Search

Εξαιρετικά άσεμνο, ακόμη και για τους οχετούς! Πορνεία στις Τράλλεις. Μια νέα επιγραφή από τις Τράλλεις, σπάνιο δείγμα ρυθμίσεων για την προστασία της ηθικής, αναφέρει μέτρα κατά των εκπορνευομένων ανδρών και γυναικών. Σύμφωνα με τη συμπλήρωση που προτείνεται για ένα αποσπασματικά σωζόμενο χωρίο, οι νόμοι των Τράλλεων απαγόρευαν την παρουσία πορνών στις παρυφές των δρόμων, «ώστε η σεμνότητα της πόλης να μην ενοχλείται ούτε καν μέχρι τους οχετούς». Η συμπλήρωση αυτή στηρίζεται σε αρχαία κείμενα που συσχετίζουν τους οχετούς με ανηθικότητα. Αυτό το έντονα ρητορικό κείμενο χρησιμοποιεί το αίσθημα της αηδείας ως όπλο ηθικής καταδίκης.

Türkiye'nin batısında bulunan günümüz Aydın ilinin yerleşim çevresini oluşturan ilkçağların Tralleis antik kenti, kurulduğu alanda kendi güvenliğini sağlamakla birlikte bu bölgeden geçen transit yolları da kontrolü altına almış ve bu nedenle Aydın ve çevresi Anadolu tarihinin hemen hemen her döneminde içerisinde yer aldığı bölgenin başlıca merkezi olma özelliğini sürdürmüştür.Çalışmanın isminden de anlaşılacağı üzere tezin coğrafi kapsamını ve konusunu Türkiye Selçukluları ve beylikler döneminde Aydın ve civarının siyasi, sosyal ve kültürel durumu oluşturmaktadır. Çalışmada herhangi bir zamansal kısıtlamaya gidilmemesine rağmen tezin zamansal odak noktasını Aydınoğulları Beyliği dönemi oluşturmaktadır.Çalışma dört ana bölümden oluşmakta olup, başlangıç aşamasında Tralleis antik kentinin coğrafi konumu ve bölgenin adı üzerinde yapılan incelemelerle bölgenin tarihsel süreç boyunca hangi isimleri aldığı üzerinde durulmuştur. Bölgeye dair ilk araştırmalar ise XIX. yüzyılda batılı gezginler aracılığıyla kentin arkeolojik zenginliklerinin bütün dünyaya tanıtılmasıyla başlamıştır. Birinci bölümde Türkiye Selçukluları döneminde Aydın ve çevresinin tarihi ele alınıp buraya gerçekleştirilen Müslüman Türk akınlarından söz edilmiştir. İkinci bölümde ise beyliklerin ortaya çıkışı ile beylikler dönemi bölgede Menteşeoğullarının varlığı konusuna değinilmiştir. Esas bölüm olan üçüncü bölümde ise Aydınoğulları beyliği ele alınarak kuruluşu ve menşei üzerinde durulmuştur. Daha sonrasında tek tek beyliğin başına geçen beylerin dönemleri hakkında bilgiler verilip Osmanlı Devleti himayesine geçişiyle bölüm sonlandırılmıştır. Aydınoğulları beyliğinin kuruluşundan Osmanlı ülkesine katılışına kadar ki olan süreç dikkate alınırsa bir asra yakın hüküm sürmüş olup bu süreçte Anadolu'nun Türkleşmesine büyük katkıları olmuştur. Dördüncü bölümde ise Türkiye Selçukluları ve Beylikler döneminde Aydın bölgesinde kültür ve medeniyet ele alınarak beylik dönemi mimarisi ve bölgede yaşamış ilim adamlarına yer verilmiştir. Tralleis ancient city of antiquity constitutes the sorrounding settlements of today's Aydin province in the west of Turkey, this region as well as providing its own security in the area of establishment of the transit routes has taken under its control and is therefore Aydin and the environment are the main center of the region to be involved in almost every period of history Anatolia has continued its feature.The thesis can be understood in the name of geographial scope of the study and the issue of Turkey Seljuks and principalities period of political and vicinity Aydin contitutes social and cultural status. Although no temporal constraints were made in the study, the temporal focus of the thesis is the period of Aydınoğulları Principality.The study consists of four main sections. In the beginning, the geographical location of the ancient city of Tralleis and the name of the region were examined and the names of the region during the historical process were emphasized. The first researches in the region are XIX. century began with the introduction of the city's archaeological wealt to the whole world through western travelers. Turkey Seljuks period in the history of Aydin and the environment be addressed first chapter here he said the Turkish raids were carried out by Muslims. In the second part, with the emergence of principalities, the existence of Menteşeoğuları in the principalites period is discussed. In the third section, which is the main section, Aydınoğulları principality has been taken into consideration and its establishment and origin has been amphasized. Afterwards, information was given about the periods of the beys who became the head of the individual principality and the department was ended with the transition to the protection of the Ottoman Empire. Considering the process from the establishment of the Aydınoğulları principality to its accession to the Ottoman Empire, it ruled for nearly a century and contributed greatly to the Turkification of Anatolia. In the fourth chapter, Turkey Seljuks and principalities period have also been given by taking in the culture and civilization of Aydin principality era architecture and scholars lived in the area. 165

Aydın ili sınırları içinde yer alan Tralleis antik kenti, özellikle Hellenistik ve Erken Roma dönemlerinin önde gelen antik yerleşimlerinden biridir. Kentin ekonomik ve siyasi gelişimine paralel giden sanatsal faaliyetleri, özellikle Hellenistik ve Roma dönemlerinde dikkat çekici biçimde artış göstermiştir. Bugüne kadar devam eden Tralleis kazılarında ele geçen buluntular, kentin özellikle seramik alanında aktif bir merkez olduğunu göstermiştir. Çalışmamızda 2007 yılı kazı sezonunda, kentin Batı Nekropolü alanında büyük çoğunluğu mezar buluntusu olarak ele geçen kandiller incelemiştir. Antik dönem ölü gömme geleneğinin özelliklerini ve inançlarını yansıtan Tralleis Batı Nekropolü 2006-2007 kazı çalışmalarında ortaya çıkan kandil buluntuları ile dikkat çekicidir. Tez konusunu oluşturan Batı Nekropolü alanı kandil buluntuları tipoloji, form ve kronolojik özellikleri açısından önemlidir. Antik dönemden günümüze kadar insanların ışık gereksinimini karşılayarak temel bir ihtiyacını gideren kandiller, özellikle mezarların en önde gelen buluntu grubunu oluşturmaktadır. Yapılan tez çalışmasında, eldeki veriler yardımıyla Tralleis yapımı kandillerin yerel atölyelerinin belirlenmesi, bu atölyelerde üretilen örneklerin alt gruplarının form ve teknik açıdan değerlendirilip sınıflandırılması ve farklı merkezlerde ele geçen örneklerle karşılaştırılmalarının yapılarak tarihlendirilmesi hedeflenmiştir. ANAHTAR SÖZCÜKLERTralleis, Batı Nekropolü, Kandil, Hellenistik Dönem, Roma İmparatorluk Dönemi Tralleis, an ancient city located in the borders of Aydın province, particularly in Hellenistik and Early Romanian period is one of the leading ancient settlements. The city's artistic activities parallel to the economic and political development, especially in the Hellenistic and Roman period has increased remarkably. So far, the ongoing Tralleis finds from excavations have shown that the active centers of the city, especially in the ceramic field. In the 2007 season, here in the thesis study discussion, the majority of the lamps treated as grave finds in the city's western necropolis area were examined.Ancient tradition of burying the dead reflects the characteristics and beliefs of the Western Necropolis Tralleis is remarkable with the lamp foundlings in the 2006-2007 excavation. Western Necropolis typology finds candles forming the thesis subject area is important in terms of form and chronological features. From Ancient Times until present day, Lamps address a fundamental need for people to have a light, especially it's the most prominent assemblage of graves.In this thesis, the determination of the available data with the help Tralleis made candles of local shops, the form of examples of subgroups produced in these workshops and technically evaluated classification and is aimed dated done that they compared with samples recovered at different centers.KEY WORDSTralleis, Western Necropolis, Lamp, Hellenistik Period, The Roman Empire Period. 209

Antik kaynaklarda bazen Karia bazen Lydia sınırları içinde değerlendirilen ve antikçağ Küçük Asya’sının adı duyulan kentlerinden biri olan Tralleis, kabaca Aydın ilinin kuzeyinde, Kestane Dağları’nın (Messogis) hemen güney yamacındaki geniş ve yüksek plato üzerinde yer almaktadır. Antikçağ Küçük Asya’sı (Asia Minor) Roma İmparatorluk Dönemi’nde tümü Roma’dan gönderilen valiler tarafından yönetilen birkaç eyaletten oluşmaktaydı. Buna göre Tralleis de diğer birçok Batı Anadolu kenti gibi Pergamon Kralı III. Attalos Philometor’un (İÖ. 138-133) ölümünden sonra onun vasiyeti sonucu Pergamon Krallığı ile birlikte “Provincia Asia” adı altında Roma Cumhuriyeti’ne bağlanmıştır. Bu çalışmada biz, her ne kadar antik yazarlar sessiz kalmış olsalar da yerel sikke ve yazıtlardan yola çıkarak imparatorluk dönemi Tralleis kentindeki imparatorluk kültü konusunda, kentin “Augustus Neokratı” unvanı ile nasıl gurur duyduklarını göstermeye çalışacağız. Amacımız açısından iki tür kaynak can alıcıdır: Bunlar ilk olarak İmparator Caracalla, İmparator Elagabalus ve İmparator Severus Alexander dönemlerinde darbedilmiş sikkeler; ikinci olarak da elimizdeki çalışmayı mümkün kılan yazıtlardır. Bütün bu sessiz kalıntılar, imparatorluk kültünün site içindeki sözcülüğünü yaparlar. Kanımızca, İmparator Caracalla’nın saltanatı (İS. 198-217) Tralleis kenti için imparatorluk kültü açısından bir dönüm noktası olmuştur. Tralleis, which was sometimes defined in Karian and sometimes in Lydian boundaries by ancient sources and was one of the most prominent cities of ancient Asia Minor, is roughly located in the north of modern day Aydin province, on a large and high plateu at the southern slopes of Kestane (Messogis) Mountains. In Roman Imperial Period, Ancient Asia Minor was composed of several provinces which were administered by prefects appointed from Rome. Tralleis, like many other cities in Western Anatolia, had been annexed to Roman Republic, following the death of Pergamonian King Attalos Philometor III (138 – 133 BC) and in accordance to his will, under the name of “Provincia Asia”. In this study, how the city of Tralleis was proud of her title as “the neokoria of Augustus” will be illustrated. Although ancient authors were silent about the imperial cult in Tralleis during the Roman Imperial Period, local inscriptions and coins can be used fort his objective. Two types of sources are crucial fort the objective of this study: First of all, coins minted during of Emperors Caracalla, Elagabalus and Severus Alexander’s reigns; and inscriptions that make a detailed study possible. All these silent remains are announcers of imperial cult within the site. In general opinion, reign of Emperor Caracalla (AD 198 – 217) became a turning point for Tralleis in respect to imperial cult.

Bu tez çalışmasında ele alınan terrakotta figürinler, Tralleis Güney Nekropolisi'ndeki tonozlu oda mezarlardan bulunmuştur. Figürinler, Aydın Arkeoloji Müzesi tarafından gerçekleştirilen kurtarma kazılarından elde edilmiştir. Çalışmada ele alınan figürinlerin tipi ve stili oluşturulurken mezarlara ait kayıtlar esas alınmıştır. Otuz üç mezar konteksti belirlenmiş olmasına rağmen mezarları kesin tarihlemeye yardım edebilecek veriler yoktur. Nekropolis alanı, seramik, sikke ve diğer arkeolojik kalıntıların yardımıyla İ.Ö. 2. yüzyıldan İ.S. 2. yüzyıla kadar tarihlenmiştir. Çalışmada ele alınan figürinlerin tümü kalıp yapımıdır. İ.Ö. 2. yüzyılda tekil figürinlerin üretiminde kullanılan kalıp sayısı artmıştır. Roma İmparatorluk Dönemi'nde ise pişmiş toprak figürin üretimi fabrikasyon haline gelmiştir. Tralleis figürinlerinin kili ise homojen yapılı ve bir miktar mika katkılıdır. Tralleis örneklerinde daha az kullanılan mika katkılı, sarımsı kırmızı hamur daha çok İ.Ö. 2. yüzyılda yaygındır. Daha açık kırmızı renkli olan iyi pişmiş, mika katkılı kırmızımsı sarı hamur en iyi korunan örneklerde görülen tipik kil rengidir. Munsell Toprak Rengi Kataloğu'na göre en yaygın olanı açık beyaz astarlı ve mika katkılı olan kırmızımsı sarı kildir. Stilistik incelemelere göre erken dönem Tralleis figürinlerinde, Attika, Tanagra, Boeotia ve Myrina etkisi görülmektedir. İ.Ö. 2. yüzyılda Eros ve Nike gibi uçan figürinler oldukça yaygındır. Aphrodite ve rahibeleri gibi dini tipler de bu dönemde görülmektedir. Diğer dinsel kimlikler Ariadne, Dionysos ve cemaatidir. İ.Ö. 2. yüzyılın ikinci yarısında hayvanlarla birlikte verilen günlük hayat sahneli gruplar ve ayakta giyimli kadınlar ortaya çıkmıştır. İ.Ö. 26 yılında meydana gelen depremde, Tralleis kenti hasar görmüş ve İmparator Augustus'un yardımlarıyla kent yeniden kurulmuştur. İ.S. 1. yüzyıl tipleri, ayakta giyimli kadın ve erkekler, sadaklı sporcular, masklar, aktörler, kuklalar, karikatür figürinler, hayvanlar ile diğer mitolojik ve dini figürinlerden oluşmaktadır. Hellenistik ve Roma İmparatorluk Dönemi'nde birçok Akdeniz kentinde bu tipteki figürinler bulunmuştur.Güney Nekropol alanından bulunan figürinlerdeki koroplast imzaları çalışmada detaylı olarak incelenmiştir. İmzalar arasında Trophimos, Simalionos, Theodotos, AA adlı olanlar ve diğer koroplastlar belirlenmiştir. Belirlenen koroplast işaretleri ya da imzaları, Tralleis'teki atölyelerin İ.Ö. 1. yüzyıl ve İ.S. 2. yüzyıl arasındaki dönemde üretim yaptıklarını göstermiştir. Bu nedenle çalışmada koroplastların yerel üretim yaptıkları öne sürülmektedir. Katalogda figürinlerin tipolojisi, kronolojisi ve sınıflandırması birlikte sunulmuştur. Katalogdaki bilgiler figürinlere ait detayları, daha önceki yayınlardaki benzerlerini ve aynı tipteki yakın örneklerini göstermektedir. Sonuç olarak diğer çağdaş merkezler ve kontekstlerdeki tarihlenmiş figürinlerin yardımıyla tipleri ve stilleri karşılaştırılmıştır. Çalışmadaki veriler genel olarak İ.Ö. 2. yüzyılın Tralleis kentinin en önemli dönemlerinden biri olduğunu ortaya koymaktadır. The terracotta figurines discussed in this thesis study were found throughout the South Necropolis of the Tralleis, with a large number coming from the barrel vaulted chamber tombs. The figurines were recovered in the earlier salvage excavations by the Aydın Archaeological Museum. The excavators records of objects found in a representative series of graves must form basis for our study of the chronology and styles of the figurines. Thirty three contexts are listed as of interest, but not of sharply defined chronological significance. The evidence for dating is derived for the most part from pottery, coins and other archaeological remains, the cemetery of Tralleis dates from the 2nd century B.C.E. at least through the 2nd century A. C. E. The figurines were each cast in a mold. In the 2nd century B.C.E. however, the number of molds used in the creation of a single figurine was increased. The manufacture of terracotta figurines in Roman İmperial Period was an industry. The clay of the Tralleis figurines are rather coarse but homogeneous and contains a fair amount of mica. Yellowish red clay with some mica was used rarely, and mostly in 2nd century B.C.E. Reddish yellow clay, sometimes burned light red, with mica, is characteristic of the finest pieces. The commonest clay is reddish yellow usually with mica, and often with a light white slim according to Munsell Soil Color Chart. According to the stylistic analysis, the influences from Attica, Tanagra, Boeotia and Myrina also are obvious among the early figurines at Tralleis. Flying figurines as Eros and Nike were prominent in the 2nd century B.C.E. Religious types are also found and include Aphrodite and worshipers. Other representations of deities included an Ariadne, Dionysos and his entourage. During the second half of the 2nd century B.C.E. genre groups with animals and standing draped women proliferated. Tralleis was destroyed by an earthquake in 26 B.C.E. and reconstructed with the efforts of Emperor Augustus. The typology repertoire of the 1st century A.C.E. consists of standing draped women and men, athletes with quiver, masks, actors, puppets, caricatures, animals and other mythological and religious types. This type of figurines was commonly found in most of the Mediterranean sites in the Hellenistic and Roman Imperial Period. The works of the coroplasts whose signatures are found in the South Necropolis may be examined here in more detailed. These are Trophimos, Simalionos, Theodotos, AA and the others. The signatures show that workshops were active at Tralleis in the Roman Imperial Period as early as the 1st century B.C.E. and continued to produce figurines until the 2nd century A.C.E. We may therefore assume the fabric of which the coroplasts are made to be a local fabric of its period. Each figurine is introduced by a general commentary that outlines the typology, chronology and significance of the class in the catalogue. Catalogue descriptions give factual detail, references to previous publications, and close parallels. Finally, typology and style of these examples can also be compared with the dated finds from the other contemporary sites and contexts. On the whole, the evidence presented points to the fact that the 2nd century B.C.E. was the most prosperous ones for the city of Tralleis. 481

Tralleis Hamam-Gymnasion yapı kompleksi ve çevresinde 2006-2008 yılları arasında gerçekleştirilen kazı çalışmalarında çok sayıda seramik örneği ortaya çıkarılmıştır. Bu çalışmada incelenen seramik örneklerinin önemli bir bölümünü Latrina kanalizasyon kanalları içerisinde sağlam ve sağlama yakın olarak bulunan eserler oluşturur. Ayrıca Hamam-Gymnasion?un kuzey duvarına bitişik olarak inşa edilen Geç Roma-Erken Bizans dönemi dükkanları seramik buluntuları da tez çalışması kapsamına dahil edilmiştir. Çalışmamızda incelenen 177 seramik örneği, 16 gruba ayrılarak değerlendirilmiştir. Yapılan araştırmalar sonucunda Latrina ve sokak altı kanalizasyon kanalları buluntusu seramiklerinin yerel üretim olduğuna dair çok önemli ipuçlarına ulaşılmıştır. Seramik örneklerinin hamur yapısı, yerel üretim olduğunu kanıtlar niteliktedir. Büyük çoğunluğunu günlük kullanım seramiklerinin oluşturduğu eserler genel olarak M.S. II ve III. yüzyıllara tarihlendirilmiştir. Ayrıca Latrina kanalizasyon kanallarının M.S. V-VI. yüzyıl aralığında doldurulduğunu kanıtlayan seramik buluntularına da ulaşılmıştır. Geç Roma-Erken Bizans dönemi dükkanları seramik buluntuları ise genel olarak M.S. IV.-VI. yüzyıl arasına tarihlendirilmiştir. Dükkan buluntusu amphora örneklerinin form ve kil özellikleri Geç Antik Çağ?da kentte seramik üretiminin devam ettiğini kanıtlar niteliktedir. Hamam-Gymnasion ve çevresi seramik buluntuları ışığında Tralleis Antik Kentinde seramik üretiminin M.S. III. yüzyıl ve sonrasında yoğun olarak devam ettiği anlaşılmaktadır. The excavations of the Tralleis Bath-Gymnasion complex and surrounding areas brought to light a great number of pottery examples during the years 2006, 2007 and 2008. This study examined significant ceramic finds, both solid and almost solid, which had fallen into the drains. Some Late Roman to Early Byzantine Period examples were also found where the north wall of the Bath-Gmnasion had been built.This study estimated that the 177 ceramic samples analyzed could be divided into 16 groups. As a result of the research we received many important clues about the Latrina and the production of ceramics made in local area were found under the streets sewer drains. We could also deduce that the finds were produced in the local area. Clay materials show us that there was a local area producing potteries. The ceramics, which were dated generally 2nd and 3rd century A.D, consituted mainly of items used in daily life. We also had evidence that the sewer pipes were filled between the 5th and 6th centuries A.D. Late Rome and Early Byzantine ceramic finds were dated to between the 4th and 6th centuries. The form and features of the clay pottery finds proved that production of pottery continued into the Late Ancient Period.It was understood in the light of the Trailles finds that pottery production continued intensively up to the 3rd century A.D. 510

Tralleis, Aydın ilinin kuzeyinde, Messogis Dağları'nın güney yamacında Topyatağı mevkiindeki yüksek tepe üzerinde yer alır. Kentte yapılan arkeolojik araştırmalarda ele geçen en erken buluntular M.Ö. 8. yüzyılın ortalarına kadar uzanmaktadır. Hellenistik Dönem ve Roma İmparatorluk Dönemi'nde altın çağını yaşayan şehir, Bizans Dönemi'nde önemli bir piskoposluk merkezi haline gelmiştir.1996-2002 yılları arasındaki kazılardan bulunmuş olan mermer heykeltıraşlık eserlerinin doktora tezi olarak çalışılmasındaki amaç tipolojisi ve ikonografisiyle çeşitlilik gösteren buluntuların ilk kez arkeoloji bilimine tanıtılmasıdır. Eserlerin tamamına yakını normal insan boyutlarının altındaki heykelciklerden oluşmaktadır. Eserlerde, Hellenistik ve Roma Dönemi'nde Tralleis başta olmak üzere, Batı Anadolu'daki pek çok kentte ve adalarda ortaya çıkan heykel tipleri görülmektedir. Kadın figürleri, erkek figürleri, tanrı ve tanrıçalar, mitolojik figürler ve başlar çoğunluktadır. Ayrıca kabartmalar, masa ayakları, hayvan figürleri ve küçük heykel parçaları da değerlendirilmiştir.Çalışmanın asıl bölümünü Tralleis Heykeltıraşlık Eserleri başlığı altında incelenen buluntular oluşturmaktadır. Her bir eserin teknik bilgilerinin bulunduğu bölümde detaylı tanımların dışında, tartışma ve tarihleme önerileri de sunulmuştur. Kazı buluntusu olan heykeltıraşlık eserleri genel olarak yapı içinde ya da çevresindeki dolgu topraktan atıl vaziyette ele geçtiği için tarihlendirmeye yardımcı konteks içinde değerlendirilememişlerdir. Bu sebeple eserler için tarihleme önerileri stil kritik yoluyla yapılmaya çalışılmıştır. Ayrıca kentteki heykel üretim aktivitesinin sürekliliğine işaret eden buluntular epigrafik kaynaklarla desteklenmiştir.Sonuç olarak tez kapsamında incelenen heykeltıraşlık eserleri, sayı ve nitelik açısından değerlendirildiğinde: kentte heykel alanında sanatsal faaliyetlerin aralıksız devam ettiğini göstermektedir. Hellenistik Dönem ile Roma İmparatorluk Dönemi atölyeleri arasındaki geçiş dönemi eserleri, özellikle Flaviuslar Dönemi sonrası üretime işaret eden çok sayıdaki eser, bu alandaki boşluğu doldurmakta aynı zamanda Tralleis'te uzun yıllar boyunca heykel üretiminin canlı tutulduğuna işaret etmektedir.Anahtar Kelimeler : Tralleis, Hellenistik Dönem ve Roma Dönemi, Heykel. Tralleis is located on a high hill called Topyatağı, in the nothern site of the city of Aydın, the southern slope of the Messogis Mountains. The earliest evidences, which was obtained from archaeological researches carried out in the site, show that the city was dated back to the middle century eight B.C. Tralleis lived its golden era in the Hellenistic and Roman Imperial period and they become bishopric during the Byzantine period.The purpose of studying on marble sculptural works found in excavations between 1996-2002 is to present the typology and iconography with diverse works to science of archaeology first. Almost all of the works? sizes are below avarage human size. Types of sculpture are seen in Tralleis especially with many cities in Wetern Anatolia and Islands during the Hellenistic and Roman period. Most of them are woman, men, gods and goddesses and mythological figures and heads. Also reliefs, table supports, animals figures and small sculptural fragments have been studied.Main chapter of the study consists of findings that are studied under the title of Tralleis Sculptural Works. For each for work, not only detailed descriptions in technical parts, but also discourses and dating suggestions have been presented. As the sculptural works have been founded as stagnat inside of the structure or fill dirt, they are not considered in the supporter context in the frame of the dating process. For this reason, parallel samples have been used for determining the date of statuette. Also findings that show continuing production of sculpture in the city have been supported by the epigraphic sources.Finally, sculptural works which are examined as number and quality, show the continuing artistic activity in the city. A great number of statuette has been dated particularly last Flavius period, transition works between the workshops of Hellensitic and Roman Imperial period point out a vividly sculpture production for many years in Tralleis.Keywords: Tralleis, Hellenistic and Roman Period, Sculpture. 329

Küçük Asia'nın güneybatısında yer alan Karia Bölgesi 18.yy'dan itibaren araştırmacıların ve gezginlerin dikkatini çekmiş; araştırmalar, 18. yüzyılda R. Chandler tarafından Halikarnassos şehrinde başlatılmıştır. Bu çalışmalar günümüzde de devam etmektedir.Çalışmada incelenen dört adet eser, Karia Bölgesi yerleşimlerinden Pedasa, Stratonikeia, Euromos ve Tralleis'ten farklı yıllarda ele geçen Athena heykel ve heykelciklerinden oluşmaktadır. Her bir eser, stilistik açıdan değerlendirmeye alınmış ve benzer örneklerle karşılaştırılarak bir tarihleme yoluna gidilmiştir. Buna göre; Pedasa Athenası dönem özelliklerini yansıtmakla birlikte, benzer olan birçok eser ile anolojisi yapılmış ve sonucunda Hellenistik Dönem içerisinde değerlendirmeye alınmıştır. Stratonikeia ve Euromos'ta bulunan Athena heykel ve heykelciği için ise erken etkiler de göz önünde bulundurularak tarihlemeleri Roma Dönemi kapsamında önerilmiştir. Tralleis Athena başı ise portresel özellikleri dikkate alınarak yorumlanmış ve M.Ö. 1. yy tarih önerisi ile sonuçlandırılmıştır.Ele alınan eserler ve karşılaştırmada değerlendirilen benzer örnekler Athena yontularının farklı tiplerini görmemizi sağlamış, aynı zamanda hem Karia Bölgesi plastiği hem de dönemsel olarak heykel sanatındaki gelişmeler irdelenmiştir.Anahtar Kelimeler: Karia Bölgesi, Athena, Heykel, Pedasa, Stratonikeia, Euromos, Tralleis. The Caria Region which is located in southwestern Asia Minor attracted the attention of the researchers and explorers in 18th century. The Carian research begun in 18th century by R. Chandler in Halicarnassus and continue today.Four sculptures examined in this study are Athena statues and statuettes recovered from Pedasa, Tralleis, Euromos and Stratonicea in different years. Each work had been evaluated stilisticaly and dated by comparing with similar examples. According to this, the Athena from Pedasa which reflects its period?s features, had been compared with many similar works and as a result, had been dated to Hellenistic Period. For the statue and statuette from Stratonicea and Euromus, a date from Roman Era is proposed, by taking also into account the earlier effects. The date proposal for the Athena head from Tralleis had been concluded as 1st. Century of B.C. taking into consideration the portrayal features.Through the works studied in this thesis and the similar examples evaluated for the analogy, we could see the different sculptural types of Athena, and at the same time we examined the development in the sculpting in Caria through the periods.Key Words: Caria Region, Athena, Sculpture, Pedasa, Stratonikeia, Euromos, Tralleis. 104

Tralleis Antik Kenti, Aydın ilinin kuzeyinde, Kestane dağlarının hemen güney yamacındaki plato üzerinde yer almaktadır. İl merkezine 1 km. olan kent, Argoslular ve tralleisliler tarafından kurulmuştur. Menderes havzasının verimli toprakları üzerine kurulan bu kent M.Ö.334' te İskender tarafından alınmasından sonra Helllenistik krallıklar arasında sık sık el değiştirmiştir.Çalışmamızda günlük yaşamda hemen hemen her yerde karşılaşılan ve hayatın bir parçası olan camın tarihsel gelişimi ve üretim tekniklerine değinilmiştir. Cam üretimi geliştikçe cam ergitme fırınlarının biçimler kapasiteleri ve üretilen camın kalitesi, tarihi süreçte büyük bir gelişme göstermiştir. Ancak fırınlar genel anlamda erken dönemlerden bugüne fazla bir değişim göstermemiştir. Halen cam fırınlarının bölümleri ilk örneklerde olduğu gibi; ateş-ergitme, Çalışma kısmı ve tavlama bölümlerinden oluşmaktadır.Tralleis gymnasiumunda endüstiryel üretimin sürekliliği açısından önemli bir yere sahip olan iki cam fırını; Mısır, Mezopotamya, Roma ve Venedik tipi fırınlar ve geleneksel diğer cam fırınlarıyla karşılaştırılmıştır.Anahtar Kelimeler: Tralleis, Cam fırını, Cam The ancient city, Tralleis is located on the plateau which is on the southern hillside of Kestane Mountains on the north of Aydın.The city, which is one km away from city centre, has been founded by Argos and Tralleis. The city, which has been founded on fertile soil of Menderes Basin, has changed hands among Hellenistic Kingdoms after it had been conquered by Iskender in 334 BC.The historical process of glass which has been come across everywhere in daily life and which is an indispensable part of the life, and methods of glass production have been mentioned in our study. As the glass production has developed, the shape and capacities of oven for glass melting and the quality of glass which is produced have shown an important development in historical process. But in general terms furnaces have not shown a great change from early periods to today. The parts of glass furnace have still consisted of fire-melting, start and tempering parts just like in the first examples.In Tralleis gymnasium two glass furnaces, which we consider that they have an important place from the aspect of continuity of industrial production, have been compared with Egyptian. Mesopotamian, Roman and Venetian type furnaces and with other traditional furnaces.Key Words: Tralleis, Glass Furnace, Glass. 112

İnsanın beslenme kadar doğal bir ihtiyacı da sindirilen besinlerin vücuttan atılmasıdır. Erken dönemlerden itibaren insanoğlu bu ihtiyacını doğada gidermiştir. M.Ö. III. binden itibaren bu ihtiyaç için kapalı mekanların oluşturulduğu görülmektedir. Saraylarda ya da varlıklı kişilerin evinde kişilere hizmet eden küçük tuvaletlerin buluntuları tespit edilmiştir. Roma Dönemi'ne gelindiğinde bu yapıların anıtsal büyük ve çok kişiye aynı anda hizmet veren yapılara dönüştüğü anlaşılmaktadır. Kentin önemli mimari yapıları arasına giren bu yapılar `Latrina` olarak adlandırılmaktadır. Özellikle M.S. II. yy.da en görkemli örnekleri görülen latrinalar Akdeniz Dünyası'nda Afrika, İtalya ve Anadolu'da karşımıza çıkmaktadır.Birden fazla kişinin aynı anda ihtiyacını karşıladığı latrinalar sadece tuvalet ihtiyacının giderildiği yerler olmaktan çıkmıştır. Kullanıcıların bu esnada sohbet ettiği ve sosyalleştiği bir yapı olmuştur.Bu nedenle halka hitap eden, halkın ihtiyacını karşılamak amacı ile latrinaların kent içerisindeki konumu da ayrı bir öneme sahiptir. Latrinaların hamamların yakınında inşa edilerek, buradan gelen atık suların latrina kanalizasyonuna verildiği örneklerinin var olduğu gibi, ayrı olarak tek başlarına inşa edilmiş ve kendi özel su ve kanalizasyon sistemlerine sahip olan latrinalarda görülmektedir. Kent içerisinde latrina için ayrılan yere ve kentin ne kadar görkemli bir latrina yapmak istediğine bağlı olarak latrinalar farklı planlarda inşa edilmiştir. Altı grupta incelenen planlar; Peristilli, Eksedral, Yuvarlak, U, L, I planlarıdır.Her planda kullanıcılar oturma plakaları üzerine açılmış delikler üzerine oturarak ihtiyaçlarını giderirler. Oturma plakaları mermerden, taştan ya da ahşaptan yapılmışlardır. Oturma plakaları duvara yerleştirilmiş konsollar üzerinde taşınır. Plakaların alt kısmını da, üstteki deliğin hizasına gelecek şeklide üzerinde bir delik olan başka bir plaka desteklemektedir. Alt kısımda yer alan delik taharetlenme amacına hizmet etmek için yapılmıştır. Ayaklarını bastıkları alanın hemen önünde bir temiz su kanalı yer almaktadır. Bu kanal içerisinden temiz su kullanıcılara sağlanmaktadır.Latrinaların kullanıcılarına tam anlamıyla hizmet vermesi için atıklardan oluşan kötü kokunun engellenmesi ve kanallardaki atıkların hızlı uzaklaştırılması gerekmektedir. Bu nedenle her latrina güçlü bir kanalizasyon sistemine sahip olmak durumundadır.Latrinaların tüm halkın kullandığı yapılar olduğu ya da düşük bir ücreti ödeyen herkesin kullanabildiği kabul edilmektedir. Latrina içerisinde herhangi bir statü ya da zümre ayrımına dair yorumlanabilen bir buluntu ele geçmemiştir.M.S. I. yy. da mimari olarak tam anlamıyla ortaya çıkan latrinalar, en görkemli dönemi M.S. II. yy. olarak değerlendirilmektedir. M.S. IV. yy. da kadın ve erkekler için ayrı latrinalar kullanılmıştır. M.S. VI. yy.a gelindiğinde artık latrinaların kullanımının son bulduğu anlaşılmaktadır.Çalışma da incelenen Tralleis Latrinası 20.20 x 15.00m. ölçülerindedir. Özenli bir işçilik ile yapılmıştır. Peristilli latrinalar grubu içerisinde yer alır. Oturma sıralarının düzeni U formundadır. Geniş temiz su kanallarına sahiptir. Oturma plakaları ve temiz su kanalları mermerden yapılmıştır. Kanalizasyonu latrinanın duvarları boyunca dolaşmaktadır. Latrina daha sonraki dönemlerde çok fazla tahribata uğramıştır. Ancak elde edilen buluntular Tralleis Latrinası'nın Anadolu'da yer alan en görkemli latrinalar arasında ilk sıralarda yer almasını sağlamaktadır. hrowing the eaten food out of the body is a natural need as well as nutrition .The nutrition is a natural needs for human as well as the eaten foods are thrown out from digestion system. Humans had eliminated their need to use the loo in nature beginning from early periods. Since the III. millennium B.C. indoors are seen which has builded for call of nature. Some small toilet finds had determined in palaces or in the home of wealthy people. When it comes to Roman Period it?s inferred that this constitution transformed to monumental and structures which serving to many people at the same time. This buildings are one of the significant buildings among the major architectural structures in Roman city and have defined as ?Latrina?. We have encountered to the most magnificent examples of latrinas particularly at the II. century B.C. widely in Africa, Italy and Anatolia in the Mediterranean World.Latrinas were not just communal space with multiple toilets. Moreover they became social areas where people could chat.Therefore latrinas? location has a specific importance in order to appeal the public and call of nature in the city. Latrinas have varried examples. Some of them were built near of the bath thus waste water from bath was emptying from the common sever of latrina. Also in latrinas which was built separately have seen their own water and sewage system. Latrinas were built in diffrent plans depending on place of latrina and how magnificent latrina that city wants. Sub-groups examined in plans: Peristyle, exedral, U, L, I planned latrinas.In each plan, the users sits on plates defined as a hole in the ground and make thier toilet. Fit plates were made of marble, stone or wood. Plates carried by consoles were placed on the walls. Bottom of the plates are shored by a another perforated plate in alignment with the hole facing to the top. Bottom of the hole was created to serve lustration. The clean water channel was located in front of the area where they set foot. Clean water is provided to users through this channel. Properly in order to serve users of latrinas the bad smell of waste consisting and wastes in the channels had to be removed quickly. Therefore, each latrinas had to include stronger sewage system.It?s accepted that latrinas were used by all the public even rural areas and low-income urban communities or they were used with a low-wage. There is not any antiquity founded inside of latrina concerning any status or class discrimination.Latrinas are completely emerged as a part of architecture in the I. century B.C. The most glorious period of latrina is considered as II. Century B.C. Latrinas were used separetely for men and women in the IV. century A.D. When it comes to IV. century A.D. it appears that latrinas were no longer used.The measure of Tralleis Latrina -which examined in study- is 20.20x15.00. It was made by elaborated labour. It?s involved in peristyle group. Seating arrangement is in U form. Latrina has a large fresh water channels. Sitting plates and water cleaning channels were made of marble. Sewage of latrina is circulated along its walls. Latrina was destructed in later periods. However ruins of Tralleis Latrina provides to offer to be one of the most splendid latrinas in Anatolia among others. 130

Karia kenti olan Tralleis, antik dönemde Batı Anadolu'da önemli bir yere sahipti. Hellenistik ve Roma Döneminde heykeltıraşlıktan başka, seramik alanında da öne çıktığı, yapılan çalışmalar ve ele geçen buluntulardan anlaşılmaktadır.Kentin Sigillata üretimi yaptığı antik kaynaklarda geçmektedir. Kazı çalışmalarındaki buluntular ile yapılan çalışmalar bunu kanıtlar niteliktedir. Şimdiye kadar detaylı bir şekilde incelenmeyen Tralleis amphoraları hakkında detaylı bilgiler edilmeye çalışılmıştır. 2006-2007 kazı çalışmalarında bulunan 141 adet amphora parçalarının ışığında kentin hangi tip amphoraları kullandığı ve amphora üretimindeki yeri belirlenmek istenmiştir.Hellenistik ve Roma Döneminde sevilerek kullanılan tiplerin örneklerine buluntular arasında da rastlamaktayız. En yoğun buluntumuz olan LR 3 tipi amphoralar üretildikleri yerlere göre farklı form özellikleri göstermektedir. Elimizdekilerle farklı bölge üretimi LR 3 amphoralarını karşılaştırıldığında, aynı form özelliğini göstermediğini görmekteyiz. Böylece Sigillata üretim merkezi olan kentin LR 3 tipini de üretmiş olması olasıdır.ANAHTAR SÖZCÜKLER:TRALLEİSAMPHORAROMAGEÇ ROMA Tralleis which was a Karia city was an important place in the West Anatolia in ancient times.It has been understood that from the studies and foundlings it was led not only sculpture but also ceramics during Hellenistics and Rome times.It had been passed in the ancient resources that the city did the Sigillata production.The foundlings that were in diggings and the studies proved this.The Tralleis amphoras that weren?t examined detailly up to know and the detail knowledge has to be tried to find.During 2006-2007 Foundling studies amphoras were found and it was tried to determine which types of amphoras were used and what place was it at the production of the amphora.We see the examples of the foundlings that were used lovely during Hellenistics and Rome times.The most common foundlings are LR3 types of amphoras and they show the different specialities that were found place.When the amphoras we see that they can?t show the same form speciality.So the city that was Sigillata production center had produced the LR3 type too.KEY WORDS:TRALLEISAMPHORAROMELATE ROMAN 231

Antik Tralleis kenti, yazınsal kaynaklar ve arkeolojik bulgulardan edindiğimiz bilgilere göre, Mesogis Dağları 'flln güney eteğindeki trapez biçim li kesik bir tepenin yüksek düzlüğünde kurulmuştur. Kent, uygun iklim koşulları, doğal savunması, verimli ve sulak toprakları sayesinde antikçağın güçlü kentlerinden biri olmuştur. Roma ile Seleukoslar arasındaki savaşta Roma ya karşı tavır alan kent, Pergamon Krallığı 'na bağlanmış ve Tralleis adını almıştır. İ. Ö. 189-133 yılları arasındaki dönem birçok Asya kentleri gibi Tralleis için de huzur ve barış dönemi olmuştur. The ancient eity of Tralleis, as we know from ancient literary sourees and arehaeologieal diseoveries, was built upon a loftly plateau on one of the southern spurs of the Mesogis range. With its ideal elimatie eonditions, natural proteetive barriers, and produetive soil, Tralleis beeame one of the most poweıful eities of the aneient period. In the war between the Rome and the Seleucidae, the city was opposed to Roma and, as a resI/lt, beeame part of the Kingdom of Pergamum and was given the name Tralleis. The period between 189 B.C and eire. 133 B. C, was for Tralleis, as for most other Asiatie cities. a time of peace and pro~perity.

oz Argive ve Tralliler tarafindan Dor göçleri sonrasında kurulmuş olan Tralleis Antik Kenti, ilk kez Seleukoslar egemenliği döneminde bazı bronz sikkeler basmıştır. Kentte Roma İmparatorluk Dönemi darpları ise Augustus Döneminde başlamış ve Gallienus Dönemine kadar kesintisiz devam etmiştir. Bu çalışma kapsamında, Tralleis arkeolojik kazı çalışmaları sırasında tespit edilen Roma İmparatorluk dönemine ait kırk adet sikke; ön, arka yüz yazı ve tasvirleri açısından incelenmiştir. Ayrıca sikkelerin birimleri ve basıldıkları darphanelerin karakteristik özellikleri de belirtilmiştir. Ekonomideki rolünün yam sıra, özünde politik mesajlar içeren sikkeler, Tralleis Kazıları'nda bulunanlarda da izlendiği üzere hem yazı hem de tasvir ile propaganda yürütmeye yarayan bir araç olarak kullanım görmüşlerdir. Dolayısıyla yazı ve tasvirler, merkezi basımlarda imparatorluğun ideolojisine; yerel basımlarda ise kentin kültürel kimliğine uygun olarak seçilmişlerdir. Değerlendirilmesi yapılan bu sikkeler doğrultusunda Tralleis Kenti'nin siyasi yapısı, kültürel karakteri ve birikimi incelenmiştir. ABSTRACT After the Dor Immigration, the ancient city of Tralleis was established by the Argives and Thracians (Tralli). It first began striking bronze coins in the Seleucid Period. Its most regular production of coins occured from the time of the Roman Emperor Augustus to the time of Gallienus. This work concentrates on forty coins belonging to the Roman Period which were found during the current excavation of Tralleis. The legends and features expressing both local and Roman culture, politics, and ideology on the coins' reverse and obverse faces were evaluated in detail. Also, from mis inspection of the coins, the special characteristics of each mint were determined and each individual coin was denominated. oz Argive ve Tralliler tarafindan Dor göçleri sonrasında kurulmuş olan Tralleis Antik Kenti, ilk kez Seleukoslar egemenliği döneminde bazı bronz sikkeler basmıştır. Kentte Roma İmparatorluk Dönemi darpları ise Augustus Döneminde başlamış ve Gallienus Dönemine kadar kesintisiz devam etmiştir. Bu çalışma kapsamında, Tralleis arkeolojik kazı çalışmaları sırasında tespit edilen Roma İmparatorluk dönemine ait kırk adet sikke; ön, arka yüz yazı ve tasvirleri açısından incelenmiştir. Ayrıca sikkelerin birimleri ve basıldıkları darphanelerin karakteristik özellikleri de belirtilmiştir. Ekonomideki rolünün yam sıra, özünde politik mesajlar içeren sikkeler, Tralleis Kazıları'nda bulunanlarda da izlendiği üzere hem yazı hem de tasvir ile propaganda yürütmeye yarayan bir araç olarak kullanım görmüşlerdir. Dolayısıyla yazı ve tasvirler, merkezi basımlarda imparatorluğun ideolojisine; yerel basımlarda ise kentin kültürel kimliğine uygun olarak seçilmişlerdir. Değerlendirilmesi yapılan bu sikkeler doğrultusunda Tralleis Kenti'nin siyasi yapısı, kültürel karakteri ve birikimi incelenmiştir. ABSTRACT After the Dor Immigration, the ancient city of Tralleis was established by the Argives and Thracians (Tralli). It first began striking bronze coins in the Seleucid Period. Its most regular production of coins occured from the time of the Roman Emperor Augustus to the time of Gallienus. This work concentrates on forty coins belonging to the Roman Period which were found during the current excavation of Tralleis. The legends and features expressing both local and Roman culture, politics, and ideology on the coins' reverse and obverse faces were evaluated in detail. Also, from mis inspection of the coins, the special characteristics of each mint were determined and each individual coin was denominated.The Imperial Roman and local coins, beyond functioning as a mere vehicle for trade, served as a means to spread Rome's ideology and culture as well as reflect to us today the condition of the Tralleis and the Empire of its time.This work evaluates tins important aspect of the coins in particular to shed light on the city's political make-up and its cultural and aggregation. ANAHTAR KELİMELER KEYWORDS Roma Tralleis Sikke Birim Darphane Roman Tralleis Coin Denomination Mint 89

oz MÖ. 2.yy.ın ortalarına doğru ilk önce K. Suriye'de ortaya çıkan Eastern Sigillatalar bu çalışmanın temelini oluşturmaktadır. Üç grup halinde incelenen bu seramiklerin B grubu olarak bilinen türünün üretim merkezinin Tralleis olduğu bilinmektedir. Tralleis antik kentinin 1999 kazı sezonu sırasında bulunan seramik çöplüğünden toplanan sigillata parçalar bu nedenle çalışılmıştır. Çöplük malzemesinin tümü Eastern Sigillata B ve C grubu dahilindeki parçalardan oluşmaktadır. Olasılıkla bir çömlekçi mahallesine ait bir çöplük olmalıdır. Bu mahalle MÖ. 1. yy.ın sonlarında üretime başlamış ve MS. 2.yy.ınsonlarına dek üretimde bulunmuş olmalıdır. ABSTRACT Eastern Sigillata appeared firstly in North Syria in middle of 2 BC. ES has got three shape. Tralleis product one of the the shape (ES-B). Tralleis ancient city excavations season in 1999 that found ceramics waste. Nearly, picked up 700 Eastern Sigillata parts I used 588 parts in this study. All of these parts are Eastern Sigillata B and C. Possibility, the ceramic waste had area of ceramics shops and this area staring producted end of the 1 BC, finished end of the 2 BC. oz MÖ. 2.yy.ın ortalarına doğru ilk önce K. Suriye'de ortaya çıkan Eastern Sigillatalar bu çalışmanın temelini oluşturmaktadır. Üç grup halinde incelenen bu seramiklerin B grubu olarak bilinen türünün üretim merkezinin Tralleis olduğu bilinmektedir. Tralleis antik kentinin 1999 kazı sezonu sırasında bulunan seramik çöplüğünden toplanan sigillata parçalar bu nedenle çalışılmıştır. Çöplük malzemesinin tümü Eastern Sigillata B ve C grubu dahilindeki parçalardan oluşmaktadır. Olasılıkla bir çömlekçi mahallesine ait bir çöplük olmalıdır. Bu mahalle MÖ. 1. yy.ın sonlarında üretime başlamış ve MS. 2.yy.ınsonlarına dek üretimde bulunmuş olmalıdır. ABSTRACT Eastern Sigillata appeared firstly in North Syria in middle of 2 BC. ES has got three shape. Tralleis product one of the the shape (ES-B). Tralleis ancient city excavations season in 1999 that found ceramics waste. Nearly, picked up 700 Eastern Sigillata parts I used 588 parts in this study. All of these parts are Eastern Sigillata B and C. Possibility, the ceramic waste had area of ceramics shops and this area staring producted end of the 1 BC, finished end of the 2 BC. 300

Aydın ili, Türkiye'nin batısında, Ege Bölgesi'nde yer almaktadır. îl, kuzeyinde İzmir ve Manisa, doğusunda Denizli, güneyinde Muğla, batısında Ege Denizi ile sınırlıdır. Coğrafi konumu ve ulaşma ağındaki yeri açısından, yüzyıllardan beri Aydın topraklan önemli bir yerde bulunmaktadır. Aydın Kent Merkezi ve çevresindeki ilk yerleşimlere ait kesin bilgiler yoktur. Bilinen ilk yerleşim, Aydın îli'nin bir kilometre batısında, Yunanistan'ın Mora Yarımadası'ndan gelen, Argos'lular ve Trakya ya da Traklar tarafından kurulan Tralleis Kenti'dir ( Atik, 1996). Tralleis'in geçmişinin ilk yüzyıllarına ilişkin fazla bir bilgi yoktur (Rayet ve Thomas, 1997). Traklar, İskender, Antigonus, Lysimachos, Bergama Krallığı, Romalılar, Bizans, Menteşe Beyliği, Aydınoğulları, Osmanlı İmparatorluğu yönetimi altına giren kent, I. Dünya Savaşı sonucunda imzalanan Mondros Mütarekesi ile Yunanlılar tarafından işgal edilmiş, Kurtuluş Savaşı Mücadelesi ile 7 Eylül 1922 yılında Yunan İşgali'nden kurtanlmıştır. Cumhuriyetin ilanından sonra yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti'nin bir ili olmuştur. Aydın Kent Merkezi Tarihi Dokusunu oluşturan ilk yerleşim alanı, Tralleis'ten günümüze ulaşan eser sayısı çok azdır. 1996 yılından sonra yapılan kazı çalışmalarıyla; günümüze ulaşabilmiş üç kemerden oluşan Üçgözler dışında, gymnasium ve hamam ortaya çıkarılmıştır. Var olduğu bilinen stadium, tiyatro, agora, kilise ve tapmak kalıntılarına ulaşılamamıştır.Kent Merkezi'nde antik kent kalıntılan dışında Selçuklu döneminden kalma Alihanbaba Türbesi, Osmanlı Döneminden kalma külliyeler, camiler, türbeler, medreseler, mektebler, hanlar, hamamlar, köprüler, çeşmeler, sebiller, dükkanlar ve konutlar bulunmaktadır. Aydın Kent Merkezi geleneksel konut mimarisi; Tralleis Antik Kenti eteklerinde, günümüzün Veysipaşa, Hasanefendi, Köprülü, Cumhuriyet, Cuma Mahallesinde yaygm olarak görülmektedir. Aydın Kent Merkezi'nde yapılar; genel sokak dokusu, merkezsel bir tarihi doku oluşturmamaktadırlar. Yapılar sokak içerisinde dağınık halde bulunmaktadır. 1950' lerden sonra yap-satçılık ve günümüzde de devam eden yağmacılık ile birçok yapı yok edilmiş kent dokusunun kaybolmasına neden olmuştur. Aydm evlerinde taş, tuğla, ahşap ve beton yapı malzemesi kullanılmıştır. Yapım sistemi ise kargir yığma, betonarme karkas ve karma sistemdir. Aydm evlerin tamamı aynı dönem özelliklerini taşımamaktadırlar. Türk ve Rum Evleri özelliklerini taşıyan konutlar dışında, Rum, Türk, Batı konut mimarisi etkilerini taşıyan ve Antik dönem mimarisinde kullanılan elemanların tekrar yorumlanmasıyla oluşmuş süslemelerle bezenmiş cepheleri bulunan etkileşim yapılarım görmek mümkündür. Aydm geleneksel konut mimarisi plan şemaları üç tipte ele alınabilir. I. Türk Evleri 1. 1. Açık dış sofalı plan tipi 1.2. Kapalı dış sofalı plan tipi 1.2. 1. Avludan yapıya girişli 1.2.2. Doğrudan yapıya girişli II. Rum Evleri II. 1. Yan hollü plan tipiVI n.2. Orta hollü plan tipi n.3. T formda hollü plan tipi İÜ. Etkileşim Yapılan m. 1. Yan hollü plan tipi ni.2. Orta hollü plan tipi in.3. T formda hollü plan tipi III.4. L formda hollü plan tipi Aydın evlerinin; kullanım ve kat adedine bağlı olarak, cephe düzenine göre tipolojik ayrımı aşağıda görülmektedir. I. Tümü Konut Olarak Kullanılan Yapılar 1. 1. Tek Katlı Yapılar 1.1.1. Tek Katlı Yandan Girişli Yapılar 1.2. Bodrum ve Tek Katlı Yapılar 1.2.1. B+l Yandan Girişli 1.2.2. B+l Ortadan Girişli 1.2.2.1. B+l Ortadan Girişli Simetrik 1.2.2.2. B+l Ortadan Girişli Asimetrik 1.2.3. B+l Avludan Girişli 1.2.3.1. B+l Avludan Girişli Simetrik. 1.2.3.2. B+l Avludan Girişli Asimetrik 1.2.4. B+l Köşeden Girişli 1.3. îki Katlı Yapılar 1.3.1. îki Katin Birlikte Kullanımı 1.3.1.1. îki Katlı Yandan Girişli 1.3.1.2. îki Katlı Ortadan Girişli 1.3.1.2.1. İki Katlı Ortadan Girişli Simetrik 1.3. 1.2. 1. 1. îki Katlı Ortadan Girişti Simetrik 1.3.1.2.1.2. îki Katlı Ortadan Girişli Simetrik Cumbalı 1.3.1.2.1.3. îki Katlı Ortadan Girişli Simetrik Açık ÇıkmalıVII 1.3.1.2.2. İki Katlı Ortadan Girişli Asimetrik 1.3.1.2.2.1. iki Katlı Ortadan Girişli Asimetrik 1.3.1.2.2.2. İki Katlı Ortadan Girişli Asimetrik Açık Çıkmalı 1.3.2. Her Katm Bağımsız Kullanımı 1.3.2.1 İki Katlı İki Girişli 1.3.2.1.1. İki Katlı İki Girişli Simetrik 1.3.2.1.2. İki Katlı İki Girişli Asimetrik 1.4 Bodrum ve İki Katlı Yapılar 1.4. 1. İki Katm Birlikte Kullanımı 1.4.1.1. Bodrum ve İki Katlı Yapılar 1.4.1.1.1. B+2 Yandan Girişli 1.4.1.1.2. B+2 Ortadan Girişli 1.4.1.1.2.1. B+2 Ortadan Girişli Simetrik 1.4.1.1.2.2. B+2 Ortadan Girişli Asimetrik 1.4.2. Her Katm Bağımsız Kullanımı 1.4.2.1. Bodrum ve İki Katlı Tek Girişli Yapılar 1.4.2.1.1. B + İki Katlı Tek Girişli Simetrik 1.4.2.1.2. B + İki Katlı Tek Girişli Simetrik Cumbalı II. Konut ve İşyeri Olarak Kullanılan Yapılar II. 1. Alt Kat Dükkan, Üst Kat Konut Olan Yapılar II. 1. 1. İki Katlı, Alt Kat Dükkan, Üst Kat Konut II. 1.2. Dört Katlı, Alt Kat Dükkan, Üst Katlar Konut II.2. Alt Kat Konut ve Dükkan,Üst Kat Konut Olan Yapılar Aydın evlerinde; pencereler, kapılar, çıkmalar ve süslemeler cephe tasarımının önemli bir unsuru olmuştur, oran ve şekilleriyle cephe genelinde her yapıya özgü ve hatta bazı yapılarda her kata özgü bir mimari eleman olarak karşımıza çıkmaktadır. Evler ise; kırma, beşik, topuz ve eğimli çatı ile örtülmüştür. Çatı kaplama malzemesi olarak marsilya veya alaturka kiremit kullanılmıştır. Ülke ve yerel yönetimlerce fazla önem verilmeyen kent korumacılığına, Aydm'da da önem verilmemiştir. Yüzyıllarca çeşitli kültürler, yapılar barındıran kent, depremvm ve savaşlarla yok olduğu gibi; plansız kentleşme ile kimliğini kaybetmekle yüz yüze kalmıştır. 1996 yılından sonra bu gerçeği fark eden yerel yönetim, Kültür Bakanlığı ve Adnan Menderes Üniversitesi tarafindan Kent'te, korumacılık çalışmaları başlatılmıştır. Çalışmalar çok geç düşünüldüğü ve yavaş ilerlediği için Aydın Kent Merkezi'nde kentsel sokak dokuları yok olmuş ve günümüzde birçok yapı harap durumdadır. Korumacılık çalışmalarındaki ilk adım; halkın bilinçlendirilmesi olmalıdır. Okullarda, görsel ve yazılı medyada halkın bilinçlenmesi konusunda dersler ve programlar hazırlanmalıdır, ikinci adım; kurumsal yöneticilerin bilinçlendirilmesi ve çalışma politikaların belirlenmesidir. Tarihi Dokunun Korunması için, siyasi politikalar, çıkar ilişkileri unutulup, geçmişi gelecek kuşaklara en iyi şekilde nasıl aktarabiliriz, görüşü egemen olmalıdır. Bu düşünce ile çalışma programı hazırlanmalıdır. Üçüncü adım; Tescilli ev saWplerinin yapılarım onaran ve korumasına yönelik yapılabilecek çalışmaların saptanmasıdır. Bölgedeki yapıların bazıları kamulaştırılman ve kamu veya halkın yararına kullamlmalıdır. Böyle bir uygulamaya örnek olması amacıyla tez kapsamında Nasuh Paşa Külliyesi, Zincirli Han ve Ayşe Akyüz Evi Restorasyon Projesi hazırlanmıştır. Yapıların yeniden kullanımı için özgün işlevinden farklı bir işlev önerilmiştir. Zincirli Han'ın Bilim Evi, Ayşe Akyüz Evi'nin ise îl Gençlik Merkezi olarak kullanımı uygun olacaktır. Yukarıda saydığım öneriler ve projeler, kent dokumuzun, geleneksel mimarimizin korunması ve yaşatılması için gerekli gördüğüm ayrıca araştırmalarla edindiğim bilgilerle ve ev sahipleri ile görüşmelerim çerçevesinde şekillenmiştir. Bugüne kadar yapılmış proje ve önerilerin en kısa zamanda uygulanması, tarihi mirasımızın, kentimizin kimliğinin kaybolmaması yolunda herkesin üstüne düşeni yapması gerekmektedir. Aydın is in the west of Turkey and placed in Aegean Zone. In the north Izmir and Manisa, in the east Denizli, in the south Muğla, in the west Aegean Sea is limited the city. Because of the geographic position and communication, from Centres Aydın Lands are found in on important place. There isn't definite information about the Centrum of Aydm and first settlement places around the city. First known place is Tralleis which, is one kilometres west of Aydm, set up by Argos and Thrace (Atik, 1996). We have less knowledge about the first centres of Tralleis (Rayet and Thomas, 1997). Tralleis had directed by Traklar, Antigonus, Lysimachas, Pergamon Kingdom, Romans, Byzantine, Menteşe, Aydmoğullan, Ottoman Empire in years. At the and of The First World War was signed The Mondros Pact and occupied by Greece's, Tralleis, escaped from the Greece occupation with The War of Independence on the 7th. September 1922. After The Republic announcement, it had became the city of Turkish Republic. To our date there are less achievements from Tralleis which is the first settlement place and formed the historical tissue of Aydm. In the Centrum, beside the ancient city decades mosques, schools, bridges, merchant, markets, tombs, public bath, fountains, public fountains, shops and buildings which were built in the Ottoman era already exists. The city center of Aydin's residence architecture in the Antic city. Tralleis's cliffhenge, seen widespread in Veysipaşa, Hasanefendi, Köprülü, Cumhuriyet and Cuma Ward.The buildings in the center of Aydın; general street tissue, is generating historical tissue. Buildings are located in an unrange position in the streets. After 1950's with the help of the ideas; build and sold and pillaging; lots of historical buildings exterminated and it became the reason of the last of the city tissue. In Aydın residences; rock, bricks, lumb and concrete is used as a building stuff. All residences in Aydın carry the same era facilities. Accept the houses carry the features of Turkish and Roman houses, Roman, Turkish and wrest residence architecture. The traditional Aydın house's plan type can take in there part: I. Turkish Houses LI. The type of the plan with an outer hall 1.2. The type of the plan inner hall 1.2.1. Garden entrance 1.2.2. Direct entrance II. Greek Houses ILL Side hall type of plan IL2. Central hall type of plan n.3. The plan with a T hall III. Interaction Houses ELL Side hall type of plan EI.2. Central hall type of plan ffl.3. The plan with a T hall fll.4. The plan with a L hall Systematise the formation of the Aydm Houses form the front order can be made: I. The building that is used as houseXI 1.1. Single-storey houses 1.1.1. Side entrance 1.2. Basement and single-storey houses 1.2.1. B+l, side entrance 1.2.2. B+l, central entrance 1.2.2.1. B+l, central entrance symmetric 1.2.2.2. B+l, central entrance asymmetric 1.2.3. B+l, garden entrance 1.2.3.1. B+l, garden entrance symmetric 1.2.3.2. B+l, garden entrance asymmetric 1.2.4. B+l, corner entrance 1.3. Double-storey houses 1.3.1. The building that is used two floors together 1.3.1.1. Double-storey, side entrance 1.3.1.2. Double-storey, central entrance 1.3.1.2.1. Double-storey, central entrance symmetric 1.3.1.2.1.1. Double-storey, central entrance symmetric I.3.1.2.1.2. Double-storey, central entrance symmetric with a oriel window I.3.1.2.1.3. Double-storey, central entrance symmetric with a open oriel window 1.3.1.2.2. Double-storey, central entrance asymmetric 1.3.1.2.2.1. Double-storey, central entrance asymmetric I.3.1.2.2.2. Double-storey, central entrance symmetric with a open oriel window 1.3.2. The building that is used two floor apart 1.3.2.1 Double-storey, two entrance 1.3.2.1.1. Double-storey, two entrance symmetric 1.3.2.1.2. Double-storey, two entrance asymmetric 1.4. Basement and double-storey houses 1.4.1. The building that is used two floors together 1.4.1.1. Basement and double-storey housesxn 1.4.1.1.1. B+2, side entrance 1.4.1.1.2. B+2, central entrance 1.4.1.1.2.1. B+2, central entrance symmetric 1.4.1.1.2.2. B+2, central entrance asymmetric 1.4.2.. The building that is used two floors apart 1.4.2.1. Basement and double-storey houses with single entrance 1.4.2.1.1. B + Double-storey with single entrance symmetric 1.4.2.1.2. B + Double-storey with single entrance symmetric with a oriel window II. Building that is used as shop and house ILL First floor is used as shop, second floor is used as house II. 1. 1. Double-storey n.1.2. Quadruplet-storey H.2. First floor is used as shop and house, second floor is used as house In Aydın residences; windows, doors, stairs and make-up forms the important fact of front design. It's seen mostly with rates and shapes generally belonging to the building and especially in some building belonging to the every floor. They haven't concerned so much importance to the city guard like country and domestic governments. For hundred years the earthquakes and wars exterminated the city which was hosting buildings from the different cultures. It's also come across with loosing its identity. The local government who, realised the reality after the year 1996, started a guarding process by the help of Ministry of Culture and University of Adnan Menderes. Because of the slow progress the tissues were deteriorated in the center of Aydm, also lots of buildings were in bad condition. The first step in guarding progress has to be reknowledge the public. Lessons and programs have to be prepared in school in visual and written media. The second stepxm to reknowledge the president as the societies and to clearize the political stuff. To protect the historical building the political benefits and corruption's have to be forgotten and the idea of how to connecting the past generation to the future has to be sovereign. The working progress has to be prepared with this idea. The third step; it has to be identify the activities towards the protection and rebuilding the registered house owners. Some buildings in this region have to be publicised and have to be used in public's benefit. Nasuh Paşa Complex Zincirli Khan and Ayşe Akyüz's House restoration projects are prepared to be the pattern to this apply. For the reusement of building another progress is recommend expect the original progress. Zincirli Khan Science House, Ayşe Akyüz's House are recommend as The City Junior Hall. The recommendations and projects are reshaped to regenerate and protect the city tissue and traditional architecture. For instance, it's also reshaped with the experiments and the things that is seen and chat with the house owner. The projects and recommend, which is recommended, is applied unlast of our historical inheritance and as identity.XIV İÇİNDEKİLER Sayfa. İçindekiler XIV. Haritalar Listesi XVIII. Şekiller Listesi XIX. Tablolar Listesi XX. Çizimler Listesi XXI. Resimler Listesi XXIII. Cilt II - Pafta Listesi Listesi XXV I. BÖLÜM GİRİŞ 1.1. Giriş 1 H. BÖLÜM AYDIN KENTİ HAKKINDA GENEL BİLGİLER 2.1. Coğrafi Konum ve Ulaşım Özellikleri 3 2.2. Fiziksel Yapı 5 2.2.1. Yeryüzü Şekilleri 5 2.2.2. Bitki Örtüsü 9 2.2.3. İklimsel Özellikler 10 2.2.4. Jeolojik Özellikler 12 2.3. İdari Yapı 15 2.4. Sosyal ve Ekonomik Yapı 16 2.4.1. Sosyal Yapı 16 2.4.2. Nüfus Yapısı 17 2.4.3. Ekonomik Yapı 389

ÖZET Antik çağda batı Anadolu'nun önemli kentlerimden biri olan Tralleis,arkeolojik verilere göre, Aydın ilinin kuzeyinde, Mesogis Dağlarının güney eteklerindeki yüksek ovada; Trakyalılar ve Argoslular tararından Dor göçleri sonucunda kurulmuştur.Tralleis gerek coğrafi konumu ve gerekse önemli antik kentlerin geçiş yolu üzerinde yer alması ve verimli topraklarıyla antik çağ boyunca gelişimini sürdürmüş; özellikle Hellenistik çağda kültür ve sanatta zirveye ulaşmıştır. Lydia ve Karia sınırında yer alan Tralleis bir çok bilim adamı tarafindan Karia kenti sayılmıştır. Önce Makedonyalıların sonra Seleukoslann denetimine giren kent, İ.Ö. 188 de II.Eumenes yönetimindeki Bergama Krallığı'na hediye edildi ve her alanda en parlak çağım yaşadı. İ.Ö. 133 yılından itibaren Roma İmparatorluğuna bağlanan Tralleis, bu dönemden itibaren gerilemeye başlamış, Augustus ve Tiberius dönemlerinde tekrar toparlanmaya çalışsa da sanattaki öncülüğünü Aphrodisias'a kaptırmıştır. Bizans Döneminde önemli bir piskoposluk merkezi olan Tralleis, 13. yüzyılda Selçukluların eline geçti. Her alanda köklü geçmişe sahip Tralleis 'te 19. yüzyılın başlarında gerçekleştirilen ve çok kapsamlı olmayan kazıların dışında, 1970 li yıllardan başlayarak günümüze değin Aydın Müzesi tarafından nekropolde çok sayıda kurtarma kazısı gerçekleştirilmiştir. Bu kazılar sırasında elde edilen Hellenistik ve Roma dönemine ait buluntular aracılığıyla Tralleisliler'in dini inançları, ölü gömme gelenekleri ve seramik sanatındaki başarılarıyla ilgili önemli bilgilere ulaşılmıştır. 1989 yılında nekropolde yapılan bir kurtarma kazısı sırasında yaklaşık altmışdört adet buluntunun elde edildiği oda mezardan bugüne dek sık rastlanmayan çok renkli bir kremation kabı ele geçmiş, özellikleri nedeniyle ünik bir eser olduğu belirlenmiştir. Tezimizin en önemli parçasını oluşturan bu kap üzerinde ölüm ve ölüm sonrası yaşam ile ilgili mitolojik bir konu işlenmiştir. Çok renkli kremasyon kabının öncülüğünde diğer buluntular üzerinde de yaptığımız incelemede Tralleis ile ilgili önemli bilgiler elde ederek, kentin özellikle Hellenistik çağda İtalya ile olan ticari ve kültürel ilişkisi saptanmış, mezarın aynı ailenin üyeleri tarafindan Hellenistik ve Roma çağında oldukça uzun bir dönemde kullanıldığı belirlenmiştir. SUMMARY A TOMB GRAVE FROM THE NECROPOLIS OF TRALLEIS AND ITS (FINDINGS) CONTEX Tralleis, which is one of the most important cities of western Anatolia in the antiquity, was founded by the people from Trace and Argosians in the north of Aydm, on the high plateu on the southern skirts of the mount Mesogjs as a result of the Dorian immigration. Tralleis, both because of its geographic location and also because it was situated on the way to some important ancient cities, continued growing during the antiquity; and especially its culture and art outgrew its limits in the Hellenistic period. Tralleis, being located on the borderline of Lydia and Caria, has been considered as a Carian city by many scientists. The city was dominated first by the Macedonians and then by the Seleukids, later it was given to the Pergamon Kingdom under Eumenes n. as a gift in 188 B.C. During this period the city became one of the prominent cities. From 188 B.C. on Tralleis, which became a part of the Roman Empire, started losing its power. Although it tried to regain its status during the period of Augustus and Tiberius, Aphrodisias became a pioneer in art. During the Byzantium centers of archbishopric. In the 13 th century it was seized by the Seljuks. Except the excavations done in Tralleis at the begining the 19 th century, many excavations have been done in the necropolis by the Aydın Museum starting in 1970' s until today. With the findings found in these excavations, which belong to the Hellenistic and Roman periods, information about the religion of the people of Tralleis, their burial rituals and the art of ceramic was obtained. During the excavation done in the necropolis in 1989 a polycrom cremation pottery was found in a grave with more than sixtyfour other findings. Because of its characteristics the pottery was determined to be a unique work of art. A mythological topic was told about death and life after death on this pottery which also covers an important part of our thesis. Taking this polycrom cremation pottery as the starting point, other findings were studied and valuable information has been reached at about the commercial and cultural ties of the city with Italy especially in the Hellenistic period. It was also determined that the gravewas used by the members of the same family for a long time during the Hellenistic and Roman periods. 88