Search

Humans have equal rights in joining the society. However, in real life some groups of people cannot exercise these rights fully, with regard to the diversities in their social, cognitive and physical conditions. Disabled people constitute one of those groups. The problem of disabled ones is certainly a global human rights problem, and the most important point concerning the disabled ones lies in “creating awareness” In recent years developed and developing countries agree on the struggle against disabled-based discrimination, and are in need of the models such as disabled-participated education, information retrieval, social policies and utilization of economic policy tools in their societies. The aim of this study is to determine the disabled awareness to be reflected in the curricula of Information and Records Management Departments in our country.

The last decade has producted a revolution in the ıvorld of Internet and computer technology for many disabled people. Especially, with the help of adaptive technology, for example, deaf-blind people can communicate över telephone networks and severely visaully impaired people can read a computer screen directly with the help of speech synthesis or automatically generated Braille displays. People with physical disabilities can use personel computers by blowing. It's even possible to control computers by using the voice. However, currently the largest problem is that WWW pages are increasingly developed with pictures, images, audio and video elips carrying much of the information. For this reason, the aims of this article are twofold: first, to give some information about products of adaptive technologies for people with disabilities, and second, to give some design examples about Web pages for this people.

Araştırma, Türkiye'deki üniversite kütüphanelerinde çalışan kütüphanecilerin toplumsal cinsiyet rollerine yönelik algısını ve bu algının hangi sosyo-demografik değişkenlerden etkilendiğini belirlemek amacıyla yapılmıştır. Araştırmada, tanımlayıcı araştırma yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın evrenini, Türkiye'deki 163 üniversite kütüphanesinde çalışan, Bilgi ve Belge Yönetimi mezunu, 1044 kütüphaneci oluşturmaktadır. Araştırmada uygun (kolay) örnekleme yöntemi kullanılmış; çevimiçi olarak uygulanan ankete geri dönüş yapan 313 kütüphaneci örneklem olarak kabul edilmiştir. Veri toplama aracı olarak uygulanan ankette, `Sosyo-Demografik Özellikler Anket Formu` ve Zeyneloğlu tarafından geliştiren, geçerlik ve güvenliği onaylanmış (Cronbach Alfa Güvenirlik Katsayısı 0.9) `Toplumsal Cinsiyet Rollerine Tutum Ölçeği (TCRTÖ)` kullanılmıştır. Araştırmadan elde edilen veriler SPSS for Windows 22.0 (StatisticalPackage for Social Sciences) bilgisayar programında analiz edilmiş; Shapiro ve Kolmogorow-Smirnov, Mann-Whitney U, Kruskal-Wallis, Kruskal Wallis 1Way Anova testleri kullanılmış, veriler; ortanca, minimum ve maksimum değerler ile yüzdelik sayılar ile değerlendirilmiştir. Araştırmada; kütüphanecilerin, TCRTÖ toplam puan (169,00) ve TCRTÖ alt boyutlarından aldıkları; `eşitlikçi cinsiyet rolü` (38,00), `kadın cinsiyet rolü` (34,00), `evlilikte cinsiyet rolü` (38,00), `geleneksel cinsiyet rolü` (34,00) ve `erkek cinsiyet rolü` (28,00) puanlarının ortancalarına göre toplumsal cinsiyet algısının eşitlikçi olduğu saptanmıştır. Kütüphanecilerin toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumlarını belirleyen TCRTÖ toplam puan ve alt boyutlarının; cinsiyet, medeni durum, en uzun süre yaşanan yerleşim yeri, eş çalışma ve eğitim durumu, anne çalışma durumu ve kardeş sayısına göre farklılık gösterdiği saptanmıştır (p

Bilginin gereksinim duyan kişiye en hızlı ve etkili bir şekilde ulaştırılması tıp fakültelerinin kütüphanelerinin de diğer tüm kütüphanelerde olduğu gibi temel amacıdır. Bu temel amacı mümkün olabilen en iyi şekilde gerçekleştirebilmek için tıp fakültesi kütüphanelerinin hedef kitlesi olan sağlık çalışanları ve öğrencileri ile sürekli etkileşim halinde olması gerekmektedir. Bunu sağlayabilmek de bir plan ve politikayla belirlenen halkla ilişkiler çalışmaları ve bu çalışmaları gerçekleştirecek halkla ilişkiler araçlarının etkin kullanımına bağlıdır. Halkla ilişkilerin önemi ve genel prensipler ve stratejiler pek çok üniversite kütüphaneleri için benzerlikler gösterir. Ancak halkla ilişkilerin tıp fakültelerine özgü bazı noktaları vardır. Tıp fakülteleri kütüphanelerinin kullanıcıları diğer kütüphane kullanıcılarından oldukça farklıdır. Tıp fakülteleri kütüphanelerinin kullanıcıları bilgiye ulaşmada da genellikle daha yeteneklidirler, ya da en azından öyle olduklarını düşünürler. Bilgiye genellikle çok acil bir şekilde ihtiyaçları vardır. Bu sebeple tıp fakültesi kütüphanelerinin kullanıcılarının hangi tür bilgiye ulaşabileceklerini, pek çok değişik kaynağı nasıl kullanabileceklerini, 7/24 nasıl bir yardım alabileceklerini bilmeleri gerekir. Dünyadaki bazı örneklerinde tıp fakültesi kütüphanesi hiç bir zaman kapanmaz, 7/24 hizmet verir. Ayni diğer sağlık personeli gibi, tıp fakültesi kütüphanecisi de her zaman iş başındadır. Daha da önemlisi bilgi üretimi baş döndürücü hızla ilerlemektedir. Ama tıp ve sağlık alanında bilgi patlaması diğer alanlardan çok daha fazladır. Bu kadar hızlı bir şekilde artan bilgiye ulaşmak zaten çok yoğun olan uzman hekimlerin, sağlık personelinin ve akademisyenin işini zorlaştırmaktadır. Bu sebeple bu bilgi yığını arasından hızlı bir şekilde bilgi gereksinimi olan sağlıkçıya ulaştırmak büyük önem taşımaktadır. Tıp alanında sürekli ve güncel bilgiye ihtiyaç duyulmaktadır. Bu kadar çok yayın içerisinden ihtiyaç duyulan doğru bilgiye ulaşmak için kütüphanecilerden destek alınmalıdır. Kütüphaneci de buna kütüphanesini tanıtarak ve hedef kitlesini iyi tanıyarak katkıda bulunabilir. Bu sebeple kütüphanelerde halkla ilişkiler belki de en çok tıp fakültelerinde en iyi şekilde yapılmak durumundadır. Like other libraries, providing information to the person in need in the fastest and most efficient way is the main objective of medical libraries. To best achieve this objective, medical faculty libraries need to be continuously in touch with their target group, which is composed of medical personnel and medical students. This, in turn, requires having a public relations strategy and policy and effective use of public relations tools.The importance and general principles and strategies of public relations are broadly similar for many university libraries. However, there are features of public relations that are specific to medical faculties. The users of medical faculty libraries are quite different than the users of other libraries. The medical faculty library users are typically more skilled, or they think they are more skilled, in reaching information. They often urgently need the information. For this reason, they need to know what type of information they can reach, how they can use various resources, and how they can get help 24/7. Some of the medical libraries in the world indeed never close and provide services to its users 24/7. Medical faculty librarians are always at work, just like other medical personnel. More importantly, while information is overall advancing at an extremely rapid pace, it is advancing even faster in medical and health fields. This proliferation of information is making it more challenging to reach information for doctors, medical personals and academics who are already very busy. For this reason, it has the utmost importance to rapidly provide the necessary information to the medical staff. In medical sciences, continuous and updated information is needed. There is a need to seek help from a librarian to achieve the right information needed among vast resources. Librarians could also contribute this by publicizing the library and knowing the target group. For this reason, practicing public relations in the best way possible is perhaps more important in medical libraries. 162

Bilgi ve iletişim teknolojilerinin neredeyse tüm bilgi alanlarını derin etkilemesi sonucunda Kütüphane ve Bilgibilimin (KB) felsefî boyutlarını tartışmak, zaman ve koşullara bağlı olarak değişmeyen özünü irdeleyip belirlemek ve kimliğini kuramsallaştırmak KB için yaşamsal bir gereklilik ve önem olarak görünmektedir. Bir bilgi alanın felsefî ve kuramsal temellerinin belirlenmesi aynı zamanda o alanın içeriğinin ve belkemiğinin sağlamlaştırılması anlamına gelir. Kuramsal açıdan zayıf bir bilgi alanı zamanın çeşitli meydan okumalarına karşı savunmasız kalabilir. Bu temel gerekçe doğrultusunda bu çalışmada KB'nin kuramsal kimliği ve temelleri belirlenmeye ve bir kuram önerisi geliştirilmeye çalışılmaktadır. Bu çalışma KB'deki kuramsal zayıflamaya ve felsefî sorgulanmayışa karşı bir tepki; teknolojinin alanımızdaki değişken ve geçirgen etkisine karşı KB'nin değişmeden gelen bir özünün ve işlevinin olduğunu gösterme çabasıdır. Çalışmamızda KB'nin değişmeyen bu özü ve işlevi üç uçlu dört değerli bir bilgi kuramı, triskelion ile analojik olarak ifade edilmektedir. Triskelion, bilgi kaynağı üreticisi olarak yazar, güvenilir bilgi kaynağının koruyucusu, düzenleyicisi ve sağlayıcısı olarak kütüphaneci ve güvenilir bilgi kaynağının tüketicisi olarak kullanıcı sarmallarından ve bu sarmallar arasındaki organik iletişim ve etkileşimi sağlayan bilgi kaynağı merkezi ile temellendirilmektedir. Triskelion, KB'deki mevcut kuramsal yaklaşımlardan farklı olarak, KB'nin özünü temsil ettiği gibi KB'yi kuramsal ve felsefî açıdan bir bütün olarak görmeyi sağlayan bir üst kuram (metakuram) niteliğindedir. KB'nin felsefi sorgulayışını yapmaya, kuramsal temellerini belirlemeye ve bir metakuram önerisi geliştirmeye dayanan çalışmamızda holistik (bütüncü) ve eleştirel görüşler ışığında, tümevarım, tümdengelim ve model kuram ve yöntemlerinden yararlanılmıştır.KB, hem özü hem eylemsel bir etkinlik yapısı itibarıyla pek çok bilgi alanı gibi disiplinlerarası bir özelliğe sahiptir. Disiplinlerarası bir bilgi alanının bilim felsefesini yapmak disiplinlerarası kuram ve kavram alışverişinden yararlanmayı gerektirir. KB için bir kuram önerisi geliştirmek bilim, felsefe, sosyoloji, teknoloji, iletişim, psikoloji, tarih, kültür vb. tüm disiplinlerin kuramsal yapı ve dillerinden (terminoloji) yararlanmak anlamına gelir. Bir bilgi alanının bilim felsefesini yapmak ve o alan için bir kuram geliştirmek aynı zamanda üst düzey kavramsal soyutlama gerektirir. Bu çalışma KB'ye ilişkin bir takım soyutlamaları içerdiği gibi, özellikle Türkiye'deki KB literatüründe önemli bir boşluk doldurması ve alanımızla ilgili daha fazla ve yeni felsefi sorgulayış ve soyut düşüncelere esin kaynağı olması/yönlendirmesi özelliği nedeniyle de önemlidir.Bu çalışmada KB ağırlıklı olarak bilim felsefesi ışığında değerlendirilmekle birlikte geliştirilen kuram önerisi yukarıda sözü geçen tüm bilgi alanlarını kapsayan bütüncü bir yaklaşım niteliğindedir. Discussing the philosophical dimensions, and examining and identifying the unchanging essence despite time and conditions of Library and Information Science (LIS) seems to be a vital necessity and of great importance as information and communication technologies profoundly impact almost all fields of information. Determining the philosophical and theoretical foundations of a field of information also means consolidating its content and backbone. A theoretically weak field of information may be vulnerable to various challenges of timeIn line with this basic reason, this study tries to determine the theoretical identity and foundations of LIS and develop a theory proposal. This study is a reaction to theoretical weakness and lack of philosophical investigation in LIS and an effort to show that LIS has an unchanging essence and function despite the variable and permeable effect of technology in our field.In our study, this unchanging essence and function of LIS is expressed analogously with a three-pronged and four-valued information theory; triskelion. Triskelion, is grounded on three spirals; the author as the creator of the source of information, the librarian as the protector, organizer and provider of the reliable source of information and the user as the consumer of the reliable source of information; and the information source center/lot that provides an organic communication and interaction between the spiralsTriskelion, unlike the existing theoretical approaches in the LIS, represents the essence of LIS and is also metatheory that enables a holistic perspective of LIS in terms of a theoretical and philosophical point of view.In our study, aimed at making a philosophical inquiry of LIS, determining its theoretical foundations and developing a meta-theory proposal, induction, deduction, and model theories and methods were utilized in the light of holistic and critical views.LIS, as many other fields of information, has an interdisciplinary nature, due to both its essence and its operational structure. Doing philosophy of science of an interdisciplinary field of information requires the usage and exchange of interdisciplinary theories and concepts. Developing a theory proposal for LIS means benefitting from the theoretical structure and languages (terminology) of disciplines like science, philosophy, sociology, technology, communication, psychology, history, culture and so on. Doing philosophy of science of a field of information and developing a theory for that field requires a high-level conceptual abstraction as well. This study is mportant for it contains a set of abstractions of LIS, and aims at filling an important gap in the LIS literature in Turkey and lead to/inspire for more and new philosophical investigations and abstract thoughts.In this study, though LIS is mainly evaluated in the light of philosophy of science, the proposed theory is considered as a holistic approach that covers all the above-mentioned fields of information. 254

ÖZET Okul kütüphaneleri, okulun eğitim-öğretim amaçlarına uygun, Türk Milli Eğitim politikasına ve hedeflerine uygun derme oluşturmak ve geliştirmekle görevlidir. Derme oluşturma ve geliştirme; materyallerin seçimi, sağlanması, düzenlenmesi, hizmete sunulması, korunması, değerlendirilmesi, erişim sağlanması gibi dermeye yönelik işlemleri kapsamaktadır. Konu ile ilgili literatürde, yurt dışında özellikle gelişmiş ülkelerde okul kütüphanelerinin derme geliştirme politikaları hazırladıkları ve bu doğrultuda dermelerini geliştirmekte oldukları görülmektedir. Çalışmanın hipotezi; `Ankara'daki üniversitelere bağlı özel ilköğretim okul kütüphanelerinin dermeleri, derme geliştirme politikasının eksikliği nedeniyle niteliksiz gelişmiştir.` biçiminde oluşturulmuştur. Okul kütüphanelerinde derme, kullanıcı gereksinimlerini karşılamada yetersiz kalmaktadır. Dermeden kaynaklanan sorunlar, derme geliştirme politikası izlenerek çözülebilir. Ankara'daki üniversitelere bağlı özel ilköğretim okul kütüphanelerinde görev yapan personele ve kütüphaneyi kullanan ilköğretim öğrencilerine uygulanan anket, söz konusu kütüphanelerin derme geliştirme politikası olmadığını, dermeden kaynaklanan sorunların yaşandığını ve bunun da hizmetlerini olumsuz etkilediğini doğrulamaktadır. Çalışmada, derme geliştirme politikası ile ilgili kavramlar ve konunun önemi açıklandıktan sonra, okul kütüphaneleri için belirlenmiş olan derme geliştirme standartları verilmektedir. Genelde Türkiye'deki okul kütüphanelerinin özelde ise Ankara'daki üniversitelere bağlı özel ilköğretim okul kütüphanelerinin derme geliştirmede 340izleyebileceği uygulamalar, önerilen model bir derme geliştirme politikasıyla ayrıntılı olarak açıklanmaktadır. Ankara'daki üniversitelere bağlı özel ilköğretim okul kütüphanelerinde, kullanıcının gereksinim duyduğu türde materyaller yeterli sayıda bulunmamakta, kütüphane dermesi güncelliğini kaybetmiş görünmektedir. Kısıtlı bütçeleri nedeni ile okul kütüphaneleri teknolojik gelişmeleri izleyememiştir. Çalışmanın sonunda, Ankara'daki üniversitelere bağlı özel ilköğretim okul kütüphanelerinde, derme geliştirme politikası eksikliğinden kaynaklanan sorunların, belirlenecek ve izlenecek politikayla çözülebileceği sonucuna varılmıştır. ANAHTAR KELİMELER: Derme Geliştirme, Derme Geliştirme Politikası, Okul Kütüphaneleri, Derme Geliştirmenin Kütüphane Hizmetlerine Etkileri, Derme Geliştirme Standartları. 341 THE SUMMARY School libraries are responsible for the creation and development of the collection that serves school's education goals and Turkish National Education policy. Creating and developing collections include processes such as choosing, obtaining, coordinating, serving, protecting, evaluating the materials and giving access to them. The objective of the study; School libraries of the private elementary schools that are controlled by the Universities in Ankara don't have collection development policy. The result of the poll that was applied to the personnel who work for the University controlled private elemantary schools and to the students, verifies the facts that school libraries lack collection development policy, have problems with insufficient collection and these affect their services negatively. With this study, along with the terms related to the collection development policy and the importance of this subject, the standards of the collection development policy for school libraries are explained. In the libraries of the private elementary schools controlled by the Universities in Ankara, the materials that library user needs seem to be insufficient and incurrent. In the conclusion, problems caused from without collection development policy in the libraries of the private elementary schools controlled by the Universities in Ankara, impotence of collection to meet the user needs corroborate hypothesis that the problems can be solved by applying policies determined. KEYWORDS: Collection Development, Collection Development Policy, School Libraries, Effects of Collection Development to Library Services, Standards of Collection Development. 342 347

ÖZET Üniversite kütüphaneleri, üniversitedeki eğitim-öğretim ve araştırma gereksinimlerine uygun derme oluşturmak ve geliştirmekle görevlidir. Gelişmiş ülkelerde üniversite kütüphaneleri, kullanıcı gereksinimlerine uygun nicelik ve nitelikte düzenli derme geliştirmek amacıyla derme geliştirme politikası hazırlamakta ve uygulamaktadırlar. Derme geliştirme politikası yönergeleri; politikanın hazırlanma amacı, dermenin mevcut durumu, seçim, seçim kriterleri, seçim politikası, özel materyal türleri edinme, sağlama, elektronik derme, derme değerlendirme, ayıklama ve koruma konularında yapılacak işlemler ile uyulması gerekli ilkeleri içermektedir. Araştırmanın amacı, Ankara Üniversitesi Fakülte kütüphanelerinde, politika eksikliği nedeniyle niteliksiz gelişen dermenin kullanıcı gereksinimlerini karşılamada yetersizliğini doğrulamaktır. Ayrıca fakülte kütüphanelerinin, derme geliştirme politikası gereksinimi de belirlemektir. Fakülte kütüphanesi yöneticilerine uygulanan anket, dermenin politika eksikliğinden düzensiz geliştiğini desteklemektedir. Ankara Üniversitesi Fakülte kütüphanelerinde basılı derme yeterince güncel değildir. Çoğunlukla, bağışlarla gelişen kütüphane dermelerinde çok sayıda ayıklanması gereken materyal vardır. Ayıklanması gereken materyal, fiziksel alanları yetersiz olan ve az sayıdaki personeli ile hizmet veren fakülte kütüphaneleri için zaman ve emek kaybına neden olmaktadır. Fakülte kütüphanelerinin yetersiz bütçesi, derme geliştirmede işbirliği olmamasından dolayı da verimli kullanılamamaktadır. Satın alma ve teknik hizmetler, tek merkezden yapılmadığı için aynı işler defalarca her kütüphanede yapılmaktadır. Fakülte kütüphaneleri, kendi dermeleri dışında çevre kütüphane dermelerine de erişim sağlayarak üniversite kullanıcılarının hizmetine sunmamaktadır. Fakülte kütüphanelerinin elektronik derme ile çağdaş kullanıcı hizmetleri vermesi gerekmektedir. Elektronik kaynaklar, kütüphanelere yeni yeni edinilmektedir. Kullanıcılar, dermenin güncel ve kapsamlı olmaması nedeniyle aradığı bilgilere ulaşamamaktadır. Dermenin yetersizliği, doğal olarak bu dermenin kullanımı ile verilen hizmetlerin de yetersiz kalmasına neden olmaktadır. 196Araştırmada, derme geliştirme politikası ile ilgili kavramlar ve konunun önemi açıklandıktan sonra, dağınık yerleşimi ve dermesindeki materyal türleri ile Ankara Üniversitesi Fakülte Kütüphanelerine benzerlik gösteren dış ülke üniversite kütüphanelerinin derme geliştirme politikası yönergeleri değerlendirilmektedir. Yine, araştırmada, Fakülte kütüphanelerinin derme geliştirme çalışmalarına bütüncül yaklaşımlı ve dış ülkelerdeki politika yönergelerine benzer bir model derme geliştirme politikası önerilmektedir. Bu politika yönergesi, fakülte kütüphaneleri yönetici ve çalışanlarına, derme geliştirmedeki görev ve sorumluluklarını açıklamaktadır. Sonuçta; `Ankara Üniversitesi Fakülte kütüphanelerinde derme geliştirme politikası eksikliği nedeniyle derme, kullanıcı gereksinimini karşılamada yetersizdir` hipotezi doğrulanmaktadır. Ankara Üniversitesi Fakülte Kütüphanelerinin derme geliştirme çalışmalarım, hazırlayacakları veya önerilen politika modeline uygun yürütmesine üniversite yönetimi tarafından da destek verilmesi gerekmektedir. ANAHTAR KELİMELER: Derme Geliştirme, Derme Geliştirme Politikası, Üniversite Kütüphaneleri, Derme Geliştirme Çalışmaları, Ankara Üniversitesi Fakülte Kütüphaneleri. 197 SUMMARY University Libraries are supposed to provide the users with the appropriate collection that includes material they need for their educational, scientific and scholarly studies. University libraries in developed countries implement and apply policies in order to improve and update their collection in terms of quality and quantity. The statements of collection development policy include the required procedure and rules concerning the principles to be considered in the selection of material, criteria for selection, policy of selection, the acquisition of appropriate material, electronic collection, evaluation, weeding, preserving the material acquired and determining the current situation of the collection. The aim of this research is to confirm the insufficiency of faculty libraries of Ankara University in meeting users' needs due to impoverished collections as a result of the lack of developmental policies. It is also the aim of the study to determine the need for a developmental policy each faculty library. The questionnaire filled out by librarians indicates the insufficiency of collections due to the lack of developmental policies. The collection of printed material in the libraries of Ankara University has not been updated satisfactorily. Improvements have been made through donations. However, they have to be gone through and arranged, which is hard to realize due to insufficient number of staff and enough space. The result is waste of a lot of time and labour. The insufficiency of the budget allocated to faculties and the lack of cooperation and coordination among them prevent the development of collections. The same sort of work is done repeatedly in each library due to the fact that purchasing and technical services are not carried out by a single authority. An individual faculty library cannot reach sources of collections in other faculty library and provide the users with information they require due to lack of communication. A modern faculty library is expected to serve its users through electronic means. Although there are some efforts to install electronic equipment in some libraries recently, these efforts are, at the moment, a bit short in meeting the needs of researchers. The information they are able to reach is neither updated nor 198comprehensive. Naturally, the inadequacy of collections lead to the offering of poor services. Having explained the concepts related to the collection development policy and the importance of the issue first, the collection policy development statements of some foreign university libraries which bear resemblance to the libraries of Ankara University that offer similar sort of material and that are of a scatted nature have been evaluated. A model collection policy resembling to the ones being implemented abroad has also been proposed. The model, which is hoped to be comprehensive and to contribute to the development of collections in faculty libraries, explains the staff what they are responsible for and what they are expected to perform in order to promote the service. In conclusion, it has been confirmed that the hypothesis that collections of faculty libraries fail to meet the needs of the user because of the inadequacy of a collection development policy. The Executive Board of the University is expected to give support to the efforts of the development of collections by means of encouraging programmes prepared and suggested by faculty libraries or by others. KEYWORDS: Collection Development, Collection Development Policy, University Libraries, Collection Development Activities, Faculty Libraries of Ankara University. T.n, msTOfcni numbs 199