Search

Al decennialang wordt er gelobbyd om taalkunde een vaste plek te geven in het schoolvak Nederlands, met name in de bovenbouw van havo en vwo. Tot nu toe is er van een stevige verankering nog geen sprake; wel kunnen scholen voor taalkunde kiezen in het schoolexamen. We weten echter nauwelijks hoe het huidige onderwijs in taalkunde eruitziet: hoe wordt het aangeboden, welke onderwerpen worden aan de orde gesteld en hoe wordt er getoetst? En welke opvat-tingen hebben docenten Nederlands eigenlijk over taalkunde? Dit exploratieve vragenlijstonderzoek, gehouden onder scholen die taalkunde aanbieden, geeft een tentatief antwoord op deze vragen.

Al decennialang wordt er gelobbyd om taalkunde een vaste plek te geven in het schoolvak Nederlands, met name in de bovenbouw van havo en vwo. Tot nu toe is er van een stevige verankering nog geen sprake; wel kunnen scholen voor taalkunde kiezen in het schoolexamen. We weten echter nauwelijks hoe het huidige onderwijs in taalkunde eruitziet: hoe wordt het aangeboden, welke onderwerpen worden aan de orde gesteld en hoe wordt er getoetst? En welke opvat-tingen hebben docenten Nederlands eigenlijk over taalkunde? Dit exploratieve vragenlijstonderzoek, gehouden onder scholen die taalkunde aanbieden, geeft een tentatief antwoord op deze vragen.

Taalkunde is een ondergeschoven kindje in het hedendaagse taalonderwijs. Dat is erg jammer, omdat aandacht voor taalkunde het reflectief en kritisch denkvermogen van leerlingen kan stimuleren, evenals het vermogen om op een abstracte, analytische en kritische manier naar taal te kijken. In dit artikel geven we voorbeelden van benaderingen en materialen die kunnen worden ingezet om in de onderwijspraktijk met taalkunde aan de slag te gaan.

Al decennialang wordt er gelobbyd om taalkunde een vaste plek te geven in het schoolvak Nederlands, met name in de bovenbouw van havo en vwo. Tot nu toe is er van een stevige verankering nog geen sprake; wel kunnen scholen voor taalkunde kiezen in het schoolexamen. We weten echter nauwelijks hoe het huidige onderwijs in taalkunde eruitziet: hoe wordt het aangeboden, welke onderwerpen worden aan de orde gesteld en hoe wordt er getoetst? En welke opvat-tingen hebben docenten Nederlands eigenlijk over taalkunde? Dit exploratieve vragenlijstonderzoek, gehouden onder scholen die taalkunde aanbieden, geeft een tentatief antwoord op deze vragen.

Hoe lezen Vlaamse studenten een ‘onleesbare’ dagvaarding …? Juridische documenten in Vlaanderen zijn soms onbegrijpelijk voor rechtzoekenden. Niet alleen het ‘legalese’ jargon, maar ook de complexe constructies en ingewikkelde structuur zorgen ervoor dat lezers vaak niet begrijpen wat er juist in het document staat. (...) ispartof: Tijdschrift Over Taal vol:59 pages:1-8 status: Published online

In onze huidige samenleving is de kennis van vreemde talen niet alleen een meerwaarde, maar ook een noodzaak. Aangezien België een meertalig land is met drie officiële talen, is het nog belangrijker voor de gemiddelde burger om de andere nationale talen te beheersen. Maar hoe zit het met onze politici? We verwachten dat ze de twee belangrijkste talen van ons land, namelijk het Nederlands en het Frans, perfect beheersen. Is het ook werkelijk zo? Sommige vooroordelen beweren dat Nederlandstaligen over het algemeen een goede kennis van het Frans hebben, terwijl Franstaligen te weinig inspanningen leveren om het Nederlands te leren. Bevestigen onze politici deze vooroordelen? De doelstelling van deze scriptie is om de vreemdetalenkennis van onze huidige federale ministers vast te stellen. Meer bepaald vormen het niveau in het Nederlands van Belgisch-Franstalige politici en het niveau in het Frans van Belgisch-Nederlandstalige politici het onderwerp van studie. Er werden onvoorbereide optredens in de doeltaal door negen Vlaamse politici en tien Waalse politici gekozen. Het onderzoeksmateriaal, dat uit video’s van de twee belangrijkste Vlaamse tv-zenders (VRT en VTM) en van de twee belangrijkste Waalse tv-zenders (RTBF en RTL-TVI) bestaat, werd geanalyseerd aan de hand van lexicale, morfologische, syntactische en uitspraakcriteria. Ten eerste kon het algemene taalniveau van beide groepen achterhaald worden. Dan konden beide groepen vergeleken worden. Het eerste deel van deze scriptie bestaat uit een theoretische beschrijving van taalverschijnselen die in aanmerking komen voor de analyseprocedure. Tweedetaalverwerving en de taalkundige term ‘tussentaal’ zijn van groot belang in dit hoofdstuk. Factoren die de tussentaal beïnvloeden, zoals contrastieve en universele factoren, alsook het fenomeen van transfer, worden ook gepresenteerd. Ten slotte wordt het onderzoekskader gegeven door de voorstelling van de meest voorkomende fouten bij Franstalige NT2-leerders en Nederlandstalige FT2-leerders. Het tweede hoofdstuk beschrijft de manier waarop het onderzoek uitgevoerd werd. Met behulp van transcripties van de video's werd elk criterium zorgvuldig geanalyseerd, en dit voor elke politicus. Ten laatste komen de resultaten en de conclusie naar voren. Qua lexicon maken beide groepen over het algemeen weinig fouten. Dan is er een significant verschil tussen beide groepen ten opzichte van de uitspraak. Terwijl de Nederlandstalige politici weinig uitspraakproblemen ondervinden in het Frans, maken Franstalige politici relatief meer fouten. Vooral de assimilatie en de uitspraak van de h zijn problematisch voor hen. Wat het genus betreft, heeft het Frans een negatieve invloed op het Nederlands van Franstalige politici omdat onzijdige woorden niet bestaan in het Frans. Ook is de Nederlandse syntactische volgorde in bijzinnen vaak incorrect bij Franstaligen. Benadrukt moet worden dat alle Vlaamse politici van dit onderzoek over een uitgebreide kennis van het Frans beschikken, terwijl bepaalde Waalse politici, zoals Willy Borsus, Daniel Bacquelaine, Marie Christine Marghem en François Bellot, niets of bijna niets kennen van het Nederlands. Dans notre société, la connaissance des langues étrangères n’est pas seulement une carte maîtresse, mais une nécessité. En Belgique, pays multilingue aux trois langues nationales officielles, le citoyen se doit de maîtriser les trois idiomes nationaux. Mais qu’en est-il de nos représentants politiques ? Nous attendons d’eux qu’ils maîtrisent à tout le moins les deux langues les plus couramment utilisées dans notre pays, à savoir le français et le néerlandais. Est-ce vraiment le cas ? Selon certains préjugés, les néerlandophones auraient en général une bonne connaissance du français ; les francophones feraient quant à eux peu d’efforts pour apprendre le néerlandais. Le niveau de langue de nos politiciens confirme-t-il ces a priori ? Ce mémoire ambitionne de dresser un état des lieux des connaissances langagières de nos actuels ministres fédéraux. Plus précisément, le niveau de néerlandais des politiciens belges francophones et le niveau de français des politiciens belges néerlandophones ont fait l’objet de cette recherche. Des prestations non préparées dans la langue cible de neuf politiciens flamands et dix politiciens wallons ont été choisies. Le matériel de recherche, constitué de vidéos provenant des deux chaines principales flamandes (VRT et VTM) et des deux chaines principales wallonnes (RTBF et RTL-TVI) a été analysé sur base de critères lexicaux, morphologiques, syntaxiques et de prononciation. Premièrement, le niveau de langue général des deux groupes a pu être observé. Une comparaison des niveaux de langue des politiciens flamands et wallons a fait l’objet d’une seconde question de recherche. La première partie de ce mémoire est consacrée à une description théorique des phénomènes linguistiques entrant en considération dans la procédure d’analyse. L’acquisition d’une seconde langue et le terme linguistique interlangue occupent une place prépondérante dans ce chapitre. Les facteurs d’influence dans l’apprentissage d’une langue, tels que les facteurs contrastifs et universels, ou encore le transfert, sont également présentés. Enfin, le cadre de recherche est délimité par l’introduction des problèmes courants en néerlandais chez les francophones et en français chez les néerlandophones. La seconde partie énonce la manière dont cette recherche a été menée. À l’aide de transcriptions des vidéos, chaque critère a été scrupuleusement analysé, et ce pour chaque politicien. Les résultats, ainsi que les conclusions qui en ressortent, clôturent ce mémoire. Pour ce qui est des fautes lexicales, elles sont en général peu présentes chez les deux groupes. Ensuite, une différence significative est à souligner sur le plan de la prononciation. Alors que les politiciens néerlandophones rencontrent peu de problèmes de prononciation en français, les politiciens francophones font relativement plus de fautes. L’assimilation et la prononciation du h sont un problème récurrent chez les francophones. Au niveau du système de genre, le français exerce une influence négative sur le néerlandais des politiciens francophones car le genre neutre n’existe pas en français. De la même manière, l’ordre syntaxique dans la phrase subordonnée propre au néerlandais (SOV) est fréquemment incorrect chez les francophones. Il convient de souligner que les politiciens flamands pris en compte dans cette recherche disposent tous, sans exception, d’une connaissance étendue du français. Certains politiciens wallons, tels que Willy Borsus, Daniel Bacquelaine, Marie Christine Marghem ou François Bellot, font preuve, quant à eux, de connaissances nulles ou moindres en néerlandais. Master [120] en communication multilingue, Université catholique de Louvain, 2017

Taalkunde als onderdeel van het schoolvak Nederlands staat met name de laatste jaren steeds meer in de belangstelling. Ondanks een actieve taalkundelobby (zie bijvoorbeeld Hendrix & Hulshof 2010) is het, zoals Hulshof aangeeft in zijn afscheidsrede, nog maar ‘hier en daar’ gelukt om taalkunde op middelbare scholen te implementeren, al dan niet als autonoom vak (Hulshof 2011). Begrijpelijkerwijs richten de meeste bijdragen over taalkundeonderwijs zich op de bovenbouw. Maar taalkunde is ook haalbaar in de onderbouw, mits op de juiste manier aangepakt. Dit artikel doet verslag van een kleinschalig taalkundig onderzoek dat uitgevoerd is door leerlingen van een brugklas van het Valuascollege in Venlo.

Taalkunde als onderdeel van het schoolvak Nederlands staat met name de laatste jaren steeds meer in de belangstelling. Ondanks een actieve taalkundelobby (zie bijvoorbeeld Hendrix & Hulshof 2010) is het, zoals Hulshof aangeeft in zijn afscheidsrede, nog maar ‘hier en daar’ gelukt om taalkunde op middelbare scholen te implementeren, al dan niet als autonoom vak (Hulshof 2011). Begrijpelijkerwijs richten de meeste bijdragen over taalkundeonderwijs zich op de bovenbouw. Maar taalkunde is ook haalbaar in de onderbouw, mits op de juiste manier aangepakt. Dit artikel doet verslag van een kleinschalig taalkundig onderzoek dat uitgevoerd is door leerlingen van een brugklas van het Valuascollege in Venlo.

Iedereen heeft wel een mening over taal. Over het gebruik van 'hun hebben', over de taal van Cruijff, over sms-taal, over Engelse woorden in het Nederlands. Maar wat weten we eigenlijk van taal? In De taalcanon komen alle belangrijke vragen over taal aan bod. Iedereen vraagt zich wel eens af hoe we taal leren. En kun je je moedertaal vergeten? Verschilt een gebarentaal per land? Bestaat er een talenknobbel? Kun je een nieuwe taal bedenken? Is er ooit een oertaal geweest? Praten mannen en vrouwen verschillend? Hoe werkt spraakherkenning via de computer? Staan alle woorden in de Van Dale? En: wat is eigenlijk het nut van grammatica? Alle facetten van taal worden in De taalcanon van alle mogelijke kanten belicht. Ruim vijftig taalwetenschappers -zowel de ervaren en gerenommeerde, als de jonge en veelbelovende- schrijven met enthousiasme diepgravend en op een luchtige toon over dat wat hen zo boeit aan taal. Op deze manier wordt het verschijnsel taal voor iedereen inzichtelijk gemaakt.

Iedereen heeft wel een mening over taal. Over het gebruik van 'hun hebben', over de taal van Cruijff, over sms-taal, over Engelse woorden in het Nederlands. Maar wat weten we eigenlijk van taal? In De taalcanon komen alle belangrijke vragen over taal aan bod. Iedereen vraagt zich wel eens af hoe we taal leren. En kun je je moedertaal vergeten? Verschilt een gebarentaal per land? Bestaat er een talenknobbel? Kun je een nieuwe taal bedenken? Is er ooit een oertaal geweest? Praten mannen en vrouwen verschillend? Hoe werkt spraakherkenning via de computer? Staan alle woorden in de Van Dale? En: wat is eigenlijk het nut van grammatica? Alle facetten van taal worden in De taalcanon van alle mogelijke kanten belicht. Ruim vijftig taalwetenschappers -zowel de ervaren en gerenommeerde, als de jonge en veelbelovende- schrijven met enthousiasme diepgravend en op een luchtige toon over dat wat hen zo boeit aan taal. Op deze manier wordt het verschijnsel taal voor iedereen inzichtelijk gemaakt.

Iedereen heeft wel een mening over taal. Over het gebruik van 'hun hebben', over de taal van Cruijff, over sms-taal, over Engelse woorden in het Nederlands. Maar wat weten we eigenlijk van taal? In De taalcanon komen alle belangrijke vragen over taal aan bod. Kun je je moedertaal ook vergeten? Verschilt een gebarentaal per land? Bestaat er een talenknobbel? Kun je een nieuwe taal bedenken? Is er ooit één oertaal geweest? Praten mannen en vrouwen verschillend? Hoe werkt spraakherkenning via de computer? Staan alle woorden in de Van Dale? En: wat is eigenlijk het nut van grammatica?In De taalcanon schrijven vijftig taalwetenschappers met enthousiasme, diepgravend en op een luchtige toon over dat wat hen zo boeit aan het verschijnsel 'taal'. Op deze manier wordt het verschijnsel taal voor iedereen inzichtelijk gemaakt, onder hetzelfde motto als dat van zijn voorgangers De bètacanon en De gammacanon: 'Alles wat iedereen moet weten over... taal.'.

Iedereen heeft wel een mening over taal. Over het gebruik van 'hun hebben', over de taal van Cruijff, over sms-taal, over Engelse woorden in het Nederlands. Maar wat weten we eigenlijk van taal? In De taalcanon komen alle belangrijke vragen over taal aan bod. Kun je je moedertaal ook vergeten? Verschilt een gebarentaal per land? Bestaat er een talenknobbel? Kun je een nieuwe taal bedenken? Is er ooit één oertaal geweest? Praten mannen en vrouwen verschillend? Hoe werkt spraakherkenning via de computer? Staan alle woorden in de Van Dale? En: wat is eigenlijk het nut van grammatica?In De taalcanon schrijven vijftig taalwetenschappers met enthousiasme, diepgravend en op een luchtige toon over dat wat hen zo boeit aan het verschijnsel 'taal'. Op deze manier wordt het verschijnsel taal voor iedereen inzichtelijk gemaakt, onder hetzelfde motto als dat van zijn voorgangers De bètacanon en De gammacanon: 'Alles wat iedereen moet weten over... taal.'.

PhD (Afrikaans and Dutch), North-West University, Potchefstroom Campus, 2012 Temporal constructions in Afrikaans are ambiguous with respect to aspectual meaning. The past tense construction with het ge-, for instance, can be interpreted as progressive, perfective or anterior. In the same vein, the unmarked present tense construction can be interpreted as a construction with a progressive or a perfective meaning. This aspectual ambiguity of the Afrikaans verbal system has a significant effect on the way in which Afrikaans grammar is described or understood. The observation by native speakers, linguists, literary specialists and writers that the temporal constructions in Afrikaans are vague or ambiguous with regard to aspectual meaning has led to certain views about the expression of tense in the language. In Afrikaans literature, for example, there is a tradition to write prose primarily in the present tense, because of the perception that the past tense is not adequate to convey particular semantic nuances. Furthermore, certain speakers of Afrikaans and linguists believe that Afrikaans grammar has been simplified and just does not have aspect. However, Afrikaans possesses alternative strategies to specify aspectual meaning. The five prototypical ways of expressing aspectual meaning in Afrikaans are i) lexical constructions (such as adverbs and conjunctions); ii) constructions with affixes, iii) reduplication constructions; iv) passive constructions; and v) periphrastic constructions. Aspectual meaning in Afrikaans is an almost entirely unexplored research field. In my opinion, the literature on the expressions of aspectual meaning in Afrikaans contains two shortcomings. First, Afrikaans aspect needs to be described theoretically. Second, more research is needed concerning the specific ways in which aspectual meaning is expressed in Afrikaans. The scope of this entire research field is too large for a single study. For that reason, the present study aims to reveal the way in which periphrastic constructions are used to convey progressive meaning. As far as temporal meaning is concerned, it is possible to make a distinction between tempus meaning, which stands for deictic temporal meanings (i.e. past, present and future tense), and aspectual meaning, which stands for non-deictic temporal meanings such as duration, point of view and the internal structure of the situation. One can also distinguish between lexical and grammatical aspect. Lexical aspect has to do with the conceptual properties of a situation or, in other words, with the question whether it is static or dynamic, telic or atelic and durative. There are five situation types: states, activities, achievements, accomplishments and semelfactives. Grammatical aspect concerns the point of view from which the situation is perceived. One can make a distinction between perfective and imperfective grammatical aspect. The latter can be subdivided into imperfectives conveying habitual meaning and imperfectives conveying progressive meaning. Grammaticalisation theory is useful and a relevant tool to provide answers to the afore-mentioned research questions. First, it offers insight into the manner in which the ambiguous tempus constructions of Afrikaans came into being. Second, it can be used to show how the alternative aspectual constructions have developed and how they are currently employed in the language. For the purpose of this study, grammaticalisation is regarded as language change in which a construction loses its lexical meaning and comes to express grammatical meaning. Grammatical constructions can be used in more contexts than their lexical counterparts, as grammaticalised uses have been generalized contextually. Grammatical constructions lose the morphosyntactic properties typical of their lexical counterparts and assume grammatical properties. Grammaticalisation is a typological phenomenon and the lexical origin of a grammatical construction is often the same in different languages. Grammaticalizing constructions exhibit an increase in frequency. Afrikaans and Dutch are closely related languages and possess cognate periphrastic progressive constructions, viz. i) the aan het- / aan die- ii) VPOS te / VPOS en-; en iii) bezig- / besig- progressive constructions. To examine the use of periphrastic progressive constructions in Afrikaans from a grammaticalisation perspective, I compare the results of a study of these constructions in an Afrikaans corpus to those of previous studies of the periphrastic progressive constructions in Dutch. The respective constructions are compared on the basis of four criteria, viz. i) frequency; ii) verb collocations; iii) transitivity; and iv) combinatorial possibilities with other aspectual periphrastic constructions. The lexical origins of the various constructions are also considered. The comparison of the constructions on the basis of the afore-mentioned criteria makes it possible to demonstrate how the periphrastic progressive constructions in Afrikaans came into being and how they have developed into grammatical constructions conveying aspectual meaning and in which way the different Afrikaans periphrastic constructions express progressive meaning. Doctoral

Temporal constructions in Afrikaans are ambiguous with respect to aspectual meaning. The past tense construction with het ge-, for instance, can be interpreted as progressive, perfective or anterior. In the same vein, the unmarked present tense construction can be interpreted as a construction with a progressive or a perfective meaning. This aspectual ambiguity of the Afrikaans verbal system has a significant effect on the way in which Afrikaans grammar is described or understood. The observation by native speakers, linguists, literary specialists and writers that the temporal constructions in Afrikaans are vague or ambiguous with regard to aspectual meaning has led to certain views about the expression of tense in the language. In Afrikaans literature, for example, there is a tradition to write prose primarily in the present tense, because of the perception that the past tense is not adequate to convey particular semantic nuances. Furthermore, certain speakers of Afrikaans and linguists believe that Afrikaans grammar has been simplified and just does not have aspect. However, Afrikaans possesses alternative strategies to specify aspectual meaning. The five prototypical ways of expressing aspectual meaning in Afrikaans are i) lexical constructions (such as adverbs and conjunctions); ii) constructions with affixes, iii) reduplication constructions; iv) passive constructions; and v) periphrastic constructions. Aspectual meaning in Afrikaans is an almost entirely unexplored research field. In my opinion, the literature on the expressions of aspectual meaning in Afrikaans contains two shortcomings. First, Afrikaans aspect needs to be described theoretically. Second, more research is needed concerning the specific ways in which aspectual meaning is expressed in Afrikaans. The scope of this entire research field is too large for a single study. For that reason, the present study aims to reveal the way in which periphrastic constructions are used to convey progressive meaning. As far as temporal meaning is concerned, it is possible to make a distinction between tempus meaning, which stands for deictic temporal meanings (i.e. past, present and future tense), and aspectual meaning, which stands for non-deictic temporal meanings such as duration, point of view and the internal structure of the situation. One can also distinguish between lexical and grammatical aspect. Lexical aspect has to do with the conceptual properties of a situation or, in other words, with the question whether it is static or dynamic, telic or atelic and durative. There are five situation types: states, activities, achievements, accomplishments and semelfactives. Grammatical aspect concerns the point of view from which the situation is perceived. One can make a distinction between perfective and imperfective grammatical aspect. The latter can be subdivided into imperfectives conveying habitual meaning and imperfectives conveying progressive meaning. Grammaticalisation theory is useful and a relevant tool to provide answers to the afore-mentioned research questions. First, it offers insight into the manner in which the ambiguous tempus constructions of Afrikaans came into being. Second, it can be used to show how the alternative aspectual constructions have developed and how they are currently employed in the language. For the purpose of this study, grammaticalisation is regarded as language change in which a construction loses its lexical meaning and comes to express grammatical meaning. Grammatical constructions can be used in more contexts than their lexical counterparts, as grammaticalised uses have been generalized contextually. Grammatical constructions lose the morphosyntactic properties typical of their lexical counterparts and assume grammatical properties. Grammaticalisation is a typological phenomenon and the lexical origin of a grammatical construction is often the same in different languages. Grammaticalizing constructions exhibit an increase in frequency. Afrikaans and Dutch are closely related languages and possess cognate periphrastic progressive constructions, viz. i) the aan het- / aan die- ii) VPOS te / VPOS en-; en iii) bezig- / besig- progressive constructions. To examine the use of periphrastic progressive constructions in Afrikaans from a grammaticalisation perspective, I compare the results of a study of these constructions in an Afrikaans corpus to those of previous studies of the periphrastic progressive constructions in Dutch. The respective constructions are compared on the basis of four criteria, viz. i) frequency; ii) verb collocations; iii) transitivity; and iv) combinatorial possibilities with other aspectual periphrastic constructions. The lexical origins of the various constructions are also considered. The comparison of the constructions on the basis of the afore-mentioned criteria makes it possible to demonstrate how the periphrastic progressive constructions in Afrikaans came into being and how they have developed into grammatical constructions conveying aspectual meaning and in which way the different Afrikaans periphrastic constructions express progressive meaning. PhD (Afrikaans and Dutch), North-West University, Potchefstroom Campus, 2012

Verslag van een onderzoeksverblijf (1992/1993) aan het Center for Research in Language, University of California, San Diego, Californië, V.S.

Verslag van een onderzoeksverblijf (1992/1993) aan het Center for Research in Language, University of California, San Diego, Californië, V.S.

Verslag van een onderzoeksverblijf (1992/1993) aan het Center for Research in Language, University of California, San Diego, Californië, V.S.