Search

Op 2 april 2022 is er een conceptwetsvoorstel ter inzage gelegd waarmee de Awb wordt aangepast om deze in overeenstemming te brengen met het Verdrag van Aarhus. De aanleiding van dit conceptwetsvoorstel is de ‘Varkens in Nood-uitspraak’ van het HvJEU. Gebleken is dat het Nederlandse bestuursprocesrecht in twee onderdelen in strijd is met het Verdrag van Aarhus. De Awb bevat geen beroepsrecht voor niet-belanghebbenden. Daarnaast voldoet art. 6:13 Awb, waarin het beroep van een belanghebbende afhankelijk wordt gesteld van deelname aan de UOV, niet aan de eisen van art. 9 lid 2 van het Verdrag. De wetgever beoogt deze strijdigheden op te lossen door o.a. art. 8:1 Awb en art. 6:13 Awb te wijzigen. Hierdoor hebben niet-belanghebbenden die een zienswijze hebben ingediend, toegang tot de bestuursrechter. Daarnaast is de eis van voorafgaande zienswijze voor beroep bij de bestuursrechter voor belanghebbenden niet van toepassing wanneer het gaat om een besluit dat is omschreven in de Regeling beroep aanzienlijke milieueffecten. Op het eerste gezicht lijkt het conceptwetsvoorstel een einde te brengen aan de genoemde strijdigheden. Het conceptwetsvoorstel heeft in de doctrine echter tot veel kritiek geleid. De meeste kritiek heeft betrekking op de afbakening van Aarhus-besluiten door bestuursorganen en bestuursrechters en op het relativiteitsvereiste.

Het wetsvoorstel 'Varkens in Nood' stelt wijzigingen voor van enkele artikelen in de Awb om het Nederlandse bestuursprocesrecht in overeenstemming te brengen met het Verdrag van Aarhus. De wetgever stelt voor om het beroepsrecht aan niet-belanghebbenden toe te kennen in artikel 8:1 Awb en om het zienswijzevereiste uit artikel 6:13 Awb voor belanghebbenden niet meer toe te passen bij Aarhus-besluiten die zijn opgenomen in een nieuwe bijlage bij de Awb; de Regeling beroep aanzienlijke milieueffecten. Het wetsvoorstel voldoet naar de letter aan de vereisten die uit het Verdrag van Aarhus voortvloeien, maar er zijn kanttekeningen bij het voorstel te plaatsen. Zo kunnen niet-belanghebbenden gelet op de huidige toepassing van het relativiteitsvereiste inhoudelijk naar verwachting niets bereiken bij de bestuursrechter. Ook kunnen het bestuursorgaan en de bestuursrechter te maken krijgen met lastige afbakeningsvragen wat tot gevolg kan hebben dat procedures vertraging oplopen. Enkele aanbevelingen strekken ertoe de strijdigheid van het Nederlandse bestuursprocesrecht op alternatieve wijzen op te lossen. Bij handhaving van het huidige wetsvoorstel behoeft de toepassing van het relativiteitsvereiste bij Aarhus-besluiten wellicht aanpassing.

Op 14 januari 2021 heeft het Hof van Justitie van de EU een arrest gewezen betreffende prejudiciële vragen van de Rechtbank Limburg. De vragen zijn gesteld in het kader van een aanvraag om een omgevingsvergunning voor de activiteit bouwen en milieu waarop de uniforme openbare voorbereidingsprocedure is toegepast. Het Hof komt tot de conclusie dat het Verdrag van Aarhus zich verzet tegen een regeling waarin de ontvankelijkheid van het beroep van een niet-gouvernementele organisatie afhankelijk wordt gesteld van de deelname aan het voorafgaande besluitvormingsproces. Hiermee is artikel 6:13 Awb in strijd met het Verdrag. Op basis van dit arrest heeft de ABRvS twee richtinggevende uitspraken gedaan waarin zij tot de conclusie komt dat artikel 6:13 Awb ook in strijd is betreffende niet niet-gouvernementele organisaties. Daarnaast is haar conclusie dat het nationale milieurecht ruimere rechten op inspraak in het besluitvormingsproces verleent dan aan alleen “het betrokken publiek”. Daarmee mag ook een niet-belanghebbende persoon of rechtspersoon die zienswijzen heeft ingediend beroep bij de bestuursrechter indienen tegen het definitieve besluit. Dat kan grote gevolgen hebben voor het stelsel zoals wij dat nu in Nederland kennen. Dit betekent namelijk in de praktijk dat er pas na het verstrijken van de beroepstermijn duidelijkheid komt over het in stand blijven van een “Aarhus-besluit.”