentprocess (The War of Independence) to the 1950s as it is called `One Party Rule`period. States do not function apart from the global world system when theydetermine their policy drawing on foreign politics. The determinant in the politicalrelations to be established between the states has been an amiability and a friendshipbetween two countries. In this sense, Turkish Republic and Bulgaria have made aneffort in order to create an relation based on friendship between in order to beincluded in this system.The moral and material support that Bulgaria gave to The Lberty War &Turkish Independence War in the period has been the first step propounded with thebetterment in Turkish-Bulgarian Relations. Especially, The joint initiatives taken bythese countries' people against Greek occupation forces in the region of Thrace hasgot a great importance in gaining Turkish Liberty War. Thus, Bulgaria became oneof the first states that the amiability was provided at the end of unities such as TheTreaty of Turkish-Bulgarian Amiability which was signed in the leadership period ofMustafa Kemal after the independence of Turkey was obtained, and Balkan Pactwhich was done for the regional peace. Turkey and Bulgaria were included in theblocking system that occurred in the international policy in the following years andall of the countries in the world were included at the end of a few developments suchas World War II. The amiability relations which were founded based on he reasonthat Turkey took place in The Western Block and Bulgaria took place in The EasternXBlock depotentiated. However, these countries signed the contracts such as Turkish-Bulgarian Nonaggression Pact in order not to be included actually in a war whichwill be done against one another.In our study, which has become the main point of archive documentsqualified as the historical sources first hand, at the end of the investigations whichwere conducted in consideration with the procedures to write the history, it wasdetermined that Bulgaria gained its place near the top of the states from whomTurkey got a moral and material aid in the independence struggle durung theoccupation that Turkey experienced by The Allied Powers at the end of World War I.Thus, it was observed that there was a declination in the relations between Turkey -Bulgaria as the amiability relations between two countries developed regularly in thefollowing years but they took place in the different sides at the period of polarizationthat World War II brought it. 301

0Bulgar Kaynaklarına Göre Birinci Dünya Savaşı'nda Bulgaristan ve Türk-Bulgar İlişkileri (1914-1918) başlıklı bu çalışma, dünya tarihi açısından önemli bir dönüm noktası olan Birinci Dünya Savaşı sürecinde Bulgaristan'ın durumunu ve Osmanlı Devleti ile Bulgaristan arasındaki ilişkiyi ele almaktadır. Bu tez, dünya savaşına, harp başladıktan bir müddet sonra katılan Bulgaristan'ın savaşa katılım sürecinin; savaşa katıldıktan sonra cephelerdeki durumunun; savaş boyunca ülkenin içinde bulunduğu siyasi, ekonomik ve toplumsal durumunun detaylı bir şekilde ele alınması sonucu ortaya çıkmıştır. İncelemeler özellikle Bulgar belgeleri ışığında yapılmıştır. Belgelerin yanında savaşın gerçekleştiği döneme şahitlik etmiş yazarların ve günümüz Bulgar yazarlarının neşrettiği eserlere de yer verilmiştir. Bulgaristan'ın savaşa giriş süreci oldukça zorlu olmuştur. Bulgaristan, savaşa girdikten sonra ise, onun savaşa giriş sürecine önemli bir etkisi bulunan, müttefik Osmanlı Devleti ile Balkan cephelerinde İtilaf Kuvvetlerine karşı birlikte askeri operasyonlar yürütmüştür. Osmanlı Devleti'nin Bulgaristan için attığı adımların yanında onun savaşa katılım sürecinde Almanya ve Avusturya-Macaristan ona yoğun bir diplomatik baskısı uygulamıştır. Alman politikalarına karşı İtilaf Bloğu ise Bulgaristan'a karşı aynı baskı politikasını uygulamıştır. 4 yıllık bir süreye yayılan Birinci Dünya Savaşı'nın resmi olarak ilk kıvılcımının Bulgar topraklarına düştüğü 1915'in Eylül ayına kadar geçen bir yıllık diplomatik süreç, bu süreçten Bulgaristan için harbin son bulacağı Eylül 1918 tarihine kadar geçen 3 yıllık zorlu dönem ve bu dönem içerisinde Osmanlı Devleti ile Bulgaristan arasındaki münasebetler tezin muhtevasını oluşturmaktadır. 0This study, entitled Bulgarian and Turkish-Bulgarian Relations (1914-1918) in the First World War according to Bulgarian sources, discusses the situation of Bulgaria during the First World War and the relationship between the Ottoman State and Bulgaria. This thesis has emerged in the result of detailed research of the period of participation in war of Bulgaria participated in war after a while begining of the war. Also, Bulgaria's situation in fronts and during the war, in the country politic, economic and social situations has included to this research. Investigations especially has been done in light of Bulgarian documents. In addition to documents, has been used works published by Bulgarian writers lived in period of war and contemprary Bulgarian writers.The period of entering the war of Bulgaria has been quite difficult. İn this period, Germany and Austuria-Hungary has applied intensive diplomatic pressure to Bulgaria. Also, Ottoman State has put supported behind to intesnive diplomatic pressure of Germany and Austuria-Hungary. The Allies against German politics, has applied the same diplomatic pressure to Bulgaria. Bulgaria, after the entered war, has carried out military operations together with the Ottoman State against to the Allies in the Balkan fronts. As a result, the thesis describes the diplomatic process between August 1914-September 1915, the difficult period between September 1915-September 1918 and the relations between Ottoman State and Bulgaria in this period. 373

Bu çalışmadaki temel amaç, Batı Trakya Türklerinin çoğunlukken nasıl azınlık haline geldikleri ve Batı Trakya'da Türk azınlığı olarak yaşama savaşı bütün gerçekliği ile gözler önüne sermektir, 1877-1995 yılları arasında. İlk bölümde 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı ile başlayan zorlu süreç, Balkan Harbi, I. Dünya Savaşı ve sonrasında Yunanistan'ın egemenliği altına girişi anlatılmıştır. İkinci bölümde ise, Yunan Devleti altında Batı Trakya Türk azınlığının karşılaşmış olduğu sorunların neler oldu ele alınmıştır. Yöntem olarak literatür taraması yapılmıştır. Bu çalışmanın sonucu göstermiştir ki, Batı Trakya Türk azınlığının eğitim, ekonomik, sosyal, siyasi ve Türk kimliğinin tanınması gibi acil çözüm bekleyen birçok sorunu bulunmaktadır. Bu sorunların çözüme kavuşması, Batı Trakya Türklerinin yaşama kalitesini olması gerektiği düzeye getireceği gibi Yunanistan ve Türkiye'nin ikili ilişkilerine de pozitif yansıması olacaktır. The main purpose of this study is to expose how the Turks of Western Thrace have been reduced to a minority and to show how hard the struggle of living as a Turkish minority in Western Thrace has been between 1877 and 1995. The first part will be allotted to the difficult period tainted by the 1877-78 Russo-Ottoman War, Balkan War and the Greek rule. In the second part, the hardships that Turkish minorities have faced in Greece will be analysed. Literature review is used as a research method. This study shows that the Turkish minority of Western Thrace suffers from a wide range of problems with economic, social, political and educational facets. Dealing with these problems will lift the living standards of the Turkish community up to a decent level which will eventually have positive effects on the political relations between Greece and Turkey. 93

06.03.2018 tarihli ve 30352 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “Yükseköğretim Kanunu İle Bazı Kanun Ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun” ile 18.06.2018 tarihli “Lisansüstü Tezlerin Elektronik Ortamda Toplanması, Düzenlenmesi ve Erişime Açılmasına İlişkin Yönerge” gereğince tam metin erişime açılmıştır. Kendi ulus devletlerini kurmak isteyen Balkan devletlerinin, içerisindeki azınlıklara yönelik asimilasyon ve göç ettirme politikalarını tarih boyunca canlı tuttuklarını görmekteyiz. Balkanlar'da en fazla Türk azınlığın yaşadığı Bulgaristan, kendi azınlık politikalarında da aynı tutumları Komünist dönem öncesi ve sonrasında da çeşitli şekillerde uygulamıştır. Bu çalışmada 1989 göçüne giden sürecin nasıl işlediği, Bulgaristan'daki Türk ve Müslüman azınlığın neden asimilasyon politikalarına ya da göçe mecbur edildiği sorularına cevap aranmış olup ve bu bağlamda Bulgaristan – Türkiye ilişkilerinin hangi boyutta olduğuna değinilmek istenmiştir. Türkiye – Bulgaristan arasında Soğuk Savaş öncesinde var olan gerginlikler daha sonra da belirli aralıklar devam etmiştir. Bulgaristan'da Komünizm 'in ilk yıllarından itibaren Türklerin rejim tarafından kazanılmak istendiği görülmekteydi. 1951 Göçü 'nün hemen sonrasında Bulgaristan'daki Türk Azınlık, daha önce planlanmış olan sosyalist eğitim süreciyle baş başa bırakıldı ve bu süreçte; ateist ve Sovyet hayranı nesiller yetiştirilmek istendi. 1951 – 1966 yılları arasında Türkiye – Bulgaristan ilişkileri nerdeyse durma noktasına gelirken, 1968 yılında imzalanan göç anlaşmasıyla ikili ilişkiler belirli bir düzeye çıkarılmış olundu. Türkiye'nin 1974 Kıbrıs Harekâtının sonuçlarından endişe eden Bulgaristan kendi içerisindeki Türk Azınlığı demografik bir tehlike olarak görmekteydi. Komünist rejim ''Priobştavane '' ( Bütünleşme – Birleşme), '' homojenleşme'' ve son olarak ta '' Vızroditelen Protses '', (Yeniden Doğuş) projeleri ile kendi azınlık sorunlarını çözebileceğine düşünmekteydi. 1984 yılında '' Yeniden Doğuş Süreci '' projesi ile komünist rejim Türk azınlığın isimlerini zorla değiştirmek isteyince Türkiye – Bulgaristan ilişkileri Cumhuriyet tarihinin en gergin dönemine girmiş oldu. Türkiye'nin bu meseleyi kapsamlı bir göç anlaşmasıyla çözme girişimleri ile beraber uluslararası baskılara dayanamayan komünist rejim, Türk azınlığı daha fazla elinde tutamamış, 300.000'den fazla kişi Türkiye'ye gelmiştir. Sonuç bakımından 1989 Göçü, Balkanlar'dan Türkiye'ye son büyük göç olarak kayda geçmiştir. Anahtar Kelimeler: 1989 Göçü, Balkanlar, Türkiye- Bulgaristan İlişkileri, Bulgaristan'daki Türk ve Müslüman Azınlık, Asimilasyon Politikaları The Balkan states, which aimed to establish their own nation-states, have always kept up the assimilation and emigration policies towards minorities along the history. Bulgaria, where most of the Turkish minorities live in the Balkans, has been implemented the same attitude in their minority policy in a variety of way before and after the Communist era. In this study, the answers to these questions has been searched in the context of mentioning the extent of the Bulgaria – Turkey relationship: How the process leading to the 1989 migration was committed? Why the Turkish and Muslim minorities were forced to assimilation policy or to emigrate? The tensions existed before The Cold War between Turkey – Bulgaria, lately continued periodically. It was seen that Turks in Bulgaria was wanted to be acquired by the regime in the early years of the Communism. After the 1951 Migration, the Turkish minority in Bulgaria was immediately left alone with the socialist training process; it was aimed to raise atheist and Soviet fan generations. While the Turkey-Bulgaria relations had almost come to a standstill between 1951–1966, bilateral relations was brought to a specific level by the migration agreement signed in 1968. Bulgaria, which was worrying about the results of the Turkey's Cyprus Operation in 1974, was seeing the Turkish minority as a demographic threat. Communist regime has thought that they could solve their own minority problem with the projects of "Priobştavane" (Integration - Merger), "Homogenization" and finally "Vızroditelen Protses" (Rebirth). In 1984, with the so-called "Revival Process", when the communist regime wanted to change the names of the Turkish minority by force, Turkey - Bulgaria relations have experienced the most tense period in the history of the Republic. By Turkey's attempts to solve this issue through a comprehensive migration agreement, the communist regime, which could not resist to international pressure, could not hold the Turkish minority and more than 300.000 people came to Turkey. As a result, the 1989 Migration is recorded as the last great immigration from the Balkans to Turkey. Keywords: 1989 Migrations, Balkans, Turkey- Bulgaria Relations,Turkish and Muslim Minority in Bulgaria, Assimilation Policy

Bulgaristan, 5 Ekim 1908 yılında Osmanlı İmparatorluğu'ndan ayrılarak bağımsız bir devlet olmuştur. Bulgaristan öncülüğünde oluşturulan Balkan İttifakına Sırbistan, Yunanistan ve Karadağ katılmıştır. Oluşturulan bu ittifak, I. Balkan Savaşı'yla 1912-1913 yıllarında Osmanlı Devleti'ne saldırmıştır. Bu savaşta en karlı çıkan devlet Bulgaristan olmuştur. Osmanlı Devleti, Balkanlardaki topraklarını Edirne dâhil neredeyse tamamını kaybetmiştir. Bulgaristan'ın bu büyük kazancı, diğer Balkan devletlerini rahatsız etmiş ve II. Balkan Savaşı'nın başlamasına neden olmuştur. Balkanlı Bağlaşıklar, Osmanlı topraklarının paylaşımı konusunda anlaşamadıklarından dolayı birbirleriyle savaşa tutuşunca bunu fırsat bilen Osmanlı Devleti, Edirne'yi Bulgarlardan geri almıştır. Bundan sonra Osmanlı ve Bulgaristan arasında büyük sorunlar yaşanmamış ve birlikte I. Dünya Savaşı'nda Almanya'nın yanında aynı blokta yer almışlardır. Ancak Osmanlı Devleti'yle birlikte Bulgaristan da savaştan yenilgiyle ayrılmıştır. Kurtuluş Savaşı sırasında Bulgaristan ile iyi ilişkiler kurulmuştur. Bunda Bulgaristan'ın Yunanistan'la olan anlaşmazlıklarının etkisi ile Ankara hükümetini destekleme politikası vardır. Daha sonrada Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulmasıyla iyi ilişkiler devam etmiştir. Fakat bu iyi ilişkiler devlet adamlarının çabalarıyla sürdürülmüştür. İki tarafa da mensup halklar arasında bir güven söz konusu değildir. Osmanlı Devleti'nin beş yüz yıl yönettiği Bulgaristan topraklarında haliyle çok sayıda Türk yaşamaktaydı. Türkiye'ye dönmeyen Türklerin varlığı nedeniyle Bulgarların Türklere karşı büyük kinleri vardı. Her ne kadar Balkan Savaşlarıyla çok sayıda Türk ana vatana gelmiş olsa da, azımsanmayacak kadar çok Müslüman-Türk, orada kalmıştır. Bulgarlarla yapılan anlaşmalar neticesinde Türk azınlığa bazı haklar verilmişse de Türkler sürekli baskı altındaydılar. Tarihten gelen Türklere karşı bu nefret duygusu her fırsatta kendisini göstermiştir. 14 Nisan 1933 yılında Bulgaristan'ın Razgrat Kasabası'ndaki Türk mezarlığının talan edilme hadisesi de bu nefretin bir göstergesi olmuştur. Bu olay Türkiye de duyulduğu anda basın ve Milli Türk Talebe Birliği öncülüğünde protestolar ve mitingler düzenlenmiştir. Türk milleti olayı şiddetle kınamıştır. Milli hassasiyetimizin yükseldiği bu durumda demokratik tepkiler verilmesi Bulgarların yaptığı bu insani olmayan olaya karşı verilebilecek en güzel tepkiyi oluşturmuştur. Yaşanan bu hadise, iki ülke devlet adamlarının katkılarıyla çok büyümeden yatıştırılmıştır. Atatürk'ün 1915 yılında Sofya Ateşesi olması ve orada çok önemli dostluklar kazanması bunda çok etkili olmuştur. Türkiye Devleti barışçı bir politika izleyerek Balkanlar'ı güvenli bir bölge yapmayı hedeflemiştir. Anahtar Kelimeler: Razgrat, Bulgaristan, Bulgar Türkleri, Milli Türk Talebe Birliği. On October the 5th 1908 Bulgaria separated from the Ottoman Empire and became an independent state. Bulgaria created the leadership under the Balkan Alliance which then Serbia, Greece and Montenegro joined. In 1912-1913 the Ottoman Empire was attacked in the 1st Balkan War by the alliance that was created. Bulgaria was the most profitable state in this war. The Ottoman Empire lost the territory of the Balkans which also included Edirne. Bulgaria's big gain disturbed the other Balkan states which started off the 2nd Balkan War. The Balkan alliance came to a disagreement when sharing out the Ottoman lands which led to a conflict between tehem, using this as an opportunity the Ottoman Empire took back Edirne from Bulgarians. After that happened there were no more major problems between the Ottoman Empire and Bulgaria and together they took part in the 1st World War next to Germany in the same block. The Ottoman Empire and Bulgaria left the war defeated. During the war of independence they Established a good reletionship with Bulgaria. With this effect of disagreements between Greece and Bulgaria lead to apolicy of supporting the government in Ankara. There after with the establishment of the Republic of Turkey the good relations continued, this only happened whit the effors of the statesmen. Whit the members of both sides there is a trust between the public. The Ottoman Empire ruled the territory of Bulgaria for five hundred years and because of this there were many Turks living tehere. The presence of the Turks that did not return to Turkey disturbed the Bulgarians which caused a grudge against the Turks. Although a large number of Turks returned to their motherland during the Balkan Wars a considerable amount of Müslim-Turks remained there. As a result of agreements with the Bulgarians the minority of Turks were given certain rights, but the Turks were under constant pressure. The hatred against the Turks came from the past and this manifested at every opportunitiy. On April the 14th 1933 the Turkish cemetery in Bulgaria's town called Razgrat was ruined and this is an indicator of hatred. When this event was heard in Turkey the press and the leadership of the Turkish National Student Union organized protests an meetings. The Turkish Nation condemned this event. The national sensitivity in this case increased, and the best response given to the Bulgarians in this non-humanitarian event is the democratic responses. With the contribution of the two statesmen in this event settled the case it grew too much. In 1915 Ataturk was Attache in Sofia and he made some really important friendships which also afected this. Turkey as a state is following a peaceful policy aimed at the Balkans to make is safe region.Keywords: Razgrat, Bulgaria, Bulgarian Turks, Turkish National Student Union. 208

Bulgaristan'da bu ülkenin vatandaşı olarak yaşayan Türklerin 1989 yılında, yönetimin değişen politika ve uygulamaları karşısında Türkiye'ye göç etmek zorunda kalmaları, bu süreçlerin Bulgar basını tarafından nasıl izlendiği ve konu edildiği analiz edilmiştir. Basının içerikleri, siyasi rejim ve medya sisteminin ilişkileri temel bağlamları içine yerleştirilerek değerlendirilmiş, Bulgaristan'da 1989 yılında yayın yapan en yüksek tiraja sahip üç büyük gazete taranarak söylem analizi yöntemiyle alt metinlerindeki söylem incelenmiş, basının bu süreçte nasıl konumlandığı, `göç`e bakış açısı ortaya konmaya çalışılmıştır. Jivkov hükümetinin, basın yayın organlarını kapsamlı ve çok yönlü biçimde manipüle ettiği, basının asimilasyonu haklı gösterme yönünde söylemlerini inşȃ ettiği, yaşananları farklı çerçeveler içine yerleştirdiği sonucuna varılmıştır In this thesis it is analyzed how Turkish people living in Bulgaria as citizens of the country had been forced to migrate in 1989 due to changing policies and practices of the government and how this process was interpreted by the Bulgarian media. The contents of the press was evaluated in terms of fundamental relationships of political regime and media system. By scanning and analizing the sub-text of three major newspapers of Bulgaria with highest circulation in 1989, the perspective of Bulgarian press about migration has been examined using the method of discourse analysis. It is concluded that the government of Jivkov has extensively manipulated by all means the press and the media by triggering the press orientation towards justification of the assimilation and projected the events from different perspectives . 240

Bu çalışmanın ana amacı İnşacı yaklaşımın temel prensiplerini ortaya koyarak Bulgaristan Türklerinin yaşadığı sıkıntıları bu yaklaşım çerçevesinde analiz etmektir. Bu bağlamda, 1984-1989 yılları arasında Bulgaristan Türklerinin yaşadığı sıkıntılar ve bu sıkıntılara karşı dönemin Türkiye Başbakanı Turgut Özal'ın yürüttüğü politikalar Konstrüktivist (İnşacı) bir yaklaşımla ele alınmıştır. Sadece maddi unsurları (asker, uçak, tank, füze sayısı gibi) referans kabul eden Realizmin çöküşe geçtiği bir dönemde, Bulgaristan'da yaşanan olayları iyi analiz eden Turgut Özal, politikalarını bu çerçeve üzerine inşa etmiştir. Bu anlayışla politikalarını uygulama sahasına koyan Özal, maddi unsurların yanında diplomatik kanalları da kullanarak problemin çözümü adına kalıcı adımlar atmaya çalışmıştır. Ancak Özal'ın atmış olduğu adımların Bulgaristan tarafında karşılık bulmaması neticesinde tarihte `89 Göçü` olarak bilinen büyük göç hadisesi yaşanmıştır. Bu çalışmanın diğer bir özelliği de Turgut Özal'la Todor Jivkov'un uygulama sahasına koyduğu politikaları Konstrüktivist (İnşacı Yaklaşım) bir analize tabi tutarak karşılaştırmaktır. Bu sayede, karşılaştırmalı bir analiz yapılarak İnşacı yaklaşımın daha iyi anlaşılabileceği düşünülmektedir. Anahtar Kelimeler: Asimilasyon, Bulgaristan, Bulgaristan Türkleri, Konstrüktivizm, Todor Jivkov, Turgut Özal, Türkiye, 89 Göçü. The purpose of this study is to state the principles of the constructivist approach and analyze the problems of the Bulgarian Turks within this. In this context, the distress of the Turks of Bulgaria between 1984-1989 and the policies against this period of short ages applied by Prime Minister Turgut Özal at the time are discussed within a constructivist approach. The collapse of Realism in Bulgaria, which only accepted tangible elements such as military, aircraft, tanks, missiles within its frame of reference led Turgut Özal to analyze the events well and build his policies on this framework. Within this approach, Turgut Özal put his policies into practice and tried to take permanent steps by using the material elements for solving problems through diplomatic channels. However, the steps taken by Özal were not approved by the Bulgarian side and causeda great migration phenomenon, which is known as the `89 Migration`. Another feature of this study is to analyze and compare policies which were put into practice by Turgut Özal and Todor Jivkov. In this way, by making a comparative analysis, it is believed that the constructivist approach will be better understood.Key Words: Assimilation, Bulgaria, Constructivism, Migration in 1989, The Turks of Bulgaria, Todor Jivkov, Turgut Özal, Turkey. 153

Türkiye'nin, biri kendisiyle aynı ittifakta (Yunanistan), diğeri ise karşı ittifakta (Bulgaristan) yer alan iki Balkan komşusuyla Soğuk Savaşın ilk on beş yılındaki siyasi ilişkilerinin incelenmesi ve bu ilişkilerin ilgili ülkeleri nasıl etkilediklerinin saptanması tezin birincil amaçlarındandır. 1945-1960 süreci, Türkiye'nin iki Balkan sınır komşusu ile yaşadığı ilişkilerde kritik bir zaman aralığı olarak belirdi. Çalışmada bu durum özellikle, dönemin devlet adamlarının ve hükümetlerinin faaliyetleri ve uyguladıkları politikalar açısından ele alınmıştır. Burada Bulgaristan'ın Komünist Partisi ve liderlerinin Türkiye'ye bakış açısı verilirken, ne Dimitrov'la başlayan Vatan Cephesi politikalarının ne de son derece sert Çervenkof politikaları süreci sonrası ortaya çıkan yumuşama devresinde Anton Yugof ve esas karar verici Todor Jivkov politikalarının, Türkiye'ye karşı fazla bir değişiklik göstermediği incelenmiştir. Karşılık olarak aynı sertlikteki tavır, hem CHP hem de DP dönemlerinde izlenmiştir. Yunanistan'da ise 1945-1953 devresinde, Plastiras'tan Vulgaris'e, Çaldaris'ten, Venizelos'a ve Papagos döneminin ilk yılları dâhil, her ne kadar Türkiye ile ittifak içinde ve işbirliği çalışmaları sürecinde olunsa da Kıbrıs sorunuyla birlikte Papagos ve Karamanlis dönemlerinde Türkiye'ye karşı bakış açısında ortaya çıkan sertleşme, kendisine özellikle Adnan Menderes ve Fuad Köprülü sonrası Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu'nun politikalarında karşılık bulmuştur. Adnan Menderes'in sert tavrı ünlü Liman Lokantası konuşmasıyla iyice kendisini gösterirken, Fatin Rüştü Zorlu ise 1955'in Londra Konferansı'nda sert tavrıyla dikkat çekmiştir.Tezde Türk basınınından ve kısmen de yabancı basından gelen haberler değerlendirilmiştir. Türk basını, Bulgaristan'a eleştirel yaklaşırken, Yunanistan için yine Kıbrıs sorununun ortaya çıkışına kadar olumlu yazılara rastlanmış, sonraki dönemde Yunanistan, Bulgaristan'dan dahi ağır eleştirilmiştir. Bunlar ele alınırken, yabancı basının görüşleri, ABD'deki basın kuruluşları, New York Times, Daily News gibi gazetelerin Türk-Yunan ilişkilerine sıklıkla yer verişi ve İngiliz basınından Times, Daily Express ve Economist gibi gazete ve dergilerin özellikle Kıbrıs sorununu, Türk-Bulgar ve Türk-Yunan ilişkilerini ele alışını inceleme imkânı doğmuştur. Çalışma, dönemin arşiv belgeleri ve özellikle Türk basınına dayanarak şekillenmekle birlikte, dönemin siyaset adamlarının, Mecliste ve basındaki beyanlarıyla da desteklenmiştir. The first aim of this thesis is to examine both the political relationship of Turkey with the two neighboring countries at the Balkans, one of which is on the same alliance (Greece) and the other is on the opponent one (Bulgaria); and the effect of these relations to the related countries in the first fifteen years of the Cold War. The period between 1945-1960 was a critical time frame for Turkey according to her relations with the two Balkan neighbors. In this thesis, this situation was discussed in the light of the actions and policies of the political leaders and the governments of this era. The point of view of the Bulgarian Communist Party and its leaders as Dimitrov, Chervenkov and Zhivkov's harsh attitude to Turkey was examined and it has been found out that even in the détente period of Bulgaria after 1956, the manner of Bulgarian policies towards Turkey did not change. In response, the hard line of Turkish policies accompanied by the activities of both CHP and DP political leaders were observed during this period. By the way, while taking Greece into consideration in the same period, the era between 1945 and 1953 was a friendly one towards Turkey by the friendly and cooperative policies of the Greek leaders as Plastiras, Vulgaris, Tsaldaris, Venizelos and Papagos. However, with the Cyprus issue which came into existence into the world scene, the attitude of the Papagos and Karamanlis governments sharply changed towards Turkey while Adnan Menderes and his associates like Fatin Rüştü Zorlu and Fuad Köprülü were also rigorous to Greece's difficult manner. Adnan Menderes' famous speech at Liman restaurant and Zorlu's attitude in London Conference of 1955 are good examples for this change in policies of Turkey about Greece. Besides these circumstances, this thesis also examines the point of view of the Turkish press on these relations with Greece and Bulgaria and tried to analyze some comments of the foreign press on the events. While, Turkish press strongly criticized Bulgarian policies in every term of the period 1945-1960, after 1954, their main target was Greece because of the Cyprus issue. While determining these articles of Turkish press, the newspapers of United States and Britain as New York Times, Daily News, The Economist, Times and Daily Express were also examined. Their analyses about Turkey's relations between Bulgaria and Greece were also underlined. This study was based on the archives mostly and especially the archives of the Turkish newspapers, as well as on the detailed comments and speeches of the political figures of the period between the years 1945 and 1960. 529

19.yy ile birlikte Osmanlı hâkimiyetinde olan Bulgaristan, diğer Balkan ulusları gibi imparatorluktan kopmaya başlamış ve 1908 yılında bağımsızlığını kazanmıştır. Bulgaristan'ın kopuş süreciyle birlikte ülkede azınlık durumuna düşen Türk nüfusun da göç serüveni ortaya çıkmış ve günümüze kadar sürüp gitmiştir. Gerek Prenslik gerek Krallık dönemlerinde Bulgar yöneticilerinin Türk azınlığa karşı düşmanca politikaları devam etmiş, ülkedeki Türk azınlığı iki ülke arasındaki ilişkilerin her zaman temel noktasını oluşturmuştur. Bulgaristan'ın 1944'te Sosyalist rejime geçmesiyle birlikte bu durum değişmemiş 1950-1951 yıllarında Bulgaristan'dan Türkiye'ye büyük bir göç meydana gelmiştir.Türkiye 1946'da çok partili hayata geçmiş ve Türk siyasal hayatına giren Demokrat Parti 1950 yılındaki seçimlerle birlikte iktidara gelmiştir. Dış politika konusunda daha önceki yönetimden çok da farklı bir yol izlemeyen Demokrat Parti, NATO'ya girerek Türkiye'nin batı bloğundaki yerini güçlendirmiştir. Bundan sonraki süreçte dış siyasetini bu örgütün politikasıyla birlikte paralel yürüten Türkiye'nin Sovyet bloğundaki Bulgaristan ile ilişkileri genel olarak mesafeli bir şekilde devam etmiştir.Türkiye'nin Balkanlarda işbirliğini sağlamak amacıyla oluşturulan Balkan Paktı'na dâhil olması Bulgar hükümetinin tepkisine neden olmuş ayrıca hudutta çıkan sorunlar ve casusluk faaliyetleri iki ülke arasındaki ilişkilerin gerilmesine yol açmıştır. Tüm bunlara rağmen Türkiye ve Bulgaristan arasında diyalog devam etmiş, iki taraf bu on yıllık süreçte ticari münasebetlerini geliştirmek amacıyla ortak kararlara imza atmışlardır. Bu çalışmada Demokrat Parti'nin on yıllık iktidarı sürecinde Soğuk Savaş döneminin iki farklı kutbunda yer alan Türkiye ve Bulgaristan arasındaki ilişkiler ele alınmıştır.Anahtar Kelimeler: Türk – Bulgar İlişkileri, Demokrat Parti, Bulgaristan Türkleri, 1950-1951 Göçü, Balkanlar, Dış Politika In 19th century, Bulgaria, under Ottoman reign, starting to detach from the empire like other Balkan Nations did, gained its independence in 1908. With the detachment process of Bulgaria, an immigration adventure began for Turkish population who gained the status of minority, and it has continued until now. In the periods of both pricipality and kingdom, hostile acts of Bulgarian governers toward Turkish minorities continued and Turkish minorities in the country were always the key factor on the relations between two countries. Although Bulgaria adopted a socialist regime in 1950, this situation remained the same, and large migrations from Bulgaria to Turkey took place in the years 1950 and 1951.Turkey started a multi party system in 1946, and Democrat Party, having just showed up in the political arena of Turkey, became the government party in 1950 elections. Following much the same foreign policies as former governments did, Democrat Party joined NATO, which strenghtened Turkey's position in Western Bloc. Although frosty, the relations between Bulgaria in Soviet Block and Turkey which shaped her foreign policy accordingly with the policies of NATO continued.Turkey's accession to Balkan Pact which was established in order to build a collaboration in Balkans caused reaction from the Government of Bulgaria, also, border conflits and smuggling activities made the relations between the two countries stiff. However, the contact between Turkey and Bulgaria continued, and in this ten years of process, two sides signed joint resolutions in order to enhance their commercial relationships.This study takes up the relations between Turkey and Bulgaria, which were on two different poles during the cold war period, during ten years government of Democrat Party.Keywords: Turk – Bulgarian Relations, Democrat Party, Bulgarian Turks, 1950-1951 Migration, Balkans, Foreign Policy. 164

Liberalleşme hareketlerinin yaygınlaşması ve dünya ticareti ile ilgili yeni kurumların oluşturulması sonucu, dünya ticaret dengeleri de yeniden şekillenmiştir. Yeni teknolojilerin rekabeti daha da arttırdığı günümüz ekonomilerinde ticaret vazgeçilmez hale gelmiştir. Adam Smith'den beri tartışma konusu olan serbest dış ticaretin ülkelerin ekonomik gelişimi üzerindeki etkileri özellikle 1980'lerden sonra daha da yoğunlaşmıştır. Küreselleşme dalgasının bütün dünya ülkelerini etkilediği söz konusu dönemde Türkiye de serbest dış ticarete yönelik politikalar uygulamıştır. Asya ile Avrupa kıtalarını birbirine bağlayan ve coğrafi olarak olduğu kadar ekonomik anlamda da bir köprü vazifesi gören Türkiye'nin komşu ülkeleri ile olan siyasi ilişkilerinin yanı sıra dış ticaret ilişkileri de büyük önem taşımaktadır. Ülkenin dış ticareti giderek büyümekte ve bu durum temel makro ekonomik göstergelerine de sürekli yansımaktadır. Özellikle son yıllarda yaşanan siyasi dalgalanmalarla beraber, Türkiye'nin komşu ülkeleri ile olan dış ticareti de farklı görünümler kazanmaktadır., With the expansion of liberalization movements and the establishment of new institutions of world trade, the equilibrium's of world trade have been re-shaped.With new technologies increasing competition further trade has become indispensable in today's economies. Since Adam Smith free foreign trade has been a matter of debate on the economic development of countries and this impact was intensified especially after the 1980s. At a time when the waves of globalization have been affecting countries all around the world, Turkey has also implemented policies towards free foreign trade. Turkey has served as a bridge as much economically as geographically and connected the continents of Asia and Europe. As part of this mission Turkey has undertaken, the foreign trade relations with its neighboring countries are of as much importance as the political relations they have. Our country's foreign trade has been gradually expanding and constantly affecting the foundations of macro economy.Especially with the recent political approach, our country's foreign trade with its neighbors have demonstrated an accelerating speed.

Bu tez çalışmasında, Türkiye ve Bulgaristan arasında 1984 ve 1989 yılları arasında yaşanan ?göç krizi? incelenecektir. İkili ilişkiler 1984?ün sonlarına kadar iyi komşuluk ilişkileri çerçevesinde yürütülmektedir. Ancak Bulgaristan içindeki Türk azınlığı kendisine tehdit olarak algılamaktadır.1984?ün sonlarında bu tehdit algısına son vermek için de Bulgar yönetimi azınlığın asimilasyonuna yönelik eylemler gerçekleştirmiştir. Türkiye, soydaşları olarak kabul ettiği bu azınlığa karşı Bulgaristan'ın kendi lehine yaratmış olduğu fiili durum ihlaline son vermesini talep etmiştir. Bulgaristan yönetiminin istenen yönde bir tutum değişikliğine gitmemesi karar alıcıların tehdit algısının seviyesini yükselterek bir dış politika krizine yol açmıştır. Bir dış politika krizinde karar alıcılar hedef devletin eylemlerine göre karar almaya zorlanmaktadırlar. Bu kararların alınmasında karar alıcılar birtakım önceliklere sahip olmaktadırlar. Bu öncelikler onların hedef devletin yaratmış olduğu fiili durum ihlalini tehdit olarak algılamasından söz konusu krizin yönetilmesinde tercih edilecek araçların şekline kadar belirleyici olmaktadır. Bu önceliklerin belirlenmesinde karar alıcılar aktif bir rol oynamakla beraber ulusal/uluslararası kamuoyu, üçüncü aktörlerin davranışları, uluslararası sistem de kararların alınmasında karar alıcıları sınırlandıran ya da rahat hareket etme olanağı tanıyan faktörler olarak karşımıza çıkmaktadır.Bu faktörleri göz önünde bulundurarak yapılacak olan bu çalışmada Bulgaristan ile yaşanan azınlık sorununun nasıl bir krize dönüştüğünü net bir şekilde görmek mümkün olacaktır.Diğer yandan krizler de çatışmalardan farklı ama yine de bir anlaşmazlık durumunu içerdikleri için uluslararası ilişkiler teorilerinin çatışmaya bakış açılarına yer verilecektir. Fakat öncelikle bu çalışma diğer uluslararası ilişkiler teorilerinden farklı olarak karar alıcıların algılamalarına, göreceli güç kavramına, ulusal faktörlere atıfta bulunan Neoklasik Realizm temeli üzerinden kurgulanacaktır. Bu teorinin kullanımı ister istemez bir dış politika analizinin de yapılmasını zorunlu kılmaktadır. Bu noktada karar alıcıların eylemlerinin hedef ülke ve üçüncü aktör üzerindeki etki ve tepkileri de bu çalışmada önemli bir yere sahiptir.Krizler bir süreç içerisinde işlemekte olup karşılaşılan olayın niteliğine, tarafına, krizlerin ortaya çıktığı coğrafyaya göre farklı şekillerde ortaya çıkmakta ve farklı sonuçlar doğurmaktadırlar. Bu nedenle de bu çalışmada bir kriz tasnifi yapılması gereksinimi ortaya çıkmıştır.Liderler kriz sürecinde, ulusal çıkarlarını asgari seviyede koruyarak ihtiyaçlarının karşılanmasını içeren kriz yönetiminin zorluklarıyla mücadele etmek durumundadırlar. Bu mücadele sürecinde seçilecek olan strateji kaynakların ne derecede kullanılacağını da belirlemektedirler. Bu nedenle hedefi fiili durum ihlalinden caydıracak stratejinin benimsenmesi önemli olmaktadır. Benimsenen strateji krizleri yönetmede tek başına etkili olmayıp kriz yönetiminin başarısını etkileyen faktörler de bu çalışmada krizin ne kadar etkin bir şekilde yürütüldüğünü anlamak açısından dikkate değer olmaktadır.Bu çalışmada, Türkiye ile Bulgaristan arasındaki ilişkilerin `kara leke? olarak adlandırıldığı kriz sürecini karar alıcıların uygulamaları dahilinde ele almak neden bir krizin ortaya çıktığını ve binlerce göçmenin mağduriyetine yol açtığını göstermesi açısından önemli olacaktır.Anahtar Kelimeler: Kriz Yönetimi, Dış Politika Krizleri, Uyuşmazlık Çözümü, 1989 Bulgaristan Göçü. This thesis examines the crisis between Turkey and Bulgaria which took place in the years of between 1984 and 1989. The relationship between those countries was going on in the frame of good neighbouring. By the end of 1984 Bulgaria began to see the Turkish minority as threat. On the purpose of disturbation this threat Bulgaria began to assimilation policy towards Turkish minority. Turkey demand from Bulgaria to end the breach of status quo which she creates in the favor of herself by assimilation of Turks. But Bulgaria didn?t listen Turkey?s demands and went on its assimilation campaign. This case created existence threat of Turkish minority in the minds of Turkish decision makers. By getting the higher level of this threat in the minds of Turkish decision makers a foreign policy crisis occured. A foreign policy crisis makes decision makers to decide in accordence with the actions of the advesary. Decision makers has preferences in the process of taking decisions. These preferences affect the all process of the crisis management from the determining of the threat to the choosing of the intruments which would be used. While determining the preferences not just decision makers have important roles but also national/international public opinion, the behaviors of the third actors, international system has important roles. These factos can limit the capability of the decision makers or provide opportunity to take decisions in a better environmentBy focusing on those issues it is possible to see why the relationship take the form of the crisis.By the way crisis are the situations of disagreements between countries. To understand those disagreements we will look them from the aspect of theinternational relations theories. But this thesis primarly is foced on the theory of the Neoclassical Realism which gives importance of the perceptions, characters of leaders domestic factors and the relative power. This theory also makes to force the using of the foreign policy anaysis. By this way it is possible to see the effects of the actors on other actors.Crisis are process of which consist of the actions of the actors. They have different characters like geography, the source of events. From that point they have also different results so it will be useful to make a classification of crisis. In the process of the crisis learders come across with the diffuculty of the crisis management. While they have to protect their national interests they also need to get the main requirements. So the strategy which is adopted by leaders affect the resutls of the crisis.In this work the 1989 migration crisis which marked the badness of the relationship between Turkey and Bulgaria, will be examined from the aspect of the implemetions of decision makers. By this way it will be possible to understand why crisis occur and end.Key Words: Crisis management, foreign policy crisis, dispute resolution, 1989 Turkish emigration from Bulgaria. 221

Avrupa Birliği, üyesi olan devletlerin siyasetlerini, hukuk sistemlerini veya ekonomilerini şekillendirdiği gibi bu devletlerin birbirleriyle olan ilişkilerini de etkilemektedir. Cumhuriyetin ilk yıllarından bu yana, Bulgaristan Türkiye'nin Balkanlara çıkış kapısı niteliğindeki bir komşusuydu. İhtiva ettiği Türk-Müslüman azınlığın sayısı da yine Balkan topraklarında kalmış diğer Türk-Müslüman azınlıklarla mukayese edildiğinde hatırı sayılır derecede fazladır. İki devletin ilişkileri ilk yıllarda azınlık meselelerinin halledilebilmesi üzerine şekillenmişken, soğuk savaş yıllarında Doğu-Batı eksenli dünya sisteminin dayattığı siyasete maruz kalmış ve birbirlerine karşı ?ABD Müttefiki? ve ?Sovyet Müttefiki? olarak yaklaşmışlardı. Soğuk savaşın sonlarına doğruysa, Bulgaristan'da Türk-Müslüman azınlığa karşı girişilen asimilasyon süreci kendini gösterdiğinde, iki kutuplu sistemin karşı karşıya getirdiği bu iki devletin ilişkileri en gergin dönemini yaşamasına sebep olacaktı. Komünizmin çöküp Balkan ülkelerinde demokrasilerin kurulmasıyla Bulgaristan'da bir revizyona gitmiş, eski imajını düzeltme çabasına girişmiş ve bu doğrultuda yönünü Batı'ya çevirmişti. NATO ve AB üyelikleriyle, artık hem Bulgaristan değişim gösteriyor hem de AB adaylığına kabul edilen Türkiye'yle olan ilişkileri değişik bir boyuta taşınıyordu. Onlar artık iki sınır komşusunun ötesinde, uluslarüstü bir oluşumun üye ve aday ülkesi olarak aynı birliğin çatısı altında, ortak amaçlara hizmet eden, standartlarını o birliğin belirlediği ve ona göre hareket etmek zorunda olan devletlerdir. Bu doğrultuda, Türkiye ve Bulgaristan ilişkilerinde etkili olan faktörlerin dikkate alındığı bu tezde, AB'nin iki ülke üzerindeki etkisini ve AB'ye rağmen hâlâ çözüme kavuşamamış meseleleri incelenmiştir. As well as the EU shapes politics, legal systems and economies of its member states, it also affects their relations with each other. Since the establishment of the Republic of Turkey, Bulgaria has been a neighbor of Turkey as an opening door to the Balkans. The number of Turkish-Muslim minority in Bulgaria has been considerable when compared with the Turkish-Muslim minorities in other Balkan states. In first years, while the relations of two states formed according to settlement of minority issues; in Cold War years, their relations had been exposed to imposed politics of East-West axis world system. Towards the end of the Cold War, the assimilation policy against Turkish-Muslim minority in Bulgaria gave rise to most tense period of relations between Turkey and Bulgaria. With the collapse of communism and establishment of democracy in Balkans, Bulgaria also chose the way of revision and tried to improve its image. Accordingly, Bulgaria turned its face to West. Bulgaria has been changing with its memberships to NATO and the EU, and a new dimension was added to its relations with Turkey, which was a new candidate to the EU. Thereby, they are under the same umbrella of a supranational entity beyond being just two border-neighbors. Being a member and a candidate state, they serve for same purposes and standards which were set by the Union. In this context, factors which contribute to relations between Turkey and Bulgaria, the impact of the EU on both states and unresolved issues (despite the EU) between two states are examined in this thesis. 141

İkinci dünya savaşı sonrasında dış ticaret bağlamında önemli artışlar olduğu bilinmektedir. Özellikle 1960'lı yıllara gelindiğinde, gelişmiş ülkelerin kendi aralarında yapmış oldukları ticaretin aynı endüstriye ait mallardan oluşması ve geleneksel dış ticaret teorilerinin bu durumu açıklayamadığı ortaya çıkmıştır. Bu durumu açıklamaya yönelik olarak endüstri-içi ticaret kavramı ortaya atılmıştır. Yapılan ampirik çalışmaların ortaya koymuş olduğu sonuçlar, endüstri-içi ticaret kavramına olan ilgiyi arttırmıştır.Dış ticarette endüstri-içi ticaretin günden güne öneminin artması nedeniyle çalışmanın konusunu, Türkiye'nin bölge ülkeleriyle olan endüstri-içi ticaret düzeyinin gelişimidir. Çalışmanın ilk bölümünde, dış ticaretin gelişimine kısaca göz atılarak endüstri-içi ticaretin nedenleri, endüstri-içi ticaret teorileri ve endüstri-içi ticareti ölçme yöntemlerine değinilmiştir. Ayrıca endüstri-içi ticaret ile ilgili olarak özellikle son dönemde yapılmış çalışmalar literatür bölümünde incelenmiştir.Çalışmanın ikinci bölümünde, Türkiye'nin 1995-2009 yılları arasında bölge ülkeleriyle yapmış olduğu dış ticaretin gelişimi ihracat, ithalat ve dış ticaret dengesi bağlamında analiz edilmiştir. Mal grupları SITC Rev.3 düzey 1 seviyesinde ayrıştırılmıştır.Çalışmanın üçüncü bölümünde ise Türkiye'nin bölge ülkeleri ile olan endüstri-içi ticaret düzeyinin gelişimi 1995-2009 yılları aralığında yüksek teknoloji, ara teknoloji ve standart teknoloji ürün grupları ekseninde ampirik olarak analiz edilmiştir. Ağırlıklı Grubel-Lloyd endeksi kullanılarak yapılan çalışma neticesinde, Türkiye'nin bölge ülkeleriyle yapmış olduğu dış ticaret, bazı teknoloji sınıflarında endüstri-içi ticaret özelliği gösterirken, bazı teknoloji sınıflarında baskın şekilde endüstriler-arası ticaretten oluştuğu sonucuna ulaşılmıştır. Elde edilen sonuçlara göre Türkiye'nin bölge ülkeleri olan dış ticaretindeki endüstri-içi ticaret düzeyinin en yoğun olarak standart teknoloji içeren mallar grubunda, bunun ardındansa sırasıyla ara ve ileri teknoloji içeren mal gruplarında mevcut olduğu tespit edilmiştir. It is known that after the Second World War, foreign trade has increased significantly. By the 1960?s, trade between developed countries has consisted of the commodities which belong to same industry. It is emerged that the traditional trade theories could not explain this situation. Consept of intra-industrial trade has been proposed to explain the situation. The results of empirical studies have increased the interest in consept of intra-industrial trade.The subject of the study is development of intra-industrial trade between Turkey and the region?s countries because the importance of intra-industrial trade in foreign trade is increasing day by day. In the first section, there is a brief look at the stages of development of foreign trade then causes of intra-industrial trade, theories of intra-industrial trade and its measurement methods are examined. In addition, intra-industrial trade, particularly in relation to recent studies in literature are examined.In the second section, foreing trade among Turkey and region?s countries between 1995-2009 related to the export, import and trade balance are analyzed. Commodity groups are separeted according to SITC Rev.3 classification.In the third section, the development of intra-industrial trade among Turkey and the region?s countries between 1995-2009 is empirically analyzed by classifying the goods in three groups, namely high, intermediate and standart technology. In result of the study in which weighted Grubel-Lloyd index is used, Turkey?s foreing trade shows intra-industrial feature in some tecnology classes with some countries, however it shows inter-industrial features in some tecnology groups dominantly. The results obtained from study, according to intensive degree, the intra-industrial trade level among the Turkey and region?s countries is classified respectively standart, intermediate and high technology. 182

Türkiye, tarihsel konumu nedeni ile yoğun olarak dış göçe maruz kalmış bir ülkedir. Önemli oranda göçmen nüfusu, ülke nüfusu içerisinde yer almaktadır. Bulgaristan Türklerinin Türkiye'ye olan göçleri, dış göçler arasında önemli bir yere sahiptir. Göçmenlerin dahil oldukları yeni toplumda yaşadıkları uyum sorunları sadece onları değil, tüm toplumu igilendiren ve etkileyen konulardır.Bu tez çalışması; İstanbul-İkitelli bölgesi Göçmen Konutları özelinde, 1989 yılında Bulgaristan'dan Türkiye'ye göç etmiş olan Bulgaristan Türklerinin topluma uyum aşamasında yaşadıkları kültür, kimlik ve aidiyet sorunlarını tespit etmek amacıyla hazırlanmıştır. Çalışmada; Bulgaristan'daki Türk varlığının tarihsel süreç içerisinde oluşumu, gelişimi ve Türklerin yaklaşık beşyüz yıl süren hakimiyetleri sonrasında azınlık durumuna düşmeleri, çeşitli baskı ve asimilasyon politikalarına maruz kalmaları anlatılmıştır. Çalışmanın devamında, Bulgaristan Türklerinin 1989 yılındaki Türkiye'ye göç süreci incelenmiştir. Son olarak; İstanbul-İkitelli bölgesi Göçmen Konutları özelinde, 1989 Bulgaristan göçmenlerinin göç sonrasında topluma uyum aşamasında yaşadıkları kültür, kimlik ve aidiyet sorunlarını tespit etmek amacıyla bir anket çalışması uygulanmış ve sonuçları değerlendirilmiştir. Turkey is a country that has been exposed to emigration intensively due to his historical position. There is a considerable amount of immigrant population throughout the country?s population. The immigration of Bulgarian Turks to Turkey has occupied an important place through all emigrations. The adaptation problem that immigrants have faced in the new community is not the only issue of them and is also being concerned and affected by the whole society. This thesis is carried out in the particular district of Istanbul-Ikitelli Immigrant Houses, to determine the culture, identity and belonging issues in the phase of adaptation that Bulgarian Turks immigrating to Turkey from Bulgaria in 1989. In this study, it is expalained the occurence and development of Turkish inbeing in Bulgaria over the course of history, being minority after their 500 years domination in the region, and being subjected to various restraints and assimilation policy. Afterwards, it is examined the process of the emigration of Bulgarian Turks to Turkey in 1989. In conclusion, a questionnaire study is fulfilled, in the particular district of Istanbul-Ikitelli Immigrant House, to determine culture, identity and belonging problems that Bulgarian immigrants of 1989 faced after the immigration in the phase of adaptation to society, and then the results of it are evaluated. 241

Komünist rejimin sona ermesiyle birlikte, Bulgaristan yeni bir döneme girmiş ve Türk azınlık Bulgaristan'daki demokratikleşme sürecinde azınlık haklarını kısmen de olsa elde edebilmiştir. 1984-1989 yılları arasında Bulgaristan Türkleri nedeniyle, Ankara-Sofya ilişkileri neredeyse kopma noktasına gelirken; Jivkov rejiminin ardından Türk azınlığın durumunda meydana gelen iyileşmeye paralel olarak ikili ilişkiler de düzelmiştir.Soğuk Savaş sonrası dönemde Bulgaristan demokratikleşme sürecine girmiş ve ülkenin dış politikası da Batı merkezli bir görüntü çizmiştir. Bulgaristan her iki hedefini de gerçekleştirmek için, Jivkov döneminde Türk azınlığa karşı uygulanan ve uluslararası alanda saygınlığına zarar veren asimilasyon politikalarına son vermiş ve Türkiye ile ilişkilerini geliştirmenin yollarını aramıştır. Bulgaristan bu kapsamda önce Türk azınlığın durumunu iyileştirmiş; Türkiye'yi dış politik hedeflerini gerçekleştirmek için kullanmış ve aynı zamanda Türkiye gibi güçlü bir ülkeyle dost olmak istemiştir. Türkiye ise, Bulgaristan Türklerinin durumundaki gelişmelerin ardından Bulgaristan'la iyi komşuluk ilkesi üzerinde ilişkilerini geliştirmeyi tercih etmiştir. Bu sebeple Soğuk Savaş sonrası dönemde ikili ilişkiler her alanda gelişme kaydetmiştir.Bulgaristan Türkleri, Türk-Bulgar ilişkilerinde merkezi bir konumda bulunmaktadır. Azınlığın durumunda meydana gelebilecek radikal bir değişiklik iki ülke arasındaki ilişkileri doğrudan ve şiddetli bir biçimde etkileme kapasitesine sahiptir. Ancak, her iki ülke de yeni dönemde azınlığı, ilişkileri kuvvetlendiren bir aktör olarak görmüştür. Ne var ki, azınlık açısından bakıldığında, mevcut durumda pek çok sorunlar bulunmaktadır. Bulgaristan AB üyesi olmasına karşın, Bulgaristan Türkleri azınlık haklarını tam anlamıyla elde edememiştir. Çalışmamızın amacı, yeni dönemde Türk-Bulgar ilişkilerinde Bulgaristan Türklerinin durumunu incelemektir. Bunu gerçekleştirmek için tarihsel anlamda ikili ilişkileri ve ilişkilerde Türk azınlığın yerini değerlendirmek kaçınılmaz olmaktadır. Bulgaria has entered a new period by the ending of communist regime and Turkish minority has some minority rights in the democratization process of Bulgaria. Whereas Ankara-Sofia relations almost has come a deadlock situation between 1984-1989 years because of the Turks of Bulgaria, bilateral relations has got better by reason of improving the situation of Turkish minority after Jivkov?s regime.Bulgaria has entered a democratization process in post-Cold War period and its foreign policy has turned to West. In order to realize both purposes, Bulgaria has ended the assimilation policies, applied to the Turkish minority in Jivkov?s term and damaged to the country?s prestige in international arena, and has looked for the ways of developing relations with Turkey. On this context, Bulgaria has bettered the Turkish minority?s position, used Turkey for realizing its foreign politics goals and also wanted to be a friend with a strong country like Turkey. On the other hand, Turkey has chosen developing relations with Bulgaria on the basis of good neighborhood after the positive developments on the position of Turkish minority. Consequently, bilateral relations have developed in post-Cold War period.Turks of Bulgaria have a central situation on the Turkish-Bulgarian relations. A probable radical change for Turkish minority has the capacity to effect the bilateral relations hard and directly. Both countries have seen the minority as an actor, strengthening relations in the new period. However, there have been lots of problems of minority in current situation. Although Bulgaria?s becoming a member of EU, Turks of Bulgaria could not have the minority rights exactly. The purpose of this study is to examine the situation of Turks of Bulgaria on the Turkish-Bulgarian relations in the new period. In order to realize this, it is inevitable to evaluate the bilateral relations and the Turkish minority?s situation on the bilateral relations in the historical process. 232

Bu çalışma; bugüne kadar sosyal bilimler tarafından incelenmemiş olan Bulgaristan Halk Cumhuriyeti'nde 1985-86 dönemindeki Belene Toplama Kampı olgusunu incelemek amacıyla, Belene Toplama Kampı'nın (1985-86) toplumsal güç ilişkileri bakımından nasıl anlaşılır kılınabileceği sorusu üzerine, 20 kamp mağdurundan sözlü tarih yöntemiyle toplanmış olan verilerin holigrafik analiziyle gerçekleştirildi.Çalışmanın kavramsal çerçevesi; Foucault'nun güç ilişkileri yaklaşımından ?sorunsallaştırma, güç ilişkisi, yönetim? ve asimilasyon kuramlarından ?asimilasyon, kültür-kırımı, ayrımcılık, sınır-dışına sürme? vb. gibi kavramların işe vuruk hale getirilmesi ve çalışma kapsamında önerilen ?ad-kırımı, Türkiyecilik, potansiyel direnç etiketlemesi? gibi yeni kavramların sunulmasıyla oluşturuldu.Belene Toplama Kampı (1985-86) olgusu; ağırlıklı olarak 20 kamp mağduru tanık-katılımcının sözlü tarih anlatılarından elde edilen verilere dayanılarak üç açıdan incelendi:Birincisi: Belene Toplama Kampı (1985-86), Bulgaristan Halk Cumhuriyeti'nde siyasi otorite ile ulusal Türk azınlığı arasındaki güç ilişkileri (asimilasyon, kültür-kırımı, ayrımcılık, sınır-dışına sürme vb. uygulamalar ve Türkiyecilik, direnç, uyum vb. tepkiler) bağlamında incelendi. Ayrıca Belene Toplama Kampı'nın 1985-86 döneminde açılması ve kapatılmasının uluslar arası gelişmelerle (SSCB'de Çernenko'nun yerine Gorbaçov'un gelişi ve BBC, Özgür Avrupa Radyosu, Almanya'nın Sesi vb. kuruluşlar temelindeki ?dünya kamuoyu?nun baskısı) de doğrudan bağlantılı olduğu gösterildi.İkincisi: Belene Toplama Kampı'nda (1985-86) yeme-içme, ısınma, tuvalet, temizlik, giyim gibi fiziksel özellikler ve kampta tutukluların sayısı ve etnik kökeni, kural ve cezalar, çalışma, şiddet, ilişki ve etkileşimler, kültür-kırımının görünümleri ve tutukluların tepkileri gibi toplumsal özellikler incelendi.Üçüncüsü: Belene Toplama Kampı (1985-86) olgusu ve tanıklığının günümüzde nesneleştirilme durumu incelendi. Bugün söz konusu nesneleştirmenin birkaç alanla sınırlı olduğu söylenebilir. Bu alanlar; kamp mağdurları tarafından kurulan BAHAD, Avrupa Parlamentoları ve Konseyi'nde BAHAD'ın kamp mağdurları adına hak arayışı çabaları, birkaç anı kitabı, bazı şiirler, gazete röportajları, sohbetler, kamp mağdurlarının verdiği bazı konferanslar vb.'dir.Çalışma; ?Belene Toplama Kampı'na (1985-86) İlişkin Bir Model Denemesi? ile tamamlanmıştır. Çalışma kapsamında oluşturulan sözlü tarih anlatılarından elde edilen bulgulara dayanılarak oluşturulan model, Belene Toplama Kampı (1985-86) olgusuyla ilişkili bazı olaylar ve süreçlerle ilgili henüz yapılmamış kavramsallaştırmalar ve ortaya çıkarılmamış ilişkilerle ilgili eksikliği bir ölçüde giderebilmek amacıyla oluşturulmuştur.Anahtar Sözcükler: Sorunsallaştırma, Güç İlişkisi, Siyasi Otorite, Ulusal Azınlık, Kültür-Kırımı, Ad-Kırımı, Dışlama, Türkiyecilik, Toplama Kampı, Nesneleştirme. This study has been constituted by the purpose to research the Belene Concentration Camp case in the period of 1985-86 in People?s Republic of Bulgaria which before was not studied by social sciences, with the holographic analyzing of data collected with oral history method from 20 victims of camp, on the question how Belene Concentration Camp (1985-86) can be understood in respect to social power relations.The conceptual framework of study has been constituted by making operational the concepts such as ?problematization, power relations, government? from Foucault?s power relations approach and ?assimilaton, culturecide, discrimination, deportation? ect. from assimilation theories and by proposing the new concepts such as ?namecide, Turkeyism, potential resistance labeling? within the scope of study.The Belene Concentration Camp (1985-86) case has been studied in three ways, predominantly based on data derived from the oral history narratives of 20 witness-participants:Firstly: Belene Concentration Camp (1985-86) has been studied in the context of power relations (assimilation, culturecide, discrimination, deportation ect. implementations and Turkeyism, resistance, compliance ect. reactions) between political authority and national Turkish minority in People?s Republic of Bulgaria. Furthermore it has been revealed that re-opening and closing of Belene Concentration Camp in the period of 1985-86 was directly related with international developments (Gorbachev?s coming as Party Secretary instead of Chernenko in USSR and the pressure of ?world public opinion? based on BBC, Radio Free Europe, Voice of Germany ect. institutions).Secondy: It has been studied the physical characteristics such as food-drink, warming, toilet, hygiene, clothing etc. and the social characteristics such as the number of arrestees in the camp and their ethnos, rules and punishments, working, violence, relations and interactions, aspects of culturecide and arrestees? reactions etc. in Belene Concentration Camp (1985-86).Thirdly: The objectification situation of Belene Concentration Camp (1985-86) and testimony in today has been studied. It seems to be that the objectification is limited with some fields. That fields are BAHAD constituted by the camp victims, BAHAD?s quest for rights on behalf of the victims of camp in Europe Parliaments and the Council, some memory books, some poems, newspaper interviews, conversations, some conferences giving by the victims of camp.The study has been concluded with ?A Model Testing Related to Belene Concentration Camp (1985-86)?. The purpose of model based on findings attained from oral history narratives within the scope of study is partially to reduce the lacking regarding with yet unconstituted conceptualizations and undiscovered relations about some events and processes related with the Belene Concentration Camp (1985-86).Key Words: Problematization, Power Relations, Political Authority, National Minority, Culturecide, Namecide, Exclusion, Turkeyism, Concentration Camp, Objectification. 298

This dissertation argues that as a region in which Turkey has been no stranger since the end of the 14th century, the Balkans poses political, military, and economic significance for Turkey. Turkey has strong historical ties with the Balkans; the region is a strategic link between Turkey and Europe; Ankara is concerned that the Turkish minority in the region remain integrated in their host countries; and there is also a remarkable amount of Balkan immigrants in Turkey who are influential on Ankara's Balkan policies. Therefore, Turkey's engagement in the regional developments intensified after 1990. However, the intensity of relations lost momentum after 1995 due to more pressing domestic and foreign policy issues, causing a lack of strong cooperation network between political, military and economic fields. In this framework, the main research questions in this dissertation will be based on finding under what circumstances Turkey's political, diplomatic, economic and military relations towards the region have been formulated after 1990 and whether (and how) these policies displayed continuity or disruptions became possible throughout. It argues that well-worked policies towards the region can be achieved if political, diplomatic, economic and military relations are treated evenly. Bu tez, 14. yüzyıldan bu yana Türkiye?nin yabancısı olmadığı bir bölge olarak Balkanlar?ın, Türkiye açısından siyasi, askeri ve ekonomik önem arz ettiğini savunmaktadır. Türkiye?nin Balkanlar?la güçlü tarihi bağları bulunmaktadır; bölge, Türkiye ve Avrupa arasında stratejik bir bağ teşkil etmektedir; Ankara için bölgedeki Türk azınlığının bulundukları ülkelerde entegre bir biçimde yaşamaları önem taşımaktadır; ayrıca Türkiye?de, Ankara?nın Balkan politikaları üzerinde etkili, önemli sayıda Balkan kökenli nüfus bulunmaktadır. Bu sebeplerden ötürü, 1990 sonrasında Türkiye bölge olaylarına daha fazla dahil olmaya başladı. Ancak, ilişkilerdeki yoğunluk, daha acil cevap bekleyen iç ve dış politika konuları nedeniyle 1995 itibarıyla ivme kaybetmiş, bu da siyasi, askeri ve ekonomik alanlar arasında güçlü bir işbirliği ağı eksikliğini beraberinde getirmiştir. Bu çerçevede, bu tezdeki temel araştırma soruları, Türkiye?nin 1990 sonrasında bölgeye yönelik siyasi, diplomatik, ekonomik ve askeri politikalarının hangi koşullarda formüle edildiğini ve bu politikaların bir süreklilik mi sergilediği yoksa duraksamaların meydana gelip gelmediğini (ve bunların nasıl oluştuğunu) bulmak temelinde olacaktır. Bölgeye yönelik iyi hazırlanmış politikaların; siyasi, diplomatik, ekonomik ve askeri ilişkilerin eşit derecede ele alınıp değerlendirilmesiyle elde edilebileceği belirtilmektedir. 348

Bulgaristan'ın 1878'de Osmanlı Devletinden ayrılma sürecine girmesiyle, bu topraklarda kalan Müslümanlar azınlık statüsüne geçmiştir. Bulgaristan Prensliği'nde Ortodoks Hıristiyanlığın devlet dini kabul edilmesiyle Müslüman cemaat, büyüklük bakımından Bulgarlardan sonra ülkenin birinci dini azınlığı olmuştur. 1878'den sonra yapılan uluslar arası antlaşma ve teminatlarda Bulgaristan'daki Müslüman azınlıkların siyasi, dini, eğitim, kültürel hak ve hukukları konu olmuştur.Bulgaristan'daki Müslüman azınlıkları statüleri, vakıf malları, dini yönetimleri ile Bulgaristan'ın olduğu gibi Türkiye'nin de politikasında yer alarak Türk-Bulgar ilişkilerinde bir belirleyen olmaları bakımından önem arz etmektedir. Bu çalışmada anlaşma ve nizamnameler çerçevesinde 1908-1919 yılları arasında Bulgaristan'daki Müslüman azınlıkların siyasi, dini ve eğitim hak ve hukukları gün ışığına çıkarılmaya çalışılmıştır. Söz konusu 11 yıllık süreç içerisinde Bulgaristan'daki Müslüman azınlıklarına çok geniş haklar tanındığı, ancak bu hakların tam anlamıyla uygulanamadığı görülmektedir. Muslims of Bulgaria transformed into a status of muslim minority when Bulgaria went into a disintegration process from Ottoman Empire in 1878. By the acceptance of orthodox christianity as the state?s official religion in Bulgarian Principality, muslim community became the most biggest religious minority in the country after the Bulgarians. After the 1878, the political, religious, educational and cultural rights of the muslim minority in Bulgaria had become an issue of the int?l agreements and guarantees.Muslim minority in Bulgaria had become an crucial determining issue of Turkish ? Bulgarian relations by its status, waqf property and religious administration not only taking a part in Bulgarian but also in Turkish politics as well. In this study, the political, religious and educational rights of muslim minority in Bulgaria are tried to be enlighten according to agrements and the regulations made between the years of 1908 and 1919. It became clear that, many rights had been given to the muslim minority of Bulgaria in this mentioned eleven-year time period, however these rights couldn?t be appied at all. 292

Türkler, 1353 yılında Osmanlıların Gelibolu'ya geçmesiyle beraber Balkanlara yerleşmelere başlamışlardır. Türklerin yerleştikleri bölgeler arasında Bulgaristan en yoğun Türk yerleşmesinin olduğu bölgedir. Osmanlı İmparatorluğunun bölgede süren beş yüz yıllık hâkimiyeti sayesinde Türk kültürü de sağlam temellere oturarak Bulgaristan'da kalıcı bir hale gelmiştir.Bulgaristan Türkleri Osmanlı İmparatorluğunun yıkılıp Türkiye Cumhuriyetinin kurulmasından sonra sınırlarımız dışında kalan en yoğun ve kalabalık Türk toplumudur. Osmanlı döneminde barış ve huzurun hakim olduğu Bulgaristan'da Türkler köyler, kasabalar ve köyler kurmuşlardır. Bu yerleşim alanlarında da camiler, imarethaneler, kervansaraylar, medreseler, hamamlar, çeşmeler, köprüler gibi birçok kültür eserleri inşa etmişlerdir. Bunun sebebi de Türkler Bulgaristan'ı geçici bir yer olarak değil kendilerine bir yurt olarak kabul etmeleridir.Ancak 1877?1878 Osmanlı-Rus savaşından sonra Bulgaristan Türkleri için kötü günler başlamış, katliam, asimilasyon ve göç gibi insanlık tarihinin en alçak politikalarıyla karşı karşıya kalmışlardır. Bu da ister istemez sosyo-kültürel hayatlarında büyük tesirler göstermiştir. Ancak Bulgaristan Türkleri her şeye rağmen benliklerini korumayı başarmışlardır. Turks started to settle down to the Balkans while the Ottoman Empire passed to the Gallipoli in 1353. Bulgaria had the most crowded Turks population among the regions where Turks settled. Through the five hundered years sovereignty of the Ottoman Empire at this region, Turkish culture became permanent in Bulgaria by grounding on strong foundations.Bulgarian Turks are the most dense and crowded Turkish community abroad after the collapse of the Ottoman Empire and the foundation of the Turkish Republic. During the governance of Osmanli, Turks establised villages and towns in Bulgaria, where peace and ease were dominant. They built various cultural works like mosques, soup kitchens, caravansarays, madrasahs, baths, fountains and bridges in these residental areas. The reason of this is that Turks adopted Bulagaria as their own country not as a temporary place.However, after the 1877-1878 Ottoman-Russian war, the hard days started for the Bulgarian Turks. They were faced with the most despicable policies of the history such as blood bath, assimilation and immigration. This inevitably affected negatively their socio-cultural lives. But despite them, Bulgarian Turks achieved to protect their idendities. 174

`Soğuk Savaş Sonrası Bulgaristan Dış Politikası ` adlı tezde Bulgaristan Cumhuriyeti 'nin 20. yüzyılın 90 'lı yıllarındaki dış politikası tanımlamaya çalışılmıştır. Soğuk Savaş sonrası komplikeli küresel ve bölgesel jeopolitik değişiklikler döneminde Bulgaristan, dış politikasında yeni yollar ve öncelikler aramak zorunda kalmıştır. Yazdığım Yüksek lisans tezin esas kısmını bu yollar ve öncelikler oluşturmaktadır. 1 bölümde Bulgaristan'ın 20. yüzyılın başlarından itibaren siyasi tarihine değinilmiştir. Devamında 2. bölümde, özetle ülkenin dış politikasına, ve keza önemli bir konu olan Hak ve Özgürlükler Hareketi 'nin ülkenin dış politikasındaki yerine değinip HÖH'ün karar alma sürecinde oynadığı role ilişkin karar alma alternatifleri, mekanizmalarını ve Bulgaristan Cumhuriyeti' nin stratejisi ve milli güvenliği ile Bulgar dış politikasının ana prensipleri ve amaçları ele alınmıştır. 3. bölümde 1990'larda Bulgar dış politikası incelenmiştir: NATO ve AB 'ye üyelik konusunda sarf ettiği çabalarla ilgili ana önceliklere ağırlık verilmiştir. Aynı bölümde Bulgaristan'ın ABD ile ilişkilerine de dikkat çekilmiştir. 4. bölümde, 1980' li yıllarda sözüm ona `Yeniden Diriliş Süreci` zamanındaki kriz dönemi de vurgulanarak, Bulgaristan Cumhuriyeti ve Türkiye Cumhuriyeti arasındaki ilişkiler ayrıntılı olarak açıklanmaktadır. 10 yıllık bir sürede konfrontasyondan stratejik ortaklık ilişkisine dönüşen iki ülke arasındaki ilişkilerin özellikleri açıklanmaktadır. 5. bölümde Bulgaristan ve çoğunluğu komşu olan Ortodoks ülkeleri arasındaki ilişkiler ele alınmaktadır. İlk olarak Bulgaristan ve Rusya Federasyonu arasındaki ilişkilerinin olumlu ve olumsuz tarafları gösterilmektedir.. Bundan sonra Yunanistan Cumhuriyeti ile ilişkiler üzerinde durulmaktadır. Yugoslavya Federasyonu ile ilişkilerin tarifinde kaçınılmaz olarak Bulgaristan 'in Bosna 'daki savaş ve Kosova krizi ile ilgili pozisyonuna dikkat çekilmiştir. Bir sonraki şıkta Bulgaristan Cumhuriyeti' nin Makedonya Cumhuriyeti ile ilişkileri ele alınmıştır ve burada Bulgar tarafın Makedon dili ve Makedon kimliği ile ilgili tavrı incelenmiştir. Bu bölümde son olarak Romanya ile ilişkilerine de yer verilmiştir.,-^V Thesis written by myself I have tried to show foreign policy of Republic Bulgaria in 90th years of 20-th century. In the period of complicated global and regional geopolitical changes, after the end of Cold War, Bulgaria has been compelled to search for new roads and priorities in the foreign policy. The essential part of the Master Degree Thesis written by me is based on these roads and priorities. In introduction I have paid attention in brief to the history of the country from beginning of 20-th century, as and on the political system of the country. Further, in point 2, 1 direct attention of readers to main principles and purposes of Bulgarian foreign policy, namely alternatives, mechanisms of decision-making, concerning to foreign policy of the country, the questions connected to strategy and national security of Republic Bulgaria, and also, not on last place, on role of Movements for Rights and Freedom at decision-making on foreign policy of the country. In point 3, 1 accent on the basic priorities of new Bulgarian foreign policy, namely her effort to become member of Euro-Atlantic structures: NATO and EU. I pay attention also to her relations with USA. In point 4, I describe in details relations between Republic Bulgaria and Republic Turkey, also delivering accent to the crisis period in 80th years, during so called «Regeneration Process ». I characterize relations between the two countries which during 10 years periods went from confrontational to relations between strategic partners. In point 5, I reveal relations between Bulgaria and the orthodox states, the majority of which are her neighbors. At the beginning I find out the positive and negative sides of relations between Bulgaria and Russian Federation. The relations dating since the time of block divisions. Further I pause on relations with Republic Greece. At description of relations with the Yugoslavian Federation, inevitably I pay attention to the position of Bulgaria on war in Bosnia and crisis in Kosovo. In following subsection I find out relations of Republic Bulgaria with Republic Macedonia where I show the attitude of Bulgarian side to Macedonian language and Macedonian identity. Before end I also allow a place to the relations with Romania. 159

149

Tezde, Bulgaristan Prensliğinin kuruluşundan bağımsızlığının ilanına kadar geçen sürede ikili ilişkiler işlenmektedir. Birinci bölümde Berlin Antlaşması sonucu kurulan Bulgaristan Prensliğinin teşkilatlanması ve ikili ilişkilerin kurulması ve hangi konularda ikili ilişkilerin sürdürüldüğü verilmektedir. Bulgaristan Prensliği Osmanlı İmparatorluğuna tabi olmasına rağmen İmparatorlukla yürüttüğü siyasi ilişkilerinde onunla eşit egemen bir devlet gibi hareket etme çabalan ve Osmanlı İmparatorluğu da hükümran olmasına rağmen bunu uygulayamayıp Prensliğin bu hareketlerini kabullenmesi açıklanmaktadır. İkinci bölümde Bulgaristan ile Doğu Rumeli'nin birleşmesi ve Osmanlı İmparatorluğunun buna nasıl seyirci kaldığı ve bunu önleyebilmek için antlaşmaların kendisine verdiği haklan kullanamaması ve birleşme konusunda Büyük Devletlerin aralannda rekabetten yararlanamaması işlenmektedir. Aynca bu bölümde Bulgaristan Prensliğinin başına geçen yeni prens ve bu konuda ikili ilişkiler açıklanmaktadır. Üçüncü bölümde ise Makedonya meselesinden dolayı ikili ilişkilerdeki kriz ve bağımsızlığa giden yol anlatılmaktadır. m This thesis focuses on the period begins with the foundation of Bulgarian Principate and ends with its declaration of independence. In the first chapter; the organization of Bulgarian Principate after Berlin Treaty, the establishment of bilateral affairs and topics of bilateral affairs are being discussed. Although Bulgarian Principate is a part of Ottoman Empire, its efforts in bilateral affairs with the empire for being an equal government to Ottoman Empire and its accepting of this situation though it's the ruling government are explained. In the second chapter, uniting of Bulgaria and East Romelia, how Ottoman Empire is just an onlooker to this unity, Ottoman Empire's misuse of the rights although the treaties let Ottoman Empire prevent this and couldn't benefit from the rivalries between other governments are being discussed. Also new Price and the bilateral affairs in this topic are explained. In the third chapter, the crisis in bilateral affairs because of Macedonia and the path to the independence are explained. IV 303

oz TÜRKİYE CUMHURİYETİ'NİN KURULUŞUNDAN GÜNÜMÜZE TÜRK BULGAR İLİŞKİLERİ Bu çalışmada Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşundan günümüze Türk Bulgar ilişkileri incelenmektedir. I. Bölümde Türk Bulgar ilişkilerinin Osmanlı İmparatorluğu dönemindeki durumu kısaca anlatıldıktan sonra Cumhuriyet döneminde iki ülke arası ilişkiler ele alınmaktadır. I. Bölümün sonunda soğuk savaş döneminde Türkiye ve Bulgaristan arasındaki ilişkiler anlatılmaktadır. II. bölümde Türk Bulgar İlişkilerinde azınlık sorunu ele alınmaktadır. Bulgaristan'daki Türk azınlığının uluslararası hukuk açısından durumu ve Bulgaristan yönetiminin geçmişte uyguladığı asimilasyon politikası üzerinde durulmaktadır. III. Bölümde ise soğuk savaşın sona ermesi ve soğuk savaşın bitişiyle dünyada meydana gelen değişikliklerin ikili ilişkilere etkisi incelenmektedir. Soğuk savaş sonrası dönemdeki ilişkilere çalışmada ağırlık verilmiştir. Çalışmada şu sonuca ulaşılmıştır: Uluslararası sistemde meydana gelen belli başlı değişikliklerin Bulgaristan ve Türkiye arasındaki ilişkilerde doğrudan etkileri görülmektedir. Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluş dönemi, soğuk savaş ve en son olarak soğuk savaş sonrası dönemde ilişkilerin aldığı şekil, bu düşüncenin somut bir biçimde ortaya çıkması olarak gösterilebilir. Bunlara ek olarak soğuk savaş sonrası dönemde Türkiye ve Bulgaristan'ın batı dünyası ve özellikle Avrupa Birliği içerisine girme çabaları iki ülkeyi biribirine daha da yakınlaştırmıştır. Bugün iki ülke arası ilişkiler Avrupa kurumlarıyla olan ilişkiler çerçevesinde şekillenmektedir. ABSTRACT TURKISH BULGARIAN RELATIONS SINCE THE FOUNDATION OF THE REPUBLIC OF TURKEY In this thesis the Turkish Bulgarian Relations since the foundation of the Republic of Turkey until today is analyzed. In chapter I, after a brief explanation of Turkish Bulgarian relations during the Ottoman Empire, the bilateral relations during the republican era is examined. At the end of the first chapter Turkish Bulgarian Relations during the cold war period is depicted. In chapter II, the relations within the context of Turkish minority problem is figured out. The situation of Turkish minority in Bulgaria according to international law and the policy of assimilation which was formerly adopted by the Bulgarian administration is adressed. In chapter III, the end of the cold war and the influences of the changes that occured due to cold war on the relations are analyzed. Special emphasis has been attached to the relations in the post cold war period in the thesis. The conclusion reached in this thesis can be summarized as follows: It is observed that the major changes which occured in the international system have direct effects on relations between Turkey and Bulgaria. The type of the relations during the foundation period of the Turkish Republic, the cold war and today- the post cold war period - can be shown as the concrete manifestation of this view. Moreover, in the post cold war period, the integration efforts of Turkey and Bulgaria with the European Union brougtht two countries closer. Today, the relations between the two countries are shaped within the context of relations with the western institutions. 11 115

188 ÖZET Bulgaristan, beş asır Osmanlı yönetiminde kaldıktan sonra, 1908 yılında bağımsızlığını kazanmıştır. Bu tarihle birlikte Türkiye'nin komşusu olan Bulgarlar, Balkan Savaşlarında (1912-1913) daha önce yurttaşı bulundukları Osmanlı Devleti ordularına karşı savaşmışlardır. Daha sonraki yıllarda Türk-Bulgar ilişkileri iyi komşuluk ve dostluk esası üzerine gelişme göstermiştir. Özellikle Atatürk döneminde (1923-1938) Türkiye- Bulgaristan ilişkileri, diğer Balkan ülkelerine kıyasla en üst düzeydedir. Bunun böyle olmasında, Bulgaristan'da Sofya Türk Elçiliğinde Askeri Ataşelik (27 Ekim 1913-2 Şubat 1915) yapmış olan Mustafa Kemal Atatürk'ün büyük katkısı olmuştur. O, Bulgaristan halkı tarafından son derece iyi karşılanmış, her gittiği yerde kendisine sempati ve dostane duygularla davranılmıştır. Ayrıca Atatürk Sofya'da Bulgar ileri gelenleriyle, Bulgar ordusuna mensup bazı subay ve generallerle, Bulgar Meclisinden milletvekilleriyle aynı zamanda Makedon devrimci hareketi temsilcileri ile de dostluk ilişkileri kurmuştur. Kısaca O, Bulgaristan'dan en dostane duygularla ayrılmıştır. İleriki yıllarda bu duygular Türkiye-Bulgaristan dostluk ilişkilerini etkilemiştir. Çalışmamızda Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu `Mustafa Kemal Atatürk'ün Sofya Askeri Ataşeliğinin Türk-Bulgar İlişkilerine Yansımaları (1913- 1938) `, iki ülke arşiv bellgelerinden de yararlanılarak açıklanmıştır. SUMMARY ' Bulgaria, after five centuries had been stayed under the Ottoman's rule, gained its indepency in 1908. With this date Bulgarians which before being compatriot of Ottoman State's, in Balkan Wars (1912-1913) to against fight to the Ottoman Army, has been neighbour of Turkey. Following the years, Turkish-Bulgar relations, has been show development within the aspect of well-personel consideration and friendship. Specially period of Atatürk (1923-1938) Turkish-Bulgar relations, was in the high level, comparison with the other Balkan countries. Bulgaria, Sofia Military Attache, Mustafa Kemal Atatürk, Bulgaria (27 October 1913-2 February 1915) had more contributions in this good neighborly and friendship. He is being part of the Bulgarian people, has been welcome and wherever he went, had been seen neighborhood. In addition, Atatürk in Sofia established good friendship with Bulgarians notables, some of Bulgaria Army's officer and general, member of the Bulgarian National Assembly at the same time Makedon revolutionary movement's representative. Shortly, He was separated from Bulgaria with friendly feelings. İn the following years, these feelings effected to Turkey- Bulgaria friendship relations. In this work, founder of Republic of Turkey Mustafa Kemal Atatürk' s Sofia Military Attache's reflections on the Turkis-Bulgaria Relations (1913-1938), by using the both countries' s archives documents, has been explain..assss» 197

Osmanlı Devleti'nin Bulgaristan Prensliğine karşı izlediği politikanın temelinde, Babıali'nin, Berlin Antlaşmasıyla tespit edilen haklarının genelde diplomatik yollara başvurarak, koruma ve pekiştirme çabası yatmaktaydı. 1886-1887 Prenslikte oluşturulan Naipler Kurulu esnasında, tutumunu hemen belirleyen Osmanlı Devleti, Ağustos 1886'dan sonra da meydana gelen gelişmelere ayak uydurmuştu. Olaylara müdahale etmeksizin, Balkanlar' da büyük devletlerin çıkar çatışmasından yararlanan Babıali, yeni kurulan Prenslikteki hükümetlerin Rusya karşıtı tutum ve politikalarını destekliyordu. Bu şekilde de Ballanlar'da ve Bulgaristan Prensliğindeki nüfuzunu muhafaza etmeye çalışmıştır. Osmanlı Devleti'nin Ferdinand'ın Bulgar Prensi olarak seçilmine karşı tutumuna ait gelişme ve siyasi olaylar, 1877-1878 Osmalı- Rus savaşından sonra Osmanlı Devleti ile Bulgaristan Prensliği arasında ilişkilerin gelişmesini uzun bir dönem için belirlemekle beraber, Ferdinand'ın seçim meselesi bu ilişkilerin sadece küçük bir kesitini teşkil etmektedir. Osmanlı hükümeti, Prenslik aleyhinde verdiği bazı tavizler ve gösterdiği hoşgörülü tutum ile Ferdinand yönetimindeki Prenslikte nüfuzunu pekiştirmeyi, dolayısıyla da Balkanlar' da varlığını sürdürmeyi amaçlamıştır. At the base of the Turkish policy towards the vassal Bulgarian Principality during the 1878-1908 mas the striving of the Ottoman ruling circles to maintain and consolidate chiefly by diplomatic means, the suzerain rigths sanctified by the Treaty og Berlin over Bulgaria. During the period of the Regencythe Ottoman government very quickly found its bearings in and adapted itself to the new situation created after August 1886. Without forcing the events, trying to soften at least in part the sharpness of the international confrontations in the Balkans, the Sublime Porte as a matter of fact encourraged the anti-Russian trends in the political line of the Principality goverments. Developments and the political actions, connected with the attitude of the Ottoman government towards Ferdinand' election, are only a brief episode, marking the evelution of Turkish-Bulgarian Principality relations after the 1877-1878 Ottoman- Rusian war for a whole decade-relations in which by aseries of some concessions and a favorable attitude the Ottoman government attempted to consolidate its positions, to axtend the duration of the existence of the Empire in the Balkans. VI 139

SUMMARYA great changement was occurring after fell down the Berlin Wall in East Europe, in 1989.The countries had begun to new period with high debts and inflation by these changements.East European countries have a common feature by carry out the transition period politics by rapidly in this process. So, it was necessity on stabilization politics but not easy.At result, privatization and restructure got an importance.I – THEORICAL AND CONSEPTIONAL FRAME OF MARKET ECONOMYFree market economy has the same philosophy and idea with liberalism. Economical liberalism is defended the free competition, reducing the customs taxes, import freedom and resisted to interference of state on the economy.Classical economy’s base is economical freedom and market economy. Market economy is relying on free competition and private enterprise. Price mechanism and world prices are important. Interference of state must be in minimum levels. Public sector must be reduced. Basic factors such as wage, capital and foreign currency must reflect the real market prices, must get an importance to external trade.1-DEVELOPMENT OF MARKET ECONOMY1.1. CLASSIC REVIEWFree trade, specialization only on one field, annihilate the obstacles such as customs and quotas, interferences of state on the market are most important according to Adam Smith, which lived in 18th century.A specialization between nations must be obtained according to Ricardo. So, it must be an exchange on the entire world. 1.2. NEO-CLASSIC REVIEWAlfred Marshall, Leon Walras and Carl Menger is an echol. The state must be more active to improve the poor part of community and must create the opportunities on the market, get the taxes from revenues and wealth, finance the education, health, park and city planning, defence the personal freedom, private property and open markets, manufacture the public commodities.1.3. ORDO-LIBERALISM REVIEWIt is different from classic liberalism. Economical regularity is social which emerges in an evident process, not natural. Social and juridical standards emerge the economical system.Price, monetarily stability, sciences, stability and durability on economical politics are important to emerging of market economy.Basic aim is bring to existence an economical constitution.2- BASIC ELEMENTS OF MARKET ECONOMYBasic factors are enterprising, competition, economical ideas and attitudes.Enterprising is a person which makes unity the manufacturing factors, makes direct the investments, begins to motion by utilize the signals from internal and external markets, gets the share on productivity and determines the firm profit. Basic aim is profit.Competition is social event, protects the personal, which works with high productivity against to personal, which works with low productivity, uses the sources most effectively. Buyer and seller number must be too much in this system. Competition is opposed to monopolization but necessity laws and politics have to support it. ECONOMICAL IDEAS AND ATTITUDESIt includes price, wage, interest, hire and foreign currency. Price system occurs freely according to rate of request and demand conditions. At this straight, firms and consumers must carry out their decisions freely.3- MARKET MECHANISM FLOW AND ROLE OF SOURCE DISTRIBUTIONConsumers and producers have activities on the market economy. The prices are determined according to the lowest cost and to the highest profit.Ideal special future is high productivity, low profit and high production. Competition reduces the profit to the lowest level.Main mechanism on free market is price. If the relative scarcity is enough, request and demand is more or less equal.Producers and consumers may have a decision according to the price indicator and request and demand. This case makes lead the manufacturing, increases the alternatives, also economical activities make an harmony against to conditions.The evident features of market economy are free decision, liberty on preferences, a great price mechanism and competition. So, economical stability is obtainable.Interferences may apply on the market economy for public health, regulations on economical activities, protect the consumers. These motions are generally precautions to control of drugs and drink manufacturing and consumption, annihilation of harmful on public health, growth the power on economic morals, make grow the quality, regulation on manufacturing and marketing. The state may meddle with economy to development rapidly. For example, the state may encourage the saving, increase the rates of interest, decrease the taxes to get on the saving, provide the precautions on investment.The buyers and sellers cannot determine the price on one’s own on free competition market. Otherwise monopoly, trust and cartels may occur, stability may out of order between commodity and services.Market economy may deviate from the rules on two main categories.Manufacturer, buyer and seller may make deviate from the rules. Especially trade unionization is effective on this deviation.The state may interfere in economy by taxes, if social and individual advantages different, it may deviate from competition market.The state is exist in every kind of economy and serves to people with harmony and politics and social philosophies of our age. Also it provides security, education and health services but it doesn’t determine the prices. It is one of the biggest manufacturers at the same time.II – HISTORICAL WIEW TO BULGARIAN ECONOMY IN THE TRANSITION PERIOD OF FREE MARKET ECONOMY1. BASIC SOCIAL AND ECONOMICAL INDICATORS1.1. GENERALThe form of government is republic, capital is Sofia, Population is 8.297.000(1997), increasing of population is %0. 7, distinctive characteristics in common with Turkishs, Pomaks, Russians, Gipsies, Tatars, Jewishes are in 16 percent.Estimated agricultural area is 1/3 and woodland is 1/3 of all the land. Charcoal, petroleum, natural gas, ferrum and sources except metal are too much. Bulgaria can’t use the money too much on surroundings cause of economical lacks.Too many people are migrated to Turkey reason of economical lacks after communism regime. Population is decreased year by year, but unemployment.2. BULGARIA BEFORE 1989Ottoman empire had governorship on the Bulgaria more 500 years till 1908. Then, Bulgarian Kingdom is founded in 1908. Stamboliyski is in powered from Farmer Party in 1920. A new fascism supporter government is founded but communists and farmers were outside of government.Bulgaria is allied with Germany in 1941. Although a new government was found in 1944, the republican regime with referendum is founded in 1946. The new constution is validated in 1947. Cercenkov is in powered in 1950, relations with U.S.A. were out of order and membership of United Nations was validity in 1955.The new constitution is validated in 1971. T.Jivkow is in powered continually, became arrested cause of irregularity in 1990 and then, again a new constitution is validated. Communist Party is made to take out of only one party. In that year, state’s name is changed to Republic of Bulgaria and removed the communist symbols from flag. Privatizational laws are validated with Jelev in 1992. The Government of Videnov is contraried the privatization in 1994.Peter Stoyanov is Nato’s supporter and he was president in 1996. United Democratic Forces is in powered with 52 percent of vote after selections in 1997.2.1. COMECON AND COLLAPSING OF SYSTEMComecon is a union that emerged by East European Countries. Bulgarian economy has begun to transition period with some negative ness like other East European countries causes of political incompetence and dissociating end of 1980s.Bulgaria which had more than 60 percent of export to associate but it had couldn’t find the new markets cause of inadequate ship of quality standards and had an old technology. Foreign currency reserves are high level. It has too many debts, political incompetent ship in the land. Financial system is not conformity to market economy and also could not claim 2 million dollars of money owing from Iraq because of golf war. So, Bulgaria couldn’t save from crisis because of above reasons.2.2 GENERAL ECONOMICAL DEVELOPMENT AND SECTORSBulgarian manufacturing industry basically is founded on textile, wooden engrave, leather products and food prep rationing sectors.Bulgaria had realisation the attacks on the heavy industry that supported by S.S.C.B. after 2nd world war.Production of electro-mechanic and electronic goods in manufacturing sector is reached to an important share since 1970s.The biggest natural wealth of Bulgaria is productive earths. There are not important minerals in Bulgaria.In the following period of 2nd world war, metallurgy and chemical production had an importance. Industry sector had old technology. Its competition is losted the power with disunited of the Comecon.Productivity rates on industry are grown with economical reforms that started in 1979. Economical growing is dynamically continued in spite of reducing the productivity on agriculture sector, building sector and investments in Bulgaria. Especially, price volatility on agriculture sector is a reason of suspicion about real value of growth in 1988 according to 1987.Productions on agriculture and industry of Bulgaria are reduced according to statistics. Main problem on agriculture sector is delivery prices of goods.A stagnation indicator on Bulgarian economy is weakness of building and construction sector. Manufacturing products such as cement and weawing is in necessity. Manufacturing level is inadequate on that area and also unqualificationed organisations have been affected.2.3 - FOREIGN TRADEThere are no definite results on foreign trade reason of inadequate of numerical data’s.However, export is increased up to the rate of 4 percent in 1988 and import is reduced to the rate of 1.8 percent. Bulgaria finance deficit is 600 million dollars result of trade with west countries in 1998. Tourism revenues are positive. Trade connections with Turkey are weak according to another East European countries.2.4 – PERESTROICA POLITICSThe new age on economy with state council’s decision is started in January 9,1989. Activities to get the indepences of firms are velocitied. At the same time, this decision is more benefit to foreign investors too.3. 1989 – 1997 TRANSITION PERIOD3.1 – ECONOMICAL REFORM ACTIVITIESAlteration is started in east block countries after 1989 and together with this alteration. Comecon is losted the activity. So, idle capacities are commenced and Bulgaria is losted the production markets.The reforms are making started by new government in February 1991. External trade regime is liberalisation in one direction; this is one of the import nest factors of the reforms. With a decision is accepted in 1989, basic of economical reforms are occurred. Firms had equal rights to execution of economical activities. The laws related to foreign investment are validated in 1992.Commercial banks have gone to consolidation. Prices had freed except 11 basic consumption. Economical activities, government status on economy, foreign trade and foreign exchange regime, price regulations, privatization, tax systems are reorganized about foreign investors.3.2. SECTORAL CONSTITUTIONIndustrial sector had the over 50 percent of share on economy until 1990s. 11 private sector’s share with service and trade sector approached to 60 percent between 1992 and 1997.SECTORSProductivity with old technologies on industrial sector is at low level. Engineering sector is developed. Products of textile sector are manufactured at high quality.CHEMICALSChemical products that have an important mark on export of Bulgaria. They were 1,096 milliard dollars with 22,3 percent in 1997 and 983 million dollars with 19.4 percent of total export in 1998.AGRICULTURE, FOOD AND TOBACCORate of plan tablelands are 34 percent in Bulgaria. Totally 304 firms are active on food, drink and tobacco sector.METALLURGY AND MINERSHIPIron product is 6.2 percent and other than iron is 6.8 percent on all of industry in 1998. In 1997, metallurgy sector is grown up to 117.2 percent with 529 million dollars in total amount of export in Bulgaria.MACHINEShare of machine sector is 13.8 percent in all of industry. Principal are; Machine parts, tractor, bus, ship, building and auto spare parts.CONSTRUCTIONPrivate firms in the sector have share with 13 percent in 1991. That share is grown to 62 percent in 1995 but then; it is reduced reason of financial inadequate ships.TOURISMTourism revenues are approximately 280 million dollars in 1995.4.5 million of transits and totally 8 million tourists are visited the Bulgaria in 1996.3.3. TRADE AFTER ECONOMICAL REFORMSExport of Bulgaria is totally 4.9 milliard dollars in 1997. The import nest export products are fuel oil, other fuels, cooper and its products and nuclear reactors. Import is 4.5 milliard dollars in 1997 and included the product such as mineral fuels, nuclear reactor heaters and spare parts, electric machines, mineral substances, cotton, synthetic fibres, cereals, auto and tractors.3.4. EXTERNAL DEBTSRate of the external debts to export revenues were 249.9 Percent in 1993 but then, back to 188.2 percent in 1994.Official external debts were 10.363 dollars in the end of 1997.3.5. FOREIGN INVESTORS EXTERNAL CAPITALMost investments with 636.2 million dollars by foreigners are made in 1997. This amount is 526 million dollars in 1998. Principal foreign investors are European countries and U.S.A. A new foreigner investment law is prepared in Oct 1997. Main sectors to investment are industry, trade, finance and tourism.3.6. COMMERCIAL BANKINGState banks are privatization by associate. Regulations relate to control of banking are valitidied by government. In the middle of 1997, a new law on banking are validated after economical crisis in 1996, Central Bank Law are rebuilt. High levels of capital and capital qualifications are obligationed.3.7. PRIVATIZATIONPrivatization is started with foundation transformation and privatization belongs to state and municipalities in April 1992. Privatization Agency is built-up. Privatization is realization with totally 836 million dollars between Jan 1,1993 and Dec 30,1998. Its part of 421.4 million dollars is in 1997 and part of 116 million dollars is realization in 1998.Foundations like ports, telecommunication and, etc.are out of privatization by laws. 95 percent of state firms transformed to form of private limited or nationalization. Share of these firms are belong to state.III. BULGARIA IN EUROPAN UNION AND CONNECTIONS WITH TURKEY1. BULGARIAN ECONOMY AND CONNECTIONS WITH TURKEYTest and certification operations, metal products except iron, chemical products, cereals, operational petroleum. Products are important substances from Bulgaria to Turkey.Although weaving products, food, chemical products, leather and stout leather products, glass, ceramics, brick products are ones of important from Turkey to Bulgaria.1.1. CONTENTS OF FREE TRADE AGREEMENT BETWEEN TURKEY AND BULGARIAAll taxes and restrictictions on industrial products by signed on European Agreement between European Union and Bulgaria in Mar 8,1993 and validated in Dec 31,1993 will be removed till 2002.Turkey and Bulgaria made easy to particularization into agricultural products market by reduced the taxes for between their selves.End of signed acts, 131 products of 446 that stated to Turkey and 1141 goods of existing on European Union Agreement are liberalization by remove from list of sensitive products.Foreign companies had a partnership rights with corporations and individuals and also foreign individuals had a right on economical activities by law of keeping foreign investors, which is validated in 1992. Same economical rights are recognized between foreigners and Bulgarians and also getting unlimited share from exist companies and companies that will be found.2. CONNECTIONS WITH EUROPEAN UNION AND FINANCIAL PORTREIT OF BULGARIA2.1. CONNECTION WITH EUROPEAN UNION OF BULGARIAIn the autumn 1989, Berlin wall is demolished and this motion make united the European that had divided to east and west after 2nd world war. Comecon’s mean is continuing the economical dependent ship to Soviet Union. But, most east and west European countries reject it. After these European Union augmented economical and political supports to that countries reason of carry out and conclude the reform, which is started in middle and east European countries.Firstly, a group includes the Turkey is formed by 24 of OECD countries. G24s are transferred to entrust with coordination of support to the European Union Commission.That commission is functionizationed the Phare program that helps on financial and technical areas to Poland and Hungary. Bulgaria, Czechoslovakia, Yugoslavia and Romania in Sept.1990, Albanian, Estonia, Leetonia and Livonia in Jan.1992 and Slovenia in Aug.1992 are included by Phare program.Military regulations on security of West European losted the importance but they are already securely areas.Main political aims that related to Middle and East European countries of European Unions are explained below;a- Encouragement of liberal democratic system with respectful of law’s superiority.b- to be sense on surroundingsc- to prevent the ethnical collidesd- to prevent the migration to foreign countries at the west.e- Phare program and encouragement of free market economy from planned economy.2.2. WHAT IS THE PHARE PROGRAM?Phare program’s aim is build the encourage mental conditions to the market economy and to take pains about investments on economies of Middle and East Europe countries. This program includes unfinancable fields by traditional external supports. That supports on the program is formed by credits and encouragements and used for pilot projects related to reorganization of associations.Bulgaria is taken a support of 10.6 millions ECU by include of Phare program.European Union don’t use only Phare program as a tool on politics related to Middle and East Europe countries, except itIncludes the programs within own constitution such as ERASMUS and COMETT.2.3. FIRST PERIOD (before 1989)In this period; trading is developed between Middle and East European countries that named as COMECON COUNTRIES but couldn’t show the same developments against to West Europe in European Union.Soviet Union takes the priority on exporting with countries. Bulgaria is the develop pest country on trade with Soviet Union.2.4 TRANSITION PERIOD (1989-1992)The great changements occurred on trade in Soviet Union and Middle and East Europe countries from starting the reforms in 1989 to 1992.From 1989,trade and partnership agreements signed with Hungary and Poland then, with Czechoslovakia in 1990,also Bulgaria and Romania in 1991. At the same time, rejection is started on amount of restrictions. Exporting is increased between Middle and East European countries, Soviet Union and European Union other than below too;Devaluation in the countries other than Hungary,- Workings to join into the West European markets reason of re-emerging the losted ones in East European- Import is on peak-level from those countries to Germany after unitized the East and West Europe.2.5. EUROPEAN AGREEMENTSEuropean agreements are acted end of 1991.Bulgaria-Europe agreement’s date of signature: Mar8, 1993Date of being inforce: Dec 31,1995Temporarily agreement: Dec 31,1992European agreement has been in force in Bulgaria, end of 1995. European agreements are partnership agreements that signed by based on 238th paragraph of Roma agreement and Maastricht agreement. According to that state, increasing of export is an prestipulation to growth the economy with stability.3. SUCCEED OF STABILITY PROGRAM IN BULGARIABulgaria signed on an agreement with IMF to pass over the economical hardships and started the reforms in 1991.Economy is grown at the rates of 2.1 percent in 1995.In 1997,economy has the new crisis related to Yugoslavia crisis and so, Bulgaria signed on a new agreement with IMF.Leva is fixed with 20 DM and 1000 Bulgarian Leva to 1 DM and constructral reforms is started to gain the speed.Economy in Bulgaria grown to positive from 1994 but to the 10.9 percent in 1996.- Inflation rates (%) in Republic of Bulgaria; 1992 1993 1994 1995 1996 1997 199882,2 72,8 96,2 62 123,1 1082,3 22,3After the stand-by agreement with IMF, inflation approached to 22.3 percent in 1998.Annual average of inflation is expected as 7.3 percent in 1999 and 9.0 percent in 2000.Bulgaria is the poorest country according to other east European countries candidate to membership of EU. Bulgarian Leva is determined by rejected the 3 zeros from Detsch Mark. So, new Leva is make related on euro at the rates of 1.95583:euro 1 (Lvl:DMI ).CONCLUSION:Bulgaria is declared the moratorium reason of hardness’s to find an external debt, to refund the capital and interests of external debt.While external debt is 10.6-milliard dollars end of 1990,it has been 12.2 milliard dollars, end of 1993. So, started to paces towards to market economy in Feb 1991. Annual inflation is reduced from 338.5 percent in 1991 to 79.4 percent in 1992.The debts of managements of state are ruined the budget and also a reason to broken balance on economy too.The crisis on foreign currency is occurred in Mar 1994. Reforms have been out of control at the result of that crisis.Leva is devaluated as 100 percent and inflation is reduced to 90 percent on annual average. At this parallel, financial and revenue politics, money and its value are controlled. The debts to foreign countries are decreased to 9.8 milliard dollars with precautions in 1994 and end of 1996.Financial balance are obtained again in the first months of 1995, reduced the inflation and also rate of interests to 72 percent.Rate of exchange (Leva/$) was 503 percent between Jan 1 and Feb 12,1997. Especially, that increasing was 20-percent/each day in Feb 1997.Rate of interest was 300 percent in Sep.1996. 14 Banks are bankrupted in that period. Bulgaria had been 1st of the world from inflation increasing speed of view.Inflation, devaluation, unemployment and also wages are on the lowest level in transition period in Bulgaria. Incoming per person is decreased 50 percent between 1989 and 1995.Annual criminal events are increased 3 times more after 1990. Money committee had formed by advice of IMF in Jul 1997. 1Deutsche Mark is indexed on 1 Leva.Qualified personnel with educationed on technical areas is a great potential force of Bulgarian economy.Bulgaria will be completed the transition period when it became to membership of European Union.

Cataloged from PDF version of article. Methodieva, Milena M.A.

189

166

ÖZET Bu çalışma, Soğuk Savaş'ın sona ermesinin ve Bulgaristan'da demokratikleşme ve liberalleşme yolunda reformlara başlanmasının ardından, Türkiye ile Bulgaristan arasındaki ilişkilerde meydana gelen değişimi incelemektedir. Soğuk Savaş'ın önemli bir bölümü boyunca iki ülke arasındaki ilişkilerin gergin olmasına ve Bulgaristan'ın Türk azınlığa karşı 1980'li yıllarda uyguladığı asimilasyon politikasıyla ortaya çıkan krize rağmen, Bulgar lider Todor Jivkov'un 1989'da görevden alınmasıyla Sofya-Ankara ilişkileri iyileşmeye başlamıştır. Halihazırda iki ülke arasında aralarında güvenlik, ekonominin de olduğu pek çok alanda işbirliği yapılmaktadır. Bu çalışmada, Sofya ile Ankara arasında son yıllarda meydana gelen yakınlaşmanın, Balkanlar için ileri sürülen tarihi etnik çatışmalar hipotezini çürüttüğü gösterilmektedir.Bu tez, ayrıca, Sofya'nın Ankara'yla yakınlaşmasının, Bulgaristan'ın Avrupa'yla işbirliğini geliştirme çabaları çerçevesinde değerlendirilmesi gerektiğini ve iki ülkenin gelecekteki ilişkilerinin bu ülkelerin Avrupa kurumlarıyla olan ilişkilerine bağlı olduğunu savunmaktadır. IV ABSTRACT This study analyses the changing state of relationship between Turkey and Bulgaria after the end of the Cold War era and subsequent democratization and liberalization attempts in Bulgaria. It points out that although the bilateral relationship remained tense throughout much of the Cold War and the Bulgarian assimilation campaign of 1980s against its Turkish minority led to a crisis between Sofia and Ankara, with the overthrow of the Bulgarian leader Todor Zhivkov in late 1989, relations began to improve. Currently, the two countries cooperate in many areas, from security to economics. The thesis argues that the rapprochement between Sofia and Ankara in recent years defies the argument of ancient ethnic hatreds attributed to the Balkans. The study also claims that Sofia's rapprochement with Ankara should be evaluated in terms of its Europeanization attempts. The future state of relationship between Turkey and Bulgaria is dependent upon their relationship with the European institutions. Ill 103

ÖZET Doğan, Ayşe, Bulgaristan'da Osmanlı Egemenliğinin Kurulması (XIV.-XV. yüzyıl), Yüksek Lisans Tezi, Danışman: Prof. Dr. Melek Delilbaşı, XVII-135 s. Tarihi kaynaklar `Bulgar' 'adından ilk defa 482 yılında bahsederler. Protobulgar olarak adlandırılan Bulgarların Türk soyundan geldiklerini birçok bilim adamı kabul etmektedir. Bulgarlar, Balkan yarımadasında Sırplar, Romenler ve Ruslardan önce 681 yılında I. Bulgar Devleti olarak adlandırılan devletlerini kurmuşlardır. 865 yılında Hıristiyanlığın kabulü ve Kiril alfabesinin icadıyla Bulgarlar dillerini unutarak Slavlaşmışlardır. 1018-1187 yıllan arasında Bizans İmparatorluğunun hakimiyetinde kalan Bulgarlar, 1187'de II. Bulgar Devleti olarak bilinen bir devlet kurmayı başarmışlardır. 13 52 'de Balkanlara geçen Osmanlılar, Bulgarlarla siyasi ve askeri ilişkilerde bulunmuşlardır. Osmanlı devleti 1370 yılında Bulgar Devletiyle sınırdaş olmuş ve 27 yıl içerisinde Osmanlılar tüm Bulgaristan 'ı fethetmelerdir. Bulgaristan 'm Osmanlılar tarafından fethi iki evrede gerçekleşmiştir. İlk evre 1370-1377 yıllarını kapsar ve haraçgüzarlık ve vassallık dönemi olarak adlandırılır. İlk evrede 1370'de Filibe, 1371'de Eski Zağra, 1372-1373 'de Kızılağaç ve Yanbolu Osmanlılar tarafından alınmıştır. 1373 yılında Bulgar çarı, kız kardeşini Osmanlı sultanıyla evlendirmiş ve 1376-77 yılında Osmanlılara haraç vermeyi, Osmanlı seferlerine asker göndermeyi kabul etmiştir. İkinci evre 1377-1397 yıllarını kapsar. 1377-1388 yıllarında Sofya ve Doğu Bulgaristan, 1388-1395 yıllarında Tırnova, Niğbolu veDobruca, İvan Şişman' dan,1395-1397 yıllarında da Şişman 'in kardeşi Sratsimir'den Vidin alınarak tüm Bulgaristan Osmanlı Devletinin topraklarına katılmıştır. Bulgaristan'ın siyasi merkezlerinin dışındaki yerler, Osmanlı akıncı bey ve paşaları tarafından, Tırnova, Vidin gibi siyasi merkezler ise Osmanlı sultanlarının katıldığı seferlerle fethedilmiştir. Osmanlı fethinin aşamaları Bulgaristan coğrafyasına uyumlu olarak gerçekleşmiştir. Çar hanedanı ortadan kaldırıldıktan sonra yerel aristokrasi Osmanlı tımar ve voynuk sistemi içinde istihdam edildiği için Bulgaristan, Osmanlı Devletinin en zayıf olduğu fetret döneminde (1402- 1413) bile elden çıkmamış ve yaklaşık 500 yıl Osmanlı Devletinin toprağı olarak kalmıştır. ABSTRACT Doğan, Ayşe, The Establish of the Ottoman Sovereignty in Bulgaria (XIV-XV centuries), Master Dissertation, Dissertation Advisor: Prof. Dr. Melek Delilibaşı, XVII-13Sp. Historical sources first mention the name `Bulgar` in 482. Many scholars accept that Bulgars called Proto-Bulgars were of Turkish origin. Before the Serbs, the Romanians or the Russians, the Bulgars founded an empire, known as the First Bulgar Empire, in the Balkan peninsula in 681. After accepting Christianity and the Cyrillic alphabet they forgot their original language and were Slavicized. Although under Byzantine domination between 1018-1187, they succeeded in establishing a state known as the Second Bulgar Empire in 1187. The Ottomans, who entered the Balkan peninsula in 1352, established political and military relations with the Bulgars. In 1370 the Ottomans shared a border with the Bulgars and within 27 years conquered all of Bulgaria. The Ottoman conquest of Bulgaria was accomplished in two phases. The first phase, from 1370 to 1377, is known as the period of haraçgüzalık (tribute- paying) and vassalage. During the first part of this stage Filibe (1370), Eski Zağra (1371), Kızılağaç (1372) and Yanbolu (1373) were conquered The Bulgarian Tsar's sister married the Ottoman sultan in 1373 and in 1376-77 the Tsar agreedto pay tribute to the Ottomans as well as to provide troops for Ottoman military expeditions. The second phase covers the twenty-year period from 1377 to 1397. Between 1377-1388 Sofia and eastern Bulgaria, and between 1388-1395 Tirnovo, Nicopolis and Dobruja were taken from Ivan Shishman by the Ottomans. In conquering Vidin (1395-97)from Shishman's brother Sratimir, the Ottomans became the rulers of all of Bulgaria. Apart from the political centers such as Tirnova and Vidin which were conquered by the Ottoman sultans, Bulgaria was conquered by Ottoman raiders and pashas. The stages of the Ottoman conquest of Bulgaria paralleled the geographical conditions of the country. After the elimination of the Tsar's dynasty, the local aristocracy was incorporated into the Ottoman voynuk and timar administrative system. As a result the region was not lost even during the Ottoman Empire's weakest point (1402-1413) and remained a part of the Ottoman Empire for the next 500 years. - ?. vm^y^iM / m DOOMH'Msil itil 162

ÖZET İzmir Milli Kütüphanesi arşivinde bulunan gazeteler arasından seçilen Ulus, Vatan ve Zafer gazetelerindeki haberlere dayanılarak yapılan Basında Türk-Bulgar İlişkileri (1950-1960) adlı tez çalışmasının giriş bölümünde genel olarak iki devlet arasındaki ilişkilerden bahsedilmiştir. Çeşitli tarihi kaynaklardan, Bulgarların ve Bulgaristan'daki Türk azınlığın geçmişleri araştırılarak kökenleri bulunmuştur. Zafer, Ulus ve Vatan gazetelerinin taranmasıyla elde edilen bilgiler mevcut tarihi kaynaklar ile karşılaştırılarak değerlendirilmiş, ve çeşitli sonuçlara varılmıştır. İki ülke arasındaki ilişkiler bu dönemde daha çok göçmenlerle ilgili olarak geliştiğinden dolayı; yapılan tezin büyük bir bölümünü Bulgaristan'dan Türkiye'ye yapılan göçler ve bu göçlerin yarattığı çeşitli sorunların çözümüyle ilgili bilgiler oluşturmaktadır. İki ülke arasındaki diğer ilişkilerin yer aldığı son bölümde ise bütün sorunlara rağmen ticaretin; kültürel ve sportif faaliyetlerin devam ettiği de görülmektedir. Sonuç kısmında ise elde edilen bilgilerin genel bir özeti verilerek bu dönemdeki Türkiye ve Bulgaristan Devletleri arasındaki ilişkilerin nasıl olduğu belirtilip öneriler getirilmiştir. 236 ABSTRACT This study named `The Relationships Between Turks and Bulgarian at the Press (1950-1960)` has been done referring to the news that took place in the newspapers called Ulus. Vatan and Zafer, found in the Archive of İzmir National Library. In the introduction chapter, generally the relationships between these two states are mentioned. From various literature, the origins of Bulgarian and the Turkish minority living in Bulgaria are found by examing their historical background. The data collected by reading the Zafer, Ulus and Vatan newspapers, is compared by the existing historical bibliography and the results are discussed in the thesis. Because of the relations between the two states are mostly related with immigrants in this period; the migration from Bulgaria to Turkey and the solutions to the problems created by this migration covers most of the thesis. In the last chapter that the other relations between these two states are handled, it has been observed that, trade as well as cultural and sport facilities has been going on against all the problems. In the conclusion, a summary of the collected data is given, mentioning how the relations between the states of Turkey and Bulgaria took place and also proposals are enclosed in this chapter. 237 240

Bu çalişma Soğuk-Savaş çağı sonrası Türk-Bulgar ilişkilerini analiz etmektedir. I bölümde, ikili ilişkilerin tarihsel zemini ve Bulgaristan'da yaşayan Türk azınlık meselesi incelenmektedir. II bölümde, Türk-Bulgar ilişkilerine olan etkisine özel değinilerek analiz edilmektedir. III. Bölümde Soğuk Savaş' in sonundan beri Bulgar ve Türk dış politikasındaki değişikliklere işaret edilmektedir. Bu çalışmanın ana sonucu şöyle ifade edilebilir: Uluslararası sistemdeki değişikler Türkiye'nin ve Bulgaristan'ın politik, askeri ve ekonomik uyumlarında her iki ülkeye de uygun bir ortam yaratmış ve böylece daha kararlı ve uzun ömürlü bir ilişki için gerekli zemin otaya çıkmıştır. Bununla beraber, bu çalışma, Türkiye ve Bulgaristan arasındaki ilişkinin Bulgar hükümetinin Bulgaristan'daki Türk azınlığına yönelik tutumuna alduğa kadar büyük Avrupa kuruluşlarının tutumlarına da çok bağlı olduğunu ileri sürmektedir.Anahtar kelimeler : Türkiye, Bulgaristan, Türk azınlık This study aims to analyse the Turkish-Bulgarian relations in the post- Cold War era. In chapter I, the historical background of the bilateral relations and the question of the Turkish minority living in the Bulgarian territory are examined. In chapter II, the Bulgarian policy towards the Turkish minority is analysed with particular reference to its impact on the Turkish-Bulgarian relations. In chapter III, the shifts in the Bulgarian and Turkish foreign policy since the end of the Cold War are pointed out. The main conclusion reached in this study may be stated that the changes in the international system have provided both Turkey and Bulgaria a conducive environment in their political, military and economic orientations and thus created a necessary ground for the establishment of a more stable andIV long-lasting form of relationship. However, this study suggests that the relationship between the two countries is very much dependent upon Bulgarian governments' attitude towards the Turkish minority as well as the attitude of the major European institutions.Keywords : Turkey, Bulgaria, Turkish minority 82

Aydın, Mithat, `Osmanlı Kaynaklarına Göre Osmanlı-Bulgar İlişkileri`, Yüksek Lisans Tezi, (Danışman : Prof. Dr. Yavuz ERCAN), II, 134. ÖZET Bulgarların 1885'de Şarki Rumeli Vilayeti'nin işgalinden 1908 yılında resmen bağımsızlıklarını ilanına kadar Türk-Bulgar ilişkilerinin değerlendirilmesi ve Avrupa devletlerinin bu dönemde bölgeye yönelik siyasetleriyle irtibatlandırılması çerçevesinde, XIX. yüzyılın son çeyreğinden XX. yüzyıl başlarına kadar Avrupa devletlerinin tahriki ve Osmanlı Devleti'nin içinde bulunduğu güç şartlar gözönünde bulundurularak Osmanlı topraklan üzerinde oynanan oyunların yerel açıdan ele alınması böylece günümüz meselelerinin kökenine inilmesi amaçlanmıştır. Balkanlar, stratejik önemiyle daima hassasiyetini korumuştur. Balkan devletleri genellikle bölgeye hakim olabilecek durumda olmamışlardır. Bu nedenle Balkanlar, büyük devletlerin nüfuz sahası olmuştur. Aynı zamanda batılılar `Şark Meselesinin halli için bölgeyi atlama tahtası olarak görmüşlerdir. Bulgaristan da Balkan devletleri içerisinde konumu itibariyle önemli bir yere sahip olmuştur. Bu ise, son dönem Osmanlı Devleti'nin dış politikasının temel ilkelerini belirlemiştir. Bulgarlar bağımsızlıklarını ilan ettikten sonra Balkanlarda genişleme ve Adalar Denizi'ne ulaşma politikaları gütmüştür. Bu aşamada bölge devletleriyle çoğu zaman gergin ilişkiler tesis etmiştir. Bulgarların Osmanlı Devleti ile ilişkileri de bu yönde olmuştur. Bu ise çoğu zaman savaş fikrini gündeme getirmiştir. Bulgaristan her nekadar temel politikalarını Osmanlı Devleti aleyhine tesis etmişse de, Osmanlı Devleti'nden de kendisine her an bir tehlike gelebileceğinden endişe etmiştir. Yine Rusya'nın `Slav Birliğini Gerçekleştirme* vs `Sıcak ve Açık Denizlere İnme` yolundaki gayretleri Bulgaristan'ı bölgedeki temel unsurlardan biri haline getirmiştir. Günümüzdeki yeni oluşumlar, bizleri devletlerarası ilişkilerin kökenine inmeye zorlamaktadır. SUMMARY In this study, by evaluating the relationship between Bulgaria and Turks from Bulgarian occupation of Şarki Rumeli Vilayeti (East Rumeli Province) in 1 885 to decleration of her independence in 1908, and by regording its relations with the European states policies through th region; and also regarding the provacation of European states and the bad situation of Ottoman Empire during this time, local evaluation of policies through the Ottoman Land and to seek the origins of today's problems had been aimed. Balkans always have been strategically very important. On the other hand, Balkan States, generally, haven't controlled the region. Thaf s why Balkan's have been under the control of big states. Beside this, the western powers have seen the region as a passage to solve the Şark Meselesi (Eastern Problem). Bulgaria has been important because of its strategic position. This has influenced the foreign policy of Ottoman Empire in her last period. After the decleration of independence Bulgaria has followed the policy to expand and to reach the Ageon Sea. Because of this policy, she has built bad relations with her neighbours. The relationship with Ottoman states has been improve also in this direction. Therefore, it has caused always the idea of war as alive. Bulgarian basic policies have been based on against the Ottoman State, on the other hand, she also has warned about the danger of Ottoman State. Especially, Russian policy to reach `the warm and open seas` and to realize `the pan-slavism`, put Bulgaria in to important position. Today, new improvements force us to investigate the origins of relation among the states. 99

ÖZET Türklerle Bulgarlar yalnızca yakın komşu olmalarından değil, Osmanlı Devleti'nin, yaklaşık beş asır bu topraklarda hüküm sürmesinden dolayı da çok yalan temaslarda bulunmuşlardır. Bulgaristan, tarihî ihtiraslarından ve Türkiye'nin, bu topraklarda bıraktığı soydaşları ile ilgilenmesinden dolayı, Güney komşusunu hep bir düşman olarak görmüş ve yıllar boyu onun aleyhine çalışmıştır. Türk aleyhtarı politikanın yürütülmesinde, zamanın Bulgar basını da büyük rol oynamıştır. 10 Kasım 1989, Bulgaristan'ın hayatim tamamen değiştiren bir tarih olmuştur. Bütün bu değişiklikleri, yeni Bulgar basınında da görmek mümkündür. Yaklaşık 45 yıl süren komünizim sistemi çökmüş ve yerini demokrasi süreci almıştır. Bulgaristan'ın siyasî ve sosyo-ekonomik durumunda, bir çok değişiklikler meydana gelmiştir. Tek partili sisteme son verilerek, çok partili sistemin başlatılmasıyla birlikte, Bulgaristan Sosyalist Partisi'nin yanısıra birçok yeni parti kurulmuştur. Bunların arasında Hak ve özgürlükler Hareketi, eski Bulgar komünistleriyle aşın milliyetçilerine karşı, büyük bir mücadele vermek zorunda kalmış ve bu mücadeleden basan ile çıkmıştır. 1984-1989 yıllan arasında Türkiye ile Bulgaristan arasında, gergin bir dönemin yaşanmasına rağmen, 1990'dan sonra şimdiye kadar görülmemiş sıcak ilişkiler başlamıştır. Komünizmin yok oluşundan sonra pazar ekonomisine giren Bulgar ekonomisi, tamamen alt üst olmuştur. Bulgaristan'ın bu geçiş sürecini daha kolay atlatabilmesi amacıyla, Türkiye yardım elini uzatmış ve Türk işadamları bir çok yatırımlar yapmıştır. Düne kadar birbirini yeterince tanımayan Türk ve Bulgar halkı, komşu ziyaretlerine başlamış ve tanışmaya imkân bulmuştur. Türk ve Bulgar devlet adamlar, bir çok alanda işbirliği yapmak üzere anlaşmalar imzalamış ve birlikte çalışma projeleri hazırlamışlardır. Türk ve Bulgar askerî yetkilileri de, bu tür anlaşmalarda bulunmuştur. Fakat Türkiye ve Bulgaristan arasındaki bütün bu olumlu gelişmelere rağmen, aşın Bulgar milliyetçileri, Türk düşmanlığına dayanan eski politikalarım devam ettirmektedirler. Türkiye'ye, Osmanlılardan yadigâr kalan, Bulgaristan Türklerine karşı yürütülen Bulgar politikası da pek değişmemiştir. Bilhassa Pomak Türkleri'nin durumu daha da kötüleşmiştir. Bulgaristan'daki soydaşlar ile ilgilenen Türkiye ise, aşın Bulgar milliyetçileri tarafından, Bulgaristan'ın içişlerine karıştığına ve Bulgar topraklarında gözü olduğuna dair suçlanmıştır. Bulgar basım, 10 Kasım 1989'dan soma sütunlarında, daha çok Türkiye'nin dış politikası ile ilgili haberlere yer vermiştir. Bir çok gazete ve mecmua, Türkiye'nin, Bosna- Hersek, Makedonya, Yunanistan gibi, Balkan ülkeleriyle olan politikasını da yalandan takip etmiştir. V SUMMARY Turkey and Bulgaria closely contracted not only they are both close neighbours but Ottomans ruled on these territories about five centuries. Since historical ambitions and Turkey has been interested in the people of the same race on these territories, Bulgaria felt its Southern neigbour as an enemy and worked against Turkey. In those years Bulgarian press played an important role in the proposing of policy against Turkey. The date of November 10 th, 1989 has completely changed the life of Bulgaria. Bulgarian press has reflected all these changes. The communism system, lasted forty-five years, collapsed and instead of this, Democrasy process has taken its place. There has been a lot of changes in Bulgarians political and social and economic situation. Since it has been passed from the totalitarian party system to the mass party system, many parties have been founded. In those parties Bulgarian-Turkish party, Rights and Freedom Movement, had to struggle against old Bulgarian Communists and nationalist fanatics and succeeded in this war. Between Turkey and Bulgaria, which are enemies up to yesterday, has begun warm relationship that haven't seen up to now. Bulgarian economy, which enters the market economy, after the communism had annihilated, completely roughed. As Bulgaria overcome this passing process more easily, Turkey gave its hand and Turkish businessmen invested their savings in business enterprises. The general public of Turkish and Bulgarian, who haven't known with each other up to yesterday, have begun visiting with each other and found the opportunity of meeting and getting acquainted with one another. Turkish and Bulgarian soldiers have had this kind of agreements. In spite of the positive developments between Turkey and Bulgaria, nationalist Bulgarian fanatics have been going on their old policy against Turkish Turkish- Bulgarian policy, which was received as a sovenir from Ottoman, hasn't changed so much. Especially, the situation of Pomak Turkish is getting worse Turkey, which has been interested in the people of the same race on these territories, has been blamed interfering in Bulgaria's interior affairs and coveting Bulgarian territory by the nationalist Bulgarian fanatics. Bulgarian press gave places to Turkish foreign policy more after November 10th, 1989. Many newspapers and magazines have followed the policy of Turkey with Balcan countries such as Bosnian and Herzegovina, Macedonia, Greece etc. VI 154

103