Search

Ortaçağ toplumunda yaşam tarzının gereği olarak geçimini sağlamak, eğlenmek, spor yapmak veya savaşlar için hazırlıklı olmak gibi sebeplerden dolayı avcılık ilgi görmüştür. Sıradan insanlar için geçim kaynağı olan av ve avcılık hükümdarlar ve ileri gelen devlet adamları için de hobiye dönüşmüştür. Bu sebepten Emevî halifesi Yezîd b. Muaviye’den itibaren, avlanmak için çeşitli av hayvanlarının toplandığı ve bu hayvanların ihtiyaçlarını karşılamak için de görevlilerin tayin edildiği görülmektedir. Bunların yanı sıra yöneticilerin eğlence maksadıyla bazı hayvanları sarayda yetiştirdikleri ve bazen de özel alanlarda yarıştırdıkları olmuştur. Özellikle de sarayda yetiştirilen ve zaman zaman at yarışlarında dahi kullanılan Yezîd b. Muâviye’nin Ebû Kays adlı maymunu dikkate değer bir örnek olarak karşımıza çıkmaktadır. Nitekim avlanma ve eğlenme amacıyla kullanılan bu hayvanlar için hükümdarlar veya ileri gelen yöneticiler özel yapılar bina etmişlerdir. Bu çalışmada Ortaçağ Müslüman devletlerinde hükümdarlara ve üst düzey yöneticilere ait olan hayvanat bahçeleri şeklinde inşa edilen yapılara dair bazı örnekler sunulmuştur., In medieval society, hunting attracted interest for reasons such as earning a livelihood as a requirement of a lifestyle, having fun, playing sports, or being prepared for battles. Hunt and hunting, a source of livelihood for ordinary people, has also become a hobby for monarchs and dignitaries. For this reason, it is seen that various hunting animals were collected for hunting from the Umayyad Caliph Yazid b. Muawiyah and officials were appointed to meet the needs of these animals. In addition, rulers bred some animals in the palace for entertainment purposes and sometimes competed them in private areas. In particular, Yazid b. Muawiyah's monkey named Abu Qays, which was bred in the palace and used even in horse races from time to time, is a notable example. Thus, for these animals used for hunting and entertainment, the rulers or dignitaries built special structures. In this study, some examples of structures built in the form of Zoos belonging to rulers and dignitaries in medieval Muslim states are presented.

Abbâsîlerin merkezden uzak şehirler üzerindeki siyasî otoritesinin zayıflaması, X. asırdan itibaren Musul ve Halep gibi köklü kültürel ve ilmî geçmişe sahip şehirlerin yerel emirlerin eline geçmesi ile sonuçlanmıştır. Hamdânîler, Abbâsîlerin bu zaafından faydalanarak Musul ve Halep gibi şehirleri ele geçirmiş, buralardaki kültürel ve ilmî mirası da devam ettirerek daha ileri bir aşamaya taşımışlardır. Hamdânîler ile birlikte Musul ve Halep’te pozitif ve dinî ilimler yeni bir ivme kazanmış ve söz konusu ilimlerin ilerlemesi için de Hamdânî emirleri hediye ve maaşlar ile teşviklerde bulunmuşlardır., From the 10th century onwards, the impoverishment of the Abbasids' political authority over the decentralized cities resulted in cities with long-established cultural and scientific backgrounds, such as Mosul and Aleppo, falling into the hands of local chiefs. The Hamdanids, taking advantage of this impoverishment of the Abbasids, captured cities such as Mosul and Aleppo, and continued the cultural and scientific heritage in these cities, thus enabling further process. Together with the Hamdanids, positive and religious sciences gained new momentum in the cities of Mosul and Aleppo, and the Hamdanid chiefs provided gifts, salaries, and incentives for the advancement of these sciences. This study focuses on the importance that the Hamdanids gave to astrology, astronomy and medicine, and covers the incentives provided by them. The study also gives an overview of the major scholars of the period and their works.

Doğu Moğolistan’da 1206 yılında göçebe boyları bir araya getiren Timuçin (Cengiz Han) liderliğinde güçlü bir siyasî teşekkül olarak tarih sahnesine çıkan Moğollar, Çin üzerinde hakimiyet kurduktan sonra batıya yönelerek Merv ve Nişabur gibi İslam dünyasının önemli şehirlerini ele geçirmeyi başardılar. Batı yönündeki ilerlemelerini sürdüren Moğollar öncelikle Harizmşahlar ile mücadeleye koyularak üstünlük sağladıktan sonra Harizmşah Celaleddin’i Amid önlerinde yenerek Anadolu Selçuklu Devleti ile sınır komşusu oldular. Bu tarihten sonra Anadolu’daki dâhili gelişmeleri yakından takip etmeye başlayan Moğollar Selçuklu ordusunun 1240 yılında Babailer isyanının bastırılması esnasındaki zayıflığını gördükten sonra şartların oluştuğunu düşünerek 1243 yılında Kösedağ Savaşı’nda Selçuklu hükümdarı II. Gıyaseddin Keyhüsrev’i mağlup edip Anadolu’ya hâkim oldular. Böylece Anadolu Selçuklularının yönetimine müdahil olan Moğollar hükümdar tayinlerinde önemli roller üstlenmeye başladılar. Moğol Hanı Mengü Han döneminde ülkenin sınırlarının genişleme¬sine bağlı olarak merkeze uzak yerlerin yönetiminin zorlaşmasından dolayı Hülâgû Yakındoğu’ya gönderilince yakın gelecekte İlhanlılar olarak adlandırılacak olan yeni bir siyasî teşekkül ortaya çıktı. İran coğrafyasına hâkim olarak Abbâsîleri yıkan İlhanlılar özellikle Argun Han döneminde (1284-1291) izlenen yanlış politikalar ve devlet işlerinin denetiminde görülen lakaytlıklardan dolayı dâhili problemler ile yüzleşmeye başladı. Bunlara ek olarak 1291 yılında Argun Han’ın ölümünden Gazan Han’ın (1295-1304) hükümdarlığına kadar geçen zaman dilimi içerisinde yaşanan taht kavgaları da Moğol Beyleri arasındaki mücadeleleri artırmıştı. Ayrıca Moğollar tarafından Anadolu’ya tayin edilen Togaçar Noyan, Baltu, Sülemiş Noyan ve Timurtaş Noyan gibi emirler kısa bir süre sonra isyan etmişlerdir. Bu çalışmamızda Moğolların Anadolu Selçuklu Devleti üzerindeki hâkimiyetleri, tesirleri ve son olarak da Moğolların zayıflamalarına bağlı olarak Anadolu’da isyan eden Moğol bey veya emirlerinin faaliyetleri üzerinde durulmuştur.

Temran/Baghlarpınar village became the center of liva after MohammedBey’s designation to Kighı liva in 1296 (1782). Muhammed Bey has settled in Temran/Baghlarpınar village where he build a residence and a mosque, since 1296. In his inscription, there are graves belonging to the persons from the family of Muhammed Bey around the mosque were apparently built in the year 1219 (1804). It is seen in the graveyard of the Mosque Hazira that there are tombs belongs to Muhammad Bey’s son Feyzullah Bey, his daughter Esma Hanım and his wife Pakize (Emine) Hanım. On the tombstones of the Hazira tombs, cypress trees, the seal of Solomon, plant and geometric motifs, as well as a significant number of poems are also located., Temran/Bağlarpınar Köyü, Muhammed Bey’in 1296 (1782) yılındaKiğı livasına atanmasından sonra liva merkezi olmuştur. Bu tarihten itibaren Temran/Bağlarpınar Köyüne yerleşen Muhammed Bey burada bir camii ve konak inşa ettirmiştir. Kitâbesinden 1219 (1804) senesinde inşa edildiği anlaşılan camiinin etrafında Muhammed Bey’in ailesine mensup kişilerin mezarları bulunmaktadır. Camiinin haziresinde Muhammed Bey’in oğlu Feyzullah Bey, kızı Esma Hanım ve eşi Pakize (Emine) Hanım’a ait mezarların bulunduğu görülmektedir. Haziredeki mezar taşlarının üzerinde servi ağacı, mührü süleymani, bitki ve geometrik motiflerin yanı sıra önemli sayıda şiirler de yer almaktadır.

The relations between Fatimids and Sicily and Southern Italy had started by the destroying of the Aghlabids. Fatimids had invaded the shipyards and navies established by the Aghlabids at first, and then had captured some Mediterranean cities and islands such as Calabria, Sicily, Sardinia, Corsica, Balearic, Genoa by their own navies. This study tries to depict the struggle between Byzantine and Fatimids on Southern Italy and Sicily after Fatimids’ moving to Egypt. Also, it focuses on interactions and the relations among Fatimids, Sicily and city states of Southern Italy in the light of regarding literature., İfrikiyye’de kurulan ve daha sonra Mısır’ı ele geçirerek devletin merkezini buraya taşıyan Fâtımîlerin, Sicilya Adası ve Güney İtalya ile münasebetleri Ağlebîlerin ortadan kaldırılması ile başlamıştır. Ağlebîlerin kurdukları tersaneleri ve onların donanmalarını ele geçiren Fâtımîler, daha sonra kurdukları donanmalar ile Calabria, Sicilya, Sardunya, Korsika, Balearik, Cenova gibi Akdeniz şehir ve adalarına akınlar düzenlemişlerdir. Bu çalışma, Güney İtalya ve Sicilya hâkimiyeti üzerinde Bizans ile yapılan mücadeleler, Fâtımîlerin Mısır’a geçişinden sonra Sicilya ve Güney İtalya şehir devletleri ile olan münasebetlerini mevcut bilgiler ışığında incelemek için hazırlanmıştır.

Bu tezin amacı, Türkiye, Suriye ve Irakın bir kısmını içine alan ve Ortaçağ Müslüman yazarlar tarafından el-Cezîre olarak adlandırılan bölgenin Diyâr-ı Rebiâ kısmına X. ve XI. yüzyıllarda hâkim olmuş Ukaylîlerin siyasî tarihini açıklığa kavuşturmaktır. Bu amaç doğrultusunda, el-Cezîre bölgesinin sınırları, kaynakların verdiği bilgiler dikkate alınarak tayin edildikten sonra bölgenin siyasî hayatında önemli tesirleri olan Abbasîler, Büveyhîler, Mervânîler, Numeyrîler, Mirdâsîler ve Hamdânîler hakkında kısa malumatlar verilmiş olup Hamdânîlerin yıkılması ile Musulda kurulan Ukaylîlerin tarihi açıklığa kavuşturulmaya çalışılmıştır. Ukaylîler İslâmdan önce ve sonra farklı zaman dilimleri içerisinde çeşitli kabileler ile birlikte Arap Yarımadası dışına öncelikle Şam ve hemen ardından bölgede meydana gelen Fatımî baskısı neticesinde ise Fırat ve Dicle boylarına göç ederek bölgenin siyasî hayatında önemli rol oynamışlardır.Türk tarihinin önemli bir evresini oluşturan X. ve XI. asırlarda, Oğuzların el-Cezîreye ilk akınları esnasında Diyâr-ı Bekr?den sonra istilaya uğrayan ikinci yer, Ukaylîlerin elinde bulunan Musul olmuştur. Arap Ukaylî kabilesinin Oğuzlar ile ilk karşılaşması bu şekilde gerçekleşmiştir. Ancak bu akınlar ani bir şekilde bitmesine rağmen Türklerin el-Cezîre ile temasları nihayet bulmamıştır. Bu tez çalışmasında ayrıca, Ukaylîlerin bölgedeki faaliyetleri ile birlikte el-Cezîre bölgesine gelen Selçuklu birliklerinin Ukaylîler ile münasebetleri, kaynakların verdiği bilgiler doğrultusunda aktarılmış ve nihayetinde Selçukluların Ukaylîler vasıtasıyla bölgede kurmuş oldukları hâkimiyetin mahiyeti anlaşılmaya çalışılmıştır. Bununla beraber, kaynakların verdiği bilgiler doğrultusunda Ukayl kabilesinin Selçuklu hâkimiyetinin Ortadoğuda başlamasından sonraki durumu da takip edilebilmiştir. Selçuklu-Ukaylî ve diğer devletlerin ilk karşılaşmaları esnasında yaptıkları mücadeleler, zamanla toplumların birbirlerini tanımalarını sağlamış ve birlikte yaşama kültürünü yerleştirmiş olduğu sonucuna varılmıştır. The aim of this thesis is to clarify the political history of Uqaylids that has been dominated in the Diyar-ı Rabi?â, which is a part of al-Jazirah region surrounded Turkey, Syria and Iraq and the Middle Ages, by X. and XI. centuries. For this purpose, after determining the boundaries of al-Jazirah, taking into account the information provided by the resources, some brief datas have been given about Abbasids, Buwayhids, Marwanids Numayrids, Mirdasids and Hamdanids that had significant impacts to the region's political life at that time periods and also the history of Uqaylids, which was established in Mosul with the collapse of Hamdanids, tried to be clarified. Before and after Islam as in various time periods, Uqaylids emigrated with various tribes from Arabian Peninsula primarily to Damascus and thereafter, here being exposed to the result of pressure from Fatimid, they immigrated along the Tigris and Euphrates rivers where they have played an important role in political life of the region. Constituting an important phase of Turkish History for X. and XI. centuries, during the first invasions of Oghuz to al-Jazirah, Mosul that was in the hands of Uqaylids has been infested as the second infested place after Diyar-ı Bakr. Oghuz tribe's first encountering with the Arab Uqaylid realized in this way. However, despite the end of these raids in an abrupt manner, Turkish?s contacts did end with al-Jazirah. Furthermore in this thesis, besides the activities of Uqaylids, the informations about the relations between Uqaylids and Saljuk troops in the area of al-Jazirah was ultimately transferred in accordance of resources and the nature of sovereignty of Saljuk that established in the region by Uqaylids tried to be understood. However, according to information provided by the resources, Uqaylids situation could be followed after the beginning of the domination of Saljuk tribe in the Middle East. It was concluded that Saljuk-Uqaylid and their struggles during their initial encounter in other states, leaded to the communities to know each other over time, and it placed in the culture of living together. 364

Nusaybin is located on the east-west trade routes and has a deep-rooted historical background. Because of this importance, Nusaybin, which has been used as a residential area since the early ages, has been named differently by the dominant states or communities. In the early times Roman-Parth and then the Byzantine-Sassani conflicts, it was at the center of the struggles between the mentioned civilizations because of its geographical and strategic location. This situation continued until the capture of Nusaybin and its surroundings by Muslims under the leadership of Iyad b. Ghanm in Hz. Omar period. From this period, the migration of Arab tribes to Nusaybin, which is generally under Muslim domination, has begun to increase. Especially the Taghlib tribe, which is connected to the Rebia tribe, constituted the population density in and around Nusaybin. In addition to these, the Kharijites increased their activities in the region as a result of the problems arising from the inner strife in Muslim society. Nusaybin and its surrounding, where the Kaysids were stationed during the Umayyads, became the center of the rebellions against the caliphate after the establishment of Abbasids. Parallel to the weakening of the Abbasids in the tenth century, emirs such as Hamdanids, Marwanids and Oqaylîds dominated the region. Indeed, from the eleventh century, the Seljuk Turks, who intensified their activities in al-Djazira, ended the hegemony of the Abbasids on al-Jazirah as a judge after a while., Nusaybin, doğu-batı ticaret yolları üzerinde yer almakta olup köklü bir tarihî geçmişe sahiptir. Bu öneminden dolayı ilkçağlarden beri yerleşim alanı olarak kullanılan Nusaybin, bölgeye hâkim olan devletler veya topluluklar tarafından farklı şekillerde isimlendirilmiştir. İlk zamanlarda Roma-Parth akabinde de Bizans-Sâsânî çekişmelerinde, sahip olduğu coğrafî ve stratejik konumundan dolayı mezkûr uygarlıklar arasındaki mücadelelerin merkezinde yer aldı. Söz konusu bu durum Hz. Ömer döneminde Iyâd b. Ganm tarafından Nusaybin ve çevresinin Müslümanlar tarafından ele geçirilmesine kadar da sürdü. Bu tarihten sonra genellikle Müslümanların hâkimiyeti altında bulunan Nusaybin’e Arap Kabilelerin göçü artmaya başladı. Özellikle Rebia Kabilesi’ne bağlı Tağlib Kabilesi Nusaybin ve çevresinde nüfus yoğunluğunu oluşturmaktaydı. Bunların yanı sıra Müslüman toplumunda yaşanan dâhili çekişmelerden kaynaklanan problemlerin sonucu olarak bölgede Hâricîler de faaliyetlerini artırmışlardı. Emevîler döneminde Kaysîlerin yerleştiği Nusaybin ve çevresi Abbâsîlerin kurulmasından sonra hilafete karşı ortaya çıkan isyanların da merkezi oldu. Abbâsîlerin onuncu asırda zayıflamasına paralel olarak bölgeye Hamdânîler, Mervânîler ve Ukaylîler gibi emîrlikler hâkim oldu. Nitekim on birinci asırdan itibaren el-Cezîre’de faaliyetlerini yoğunlaştıran Selçuklu Türkleri bir süre sonra Nusaybin ve çevresine de hâkim olarak Abbâsîlerin el-Cezîre üzerindeki hegomanyasını sona erdirdiler.