Search

ÖZETHavacılık sektöründe Ti6Al4V alaşım malzemesine oranla gün geçtikçe kullanımı ve önemi artan Ti-5553 alaşım malzemesinin talaşlı işlenebilirliği ile ilgili çalışmalar yapılmaktadır. Ti-5553 alaşım malzemesinin Ti6Al4V alaşım malzemesine oranla çekme ve yorulma dayanımı gibi özelliklerinin daha yüksek olması talaşlı işlenebilirlikte problemler çıkarmaktadır. Meydana gelen bu problemleri daha iyi anlayabilmek ve çözüm üretebilmek için sonlu elemanlar yöntemlerinden yararlanılmaktadır. Bu tez kapsamında, Ti-5553 havacılık alaşım malzemesinin dik kesme işleminde talaş açısının, kesme hızının ve kriyojenik, minimum miktarda yağlama (MQL) gibi kesme koşullarının kesme kuvvetleri, kesme sıcaklıkları, talaş morfolojisi ve yüzey bütünlüğü gibi çıktılara etkileri ilk kez araştırılmıştır. Ti-5553 alaşım malzemesi için sonlu elemanlar yöntemiyle farklı kesme koşulları ve parametrelerinde dik kesme simülasyonları yapılmıştır. Farklı koşullar ve farklı kesme parametreleri altında kesme kuvvetleri, talaş morfolojisi ve sıcaklıkların tahmin edilebilmesi için Johnson-Cook bünye denkleminden yararlanılmıştır. Model Fortran dilinde kod olarak yazılmış ve Deform-2D sonlu elemanlar yazılımına entegre edilmiştir. Böylece çok farklı kesme koşulları ve parametrelerinde meydana gelen kesme kuvvetleri, talaş morfolojisi ve sıcaklıklar tahmin edilerek, deneysel olarak elde edilen sonuçlarla karşılaştırılmıştır. Modelin Ti-5553 alaşımın talaş kaldırma sürecini çok iyi tahmin edebilme kabiliyetine sahip olduğu görülmüştür.Dik kesme sonucu elde edilen numunelerin yüzey bütünlüğü analizleri kapsamlı şekilde yapılmıştır. Kesme koşullarının ve kesme parametrelerinin iş parçası yüzey bütünlüğü karakteristiklerini önemli ölçüde etkilediği gözlemlenmiştir. Farklı koşullarda talaş kaldırma operasyonu sonucu faz dönüşümleri ve tane küçülmeleri gözlemlenmiştir. Bu malzemenin yüzey bütünlüğü özelliklerinin talaş açısı, kesme hızı ve kesme koşulları ile doğrudan ilişkili olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ti-5553 alaşımın yüzey bütünlüğü tahmini kapsamında Zener-Hollomon modeli Fortran dilinde kod olarak yazılarak, Deform-2D sonlu elemanlar yazılımında talaş kaldırma simülasyonuna entegre edilmiş ve farklı kesme koşulları, kesme parametreleri için tane küçülmesini tahmin edebilen simülasyonlar gerçekleştirilerek deneysel verilerle kıyaslanmıştır. ABSTRACTIn the aviation sector, studies are being conducted on the machinability of Ti-5553 alloy material, which is increasingly used and increasing in importance compared to Ti6Al4V alloy material. Ti-5553 alloy material has higher properties such as tensile strength and fatigue strength compared to Ti6Al4V alloy material, which causes problems in machinability. In order to better understand these problems and to be able to produce solutions, finite element methods are used.In this thesis, in the machinability of Ti-5553 aerospace alloys, the effects of rake angle, cutting speed and dry, MQL and cryogenic coolant on machining performance of this Ti-5553 alloy by measuring cutting forces, cutting temperature, chip morphology etc. were investigated. Ti-5553 alloy material, different cutting conditions and parameters were simulated by finite element method. The Johnson-Cook constitutive equation has been used to estimate cutting forces, chip morphology and temperatures under different conditions and different cutting parameters. The model was written as subroutine using Fortran and integrated into Deform-2D finite element model software to simulate chip formation process. Thus, cutting forces, chip morphology and temperatures were predicted and compared to the experimental results obtained in very different cutting conditions and parameters. Experimental comparision shows that the model is well capable of predicting chip formation process of this alloy. Surface integrity characteristics of the parts obtained from orthogonal cutting tests have been extensively investigated. It was found that cutting conditions and parameters substantially affects surface integrity characteristics. Machining process leads to occuring phase transformation and grain refinement under various conditions. It was demonstrated that surface integrity characteristics of this alloy is very sensitive to rake angle, cutting speed and cutting conditions.Zener-Hollomon model was utilized to predict surface integrity characteristcs of this alloy. The model was written as Fortran code and integrated into Deform 2D during cutting simulation to predict surface integrity characteristics including grain size induced from cutting parameters and conditions. Simulation results are compared with experimental data.

ÖZET Ti-5553 Alaşım Malzemesinin Talaşlı İmalat Sürecinde Kesici Takım Aşınmalarının Yüzey Bütünlüğüne Etkisinin İncelenmesi Titanyum alaşımları, özellikle havacılık endüstrisinde bıçaklar, gaz türbin motorları, kompresör ve disk gibi yapısal bileşenler için mükemmel mukavemet-ağırlık oranı, güçlü korozyon direnci ve mukavemeti yüksek sıcaklıklarda muhafaza etme yetenekleri sayesinde yaygın olarak kullanılan malzemelerdir. Yeni nesil beta titanyum alaşımı Ti-5553 (Ti-5Al-5V-5Mo-3Cr), yüksek mukavemet, kırılma tokluğu, yüksek korozyon ve yorulma direnci gibi bazı üstün özelliklere sahiptir. Bu üstün özellikler, uçaklarda gelişmiş bileşenler için Ti-5553'ü daha cazip hale getiriyor. Ancak bu özellikler aynı zamanda Ti-5553 alaşım malzemesinin işlenebilirliği Ti-64'e (Ti-6Al-4V) kıyasla azaltıyor, yüksek takım aşınmasına ve çok kısa takım ömrüne neden olur. Bu çalışmada, işlenmiş Ti-5553'ün takım aşınmasına bağlı yüzey bütünlüğü, yüzey pürüzlülüğü, mikroyapı, topografya, XRD ve mikro sertlik değişimleri açısından araştırılmış. Takım serbest yüzey aşınmasının etkisini incelemek için takım ömrü deneyleri ve tek paso işleme işlemleri gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmada 18 mm çapında Ti-5553 kullanılmıştır. İşleme parametreleri olarak, tek paso deneylerinde, kesme hızları Vc = 30, 90, 120, 150 ve 210 m / dk olarak seçilmiştir ve takım ömrü deneyleri için kesme hızı Vc 90 ve 120 m / dk olarak seçilmiştir. Tüm işleme süreçlerinin ilerleme sabit olarak alınmıştır, f = 0.15mm / dev. Bu çalışmanın deneysel kısmı kuru, MQL, Kriyojenik, HPC ve kesme sıvısı ve CO2 gibi farklı kesme koşullarında eğik kesme operasyonunu içermektedir. Talaşlı imalat işlemleri Doosan Puma GT2100 CNC işleme merkezinde yürütülmüştür. Yüzey pürüzlülük değerleri Mitutoyo SJ-210 ile ölçülür. Vc = 120 m / dak'da işlenmiş Ti-5553 mikroyapıları, Philips XL 30 SFEG taramalı elektron mikroskobu (SEM) ile incelenmiş ve Vc = 90 m / dak'da işelenen numunelerin mikro yapılarını incelemek için Olympus BX51M optik mikroskop kullanılmıştır. İşlenmiş numunelerin faz dönüşümünü incelemek için, X-ışını Difraksiyonları Analizi için Bruker AXS Marka D2 Phaser kullanılır. Tüm mikro sertlik olasılıklarını ölçmek için Vickers mikro test cihazı kullanıldı. Eğik kesme testlerinde, seçilen kesme parametrelerinde işlenen parçaların aritmetik ortalama yüzey pürüzlülükleri genellikle 1 μm’nin altında kalmıştır. Bu değerden sapmalar ise genellikle işlenen yüzeydeki topografik kusurlar sonucudur . Dolayısı ile Ti-5553 alaşımları yüksek kesme hızlarında işlenildiginde yüzey pürüzlülüğünde önemli bir artış söz konusu olmadığı bu çalışma ile görülmüştür. İlaveten aşınmanın 600 μm’ye kadar ulaşmasıda yüzey pürüzlülüğünde önemli artışa sebep olmamaktadır. Ancak artan aşınma miktarının işlenen parçanın topografisinde önemli bozulmalara neden olduğu da görülmektedir ki bu durum artan aşınma sonucunda beklenilen bir durumdur. Yüzey kalitesi ve topografik açıdan değerlendirildiğinde diğer tüm koşullara nazaran yüksek basınçlı soğutma sıvısının kullanımının Ti-5553 alaşımın işlenmesinde önemli katkı sağladığı söylenebilir. Özellikle kesme sıvısı ve kuru kesmede düşük aşınma miktarlarında bozulan topografi, yüksek basınçlı soğutmada aşınmanın artmış olduğu durumda dahi topografi halen kararlılığını korumaktadır.--------------------ABSTRACT Investigation of the effects of Tool Wear on Surface Integrity of Ti-5553 Alloy in Machining Process Titanium alloys are commonly used materials especially in aerospace industry for structural components such as blades, gas turbine engines, compressor and disk thanks to their excellent strength-to-weight ratio, strong corrosion resistance and ability to retain high strength at high temperatures. A new generation near beta titanium alloy Ti-5553 (Ti-5Al-5V-5Mo-3Cr) has some superior properties such as high strength, fracture toughness, high corrosion and fatigue resistance. This superior properties makes Ti- 5553 more attractive for advanced component in aircrafts. But this properties also leads poor machinability and high tool wear and so short tool life when compared to Ti-64 (Ti-6Al-4V). In this study, tool wear induced surface integrities of machined Ti-5553 have been investigated in terms of surface roughness, microstructure, topography, XRD, and micro hardness changes while tool flank wear of the uncoated carbide insert is increasing in turning operation. To examine effect of tool flank wear, tool life experiments and single pass machining operations were carried out. In this study, 20 mm diameter Ti-5553 was used. As machining parameters, cutting speeds, Vc were chosen as 30, 90, 120,150 and 210 m/min for machining of Ti-5553 in single pass machining and Vc were chosen as 90 and 120 m/min for tool life experiments. Feed rates of all machining processes is taken as constant, f=0.15mm/rev. Experimental part of this study includes oblique cutting under different cutting conditions dry, MQL, Cryogenic, HPC, and Flood and CO2. Turning experiments are conducted Doosan Puma GT2100 CNC turning center. Surface roughness values are measured with Mitutoyo SJ-210. Microstructures of machined Ti-5553 at Vc=120 m/min were examined with Philips XL 30 SFEG scanning electron microscopy (SEM) and Olympus BX51M optical microscopy is employed to examine micro structures of ti 5553 at vc =90 m/min and ti-64 at vc=120m/min. to examine phase transformation of machined specimens, Bruker AXS Marka D2 Phaser is employed for X-ray Diffractions Analysis. To measure all micro hardness chances, Vickers micro test was used. At oblique cutting processes and in the selected cutting parameters, the arithmetic mean surface roughness of the machined parts is generally less than 1 μm. Deviations from this value are usually the result of topographical defects on the treated surface. Therefore, when Ti-5553 alloys were processed at high cutting speeds, there was no significant increase in surface roughness. In addition, it does not cause a significant increase in surface roughness when wear reaches up to 600 μm. However, it can be seen that the increased amount of wear causes significant deterioration in the topography of the treated part, which is expected in the case of increased wear. Considering the surface quality and topography, it can be said that the use of high pressure coolant compared to all other conditions makes a significant contribution to the machining of Ti-5553 alloy. The topography is still stable in the case of the application of the high pressure cooling.

URL: http://sutod.selcuk.edu.tr/sutod/article/view/82, Hız mekanizmaları takım tezgahlarının hareket ve güç iletiminde yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu mekanizmalar, tezgahlarda en küçük ve en büyük devir sayısı arasında belirli aralıklarda ve sınırlı sayıda devir hızı sağlayan sistemlerdir. Bu çalışmada, iki veya çok eksenli, 4, 6, 8, 9 ve 12 kademeli hız mekanizmalarının kinematik tasarımı ele alınmıştır. Geliştirilen bir yazılım aracılığı ile hız mekanizmasının devir sayılarının geometrik diziye göre dağılımları, iletme oranları, dişlilerin diş sayıları ve devir sayıları, mil çapları gibi önemli tasarım parametrelerinin hesaplanması ve optimizasyonu yapılmıştır. Bu çalışmada klasik yöntemlerle uzun süreler alan kinematik analiz ve optimizasyon işlemlerinin daha hızlı ve esnek bir şekilde yapılması sağlanmıştır. Bunun yanında, uygulamanın daha önce denenmemiş bir şekilde web tabanlı olarak gerçekleştirilmesi, internet kullanıcılarının sistemi test edebilmesi imkanını verecektir., Speed mechanisms are widely used in motion and power transmission of machine tools. These mechanisms are systems which provide between the smallest and the largest number of cycles a certain interval and a limited number of the rotation speed on machine tools. In this study, two or multi-axis, kinematic design of 4, 6, 8, 9 and 12-step speed mechanisms are discussed. The calculation and optimization of important design parameters such as the distribution based on geometric array of the rotation number of speed mechanisms, transmission rates, the number of teeth of gears and rotation numbers, shaft diameters are determined via developed a software. In this study, the kinematic design and optimization processes which last long with conventional methods have been aimed to be carried out more quickly and flexibly. Beside, the realization of application as a web-based, will provide internet users to be able to test the system.

Bu makalede, web tabanlı eğitimdeki çalışmalar ve gelişmeler incelenmiş, meslek yüksek okullarının makine bölümlerinde okutulan meslek teknolojisi I ve II derslerinin içeriğine uygun bir web sayfası tasarlanmıştır. Sayfa, takım tezgahlarında talaş kaldırma ilkeleri (torna ve freze) eğitimine yöneliktir. Bu amaçla, talaş kaldırma ilkeleri incelenmiş ve ders içerikleri belirlenmiştir. Daha sonra, konu ile ilgili etkileşimli web sayfaları hazırlanmıştır. Çalışmanın hedefi Türkiye’deki web tabanlı mesleki ve teknik eğitim konusundaki çalışmalara katkı sağlamaktır.

ÖZETKAYNAKLA TAMİRİ YAPILAN KALIPLARIN CNC FREZE TEZGÂHINDA İŞLEME PARAMETRELERİNİN BELİRLENMESİ Bu çalışmada, DIN 1.2344 sıcak iş takım çeliği, çoklu-katmanla TiAlN kaplamalı kesici takımlarla frezelenmesinde yüzey pürüzlülüğü, kesme sıcaklığı ve kesme kuvvetleri deneysel olarak incelenmiştir. İlerleme oranı, kesme hızı ve talaş derinliği yüzey pürüzlülüğü, kesme sıcaklığı ve kesme kuvvetlerine etkisi araştırılmıştır. Buna ilaveten, frezeleme sonucu elde edilen talaş formları incelendi. Frezeleme işleminin optimizasyonu için Taguchi tekniği kullanıldı. Ayrıca, her bir parametrenin elde edilen sonuçlara etkisinin tayini içinde varyans analizi (ANOVA) kullanılmıştır. Son olarak bağımlı değişkenlerle bağımsız değişkenler arasındaki ilişki regresyon analizi ile modellenmiştir. Bu çalışma ile DIN 1.2344 sıcak iş takım çeliği, çoklu-katmanla TiAlN kaplamalı ile optimal işlenebilirliği tayin edilmiştir. ABSTRACTTHE DETERMINATION OF CUTTING PARAMETERS OF THE REPAIR WELDING OF MOLDS MANUFACTURED IN MILLING PROCESS In this study, an experimental investigation on surface roughness, cutting temperature and cutting forces in milling of DIN 1.2344 hot work-tool steel using multi-layered coated TiAlN cutting tools is presented. The influences of the feed rate, cutting speed and depth of cut on surface roughness, cutting temperature and cutting force have been examined. In addition to that, the obtained chip formations have been observed. In order to optimize the milling process, Taguchi optimization method has been used. The influence of each parameter on obtained results has been determined by using analysis of variance (ANOVA). The relationship of the dependent parameters and independent parameters has been modeled with Regression analysis. The optimal machinability of DIN 1.2344 hot work-tool steel using multi-layered coated TiAlN cutting tool has been successfully determined in this study.

ÖZETTALAŞLI İMALATTA RİSK ANALİZLERİNE OLASI HATA TÜRÜ VE ETKİ ANALİZİ İLE YAKLAŞIMBu çalışmada, bir imalat yöntemi olan talaşlı imalattaki risklerin analiz edilmesine yönelik kullanılan Toplam Kalite Yönetim Tekniklerinin rolü incelenmiştir. Bunun için talaşlı imalatla üretilen ve sağlık sektöründe kullanılan, vücut içine iyileştirme amaçlı uygulanan implant ürünlerde bulunan potansiyel riskler beyin fırtınası kullanılarak ortaya çıkarılmış ve tanımlanmıştır. Ortaya çıkarılan potansiyel risklere karşı risk analizleri, Olası Hata Türü ve Etki Analizi kalite tekniği parametreleri kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Potansiyel riskler için karar alanları oluşturularak önleme ve düzeltmeye yönelik çalışmalar yapılmıştır.Örnek olarak talaşlı imalatla üretilen ve ortopedide insan omurgası kırıklarında fiksasyon için kullanılan "Spinal Sistem" ürünlerinin üretimi esnasında meydana gelebilecek riskler göz önünde bulundurulmuştur. Öncelikle sistemde oluşabilecek tüm tehlikeler önem derecesine bakılmaksızın beyin fırtınası ile toplanmıştır. Daha sonra ekip çalışmasıyla oluşabilecek her bir tehlikenin sonuçları daha meydana gelmeden tayin edilmiştir. Aynı ekip çalışmasıyla bu hataların sebepleri belirlenmiş ve mevcut kontrol önlemleriyle her bir tehlikenin risk seviyesi bulunmuştur. Risk seviyelerine göre risk azaltıcı olarak gerçekleştirilecek faaliyetler belirlenip ilk risk seviyeleri en aza indirilmeye çalışılmıştır. Bu ürün grubunun üretilmesinde ve gerekse de kullanıma sunulması esnasında beklenen özellikleri koruyabilmesi için risklere karşı alınması gereken kurallar önerilmiş ve örnek bir çalışma yapılmıştır.Ayrıca bu teknik ve analizler, yapılan eğitim ve faaliyetlerle imalatçı firmada kurulmuş ve sürekliliğinin sağlanması için kalite sisteminin bir parçası haline getirilmiştir. Ocak, 2005 Kamil PaçalABSTRACTAPPROACH WITH FAILURE MODE AND EFFECT ANALYSIS TO RISK ANALYSES IN SAWDUST MANUFACTURINGIn this study, analyses of risks in sawdust manufacturing which is a manufacturing management, forming risk management net, and the role of Total Quality Management Techniques which are for preventing these risks are inspected. To do this, potential risks in implants that are produced by sawdust manufacturing and applied in the body are revealed and defined by using brain-storm. Studies for preventing and correcting are carried out by using Risk Analysis and Failure Mode and Effect Analysis quality techniques against to these revealed potential risks. Studies aimed at preventing and correcting are carried out by forming decision areas for potential risks.For example the risks that can be occur during the design and manufacturing of S-33 Polyaxial Spinal System which is manufactured with sawdust manufacturing and used for fixation in human vertebrae fractures in orthopaedics are considered. First, all hazards are collected by brain-storm without considering importance rank. Then all results of the risks which may occur are determined before occuring with team study and with same team study reasons of these risks are determined. By control actions risk levels are found for each risk. According to risk levels, actions for risk reduction are determined, first risk levels are tried to be reduced to minimum.Rules which should be taken against the risks are suggested for protecting the expected properties that may occur during the manufacturing of this product group or submitting to use. A sample risk analysis is carried out.Also these technique and analyses are established in the manufacturing company and are became as a part of quality system to achieve the continuityJanuary, 2005 Kamil PaçalYENİLİK BEYANITALAŞLI İMALATTA RİSK ANALİZLERİNE OLASI HATA TÜRÜ VE ETKİ ANALİZİ İLE YAKLAŞIM:Talaşlı imalatta meydana gelen/gelebilecek risklere karşı alınacak önlemler için risk yönetimi kapsamında risk analizleri yapılarak olumlu sonuçlar alınmış ve bu yöntemin uygulanabilirliği gösterilmiştir. Bunun için ISO 14971 - Medikal Cihazlarda Risk Yönetimi- standardı örnek alınarak analizler gerçekleştirilmiş ve çeşitli uygulamalar yapılarak riskler analiz edilmiştir. En riskli olanlara medikal cihazlara özgün geliştirdiğimiz Olası Hata Türü ve Etki Analizi tekniği uygulanarak riskler azaltılmıştır. Ayrıca bu konuda imalatçılara, kullanabilecekleri veriler, elde edilebilecek uygulamalar gösterilmiş ve literatüre de katkıda bulunulmuştur. Çalışmalarımız bu teze özgün olup ilk defa uygulanmıştır.Ocak, 2005 Yrd. Doç. Dr. Ferhat Güngör Kamil Paçal

ÖZETCNC FREZE TEZGAHLARINDA KULLANILAN KARBÜRPARMAK FREZE TAKIMI GEOMETRİSİNİNİŞLENEBİLİRLİĞE ETKİLERİNİN İNCELENMESİBilgisayarlı Sayısal Kontrollü (CNC) takım tezgahlarında endüstriyeluygulamaların temel işlemlerinden birisi de frezeleme işlemidir. Talaş kaldırılarakçevresel şekillendirilme işlemlerinde parmak frezeleme işlemi kullanılır. Havacılık,otomotiv sektöründe kalıp imalatında kanallar, havuz şeklinde boşaltmalar parmakfrezeleme işlemi ile gerçekleştirilir. Yüzey kalitesi üzerinde frezeleme işlemininetkisi çok önemli rol oynar. Yüzey kalitesi üzerine etki eden en önemli faktörleri ikibaşlık altında ifade edebiliriz:Yüzey pürüzlülüğü takım geometrisi ve ilerleme oranı ve kesme işlemiesnasında iş parçasının bağlama rijitliğidir. Takım aşınması uygun kesme şartlarıseçilmediği zaman artacaktır.Bu çalışmada sertlikleri yüksek işlenmeleri güç olan DIN 1.2080 ve DIN1.2344 normlarında çelik malzemelerin işlenebilirliği incelenmiştir. Kullanılan bazıparmak frezeler kaplamalı ve bir kısmı da kaplamasızdır. Kanal işlemlerinde parmakfrezelerin aşınmaları, yüzey pürüzlülük değerleri, talaş kaldırılan bölgenin sıcaklığıölçülmüş ve takım performansı için uygulamaya yararlı olabilecek veriler eldeedilmiştir.Temmuz, 2005 Barkın BAKIRIV ABSTRACTEFFECTS OF GEOMETRY CARBUR END MİLL ONMACHINABILITY FOR CNC MACHINESAmong several CNC industrial machining processes, milling is afundamental machining operation. End milling is the most common metalremoval operation encountered. It is widely used in a variety of manufacturingindustries including the aerospace and automotive sectors, where quality is animportant factor in the production of slots, pockets, precision molds and dies. Thequality of the surface plays a very important role in the performance of milling asa good-quality milled surface significantly improves fatigue strength, corrosionresistance, or creep life. Surface roughness also affects several functionalattributes of parts, such as contact causing surface friction, wearing, lightreflection, heat transmission, ability of distributing and holding a lubricant,coating, or resisting fatigue. Therefore, the desired finish surface is usuallyspecified and the appropriate processes are selected to reach the required quality.Several factors will influence the final surface roughness in a CNC millingoperation. The final surface roughness might be considered as the sum of twoindependent effects:1) the ideal surface roughness is a result of the geometry of tool and feed rateand2) the natural surface roughness is a result of the irregularities in the cuttingoperation. Factors such as spindle speed, feed rate, and depth of cut that controlthe cutting operation can be setup in advance. However, factors such as toolgeometry, tool wear, chip loads and chip formations, or the material properties ofboth tool and workpiece are uncontrolled. Vibrations of the machine tool, defectsVin the structure of the work material, wear of tool, or irregularities of chipformation contribute to the surface damage in practice during machining.In this thesis the machinability of DIN 1.2080 and DIN 1.2344 materialswhich are difficult to machine due to their hardness. Several end mill are coatedand some of tools uncoated. It is analyzed the influence of cutting condition andtool geometry on surface roughness when slot end milling. The parametersconsidered were the cutting speed, feed, depth of cut and wear of end mill.July, 2005 Barkın BAKIRVI 75

ÖZETTezin giriş kısmında Takım Tezgahları Sanayi genel bir bakış açısı ile değerlendirilmiştir. Bu bölümde takım tezgahlarının endüstrideki yeri, dünya piyasalarındaki gelişmeler, Türkiye'de Makine İmalat Endüstrisi'nin kuruluşu, iç pazarda yerli ve yabancı üreticilerin konumları hakkında bilgiler verilmiştir.İkinci bölümde ise Türkiye Takım Tezgahları Sanayi'nin geri kalmışlığının nedenleri üzerinde durulmuştur. Bu nedenleri kısaca, Ar-Ge çalışmalarından kaynaklanan eksiklikler, düşük üretim seviyesi ve haksız rekabetin yarattığı ortam olarak sıralayabiliriz.Üçüncü bölümde bu gelişmeler ışığında endüstri için senaryo planlama tekniği ve taslağı geliştirilmiştir.Tezin ana kısmı olan 4. bölümde Türk Takım Tezgahları Üreticileri'nin dünya pazarlarında ki konumlarını iyileştirmek için izlemeleri gereken şirket ve pazarlama stratejileri üzerinde çalışmalar yapılmıştır. Bu stratejiler iki ana başlık altında toplanmıştır. Birinci başlık altında, şirket genel stratejileriden, yani şirketler arası işbirliği stratejilerinden ve ülke pazarlarının tesbiti için gereken stratejilerin tesbitiden bahsedilmiştir. İkinci başlık altında ise şirketlerin faaliyet alanlarında takip etmesi gereken stratejiler, yani rekabet stratejileri, rekabet için gerekli avantajların yaratılması ve pazar bölümleme stratejileri sektöre özel olarak değerlendirilmiş ve analizler yapılmıştır.Son bölümde ise elde edilen veriler değerlendirilerek sektörün bulunduğu zor durumdan çıkarılması için tavsilerde bulunulmuştur.ZUSAMMENFASSUNGDie Marketingstrategien, welche ich bisher betont habe, gelten nur, wenn unsere W.M.Hersteller mit neuen und modernen Produkten auf den Markt kommen könnten. Leider, unsere einzelne private spanende W.M.Hersteller TEZSAN konnte die erlebte wirtschaftliche Krise nicht überschreiten und die Firma wurde geschlossen. Der größte Grund dafür ist, dass diese Firma seine Technologie nicht erneuern und mit alter Technologie den innovativen Produkten seiner Konkurrenten nicht mehr gegenüber stehen konnte. Heutzutage wartet die gleiche Gefahr unsere umformenden W.M.Herstellern und einzelnen spanenden W.M.Hesteller TAKSAN. Die Welt-Abnehmer orientieren sich in den letzten Jahren besonders nach dem Konsum der Universal-CNC-Werkzeugmaschinen und Laserbearbeitungszentren. Unser Staat muss sich darüber entscheiden, ob wir solche Maschinen, die den strategischen Wert haben, produzieren. Wenn wir weiter produzieren, müssen wir unbedingt eine bestimmte Industriepolitik haben und geschaffene Förderungen ernsthaft verfolgen. Ich habe mich in dieser Arbeit nur über den Marketingstrategien dieses Industriezweigs konzentriert, der viele fehlende Seite hat. Aber dieser Industriezweig hat auch andere Stützpunkte. Wenn nur eine von diesen Stützpunkten fehlt, verursacht es zu großem Schaden in den anderen Stützpunkten. In meiner Arbeit habe ich gesehen, wie die Finanzierungsprobleme dieser Industrie seine Marketingtätigkeiten negativ beeinflusst haben. Als Ergebnis, wenn unsere Produzenten sich mindestens in dem gleichen Qualitätsniveau der Konkurrenten-Produkten neue Produkte entwickeln könnten, so würden diese Strategien beim Investitionsgütermarketing eine Wichtigkeit gewinnen. Gibt es gar kein Ziel, hat es auch keine Bedeutung, Strategie zu entwickeln.

ÖZET Frezeleme işleminde, iş parçalarından talaş kaldırma sırasında meydana gelen titreşimler, işleme kalitesini olumsuz olarak etkileyen en önemli problemlerdendir, îşleme esnasında kesici takım, iş parçası ve takım tezgahı; periyodik olarak değişen kesme kuvvetleriyle etkilenmektedir. Bu kesme kuvvetleri, iş parçası ve kesici takım teması arasında titreşimleri meydana getirmektedir. Frezeleme, kesintili talaş kaldırma işlemi olduğundan dolayı meydana gelen titreşimler, kendi kendisini beslemektedir. Kesme kuvveti zorlamasıyla kendisini besleyen titreşimlere takım tartaklaması veya tırlaması denir. Yani başka bir ifadeyle tırlama, takımın körlenerek düzgün olmayan yüzey pürüzlülüğü hasıl eden titreşim olayıdır. Bu tırlama (tartaklama) sonucunda, işlenen yüzeyin dalgalı olması nedeniyle yüzey kalitesi bozulmaktadır. Takım tırlamasının etkisiyle takımın kesici kenarı daha çabuk aşınmakta ve hatta kırılmaktadır. Uzun zamanlardan beri araştırıldığı literatürden anlaşılmış olduğundan dolayı tartaklamanın olmadığı işleme şartlan ele alınmıştır. Bu çalışmada; aşınmış parmak freze kesicileriyle frezeleme işleminde, meydana gelen takım fırlaması davranışını gösteren, yeni analitik bir yaklaşım geliştirilmiştir. Geliştirilen model, kesici takım geometrisini esas almaktadır. Takım fırlamasının meydana gelmediği işleme şartlarının işleme öncesi belirlenebilmesi amacıyla yapılan bu çalışma, dört bölümden meydana gelmektedir: Birinci bölümde, frezeleme işleminde konu ile ilgili karşılaşılan problemler ve sonuçlan kısaca anlatılmıştır. Frezeleme işlemi ile ilgili yapılan çalışmalar kronolojik olarak özetlenmiştir. Daha sonra, genel aşınma mekanizmaları ve aşınma ölçüm yöntemleri kısaca tanıtılmıştır. Son olarak, işleme esnasında sık karşılaşılan takım aşınması türlerine yer verilmiştir. İkinci bölümde, frezeleme işlemlerinde kullanılan parmak frezeler için statik kesme kuvvet modellemesi yapılmıştır. Kesici takım ve iş parçası teması geometrisinin, kesme kuvvetlerini nasıl etkilediği üzerinde durulmuştur. Bu araştırma için, küresel uçlu ve helis açısı olmayan bir parmak freze için model geliştirilmiştir. XVFrezelemede, kesici kenarı aşınmış takımların meydana getirdiği kesme kuvvetlerinin araştırılmasına yönelik, silindirik uçlu ve helis açısı olmayan bir parmak freze için, kesme kuvvet katsayıları elde edilmiştir. Bilahare, frezeleme işlemi için; takım tırlamasının kararlı olduğu bölgenin sınırlarının, teorik olarak belirlenmesi formülasyonu üzerinde durulmuştur. Bu durum için, toplam kesme kuvvet katsayıları formülasyonu geliştirilmiştir. Geliştirilen formülasyon, tırlama kararlılık analizinde kullanılmıştır. Sonuçta takım tırlamasının meydana gelmediği işleme şartlarının teorik olarak belirlenebilmesi mümkün olmuştur. Üçüncü bölümde, kullanılan deney seti tanıtılmıştır. Geliştirilen kesme kuvvet modellerinin doğrulanması ve kesme kuvveti katsayılarının elde edilmesi amacıyla frezeleme deneyleri yapılmıştır. Deneylerden elde edilen kuvvet katsayıları, takım tırlaması kararlılık formülasyonunda kullanılmıştır. Deney sonuçlan ile teorik sonuçların karşılaştınlmasıyla kuvvet modellerinin doğruluğu ve güvenirliliği mukayese edilmiştir. Dördüncü bölümde ise, elde edilen bütün sonuçlar tartışılmış ve genel bir değerlendirmesi yapılmıştır. Konuyla ilgili ileride yapılacak çalışmalar için öneriler sunulmuştur. XVI ABSTRACT During chip removal process from workpieces in milling have occured machine tool vibrations which effect machining precision are the most important problems. Tool, workpiece and machine tool are effected by the cutting forces which has periodically changes. The chatter vibrations which consist of this variable cutting forces occur between workpiece and cutter due to contacting of tool cutting edge. In milling process has occured vibrations which has self growth mechanism due to discontinuously chip removal process. The chatter which excited by cutting force is self growth vibrations. Surface quality is destroyed in finish operation as a consequent of chattering vibrations. Cutting edge of tool is wearing also breaking more quickly by effect of chatter. For this reason, the best cutting conditions that has no chatter have been investigated. In this study, an analytical approach that has been defined specifies chattering behaviour is improved for worn cutting tools in milling. Presented model bases on cutter geometry. This work has been making by purpose which cutting conditions has no chatter that can be defined before operation. This study consist of five sections. In the first section, in milling where the problems have been occured and results of these are briefly explained. The previous studies about milling machine tools have been summarized respectively date. After this, generally wearing mechanism and wear measuring methods are briefly explained. And then during the milling process are oftenly occured kinds of tool wearing have been explained. In the second section, by using milling operations, static cutting force modelling is made for milling cutters. Contact geometry of cutter and workpiece where how effected the cutting forces have been investigated. At this research, the cutting force model for milling cutter that has ball tip and zero helix angle has been developed. XVIIIn order to investigate on wearing tool edge effected cutting forces wearing force model has been developed for tool which has cylindirical tip and non helical cutting edge. And aid this model, cutting force coefficients have been obtained. Formulation of chatter stability lobes theoretical estimated is explained. For this situation, formulation of total cutting force coefficients have been developed. And formulation has been used in chatter stability analyse. So, cutting conditions which have no chattering vibrations as theoretical can be defined. In the third section, using experimental set-up is explained. For verification of developed cutting force models and cutting force coefficients can be obtained, milling experimental have been made. From experimental have obtained force coefficients have been used in formulation of chatter stability. Experimental results and theoretical simulation results have been compared. So being correct and reability of models have been tested. In the fourth section, the obtained from this study all results have been discussed and general evaluation is made. And some suggestions have been offered for later. xvm 187

ÖZETGünümüz imalat yöntemleri içerisinde talaşlı imalat, özellikle hassas parçaların işlenmesinde önemli bir yere sahiptir. Ancak takım tezgahlarında parçanın işlenmesi sırasında meydana gelen titreşimler işleme kalitesini olumsuz yönde etkileyen en önemli problem olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu çalışmada yüzey kalitesini iyileştirmek amacıyla yüzey frezeleme işleminde hem kesme kuvveti modeli hem de yüzey frezeleme işlemi için kesici takım, iş parçası ve iş milinden oluşan kesme sistemi modeli oluşturulmuş ve değişik kesme şartları için kesme modelinin dinamik davranışı incelenmiştir. Kesme kuvveti; statik ve dinamik kuvvet olarak ayrı ayrı modellenmiş ve bilgisayar simulasyonu ile çözülmüştür. Daha sonra her iki kuvvet toplanarak, kesme sırasında meydana gelen toplam kuvvet elde edilmiştir. Kütle, yay ve sönüm elemanından meydana gelen kesme sistemi modeli; 10 adet düğüm noktasına sahip üç boyutlu ve altı serbestlik derecesine sahiptir. Kesme sistemi modelinin nümerik analizinde sonlu eleman yöntemi kullanılmıştır.Frezeleme işlemi esnasında kesici dişlerde oluşan kuvvet, kesme sistemini zorlayan etkiler olarak kabul edilmiştir. Bu kuvvetler; simetrik, asimetrik, değişik kesme derinlikleri, bazen iki diş bazen bir dişin talaş kaldırması ve iki dişin talaş kaldırması gibi değişik kesme şartları için ayrı ayrı hesaplanmıştır. Hesaplanan kuvvetler kesme modelinin 1 nolu düğüm noktasına zorlayıcı etki olarak uygulanmıştır. Kesme sisteminin cevabı is, 1 nolu düğüm yer değiştirmesi ve 1 ve 9 nolu düğümlerin yer değiştirme farkları olarak elde edilmiştir. İş parçası ve kesici takım arasındaki yer değiştirme farkları yüzey kalitesini vereceğinden, incelenen kesme şartları içinde en iyi yüzey kalitesini sağlayan kesme durumu önerilmiştir. Ayrıca aktif titreşim kontrolüyle yüzey kalitesinin daha da iyileştirilmesi için, kesme modeline elektro manyetik yatak ilave edilmiştir. Böylece yüzey kalitesinin iyileştiği görüldü.Tezin giriş bölümünde, yüzey kalitesi dikkate alınarak problemin genel bir tanımı yapılmış ve freze tezgahında işleme sırasında meydana gelen yüzey kalitesini etkileyen nedenler ve çözümleri kısaca anlatılmıştır. Freze tezgahları üzerine yapılan çalışmalar tarihsel bir sıralama dikkate alınarak özetlenmiştir. Daha sonra frezeleme işleminin diğer talaşlı imalat yöntemlerinden ayrılan özellikleri anlatılarak, frezeleme işleminde gerçekleştirilen işlem yöntemleri anlatılmış ve son olarak yüzey kalitesinin önemi ve etkileyen faktörler üzerinde durulmuştur.İkinci bölümde, işleme sırasında kesici takım şekil ve konum hatalarıda dikkate alınarak kesme kuvveti modeli geliştirilmiştir. Kesme kuvvetini kesici takım ve iş parçası geometrisi nasıl etkilediği üzerinde durulmuştur. Yüzey frezeleme işlemi sırasında meydana gelen dinamik (değişken) kuvvet kesme modeline ilave edilerek kesme kuvveti yenilendi. Böylece toplam kesme kuvveti modeli elde edildi. Daha sonra, problemin çözümünde esas teşkil eden sonlu eleman modelinin nasıl kurulacağı teorik olarak anlatılmıştır.Üçüncü bölümde, yüzey frezeleme işleminde kesici takım ve iş parçasından meydana gelen kesme sisteminin fiziksel ve matematiksel modeli elde edilmiştir. Sistemin kütle, rijitlik ve kayıp (dissipasyon) matrisleri bulunmuş ve daha sonra bu üç matris birleştirilerek sistemin hareket denklemi elde edilmiştir.Çözümler kısmında; ikinci bölümde elde edilen kesme kuvveti modeline göre statik, dinamik ve toplam kesme kuvvetleri üç boyutlu olarak (x), (y) ve (z) yönleride hesaplanmıştır. Serbest titreşim analizi yapılmış ve kritik çalışma bölgeleri belirlenmiştir. Kesme kuvvetleri hareket denkleminin sağ tarafına zorlayıcı kuvvet olarak girildi ve sistemin x, y ve z yönlerinde dinamik yerdeğiştirme cevabı elde edildi.Dördüncü bölümde yüzey kalitesini iyileştirmek için tasarım aşamasında neler yapılabileceği ele alınmıştır. Burada ayrıca dinamik davranışı iyileştirici yöntem olarak aktif kontrollü elektromanyetik yatak tasarlanmış ve bunun tezgahın dinamik davranışı üzerinde etkileri araştırılmıştır.Beşinci bölümde, kesme kuvveti deney sonuçları ile simulasyon sonuçları karşılaştırılmış ve kesme kuvvet modelinin doğruluğu teyit edilmiştir. Bu karşilaştirma, simetrik ve asimetrik frezeleme yöntemleri için yapıldı. Deneysel kuvvetler ve simulasyon kuvvetleri kesme sistemini titreşime zorlayan kuvvetler kabul edilerek kesme modeline ayrı ayrı uygulandı. Kesme sisteminin bu kuvvetler karşısındaki yer değiştirme cevapları kesme noktasının yüzey pürüzlülük değerleri olarak bulundu. Simulasyon ve deneysel kuvvete karşı gelen bu yüzey pürüzlülük değerleri karşılaştırılarak modelin doğruluğu gösterildi.Altıcı bölümde elde edilen sonuçların genel bir değerlendirilmesi yapılarak, konuyla ilgili ileride yapılacak çalışmalara dikkat çekilmiş ve önerilerde bulunulmuştur.SUMMARYMachining takes an important position especially in operation of accuracy parts in manufacturing process. However, machine tool vibrations which effect machining precision are an important problem. In this study, to be improve surface quality has been purposed and both the cutting force model and the cutting system model which consist of cutting tool, work piece and spindle have been prepared. The dynamics behaviour of the cutting model has been analysed for variable cutting conditions.The static force and the dynamic force have been modelled one by one and have been solved by computer simulation. The total force which has occurred as cutting has been obtained by adding both of these forces the cutting system model which consist of mass, spring and damping elements has three dimensions and six degree of freedom system. Finite Element Method has been used for numeric analysis of the cutting system model.The cutting force occurring on the cutter insert during milling process has accepted forcing have been estimated for cutting conditions such as symmetric, asymmetric, different cutting depth. The estimated forces has been applied as forcing effect on number one node. The displacement of one number node and ninth node have been obtained. The displacement between the cutting tool and work piece corresponds to surface quality. For this reason, the best cutting conditions has been investigated. Also the cutting system has been equipped with an electromagnetic bearing expecting. Surface quality get better with the active vibration control. Therefore the better surface quality has been obtained. In the introduction section, the problem has been generally defined taking in to account surface quality and factors effecting surface quality where occur as milling has been explained. Also, different solutions methods have been presented. The previous studies about milling machine tools have been summarised respectively date. After this, the characterises of milling which are different from the other machining methods have been explained. And the importance of surface quality and effected factors have been described. In the second section, the cutting force model has been prepared taking in to account form and position errors. The effect of cutter insert and work piece geometry on the cutting force have been investigated. The cutting force model has been improved adding the dynamic force to the previous force model. After that, how the system Finite Element Model which is basic for solution is prepared has been theoretically explained. In the third section, the physical and mathematical model of the cutting system which consist of cutting tool and work piece have been obtained for face milling process. Mass, stiffness and dissipation matrices of the system have been found and so the system motion equation has been occurred by the combination of three matrix. At the solutions section; static, dynamic and total cutting forces have been estimated three dimensionally by using the cutting force model which was occurred at the second section. The critic operation conditions have been defined by free vibration analysis. The dynamics response of the system has been obtained in (x), (y) and (z) directions by entering the cutting force in right side of the motion equation as forcing effect.In the forth section, what can construct has been discussed to improve surface quality at the phase of design. In addition, the active control electromagnetic bearing has been designed to improve the dynamics behaviour of the systems and the system has been analysed again.In the fifth section, for cutting forces the experimental results and theoretical numeric simulation results have been compared and the cutting force model appropriateness has been realised for symmetric and asymmetric milling process. Also the experimental cutting forces have been applied on the system model and the displacement response of the system has been obtained again. So, modelling and simulation of the system have been confirmed for the displacement response too. In the sixth section, the obtained results have been generally discussed and the studies those can be carried out have been taken in to consideration and some suggestions have been offered for later.

Ö Z E TYapılan bu çalışmada bilgisayar destekli sayısal kontrollü (CNC) tezgahların Türk imalat sanayiinde kullanımı ve yeri incelenmiştir. Bu inceleme için gerekli bilgiler anket yolu ile elde edilmiştir. Daha önce yapılan çalışmalar ve literatür araştırması ışığında hazırlanan anket formu muhtemel CNC tezgahı kullanan firmalara gönderilmiştir. Bu arada bazı CNC tezgahı kullanan firmalar ile görüş teatisinde bulunulmuştur. Dolayısıyla anketlerin cevaplandırma biçimi yakından gözlenmiştir. Bu kapsamda toplanan anket sonuçları bilgisayar ortamında Excel 98 programı kullanılarak bilgiler derlenmiş Türkiye'de CNC tezgahların kullanımını gösteren grafikler ve tablolar oluşturulmuştur. Yapılan çalışma içersinde anketler ile gelen bilgiler yorumlanmıştır. Dolayısıyla bir takım verilerin Türkiye'deki ve dünyadaki bazı kurumların yaptığı çalışmalarla da karşılaştırması yapılarak ek yorumlar da getirilmiştir. Bu çalışmada CNC tezgahı kullanıcısı olan firma kapasiteleri çıkartılıp, aynı zamanda firmalara bu teknolojiyi seçmeye zorlayan nedenler ve elde edilen sonuçlar grafikler yardımı ile irdelenmiştir.Firmalarda kullanılan CNC tezgahların en çok kullanılan tezgah tipleri (CNC torna, CNC dik işleme merkezi) göz önünde tutularak analiz edilmiştir. Ayrıca firmaların tezgah kullanımından sorumlu personeli, programcıları, personelin eğitim durumu, firmalarda tezgah bozulmasından kaynaklanan iş günü kayıpları sorgulanarak araştırmaya yansıtılmıştır. Yapılan bu çalışma CNC tezgahlarının Türk imalat sanayiindeki durumunu ortaya çıkarmıştır. Küçük ve orta ölçekli işletmelerin CNC tezgahına bakışı tezgah kullanımında karşılaşılan güçlükler ve firmalarda CNC tezgahı ile ilgili personelin eğitim durumu ile CNC tezgahlarının kullanımına olan ihtiyaç yapılan anketler sonucu ortaya çıkmıştır.Anketlerle yapılan çalışma sonucunda CNC tezgahlarının imalat sanayisindeki ihtiyaçlara verdiği cevap irdelenmiş, bu kapsamda ortaya çıkan en büyük problemin teknik eğitim yetersizliği olduğu anlaşılmıştır.S U M M A R YIn this study, usage and place of the Computerized Numerical Control (CNC) benches in Turkish Production Industry is investigated. Necessary information is obtained via quastionnaire. After studies and literature resaerch have been done, prepared quastionnaire forms were sent some compaines whom are using CNC bench. Meantime they were consulted. The gathered data were edited by using Exel 98 program. During survey, the gathered data were not only appraised by means of graphs and tableaus but also compered with several studies in Turkey as well.The gathered data collected by means of questionnaires were commented. Concequently some data in Turkey and some associations making with studies on CNC were compered and suplementary comments were made . In thıs study, CNC bench usage capacities of the firms have been determined. Meanwhile, these firms that are forced to use these technologies and obtained results are evaulated by means of graphs.The most used types of CNC benches in the firms like CNC turning-lathe and CNC vertical process centers have been considerably analyzed. Besides education condition of staff who are in charge of CNC benches and work power loses that originate from bench break down in workshops have been investigated as cross-examination. Condition of CNC benches in turkish Production İndustry has been commented. The view of small and middle scaled enterprises on CNC benches and dificulties resulted from the usage of CNC benches and education case of the CNC bench operators and need for the CNC benches are focused by means of survey.As a consequent of the questionnaire, the responses of the CNC benches to the Turkish Production Industry were investigated. Technical education weakness is focused as the biggest problem

ÖZET Günümüz imalat teknolojileri büyük aşamalar kaydetmektedir. CNC (Computerized Numerical Control) tezgahları bu aşamalar arasında önemli bir yer tutmaktadır. Artık imalat tezgahları CAD/CAM teknolojisi altında çalıştırılmakta ve bilgisayarlar ile kontroller sağlanmaktadır. Tezgahların bilgisayar kontrolünde çalıştırılıyor olması, işlem parametrelerinin imalat öncesinde bilinmeleri ile iyileştirilmiş parametreler ile bilgisayar programlarının tezgahları denetim altında tutabilecek bir düzeyde geliştirilebilmesi mümkün olabilmektedir. Bu şekilde frezeleme işlemi esnasında meydana gelecek kuvvetler ile bunların etkilerinin bilgisayarlar kullanılarak simülasyonunun yapılması ve bu şekilde kontrolleri daha iyi yapılabilecektir. Bu tez çalışması 4 bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde frezelemeyle ilgili genel bilgilerle konuyla ilgili önceden yapılmış bilimsel çalışmalar hakkında bilgiler verilmiştir. İkinci bölümde, kesme kuvvetlerinin üç boyutlu modellemesi küresel plaket uçlu parmak frezeleme için yapılmıştır. Bu bölümde ayrıca çalışmanın esasını teşkil eden kesme kuvvetlerinin hesaplanması için kesme kuvvet denklemlerinin integrasyon sınırları CAD/CAM sistemi kullanılarak tespit edilmiştir. Küresel uçlu parmak freze kesicileri için kuvvet hesaplamaları yapılmıştır. Değişik frezeleme işlemleri için kesme kuvveti teorik sonuçları grafikler halinde sunulmuştur. Üçüncü bölümde, deneysel çalışmalar yapılarak, örnek olarak seçilen test iş parçaları ve kesici takımlar için deneysel kesme kuvvetleri grafikler halinde verilmiştir. Bu bölümde ayrıca teorik ve deneysel sonuçlar karşılaştırılarak simülasyonlar yapılmıştır. Örnek olarak bir adet deney üzerinde yapılan ortalama kesme kuvvetleri sonuçlarına göre teorik ve deneysel kuvvetler arasında belirli miktarlarda hatalar meydana geldiği görülmüştür. Özel bir uygulama sonunda X,Y,Z yönlerindeki teorik kuvvetlerin, deneysel kuvvetlere göre sırasıyla %6.97, %9.92, %5.54 oranlarında hatalar tespit edilmiştir. Bu tip hatalar her karşılaştırma için farklı değerlerde bulunmuştur. Bu hataların meydana gelmesinde teorik ve deneysel parametreler önemli bir yere sahiptir. Trend olarak teorik ve deneysel sonuçlar tutarlı olduğu görülmüştür. Son bölümde ise model ile ilgili deneysel ve teorik sonuçlar verilerek kesme kuvvetleriyle ilgili değerler karşılaştırılmıştır. Anahtar Kelimeler: Kesme Kuvvetleri, CNC, CAD/CAM, Küresel Uçlu Parmak Freze, Katı Modelleme, Takım Geometrisi, Kesme Kenarı, Talaş Yüzeyi, Talaş Geometrisi, İntegrasyon Sınırları. m SUMMARY Current production technology has been developing rapidly. CNC machines has a very important place in this development. Production machines have been running by CAD/CAM technology and their controls are achieved by computers. Being running under the control of computers requires to know the process parameters before production. These parameters must be improved for holding the machines under the control. In this way, the forces arise during the milling operations and their effects can be controlled more efficiently. This study consists of four sections. In the section it is given essential milling principles and previous scientific studies are examined. In the second section, 3D modelling of cutting forces for ball end milling cutters is done. To compute cutting forces, integration limits of force equation are determined by using CAD/CAM system. Cutting forces calculation for ball end milling cutters are done. Theoretical result of cutting forces for various milling process are presented in form of diagrams. In the third section, having done experimental studies, experimental cutting forces for sample workpieces and cutters are given. Furthermore theoretical and experimental result, are compared and simulations are done. Small difference between theoretical and experimental result are observed. For instance in an experiment, variations in X,Y,Z directions are determined respectively 6.97%, 9.92%, and 5.54%. This type variations have been found different values for each comparison. In arising of these variations, theoretical and experimental parameters have an important role. It is observed that trend of theoretical and experimental result is consistent, finally in the last section, given theoretical and experimental result as regards the model, values or cutting forces are compared. Keywords: Cutting Forces, CNC, CAD/CAM, Ball End Milling, Solid Modelling, Tool Geometry, Cutting Edge, Integration Limits IV 193

Bu çalışmada CNC takım tezgahlarında üretilen makine parçalarında yüzey kalitesine etki eden faktörler incelendi. Talaş kaldırma işlemlerinde, yüzey pürüzlülüğü, çalışılan malzeme ile kesici takım, tezgah gücü, bağlama şekli, işleme tekniği ve çevresel faktörlerden etkilenir. Kaliteli yüzey elde etmede kullanılacak takımın ömrü, kesme hızı, verilecek talaş derinliği, kesme geometrisine ait açılar, kesici takımın uç radüs' ü, kesen ve kesilen malzeme faktörü, titreşim,soğutma sıvısı ve yağlama olarak ifade edilen bu elemanlar yüzey işlemede birbirlerini aynı anda etkilerler. Bu çalışmada CNC freze tezgahlarında düz, konveks ve konkav yüzey işlemede, yüzey geometrisi ile kesici takım geometrisi dikkate alındı ve en uygun takım yolu aralığı tespit edildi. Sonuçta en düşük pürüzlülük değerini veren grafik ve matematiksel model ortaya konuldu. Düz ve eğrisel yüzeyler CNC ye konvansiyonel freze tezgahlarında farklı kesme şartlarında işlendi. Düz ve eğrisel yüzeylerde silindirik ve küresel bir parmak freze ile kaba ve ince talaş kaldırmada teşekkül eden yüzey pürüzlülüğü ölçüldü. Devir sayısı ve kesme derinliği sabit tutulduğunda kesici takım ilerleme hızının değiştirilmesi ile yüzey pürüzlülüğü' nün artış gösterdiği görüldü. İlerleme hızı sabit tutulduğunda kesici devir hızı arttıkça yüzey pürüzlülüğü değerinin arttığı görüldü. Bu etkenlerin en aza indirilmesi için gerekli veriler yapılan deney ve araştırmalar sonucunda, grafik ve matematiksel model ortaya konuldu. Eğrisel yüzeylerin 5 eksenli CNC Freze tezgahlarında silindirik bir parmak feze ile işlenmesi sonucunda elde edilen pürüzlülük değeri, 3 eksenli CNC freze tezgahında, küresel uçlu bir parmak freze ile elde edilen yüzey den, daha az işleme zamanı ve daha az pürüzlülük değeri elde edildi. Eğriliği az olan yüzeylerin işlenmesinde silindirik parmak frezelerin küresel parmak frezelere kıyasla işleme zamanının azalmasında ve yüzey kalitesi yönünden daha verimli olduğu görüldü. Eğrisel yüzeylerin işlenmesinde küresel parmak frezelerin eğrisel yüzeylere rahat ve kolay uyum sağladığı görüldü. Ancak parmak frezelerin dezavantajı, üretildiği malzemenin genelde HSS olması nedeniyle kesme kabiliyetleri düşüktür ve karbür uçların yerini tutmazlar. Bunun yerine eğriliği az ve geniş yüzeyler işlenirken, düz bir parmak frezenin parça üzerinde 5 derece eğilerek işleme yeteneği deneysel olarak tespit edildi. Ancak hasıl olan küresellik, düz parmak frezenin çapı ile sınırlı kaldı. Sonuçta, düz parmak frezeler; geniş eğrilikteki yüzeylerin işlenmesinde daha hızlı bir etki gösterdiği görüldü. Kaliteli yüzey elde etmek için, kaliteli takma uçlu kesici ile yüksek hızlarda kesme işlemi yapıldı ve farklı kesme hızlarında değişik yüzeypürüzlülük değeri elde edildi. Soğutma sıvısının, talaşın uzaklaştırılmasında ve takım yüzeyi ile parça yüzeyi arasında soğutucu etkisi olduğu görüldü. In this study the effect on surface quality in machining part of machines in CNC milling machines were investigated. Surface roughness are effected from material of workpiece, cutter tool, power of workbench, form of fasten and method of machining at the operation of cutting cutter, speed depth of chip angle of cutting geometry, radius of cutter, vibration, fluid of cooling and lubrication effecting each other at the same time at machining operation. In this study geometry of surface and geometry of cutter were taken in consideration together and most apropriate tool path space held fixed at the machining. Flat, concav and convex surface at CNC milling that are given most value of surface roughness, mathematical model and graphic obtained at the end. Flat and curved surface were machined with different cutting condition at the CNC milling and convansiyonel milling were measured, surface roughnes made at the rough and thin cutting operation with end mills and ball mills on the flat and curved surface were measured, when spindle speed and depth of cutting held fixed with change of feed. It was* shown that surface roughness increased. When feed speed held fixed, it is shown that cutter speed increased with value of surface roughness. Required data on investigation of resulting graphic and mathematical model on that made experiment to reduce less negative inclination of this factories has been exposed.After generating five axis NC part programs sculptured surface were, machined with a five axis CNC milling machine from machining tests. It was shown that the machining of free form surfaces using a five axis CNC milling machine with an end mill had smaller cusp heights and shorter cutting time than when using at three axis CNC milling machine with a ball end mill. It was shown that end mills are more efficent in surface quality and in reducing cutting time than ball mills in machining low curvature surfaces. When curved surfaces were machined, it was shown that ball mills had a better match and easiness on curved surfaces. But a further dizadvantage. is that ball mills are usually made from high speed steel because of this their capability is low and they can not take place of the carbide inserts cutters. XIIsurface geometry and hence reduce the number of surface passes required they also have a much better efficency of material removel and longer tool life it is shown that the use of end mills for curved surface work can typically reduce the overall cutting time versus ball mills. The cutter operation were made with quality cutter at different cutting speed to obtain quality surface and has been obtained different surface roughness. When cutting speed to be high then the effect of water pressure has been cooled beetwen workpiece and tool. Morever has been moved chip. X 135

ÖZET Bu çalışmada, tek pasolu ve çok pasolu tornalama için optimum metal kesme değişkenlerinin belirlenmesi problemi ele alınmıştır. Amaç fonksiyonu olarak maliyet denklemi kullanılmıştır. Güç, yüzey pürüzlülüğü ve ilerleme fonksiyonları ise optimizasyon probleminin kısıtlayıcı denklemleridir. Tek pasolu tornalama işleminde metal kesme değişkenlerinin optimizasyonu geometrik programlama yöntemi ile yapılmıştır. Çok pasolu tornalama işleminde metal kesme değişkenlerinin optimizasyonu ise geometrik programlama ve dinamik programlama yöntemlerinin birlikte kullanılmasıyla gerçekleştirilmiştir. ABSTRACT In this study, the problem of determining the optimum cutting conditions for single-pass and multi-pass turning is considered. As an objective function, production cost is used. Power, surface finish and feed functions are constraints of the optimization problem. Optimization of cutting conditions of single-pass turning is carried out by using geometric programming method. Optimization of cutting conditions of multi-pass turning is carried out by using geometric programming method in conjunction with dynamic programming method. 68

m ÖZET Bir çok endüstri kolunda kullanılan işler için derinliği fazla olan delikler elde etmek, delik doğruluğu, yüzey pürüzlülüğü vb. paremetreler eşliğinde önem kazanmıştır. Bu deliklerin elde edilmesi, derin delik delme tekniği ile yapılır ve bu bir talaşlı imalat teknolojisidir. Bu tekniğin, farklı metotlarla yapılması ve bilimsel nitelikli çalışmaların endüstrideki kullanıcılara sunulması ise dünya endüstri tarihinde yeni sayılabilir. Bu tez çalışmasında, öncelikle derin delik delme konusunda çalışan kişiler ve çalıştıkları konular literatür taramasıyla elde edilmiştir. Aslında diğer talaşlı imalat tekniklerinden pek farklı olmayan bu teknik için matkap, iş malzemesi ve makine paremetrelerine bağlı olan işleme durumları incelenmiştir. Buradan hareketle artık temel sayılabilecek bilgilerin yeniden elde edilmesi yerine, bu konuda yapılan son çalışmaların bu tekniği kullanıcılara en uygun tasarım için görsellik kazandırmak olduğu sonucu çıkarılmıştır. Bu yüzden de Otomasyona geçiş sürecinde olan tekniğimize katkıda bulunması açısından, bir yazılım geliştirerek, bundan sonra bu konuda çalışmak isteyenlere fırsat tanınmıştır. IV ABSTRACT It Is very important to obtain Straight hole, flat surface and deep hole of the Workpiece in many Industries. It is only possible to obtain them with accuracy with deep hole drilling technology which called tool manufacturing technology. It is not to old in the world to use different methods of this technology and to produce workpiece in Industrial application. We start firstly to observe the company which works deep hole drilling and their literatür. We checked the condition of different operation methods with different parameter of drrl, machine and workpiece then decided that.it is better to find usefull and best solution for Industries instead of to obtain basic technology. We have worked to help the deep hole drilling Industries which starts to paas Automation technology. 94

ÖZET Bu çalışmamda,otomatik kontrol teorisinin bir takım tezgahına uygulanmasını hedefledim.Bundaki amacım hızla gelişen teknolojide bilgisayar- makina arabirimim inceleyerek bunun sağladığı kolaylık ve üretim artışının Türkiye için önemim vurgulamaktır. Çeşitli sebeplerle bulunduğum değişik amaçlı fabrikalarda,üretimin verimsiz ve güçsüz olduğunu tespit ettim.Bunun başlıca sebelerinden biri tezgah verimsizsizliği idi. Gerçekten ülkemizde ekonomik ömrünü tamamlamış bir çok takım tezgahı ile hala üretim yapılmaya çalışılıyor.Bu tezgahların CNC tezgahlarla değişimi yerine modernizasyonu hem parasal ve hemde üretim gücü açısından büyük fayda sağlayacaktır. SUMMARY In this study,I marked applying automatic control theory on a tooling machine.My target was, researching of computer-machine interface and accenting it's advantages for Türkiye.In many causes,I have been found some factories of Türkiye.1 established manufacturing was poor and expensive. Greatest cause of this situaion was old tooling machines.This machines was reached it's economical life.If this machines arm to numerical control unit (or computerized control unit),it's efficiency upgrade to very sufficentlt's economical need. n 107

SUMMARY Todoy using CNC looms in occupation high schools and universities are diffused around Turkey. But there is no procedure or some thing else that teachers and students pursuit during their workshop studies. I searched, in the aim of helping to remove this deficiency.I based to programme DYNA 3000 H lathe looms that were bought for casting mold section EMCO lathe according to ISO system, according to the treaty of world Bank. I prepared my studyings in Gebze Occupation High School's CNC labrotory on DYNA 3000 H computers and checked all parts'. First part ; general information about CNC. Second part ; mecnings of terms about fragment programing CNC. Third part ; introduction of G functions. Before starting up machine or programmins the machine it's important to learn the parts and working introductions as much as possible. Also it's necessary to learn fragment dimensions, speed, power, chisel coposity and sensitivity. This introductions help to grow up reliable and profitable members. Fifth part ; explains the base concepts and other ambiguous automation forms, support to constitute CNC. In this unit the methods of how the machines understand the programmes a manipulated part and how the machines understand the programmes and how the control units make the climentions to the CNC machine, different kinds of systems there are messages or instructions are used which fell how to manipulate the parts writing CNC programmes are told. The good communication is a key for CNC security.Both the machine operator and the programmer have responsibility of security and must have very good communication.In the sevent part, the moin thing for security, planning carefulle and using the security in programming are talked about. Macking certain the machine to work safely and profitably, you hove to know these things which are talked about in the eight part how start and stop the machine, how to shunt by manuel, haw to make the calibration of the chisels. After the CNC contrails, htss of mehhods are improved for making easy to programme the computer and to make the using safer. One of these kinds of improve is having the control which asks questions for making the programmer to go for word the steps very speedy and correctly from the besinning and to the end.In the DYNA system these questions are named as ` sufle `.These parts are explcined in the nineth period. In the tenth part ; how a programme for DYNA 3000 sery can be written, how to go to memory and how to process the parts by using the programme. In the eleventh part, ready cycles are told and mode known how to write a programme by showing some examples. In the twelveth part, the ready cycles and some exampled studyings are shown are about some exampled studyings are shown about some kinds of DYNA commands. In the 13 th part which is the aim of workking, there are the applies of the all topics. The programme studyings that are necessary for producing of different types of work parts, are mode both according to DYNA language and also according to the EMCO looms.While this has been doing, these ranks are followed ; l.The shape of the part that will be made up, 2.The choosing of cutting point, 3. The choosing of period number, the cutting and going for word speed, 4.The preparing of operation page, 5. To programme according to the DYNA language, 6. To programme according to the EMCO ( ISO system is based on ), Also at the end of this part, making similer studyings are made possible by giving example figures. At the end of the last part of the thesis, some kinds of the lathe looms are shown which are produced by the different firms. n 142

ÖZET Bu çalışmanın birinci bölümünde talaş kaldırma ile ilgili temel bilgiler verilmiştir. Kalem aşınması ve ömrüne et ki eden talaş oluşumu ve talaş tipleri üzerinde duruldu. Talaş kaldırmayı etki leye faktörler ve malzemelerin talaş kaldırma ile islenme kabiliyetleri arasındaki bağıntılar ikinci bölümde incelendi. Tezimizin esasını ise üçüncü bölümde incelenen takım aşınması içermektedir. Bu bölümde aşınma çeşitleri ve takım a- sınmasının ölçüm yöntemleri incelenmiştir. Gelişen tezgah tek nolojisinde kullanılabilecek, takım aşınma kuvveti için.Oraby ve Hayhurst `un geliştirdikleri matematiksel bir modele yer ve rildi. Takım aşınmasının bir sonucu olarak ortaya çıkan ta kım ömrü ise son bölümde incelenmiştir. Bu bölümde takım ömrüne etki eden faktörler, talaş kaldırma işlemlerinde en ekonomik takım ömrünün hesaplanması için gerekli bilgiler araştırılmış tır. En sona ise minimum ve maksimum maliyet için en uygun ta kım ömrünün hesabını yapan Basic diliyle yazılmış bir program eklendi. Ekler bölümünde ise, takım aşınmasının değişik biçim leri fotoğraf ve sekil olarak gösterilmiş, aşınma sebebleri ve çareleri tablolar halinde verildi. IV ABSTRACT TOOL WEAR AND LIFE IN CHIP FORMATION In the first section of this study, it is given the main knowledge connected with machining operations. And it is dwelt on chip formation and chip's types which take affect on tool wear and tool life. In the second section it is investegated that the efficient factors for machining operations and relations in between machining operations and ability of machinability of materials. The third section consists of tool wear which is the main point of this thesis. In this section it is investegated which are types of tool wear and measuring methods of tool wear. The tool life which is formed by a result of tool wear has searched in the last section. The efficient factors for tool life and calculation of the most economical tool life is also searched in this section. A BASIC written calculation program which calculates the most suitable tool life for minimun and maximum costs» has been added at the end of this section. In the section of appendix; different forms of tool wear i shown by photographs and figures, and also reasons and expedients of the wear have been given in tables. V 88

Tez (doktora) - Anadolu Üniversitesi, Anadolu Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Endüstri Mühendisliği Anabilim Dalı, Kayıt no: 12038, Boyutları bilinen dikdörtgen şekilli bir malzemeden: herbirisinden belirli miktarda istenen dikdörtgen veya dikdörtgene tamamlanabilen karışık düzlemsel şekillerin kesilmesi problemi, uygulamada sık karşılaşılan iki boyutlu bir malzeme dilme problemidir. Bu tip problemlerin çözümünde, kesme kayıplarını (fireleri) enküçüklemek amacına göre matematik programlama tekniklerinin kullanıldığı veya problem alanına bağlı olarak bazı yordamsal yaklaşımların (heuristics) geliştirildiği gözlenmektedir. Bu çalışmada açıklanan yordamsal çözüm yaklaşımında; giyotinle kesmede iki boyutlu malzeme dilme problemi, sıralama ve çizelgeleme problemi yaklaşımıyla ele alınıp; geliştirilen bir algoritmaya göre, önemli bir çözümevresi olan kesme planları, benimsenen öncelik kurallarına göre türetilmektedir. Çözüm yaklaşımının ikinci aşamasında, türetilen kesme planlarının uygulama çizimleri hazırlanmakta ve son aşamada ise bunlardan hareketle hesaplanan maliyet bileşenlerinin karşılaştırması bir tablo halinde karar vericiye sunulmaktadır. Önerilen çözüm yaklaşımının bir gerçek hayat problemine uygulaması da gösterilmektedir.

91

ÖZET Bu çalışmada esasen nümerik kontrollü takım tezgahları ve programlama teknikleri incelenmiştir. Tez `başlıca üç kısımdan oluşmaktadır. îlk kısım takım tezgahlarının nümerik kontrolü, ikinci kısım nümerik kontrol lü takım tezgahlarmınmekanik yapısı ve donanımı, üçüncü kı sım programlama ve programlama teknikleri ile ilgilidir. îlk `bölümde; takım tezgahları ve tarihi gelişimi halikın da kısa ve kronolojik `bilgiler, nümerik kontrolün tarifi, ta kım tezgahlarına uygul anması ve özellikleri ile eğitimi ve `bakımı üzerinde durulmuştur. İkinci `bölümde; nümerik kontrollü takım tezgahlarının mekanik yapısı hakkında, özellikle torna tezgahlarıyla ilgili olarak, çeşitli makale ve firma kataloglarından bilgi edinil meye çalışılmıştır. Bu amaçla çeşitli `batı ülkelerinin 40 'a ya kın NC takım tezgahı ve ekipmanlarını imal eden firmalarının kataloglarından faydalanılmışt ir.Takım tezgahlar iç ok çeşitli tipte olduklarından olabildiğince ortak ve farklı özellikleri belirtilmeye ve bir sınıflandırma yapılmaya çalışılmıştır. Üçüncü bölümde ise; ayrı bir tez konusu olacak kadar ge niş olan NC parça programlamanın temel prensipleri, yazılım ve donanım yönünden programlama teknikleri incelenmeye ve mukayese edilmeye çalışılmış, imalat tekniği ile ilgili prog ramlama dillerinden APT'nin genişçe izahına gayret edilmiştir. Ekler kısmında; programlamaya ait örnekler ile kompüt er ler in imalatta kullanımı ile ilgili süren son çalışmalar kı saca verilmiştir. -ıı- ITUMBRISCHB GESTEUEETE VERKZETJGMASCHINEN Bei dieser These y/urden nümerische gesteuerte v/erkzeug- maschinen und programmieren Technick betrachtet. Die These besteht aus drei Teile.Im ersten Teil handelt es sich `um NC Werkzcugmaschinen.Im zweiten îeil, Berstellung von und im dritten ı-eil gibt es Programmi'erung NC Werkzeug- maschinen und programmische Technick. im ersten Teil wurden die Werkzeugmaschinen, kurz raid kronologische Erkenntnisse über deren Geschichtliche entv/ick- lung, Defination der H`C im ihren Verwendung der Werkzeugma- schinen, ihre Eigenschaft, ihre Erziehung ımd Versorgtmg der vferkzeugmaschinen beobachtet. im zweiten Teil wurde über dem Mechanischebau, der mit der îTC Werkzeugmaschinen aus dem verschiedenen Artikel ımd Jj'irma katalog en erkundigt, besonders la? eh tmas chin en.Mit die- sem Zweck wurden ungefâhr 40 Kataloge aus verschiedenen Westlandern, die NC Werkzeugmaschihen toad Y/erkzeug herstellt haben, benutzt.ııiese werkzeugmaschinen sind in den verschis- dene Typen.Trotzdem erki art man verschiedene Besonderheit und teilt in die Gruppe.Die L~rundregel der 1C Werkstiick programmierung ist aus f ührl ich gegeben worden.Deswegen kann es ein anderes These sein. im dritten Teil wurden diese Thema und die folgende Punkte erklart: APT ist.aus der programmischen Sprachung der tierstellungstechnick.Es wurde aus f ührl ich erklart. İm Zusatz. gibt es diese Thema; Beispiele zur Programmier- ung die letzten Vorschungen der Verwendung Erkenntnisse des Computers im Herstellung. -121- 227

Tez (yüksek lisans) - Anadolu Üniversitesi, Anadolu Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Endüstri Mühendisliği Anabilim Dalı, Kayıt no: 12037, Toplam verimliliğin bir bileşeni olarak işgücü verimliliği ve dolayısıyla çalışma şartları ve metodlar, verimlilik artışına yönelik çalışmalardan direkt olarak etkilenmektedir. Bu çalışmalar, düzenli olarak yapılsın ya da yapılmasın, verimlilik artışının yanında, bir işin tamamlanması için gerekli olan süre şeklinde tanımlanan standart zamanların değişimini de beraberinde getirmektedir. Bu değişim nedeniyle, standart zamanlar güncelliklerini yitirmekte ve yeni standartların tespit edilmesinin gerekliliği ortaya çıkmaktadır. Genelde personel ve zaman yönlü kısıtlar tarafından engellenen bu gereksinim, standart zaman tespitine ve denetimine yönelik çalışmaların, bilgisayar ortamına aktarılmasıyla daha etkin bir şekilde karşılanabilir.

Tez (yüksek lisans) - Anadolu Üniversitesi, Anadolu Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Endüstri Mühendisliği Anabilim Dalı, Kayıt no: 12035, Bu çalışmada üretim sistemleri tanıtılmı, akış tipi ve atelye tipi üretim için geliştirilmiş algoritmalardan bazıları incelenerek, atelye tipi üretim için bilgisayar destekli bir tezgah yükleme modeli geliştirilmiştir. Model, bir işte birden fazla işlem sırası izlenerek, işin daha kısa zamanda biteceği işlem sıralarının tesbiti esasına dayanmaktadır. Model için FORTRAN 77 dilinde bir bilgisayar programı yazılmış olup, işlem sırası sayısından bir fazla sayıda seçenek ve performans ölçütleri elde edilmektedir. Model içinde en iyi sıralama tesbit edilmemekte, seçenekler ve sonuçları karar vericiye aktarılmaktadır. Bu aşamadan sonra karar vericinin benimseyeceği seceneğe ilişkin, tezgah yüklemesinin detaylı sonuçları elde edilebilmektedir.

Bilgisayarların tasarım ve imalatta nümerik kontrollu takım tezgahları ile birlikte kullanılmasıyla bu sistemler daha da gelişmiştir.Bu çalışmada nümerik kontrollu takım tezgahlarının genel özellikleri programlama yöntemleri ve nümerik kontrollu sistemlerin gösterdiği gelişmeler incelenmiştir. Birinci bölümde nümerik kontrollu tezgahların özellikleri kullanılma alanları,avantajları ve dezavantajları açıklanmıştır. İkinci bölümde;nümerik kontrollu tezgahların çeşitleri incelenerek interpolasyondan bahsedilmiştir.Üçüncü bölümde;proglamaya yöntemleri incelemeye çalışılarak,elle programlamaya ait örnek verilmiştir.Dördüncü bölümde;nümerik kontrollu tezgahlarda kullanılan kesici takımlar üzerinde durularak takımların ön hazırlığı ve ayarlaması otomatik takım değiştiriciler ve program yaparken göz önünde tutulması gereken hususlardan bahsedilmiştir. Beşinci bölümde gelişmiş No sistemleri incelerek CNC'nin genel özellikleri ve uygulama alanları açıklamıştır:Son bölümde NO tezgahların konstrüksiyonun etkileyen faktörlerin neler olduğu kısaca belirtilmiştir: After cosp^ters are used together wi`Si Machine Tools with Sisaerical Control- these systems developed quickly, Ik talis thesis? General specifications of Machine îools ?with feserical Control, programming techniques and ispro- Teîsents.fehick were shown ty Machine fools with Mrauerical Control were in~estlgated- In the first chapters specification of Machine tools with HıaiEerical Control;, using fields, ad~antages and disad- Tantages were studied, In the second chapter? sasples of Machine Sools were classifieds It was mentioned about interpolation. In the third chapter? programing aethods Kere stujdlei an esaaapie about sandal programing was giTen- In the fo'jrth chapter? Cutting tools used at`sachine tools with feserical Control were explaiâ®f?.âad then arran gement and first preparing of tools- automatic tool exchan gers and şose sitraMons to -which was paid attention were mentioned- In the fifth chapter? developed ®C systems -aese inves tigated- General specif ica&$oas and application field- of OifC were. explained^ In the last chapters sose factors which affect construction of HC Machine fools were examined* AJ.J. 88

Tez (yüksek lisans) - Anadolu Üniversitesi, Anadolu Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Endüstri Mühendisliği Anabilim Dalı, Kayıt no: 12021, İşletmelerin verimliliklerini arttırmak için ilave yatırımlar yapılması yerine, mevcut tesis ve işgücünden faydalanarak gerçekleştirilen bu çalışmada talaşlı imalat yapılan bir iş yerinde uygulama yapılmış ve talaşlı imalatta standart zamanların tesbitiyle işyeri verimliliğinin bulunarak bu uygulamadan beklentiler tartışılmıştır.