Search

Araştırmanın temel amacı sporcu ve sporcu olmayan bedensel engellilerin sosyal istenirlik düzeyleri ile özgüven düzeylerinin incelenmesidir. Temel amaç kapsamında bedensel engellilerin sosyal istenirlik düzeyleri ve özgüven düzeylerinin ne olduğu, kişisel özelliklere göre anlamlı farklarının olup olmadığı test edilmiştir. Son olarak bedensel engellilerin özgüven ve sosyal istenirlikleri arasındaki ilişki durumu incelenmiştir. Araştırma nicel yöntemle desenlenmiş olup ilişkisel tarama modelindedir. Bedensel Engelliler Spor Federasyonu’na bağlı sporcu olan ve olmayan 199 katılımcı araştırmada yer almıştır. Araştırmada ölçme aracı olarak Akın’ın (2010) “Sosyal İstenirlik Ölçeği” ile Akın’ın (2007) “Özgüven Ölçeği” kullanılmıştır. Araştırmanın birinci alt amacı için aritmetik ortalama, standart sapmalardan; ikinci alt amacı için parametrik testlerden; üçüncü alt amacı için korelasyon ve basit regresyon analizinden yararlanılmıştır. Araştırma sonucunda katılımcıların özgüven ve sosyal istenirlik düzeylerinin yüksek olduğu, sporcu olmayan erkek engellilerin kadın engellilere nispeten sosyal istenirliklerinin daha yüksek olduğu, sporcu olmayan engelli maaşı alanların maaş almayan engellilere nispeten sosyal istenirliklerinin daha yüksek olduğu, 15-19 yaş arasındaki bedensel engelli sporcuların daha ileriki yaş gruplarına nispeten sosyal istenirlik düzeyleri ve özgüven düzeyleri daha düşük olduğu görülmüştür. Yine büyükşehirde ve şehirde oturan sporcu olmayan bedensel engellilerin sosyal istenirlik düzeylerinin köyde oturanlara nispeten daha yüksek olduğu, sosyal faaliyetlere katılan sporcu olmayan bedensel engellilerin özgüven düzeylerinin sosyal faaliyetlere katılmayanlara nispeten daha yüksek olduğu sonuçları ortaya konmuştur. Araştırma sonucunda çözüm önerilerinde bulunulmuştur.

Third parties during interviews albeit a common occurrence, it is not widely studied. Literature in this topic is limited and mostly old. As a primary requirement, interviewers are asked to ensure privacy during the interviews. This may not be achieved in some situations and may lead to other people listening in the interview or actively participate in it and this may led to social desirable responding. Using the 2013 Turkish Demography and Health Survey data (TDHS -2013), this study explored factors that predisposes a third party person to be present, effects of their presence and if the type of third party presence elicit different effects. The focus of the TDHS -2013 were women of reproductive age, a total of 9,746 were interviewed. The interviewers were required to mark all the type of third party that were present at the end of the interview, the assumption is that the presence of a third party person was throughout the interview. In modelling the effects, variables selected were assumed to be sensitive or elicit social desirable responding. Descriptive statistics and logistic regressions from the complex sample menu were used for analysis after the necessary recording of variables were done. Findings indicated that marital status and cohabitation duration was significant determinant of third party presence, shorter cohabitation duration increased the odds of having children, respondent’s mother and mother-in-law present. Number of rooms and interview duration increased the odds of having a third party present. The impact of third party presence on selected variables was observed, some variables were affected by third party presence and the direction depended on the type of third party person. The findings reinforces the prerequisite of privacy to be ensured before interviews are conducted and recommends interviewers to be trained on effect of third party presence. Key words: third part presence, socially desirable, sensitive. ÖZET Görüşmelerde üçüncü kişilerin bulunması yaygın bir durum olmasına karşın fazla araştırılan bir konu değildir. Bu konudaki literatür kısıtlıdır ve genellikle eski tarihlidir. Görüşmeciler öncelikli olarak görüşmeler sırasında gizliliği sağlamakla yükümlüdürler. Bu durum her zaman mümkün olmayabilir ve başka kişilerin görüşmeyi dinlemesi, etkin olarak görüşmeye katılması söz konusu olabilir, bu gibi durumlar cevaplayıcının sosyal istenirlik etkilerine maruz kalmalarına yol açabilir. Bu çalışma, üçüncü bir kişinin varlığını etkileyen faktörleri ve bu kişilerin varlığının etkilerini 2013 Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması’nı (TNSA-2013) kullanarak keşfetmektedir. TNSA-2013’ün odağında üreme çağındaki kadınlar bulunmaktadır ve 9,746 kadın ile görüşülmüştür. TNSA-2013 görüşmecilerinin görüşme sonunda görüşme sırasında orada bulunan tüm üçüncü kişileri işaretlemesi beklenmiştir. Bu soruya dayanan bu çalışmada bu kişilerin görüşme boyunca orada olduğu varsayılmıştır. Üçüncü kişilerin yanıtlara etkisinin modellenmesinde değişkenler üçüncü bir kişinin varlığından etkilenebilecek hassas veya sosyal istenirliğe maruz kalabilecek sorular olarak seçilmiştir. Değişkenlerin hazırlanmasından sonra karmaşık örneklemler için betimleyici istatistikler ve lojistik regresyon analizi yapılmıştır. Üçüncü bir kişinin olmasının belirleyicileri büyük ölçüde daha önce yapılmış çalışmalarla benzerlik göstermiştir. Bulgular evlilik durumu ve süresinin üçüncü bir kişinin varlığının anlamlı belirleyicileri olduğunu göstermiş; daha kısa süredir evli olan kişilerin görüşmelerinde çocukların, cevaplayıcının annesinin veya eşinin annesinin bulunmasına dair odds oranları artmıştır. Konuttaki oda sayısı ve görüşme süresi de aynı yönde etki yapmıştır. Seçilmiş bazı değişkenlerde üçüncü kişilerin etkileri gözlenmiştir ve bu etki üçüncü kişinin niteliğine göre farklı yönlerde olmuştur. Bulgular görüşme öncesinde gizliliğin sağlanmasının önemini vurgulamış ve görüşmeci eğitiminde bu konunun öne çıkarılmasının altını çizmiştir. Anahtar kelimeler: üçüncü kişilerin varlığı, sosyal istenirlik, hassas.

Genel anlamda sosyal istenirlik, sosyal psikolojinin temel denklemlerinden olan birey-grup, birey-toplum ilişkisi çerçevesinde, bireylerin toplumsal açıdan arzu edilebilir cevaplar verme veya toplumda olumlu bir izlenim bırakmaya yönelik tutum gösterme eğilimi olarak tanımlanmaktadır. Crowne ve Marlowe, sosyal istenirliği “iyiyi taklit etme”, “kültürel olarak kabul edilebilir bir yanıt verme” veya “onaylanma isteğine önyargılı bir tepki gösterme” mantığı çerçevesinde açıklamaya çalışmıştır. Yine Edward, sosyal açıdan istenen veya istenmeyen ölçek değerleri arasında kendini tanımlama eğilimi olarak tarif etmiştir. Bu bağlamda söz konusu çalışma, Batman İlinde ikamet eden bedensel engellerinin sosyal istenirlik düzeylerinin yaş, cinsiyet, aylık gelir, spor yapma, spor yapma sıklığı gibi çeşitli değişkenler açısından anlamlı fark olup olmadığını incelemektedir. Çalışma kapsamında Batman İlinde ikamet eden 70 bedensel engelli bireye A. Akın tarafından hazırlanan “İki boyutlu Sosyal İstenirlik” ölçeği uygulanmıştır. 70 kişilik örneklem grubunun değişik yaş, medeni durum aylık gelir ve eğitim seviyelerinde olmalarına dikkat edilmiştir. Yine örneklem grubuna bireylerin spor yapıp yapmadıkları, ne sıklıkta spor yaptıkları soruları sorulmuştur. Sonuçların SPSS 17.0 istatistik analiz programı ile değerlendirildiği çalışmada erkeklerin kadınlara, evlilerin de bekârlara oranla sosyal istenirlik düzeylerinin daha yüksek olduğu tespit edilmiştir. Yine spor yapan bireylerin, spor yapma sıklıkları ile sosyal istenirlik düzeyleri arasında anlamlı bir anlamlı bir fark olduğu tespit edilmiştir.

Özduyarlık, bireyin kendisine karşı şefkatli ve peşin hükümlü olmayan bir tutum gerçekleştirmesi ve başkalarıyla olan benzerliklerine dair farkındalık geliştirmesini içermektedir. Deneysel sonuçlar, özduyarlığın bağışlayıcılıkla ilgili olduğunu ortaya çıkartmıştır. Sosyal istenirlik ise, bireylerin kendi beyanlarına dayalı ölçekler temel alındığında, arzu edilen hareketlerin abartılması ve arzu edilmeyenlerin hor görülmesi eğilimi olarak tanımlanmaktadır. Çocuklar arasında sosyal olarak arzu edilen karşılık, normal gelişmenin bir parçası olarak ele alınmaktadır ve genellikle yaş arttıkça azalır. Çalışma, çalışanların ve emeklilerin sosyal istenirlik öz-duyarlık ile düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi amacıyla yapılmıştır. Araştırmanın amacı doğrultusunda, çalışanlara uygulanan anketlerin tamamı İstanbul’da bulunan özel bir şirkette yapılırken, emeklilere uygulanan anketlerin bir kısmı İstanbul Huzur Hastanesi ve Dinlenme Vakfı’nda geri kalan kısmı ise rastgele yönetmi kullanılarak toplumun her kesiminden katılan emeklilere uygulanmıştır. Araştırma kapsamında ortalama, standart sapma vb. tanımlayıcı istatistiklerden, bunun yanı sıra güvenirlilik analizi, bağımsız T testi, ANOVA ile korelasyon analizinden yararlanılmıştır. Yapılan çalışma sonucunda çalışan ve emeklilerin sosyal istenirlik ve öz-duyarlık düzeyleri arasında ilişkiler olduğu görülmüştür. Elde edilen bulguların oldukça yeni olmakla birlikte, son derece çarpıcı oldukları ifade edilebilir. Genel olarak öz-duyarlık alt boyutlarında öz-sevecenlik, paylaşımların bilincinde olma ve bilinçliliğin sosyal istenirlik ile pozitif, öz-yargılama, izolasyon ve aşırı özdeşleşme boyutlarının sosyal istenirlik ile negatif ilişkili olduğu söylenebilmektedir. Ayrıca çalışan ve emeklilerin demografik özelliklerinin öz-duyarlık ve sosyal istenirlik düzeyleri üzerinde etkisi olup olmadığı incelenmiştir. Araştırmadan elde edilen bulguların bazılarının hipotezlerde bulunan varsayımları desteklediği görülmüştür. Analizler sonucunda elde edilen bulgulara bakıldığında; çalışan ve emeklilerin sosyal istenirlik ve öz-duyarlık alt boyutları açısından yaşlarına göre anlamlı farklılıklar elde edilmiştir., To that end, all the employees are seleceted from a company which is in Istanbul and the some of the retired people are also selected from İstanbul Huzur Hastanesi ve Dinlenme Vakfı and the rest of the retired participants are also selected by the using random selection method. Such descriptive statistics as mean, standard deviation as well as reliability analysis, independent T test, ANOVA and correlation analysis have been made use of within the scope of the research. The results suggest that there are relationships between the self-compassion and social desirability levels of employees and the retired people. Although the data acquired is rather recent, it would not be wrong to claim that they are striking. In lower terms of self-compassion, there is a positive relationship between self-kindness, awareness of sharing and deliberativeness and social desirability; however, the relationship between self-judement, isolation besides excessive identification and social desirability is negative in general. Moreover, it has been investigated whether the demographics of the employees and the retired people have any effect on self-compassion and social desirability. Some of the data acquired by means of the investigation seems to support hypotheses. That is, there are meaningful differences in terms of age as far as self-compassion and social desirability of the employees and the retired people are concerned.

Sosyal istenirlik, sosyal bilimler için oldukça önemli bir bilgi alma yöntemi olan öz-bildirim yönetiminin güvenirliğini olumsuz etkileyen bir durumdur. Katılımcıların kendi tutum, davranış ve fikirlerine yönelik bilgi verirken dürüst olmamaları, kendilerini daha iyi, daha tercih edilir gösterilme arzularını kapsar. Çalışmaların sonuçlarının güvenirliğini önleyen bu durum oldukça önemlidir. Bu doğrultuda, sosyal bilimlerin sosyal istenirliği kontrol altına alması, özgünlüğü etkileyen faktörlere önem vermesi gereklidir. Bu çalışmada özgünlük ve sosyal istenirlik kavramları birbirleri ile ilişkilendirilmiştir. Bu ilişkiye bakıldığında öz-yabancılaşma ve özgünlük kavramlarının negatif etkiye sahip olduğu görülmüştür. Çalışma sonuçlarının daha sağlıklı bir şekilde değerlendirilmesi ve kıyaslanması için muadil çalışmalar gereklidir. Literatürde konunun önemine rağmen eksik kaynak dikkat çekici ölçüdedir., Social desirability is a situation affecting negatively the reliability of self-report which is an important method of taking information about social sciences. The behavior about not being honest of participants while giving information about their attitudes, ideas and behaviors covers the demands of showing themselves better and more preferable. In this manner, it is required that social desirability should be undercontroled by social sciences and social sciences should give the importance to the factors affecting authenticity. In this work, authenticity is associated with social desirability. On looking into this relationship, it is seen that the concepts of self-estrangement and authenticity have negative effects. To evaluate the results of this work much more healthy, such works should be done. Although it is an important issue in the literature, lack of source about this issue is at invincible levels.