Search

Recenzja książki: Patrick C. Hogan, "How Authors’ Minds Make Stories", New York: Cambridge University Press, 2013, 227 s. Twarda oprawa, publikacja anglojęzyczna.

Recenzja książki Stephena Daviesa, The Artful Species.

Recenzja książki: Stephen Davies, "The Artful Species", Oxford: Oxford University Press, 2014, 301 s. Miękka oprawa, publikacja anglojęzyczna.

Recenzja książki: Ewa Bińczyk, Technonauka w społeczeństwie ryzyka. Filozofia wobec niepożądanych następstw praktycznego sukcesu nauki, Toruń, Wydawnictwo Naukowego Uniwersytetu Mikołaja Kopernika 2012, s. 450.

The aims of this article are twofold. First, it explores some key elements and themes of “street lit”—a movement in contemporary, predominantly African-American fiction that takes place within the urban underwold, describing gang and ghetto life. The commercial success of street lit leads me to reconsider some common approaches to the study of subcultures, underclass, and “alternative communities” within cultural studies. Specifically, I wish to address two major claims which often tend to go together in cultural studies. One of them, which I ascribe to Marcuse, Hebdige, Hall, and others, is the glorification of gangs, subcultures or the underclass as possessing a revolutionary political potential that can challenge the capitalist economical system and lead to social change. The other tendency is what I see as excessive textualisation of the phenomena studied within cultural studies, which results in understanding them either as reinforcing or subverting established cultural codes. I argue that to understand the aforementioned groups as either reinforcing or subverting the dominant economical system is to make a fallacy of excessive textualisation, and that their activities can never fall easily into either category. In the end, the combination of both approaches makes the study of alternative communities and their potential severely flawed.

Celem projektu jest zbadanie i opisanie związków między trzema orientacjami badawczymi w literaturoznawstwie: współczesnymi teoriami literatury, estetyką analityczną oraz szeroko rozumianymi kognitywistycznymi badaniami literackimi. Wybór wspomnianych kierunków badań wraz ze wskazanym ich pogrupowaniem motywowany jest bieżącym stanem teorii literatury, zainteresowanie którą, szczególnie w zachodnich kręgach akademickich, wydaje się słabnąć. W efekcie owego kryzysu teorii pojawiają się kierunki badań całkowicie odcinające się od jej metod i dorobku, takie jak analityczna estetyka i kognitywistyczne badania literackie i okołoliterackie. Wstępne badania pozwalają sformułować główną hipotezę badawczą kwestionującą przeciwstawny, opozycyjny charakter wspomnianych orientacji badawczych. Pomimo otwarcie wyrażanej wzajemnej krytyki, relacje pomiędzy wspomnianymi kierunkami wydają się formować hierarchicznie i komplementarnie, przy jednoczesnym braku możliwości przeprowadzenia prostej redukcji między nimi. Kognitywne badania literackie ukazują ścisły związek między codziennym użyciem języka i językiem literackim, opisując naturalny ludzki potencjał tworzenia i przeżywania sztuki literackiej, a także wskazują na naturalne zręby kategorii estetycznych i procedur regulujących instytucjonalnie określane zasady interpretacji i oceny sztuki, a więc i badań nad estetyką. Na kolejnym stopniu hierarchii przebiega relacja między badaniami teoretycznoliterackimi (poststrukturalizm, teorie ideologiczne) a estetyką analityczną: badania literackie oparte na poststrukturalistycznej lub kulturowej koncepcji tekstu są możliwe dopiero po odpowiednim estetycznym odczytaniu utworu jako dzieła literackiego w rozumieniu estetyki analitycznej. Oprócz zaproponowania nowego ujęcia relacji wspomnianych dyscyplin i wzbogacenia teoretycznej wiedzy na ich temat poprzez dokonanie jej całościowego opisu, celem projektu jest również wskazanie możliwości prowadzenia dalszych badań i zarysowanie nowych, szerszych perspektyw badań interdyscyplinarnych.

Celem artykułu jest przyjrzenie się neodarwinistycznej teorii literatury, ze szczególnym uwzględnieniem roli sztuki w ujęciu psychologii ewolucyjnej. Według literaturoznawców darwinistów, funkcjonowanie literatury na poziomie zarówno form i konkretnych treści w niej zawartych, jak i jej znaczenie dla człowieka można wyjaśnić jedynie dzięki umiejscowieniu jej w teoretycznych ramach psychologii ewolucyjnej. Zabieg ten, zgodnie z poglądami darwinistów, ma wykazać, że z jednej strony sztuka od zawsze komunikuje człowiekowi treści związane z biologicznie rozumianym przetrwaniem i reprodukcją, a z drugiej strony sama służy jako narzędzie adaptacyjne, dzięki któremu homo sapiens jest w stanie z większą, ewolucyjnie rozumianą, korzyścią odnieść się do swojego środowiska. Nieodłącznym elementem neodarwinistycznej teorii jest jej atak na poststrukturalny paradygmat badawczy, który rozumiany jest jako próba zredukowania pojęcia literatury do bezkontekstowego i nieokreślonego tworu językowego, który nie uwzględnia tego, że sztuka tworzona jest przez i dla ewolucyjnie ukonstytuowanych organizmów żywych, a zatem zainteresowanie jej różnymi formami, jakie wykazują wszelkie kultury i epoki, nie może zostać zignorowane w ewolucyjnej refleksji nad człowiekiem. Posiłkując się pracami współczesnych teoretyków estetyki analitycznej, autor usiłuje wykazać, że literaturoznawcy darwiniści, jak i wielu teoretyków literatury przed nimi, sami padają ofiarą uproszczonego redukcjonizmu. Literatura jako zjawisko o charakterze instytucjonalnym, tj. zależnym w swoim istnieniu od szeregu konwencjonalnych ustaleń dotyczących zasad jej tworzenia, warunków jej odbioru (interpretacji, ewaluacji), nie może zostać zredukowana do zjawisk psychologicznych czy biologicznych, ponieważ samo pojęcie literatury istnieje wyłącznie w ramach wspomnianych kategorii instytucjonalnych. Pominięcie instytucjonalnego charakteru literatury sprawia, że teoria darwinistyczna nie jest w stanie dokonać rozróżnienia między literaturą, jako formą sztuki, a innymi językowymi wytworami człowieka, którym również, w myśl logiki neodarwinistów, można przypisać charakter adaptacyjny w stopniu nie mniejszym niż sztuce.

W filozoficzno-naukowej refleksji nad relacją natury i kultury stanowisko pozytywistyczne jest z całą pewnością jedną z radykalniejszych form naturalizmu. Jak wiadomo, dla pozytywistów jedyną rzetelną formą wiedzy jest ta, której dostarczają nauki przyrodnicze, a dokładniej, nauki, których treść ostatecznie daje się zredukować do zbioru zdań z zakresu fizyki. Wizja hegemonii teorii fizykalnych zawsze idzie w parze z mocno konfrontacyjną koncepcją relacji świata natury, który uznawany jest za stabilny, pewny i przewidywalny, oraz świata wytworów człowieka, których badanie i rozumienie nie odznacza się tego rodzaju pewnością. Dla pozytywistów świat badacza kultury to, oczywiście, zawsze świat problematyczny; świat wątpliwej, nieuporządkowanej i chaotycznej wiedzy, którą należy odpowiednio zdyscyplinować, posiłkując się przy tym wzorcami z nauk ścisłych. Jednak, co ciekawe, rozmaite odmiany myśli pozytywistycznej nigdy nie wypracowały jednolitego stanowiska dotyczącego rozwiązania problemu świata kultury (Fragment tekstu).

The aim of this essay is to attempt to engage in polemics with the theory of hate speech endorsed by Judith Butler in her book Excitable Speech. The text will try to show that the Butlerian strategy of textualization of hate speech. If it is understood as a main tool of fighting with injurious speech, fails and, in fact, hinders this fight. The argument will touch both upon the theory and its practical application. On the theoretical level, the deconstruction of J.L. Austin’s speech acts by Butler, along with a similar, earlier treatment of Austin by Derrida, will be criticized. In terms of practice, it will be attempted to view some of the recent, controversial events concerning hate speech through the lens of Butler’s theory, and to show the inadequacies of treating her theory as an effective tool of fighting injurious utterances.