Search

Hendiadyses, which have been in common use since the earliest periods of Turkish, are employed for emphasis as well as to add beauty to the expression. Hendiadyses, especially common in Old Uyghur Turkish, may have been used to translate the text more accurately and descriptively. Thus, the source language may also have affected the use of hendiadyses. In this paper, based on the Chinese equivalent of the AYIV text, the Chinese equivalents of the hendiadyses will be determined and the way they were formed, the meaning differences of the Old Uyghur words will be revealed. Thus, the paper will contribute to Old Uyghur lexicology studies., Türkçenin en eski dönemlerinden beri yaygın bir kullanıma sahip olan ikilemeler, dilde pekiştirme sağlamakla birlikte anlatıma güzellik katmak amacıyla da kullanılmaktadır. Özellikle Eski Uygur Türkçesinde yaygın olan ikilemeler, çevrilen metni daha doğru ve açıklayıcı tercüme etmek amacıyla kullanılmış olabilir. Böylece çevirilen kaynak dilin de ikilemeler konusunda etkisi söz konusu olabilir. Bu çalışmada AYIV metninin Çince denkliğinden yola çıkılarak ikilemelerin Çince denklikleri tespit edilip onların nasıl oluşturuldukları ve Eski Uygurca kelimelerin anlam farklılıkları ortaya çıkarılacaktır. Böylece Eski Uygurca sözlük çalışmalarına katkı sağlanacaktır.

İnsanın en büyük amacı tanrıyı ya da belki kendini bulmaktır. Tanrıyı ya da kendini bulan kişi ebedi sükûnete ve özgürlüğe kavuşmuş olacaktır. Bu yüzden mitolojilerde/edebî metinlerde ‘seçilmiş kahraman’, ‘büyülü nesne’yi bulmak için bir yolculuğa çıkar. Elbette ki bu arayış ve yolculuk kahraman için engellerle ve tehlikelerle dolu bir yolculuktur. Kişinin kendiyle hesaplaştığı, kendini dinlediği, hatta kendini öldürüp yepyeni bir tanrısal insan yarattığı bu yolculuğun sonunda kahraman ebedi mutluluğu elde edecektir. Kahraman artık benliğini öldürmüş, tüm duygularından ve arzularından kurtulmuştur. Sonuç: nihai kurtuluş. Eski Uygur Türkçesiyle yazılmış anlatıların pek çoğunda kahraman ve kahramanın yolculuğunu görmek mümkündür. Bu metinlerde yer alan kahramanların yolculuğunu takip etmek bu anlatıların daha iyi anlaşılmasını sağlayacağı gibi metinlerin semantik örgüsünü ortaya çıkarmak açısından da yardımcı olacaktır. Bu düşünceden hareketle Eski Uygur Türkçesinin önemli metinlerinden biri olan İyi ve Kötü Prens Öyküsü’ndeki ana kahramanın yolculuğu ele alınmış ve bu yolculuk Joseph Campbell’in Kahramanın Sonsuz Yolculuğu adlı çalışmasına uyarlanarak tahlil edilmiştir., Human’s greatest goal is to find God, or perhaps himself/herself. Human who finds God or himself/herself will attain eternal peace and freedom. That’s why the ‘chosen hero’ in mythologies/literary texts goes on a journey to find the ‘magical object’. Of course, this quest and journey is a journey full of obstacles and dangers for the hero. The hero will attain eternal happiness at the end of this journey in which the person settles accounts with himself/herself, listens to himself/herself, even kills himself/herself and creates a new divine person. The hero has now killed his/her ego, freed from all his/her feelings and desires. The result: ultimate liberation. It is possible to see the hero and the hero’s journey in many of the narratives written in Old Uyghur. Following the journey of the heroes in these texts will not only provide a better understanding of these narratives, but will also help to reveal the semantic pattern of the texts.Based on this idea, the journey of the main hero in The Story of the Good and the Bad Prince, one of the important texts of Old Uyghur Turkish, was discussed and this journey was analyzed by adapting it to Joseph Campbell’s The Hero’s Endless Journey.

Dinler tarihi incelendiğinde ibadet şekillerinin ve bu ibadet şekillerinin çeşitli simgelerinin ortaklık gösterdiği görülecektir. İlahi olana yaklaşmak ve çeşitli kazanımlar elde etmek için dua ya da büyülü sözler okumak tüm dinlerde mevcuttur. Budizm’de özellikle de Tantrik Budizm’de buna benzer ibadet şekilleri bulunmaktadır. Bunlardan biri maṇḍala töreni esnasında bir Buddha’nın dhāraṇīsi okunarak Budha’nın tasvirini mantralar eşliğinde resmetmektir. Bu mantralar içten söylendiği zaman kişinin kazanımları elde etmesi daha kolay olacaktır. Uygur Türkçesinde Cuṇḍīdevīdhāraṇī ‘Cuṇḍī tanrıçanın/Buddha’nın dhāraṇīsi’nde Cuṇḍī Buddha’nın tasviriyle ilgili çeşitli bilgiler bulunur ve onun resminin yapılmasıyla ilgili çeşitli talimatlar verilir. Bu talimatlara göre, göl suları içerisinde iki ejderha kardeş tarafından korunan nilüfer çiçeğinin içine oturmuş şekilde Cuṇḍī Buddha resmedilir ve Cuṇḍī’nin üç gözü vardır. Bununla birlikte Cuṇḍī Buddha’nın on sekiz eli bulunmaktadır ve bu on sekiz elinde çeşitli objeler tutmaktadır. Bu çalışmada Cuṇḍī Buddha’nın tasvirinde bulunan sembolik ifadeler ve onların anlamsal değerleri üzerinde durulacaktır. Böylece bu sembolik ifadelerin Uygurcadaki yeri tespit edilecektir.

Matematiksel değer olarak tüm evreni ölçümleyen sayılar, kültürel ve dinî çeşitli anlamları içinde barındırır. Bu bağlamda Eski Uygur Türkçesindeki 108 boncuktan oluşan tespih, bir dhāraṇīnin 108 kez tekrar edilmesi ya da Mañjuśrī Buddha’nın 108 adının tekrarı gibi örneklerdeki 108 sayısı da önemli bir sayısal değerdir. Çünkü gerek Budizm’de ve gerekse diğer dinlerde 108 sayısı oldukça önemli bir yere sahiptir. Eski Uygur Türkçesindeki 108 sayısı da incelendiğinde görülecektir ki bu sayı üç farklı yaratılışı ifade etmektedir. Bunlar; 1. Evren, 2. Dünya, 3. İnsan. İlk olarak burada evrenin yaratılışında güneş, dünya ve ayın birbiri ile olan mesafeleri söz konusudur. İkincisi dünyanın yaratılışıdır ve dünyada ya da doğada önemli bir kural olan altın oran kuralı 108 sayısıyla bağlantılıdır. Son olarak da insan vücudu ve ruhu 108 sayısıyla ilintilidir. İnsan bedeninde bulunan 108 basınç noktası ile beden ve tanrı arasındaki mesafe 108 sayısıyla gösterilir. Ayrıca matematiksel ve astronomik değer taşıyan 108 sayısı astrolojiyi de ilgilendirir.

Budist Uygur metinleri dinî metinler olduğu için bu metinler pek çok anlamsal değer ifade eder. Eski Uygur metinlerinde mandal ve tilgen kelimeleri bulunmaktadır. Sanskrit kökenli olan maṇḍala kelimesi, Mahāyāna Budizm’inde ve Tantrik Budizm’de önemli bir yere sahiptir. Büyüsel ve simgesel bir anlam ifade eden maṇḍala, Budizm’de insan fizyolojisinin oluşumu, şehir, kent ve sarayların inşası ve evrenin oluşumuyla bağlantılıdır. Bu makalede ise insan fizyolojisi ile ilgili maṇḍala konusu incelenecektir. İnsan fizyolojisinin oluşumu canlının ölümüyle başlar. Ölen canlı ara dünyada 49 gün geçirir, fakat aynı zamanda bu ara dünyada yeniden doğumsüreci de başlamıştır. Yeniden doğum sürecine giren canlının bedeni de bu süreçte oluşmaya başlar. Bu bağlamda bu makalede hem insan bedeni hem de insan bedeninde bulunan enerji noktalarıyla birlikte Buddhalar ayrıntılı olarak ele alınacaktır.

This theis is prepared to defect the word groups in Nehcu’l-Ferdais. Nehcu’l-Ferdais was written by Kerderli Mahmud in 14th century which has a great importance at Turkish language history. It is a kind of religious-didactic literary work and it reflects Harezm Turkish language characheristics. In the research based on this work of art, fifteen word groups detected and they grouped in themselves. The usage of handled word groups with other word groups and function in the sentences is placed in the thesis. Bu tez Nehcü’l-Feradis’te geçen kelime gruplarını belirlemek amacıyla hazırlanmıştır. Türk dil tarihi açısından kıymetli bir eser olan Nehcü’l- Feradis 14. yüzyılda Kerderli Mahmud tarafından yazılmıştır. Dinî- didaktik bir eserdir ve dili Harezm Türkçesinin özelliklerini yansıtır. Bu eser temel alınarak yapılan çalışmada on beş kelime grubu tespit edilmiş ve bunlar da kendi içinde gruplandırılmıştır. Ele alınan kelime gruplarının diğer kelime gruplarıyla birlikte kullanılışlarına ve cümle içindeki görevlerine de çalışmada yer verilmiştir.

Animals have an important role in Turkish society. Animal names in the Old Uighur society had been used as sacred terms like in Manihaist and Buddhist translation texts too. In the Old Uighur Buddhist texts animal life forms is one of the three devil life forms and, Hayvanlar, Türk toplumunda önemli bir yere sahiptir. Eski Uygur toplumunda da büyük öneme sahip olan hayvan adları özellikle Budist ve Manihaist çeviri metinlerinde dinî terim olarak kullanılırlar. Eski Uygur Budist metinlerinde hayvan hayat şekli, üç kötü hayat şeklinden biridir ve günahkâr canlılar bu hayvan hayat şeklinden birinde doğarlar. Yine Manihaizmde de önemli bir yere sahip olan hayvan hayat şekli, beş kötü dünya içerisinde gösterilir ve karanlıklar dünyası olarak tanımlanırlar. Buna rağmen pek çok hayvan adı özellikle Budizmde Buddhaları ve Tanrıları simgeleyen adlar olarak da kullanılmaktadır. Böylece dinî bir terim niteliği taşıyan bu hayvan adları, Eski Uygurcada genellikle simgesel anlamlar ifade etmektedirler. Yine bu dönemdeki hayvan adları, dinî terim olmak dışında da pek çok anlamda kullanılabilmektedir. Bu dönemdeki hayvan adları zaman isimleriyle birlikte bitki ve organ adları da olabilmektedir. Ayrıca hayvan adları, pek çok atasözü niteliği taşıyan ifadelerde kullanılmakla birlikte tıp metinlerinde de yer almaktadır

In this study, katun, kunçuy, kişi, yutuz, evçi “woman, wife, wives” and koduz, tul, kara tul “widow” in Runic Turkish inscription were examined and compared with the Old Uyghur text. This examined resulted, in the woman’s words about the Turkish Runic inscriptions that have been demonstrated to meet a particular title and the existence of a hierarchical order among women, Bu çalışmada, Runik Türk yazıtlarındaki katun, kunçuy, kişi, yutuz, evçi “kadın, eş, zevce” ve koduz, tul, kara tul “dul kadın” kelimeleri Eski Uygurca metinleriyle karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Bu incelemenin sonucunda Runik Türk yazıtlarındaki kadın ile ilgili sözlerin belli bir unvanı karşılamakta olduğu ve kadınlar arasında hiyerarşik bir düzenin varlığı ortaya konulmuştur