Search

RIVM rapport:Vibrio-bacteriën komen van nature in zout en brak oppervlaktewater voor. Er zijn veel Vibrio-soorten, die verschillende gezondheidsklachten kunnen veroorzaken. Mensen kunnen infecties met Vibrio oplopen door te zwemmen in besmet oppervlaktewater. Ze krijgen dan vooral oor- en wondinfecties door Vibrio alginolyticus. Mensen kunnen ook infecties oplopen door schelpdieren te eten, zoals oesters. Als daar Vibrio parahaemolyticus in zitten, krijgen ze vooral maagdarmklachten. Uit eerder onderzoek van het RIVM in 2009–2012 bleek dat er verschillende Vibrio-soorten zaten in Nederlands zwemwater en in Nederland gekweekte schelpdieren. Bekend is dat het aantal Vibrio-bacteriën in water toeneemt bij hogere watertemperaturen (18 tot 25 graden Celsius). Hierdoor komen er naar verwachting in de toekomst door klimaatverandering meer Vibrio-bacteriën in het oppervlaktewater. Om te onderzoeken of dat gaat gebeuren, heeft het RIVM het eerdere onderzoek in 2019–2021 herhaald. Daaruit bleek dat het aantal Vibrio-bacteriën nu nog niet is gestegen. De watertemperatuur verschilde tussen 2009 en 2021 wat per jaar, maar werd per saldo niet steeds hoger. Op alle zwemlocaties zijn dezelfde Vibrio-soorten gevonden als in het eerdere onderzoek. Dat was ook zo op de meeste schelpdierkweeklocaties en in de meeste opgeviste schelpdieren. Net als in het vorige onderzoek kwam Vibrio alginolyticus het meest voor, gevolgd door Vibrio parahaemolyticus. De aantallen bacteriën waren ook ongeveer hetzelfde. Voor de toekomst (2030 en 2050) zijn de aantallen Vibrio-bacteriën berekend voor verschillende klimaatscenario’s. Als het water warmer wordt, zullen de aantallen in zwemwater en schelpdieren toenemen. Omdat de bacteriën van nature in zout en brak water zitten, is deze stijging niet te voorkomen. Het is daarom belangrijk dat zwemwaterbeheerders mensen zo nodig informeren over de risico’s bij zwemmen in zeewater. Ook moeten mensen zich bewust zijn van de risico’s die ze lopen bij het eten van rauwe oest, Vibrio bacteria naturally occur in salt and brackish surface water. There are many Vibrio species, all of which can cause various health problems. People can contract Vibrio infections by swimming in contaminated surface water. In this case, they mainly contract ear and wound infections due to Vibrio alginolyticus. People can also become infected by eating shellfish, such as oysters. Consumption of shellfish that contain Vibrio parahaemolyticus typically leads to gastrointestinal symptoms. Previous research by RIVM in 2009–2012 showed that various Vibrio species were present in Dutch bathing water and in shellfish produced in the Netherlands. It is known that the number of Vibrio bacteria in water increases at higher water temperatures (18–25 °C). That is why climate change is expected to result in more Vibrio bacteria in surface water in the future. To investigate whether this is likely to happen, RIVM repeated the previous study in 2019–2021. The findings showed that the amount of Vibrio bacteria had not yet increased. Water temperatures varied somewhat over the years between 2009 and 2021, but did not increase overall. The same Vibrio species were found at all bathing sites as in the previous study. This was also the case at most shellfish production sites and in most shellfish harvested. As in the previous study, Vibrio alginolyticus was the most common strain, followed by Vibrio parahaemolyticus. The bacteria counts were about the same as well. RIVM calculated the number of Vibrio bacteria for different climate scenarios in the future (2030 and 2050). If the water gets warmer, the bacteria counts in bathing water and shellfish will increase. Because the bacteria are naturally present in salt and brackish water, this increase cannot be prevented. That is why it is important for managers of bathing water sites to inform people about the risks of swimming in the sea, when necessary. People should also be aware of the risks of eating raw oysters. Now and in the fut

RIVM rapport:Leptospirose is een verzamelnaam voor verschillende ziekten die worden veroorzaakt door Leptospira-bacteriën, zoals modderkoorts of de ziekte van Weil. Deze bacteriën kunnen met de urine van de bruine rat in het oppervlaktewater terechtkomen. Mensen kunnen hier ziek van worden door bijvoorbeeld in of rond oppervlaktewater te recreëren. In Nederland komt het erg weinig voor dat mensen leptospirose krijgen door te zwemmen in oppervlaktewater. Áls het gebeurt, is het niet altijd duidelijk wie waarvoor verantwoordelijk is en actie moet ondernemen. Ook hebben de betrokken overheden vaak vragen over te nemen maatregelen en de wetten en regels. Daarom heeft het RIVM met betrokken partijen een handreiking gemaakt die informatie geeft over leptospirose, wetgeving en welke acties en maatregelen mogelijk zijn. Het is niet bekend van welke hoeveelheid Leptospira-bacteriën in zwemwater mensen ziek kunnen worden. De handreiking beschrijft daarom drie scenario’s om maatregelen te nemen na (mogelijke) besmettingen: als het gerucht gaat dat er iemand op een zwemlocatie is besmet, als er één persoon is besmet, en als er meerdere personen zijn besmet. Zwemwaterbeheerders kunnen uitzoeken of op een zwemlocatie risico’s door ratten te verwachten zijn. Zij kunnen hiervoor, naast het verplichte zwemwaterprofiel, een zogeheten plaagdier risico-inventarisatie laten opstellen. Zo kunnen ze te weten komen of maatregelen nodig zijn. Er zijn twee soorten maatregelen mogelijk om besmettingen op een zwemlocatie te voorkomen: ratten bestrijden en zwemmers informeren. Goede informatie voor de zwemmers kan ervoor zorgen dat er geen besmettingen optreden. Zwemmers moeten op hun gedrag worden gewezen. Ze moeten bijvoorbeeld geen afval achterlaten op een zwemlocatie, want dat trekt ratten aan. En als ze een wondje hebben, kunnen ze beter niet in het water gaan. Ze kunnen namelijk besmet raken doordat hun slijmvliezen of wondjes in de huid in contact komen met oppervlaktewater waarin Leptospira-bacterië, Leptospirosis is an umbrella term for a variety of conditions caused by Leptospira bacteria, such as fever and Weil's disease. These bacteria can end up in surface water with the urine of brown rats. People can contract the disease during recreational activities in or around surface water. In the Netherlands, very few people get leptospirosis from swimming in surface water. If this does happen, it is not always clear who is responsible and who should take action. In addition, the authorities involved are often uncertain about what the rules are and what measures to take. This is why RIVM and a number of parties involved have drawn up a guidance document with information about leptospirosis, the relevant laws and regulations and possible measures. It is not known how much Leptospira bacteria in bathing water can make people ill. For that reason, the guidance document describes three scenarios for measures following a (possible) infection: when a person is thought to have been infected at a particular bathing site, when one person has been infected and when several persons have been infected. Bathing water managers can then find out whether a particular bathing site poses a risk of infection by rats. They can commission a pest risk inventory for that site, in addition to the obligatory bathing water profile. This will tell them whether any measures are required. Infections at bathing sites can be prevented in two ways: by controlling rat populations and by informing swimmers. Good information for swimmers can help to prevent infections. Swimmers need to be made aware of their own behaviour. For example, they should not leave any litter at bathing sites, to avoid attracting rats. And even with a small wound it is better not to go into the water. Swimmers can get infected when mucous membranes or small cuts in the skin come into contact with surface water that contains Leptospira bacteria.

RIVM rapport:De bestaande regelgeving voor de kwaliteit van zwemwater wordt herzien en wordt op termijn onderdeel van de Omgevingswet. Voor verschillende typen zwembaden, waaronder zwemvijvers, hebben experts voorgesteld aan welke eisen de waterkwaliteit zou moeten voldoen en welke analysemethoden gebruikt moeten worden om dit te bepalen. Er zijn in Nederland echter weinig waterkwaliteitsgegevens van zwemvijvers beschikbaar die de voorgestelde normstelling onderbouwen. Als input hiervoor heeft het RIVM daarom getoetst of de microbiologische waterkwaliteit in vier semi-openbare zwemvijvers voldeed aan de voorgestelde nieuwe eisen. Zwemvijvers zijn kunstmatig aangelegde ecosystemen om in te zwemmen waarin de omstandigheden van natuurlijke wateren zijn nagebootst. Het water in zwemvijvers staat niet in contact met de onderliggende aarde, bijvoorbeeld doordat een laag zeil of beton is aangebracht. Het water wordt geheel of grotendeels biologisch gezuiverd, bijvoorbeeld door plantenfilters. In tegenstelling tot in zwembaden wordt geen chloor gebruikt. De waterkwaliteit wordt beoordeeld door te controleren of er bepaalde bacteriën in zitten. Daarnaast worden een aantal fysisch-chemische kenmerken onderzocht, zoals zuurgraad, temperatuur, kleur en geur. In de onderzochte zwemvijvers waren de concentraties van de bacteriën Escherichia coli, intestinale enterococcen en Pseudomonas aeruginosa laag. Slechts een enkele keer zijn de kwaliteitseisen voor deze micro-organismen niet gehaald. Wel waren in alle zwemvijvers de concentraties van de bacterie Staphylococcus aureus hoog en is de kwaliteitseis hiervoor (afwezig in 100 milliliter) in 90 procent van de monsters niet gehaald. Aan de kwaliteitseisen voor de fysisch-chemische parameters is bijna altijd voldaan. De voorgestelde methoden om de aanwezigheid van E. coli en P. aeruginosa te onderzoeken bleken niet goed geschikt om zwemvijverwater te analyseren. Het is nodig om de methoden aan te passen of nader te onde, The current regulation for the quality of bathing water will be revised and eventually become part of the Environmental Act. For various types of swimming pools, including swimming ponds, experts have suggested which requirements the water quality should meet and which methods for analysis should be used. In the Netherlands, however, few water quality data from swimming ponds are available to underpin the proposed standards. As input for this, RIVM has therefore tested whether the microbiological water quality in four semi-public swimming ponds met the proposed new requirements. Swimming ponds are artificial ecosystems for bathing in which the conditions of natural waters have been imitated. The water in swimming ponds is not in contact with the underlying earth, for example because a layer of rubber foil or concrete has been applied. The water is completely or largely biologically purified, for example by plant filters. Unlike chlorinated swimming pools, no chlorine is used. The water quality is assessed by checking whether it contains certain bacteria. In addition, a number of physical-chemical characteristics are investigated, such as acidity, temperature, color and odor. In the swimming ponds studied, the concentrations of the bacteria Escherichia coli, intestinal enterococci and Pseudomonas aeruginosa were low. Only a few times, the quality requirements for these micro-organisms have not been met. However, in all swimming ponds the concentrations of the bacterium Staphylococcus aureus were high and the quality requirement for S. aureus (absent in 100 milliliters) was not met in 90 percent of the samples. The quality requirements for the physical-chemical parameters were almost always met. The proposed methods to investigate the presence of E. coli and P. aeruginosa were not well suited for analyzing swimming pond water. It is necessary to adjust or further investigate the methods. It is also desirable to investigate whether the norm v

RIVM rapport:Tegenwoordig worden in steden veel projecten opgezet om duurzaam met water om te gaan en de gevolgen van klimaatverandering op te vangen. Hierdoor kunnen mensen meer en op een andere manier in aanraking komen met water in de openbare ruimte. Behalve de voordelen hiervan, kan contact met dit water ook gezondheidsklachten veroorzaken, zoals maagdarm-, huid- en luchtwegklachten. Het RIVM pleit er daarom voor om bij het ontwerpen, plannen en realiseren van stedelijk waterinitiatieven stil te staan bij de kwaliteit van water. Eventuele gezondheidsrisico's kunnen dan vaak met relatief eenvoudige aanpassingen worden beperkt. Om dit te ondersteunen is de waterkwaliteitscheck voor stedelijk water ontwikkeld. Met de waterkwaliteitscheck kunnen potentiële gezondheidsrisico's van initiatieven om duurzaam met water om te gaan zorgvuldig in kaart worden gebracht. Vervolgens kan op basis daarvan worden bepaald welke aanpassingen de geconstateerde gezondheidsrisico's kunnen verminderen. De waterkwaliteitscheck kan ook worden gebruikt om bestaande initiatieven door te lichten. Daarnaast is de waterkwaliteitscheck geschikt om de oorzaak van opgetreden gezondheidsproblemen of uitbraken van ziekten uit te zoeken. Voorbeelden van projecten om duurzaam met water om te gaan zijn het hergebruik van afvalwater en het terugwinnen van grondstoffen uit afvalwater. Daarnaast zijn er projecten om overtollig regenwater op te vangen dat niet door het riool kan worden afgevoerd, zoals heropende grachten in oude binnensteden, waterpleinen en weides (wadi's). Voor dit onderzoek zijn projecten en trends die te maken hebben met stedelijk water geïnventariseerd. Bij veel daarvan bleek er een kans op gezondheidsklachten te bestaan wanneer mensen met het water in contact komen. Dit is bepaald aan de hand van gegevens over de waterkwaliteit, de waarschijnlijkheid dat mensen met dit water in contact komen en eerder opgetreden ziektegevallen bij vergelijkbare projecten., Nowadays, concepts aiming at sustainable use of water and mitigating the effects of climate change are set up in many cities. Consequently, people may be exposed to urban water more often, and in a different way. Aside from the benefits, contact with this kind of water can cause health problems such as gastrointestinal, skin and respiratory complaints. RIVM therefore calls for more attention for water quality during the design, planning and realization of such initiatives. Possible health risks can often be reduced by applying simple modifications. To support this, the water quality check for urban water was developed. By using the water quality check, it is possible to carefully map the potential health risks related to sustainable water initiatives. Based on this, it can subsequently be determined which modifications may reduce the observed health risks. The water quality check can also be used to screen existing initiatives, and to unravel the cause of health problems or disease outbreaks that have occurred. Examples of initiatives for sustainable water use in cities are the reuse of waste water and the recovery of raw materials from waste water. There are also initiatives for the collection of storm water that cannot be discharged through the sewer, such as reopened canals in old town centres, plazas and water meadows (wadis). For this research, urban water initiatives and trends have been identified. For many of these, a health risk exists when people are exposed to the water. This was determined based on water quality data, the likelihood that people are exposed to this water, and previously occurred cases of illness related to similar initiatives.

RIVM rapport:De gemeente Den Haag heeft het RIVM gevraagd om adviezen te geven om de waterkwaliteit van waterspeelplaats Zuiderpret in Den Haag in de toekomst goed te houden en oplossingen aan te reiken voor eventuele problemen. Zuiderpret is een natuurspeelplaats in het Zuiderpark waar kinderen in een stromende beek met water kunnen spelen. Aanleiding voor de adviesaanvraag waren de problemen met de waterkwaliteit tussen 2012 en 2015. De gemeente Den Haag heeft in 2015 zelf maatregelen getroffen waardoor de waterkwaliteit aanzienlijk is verbeterd. Zo is een hek geplaatst om ganzen tegen te houden zodat het water minder wordt verontreinigd door hun uitwerpselen. Ook is de waterloop aangepast waardoor doorlopend vers water uit het Zuiderpark door de beek stroomt. Na een veldbezoek aan de waterspeelplaats adviseert het RIVM te zorgen voor een goede doorstroming van het water door regelmatig planten en algengroei te verwijderen, de hygiëne rondom de beek te bewaken en de waterkwaliteit te blijven toetsen. Ook is duidelijke communicatie richting de bezoekers van de waterspeelplaats van belang, bijvoorbeeld door met borden aan te geven dat het water in de beek geen drinkwater is. Verder blijkt dat gebruikers van de waterspeelplaats tot op heden geen gezondheidsklachten bij GGD Haaglanden hebben gemeld door vervuiling van de beek als gevolg van ontlasting van dier of mens. Problemen met zwemmersjeuk en blauwalgen zijn niet te verwachten doordat het water in de beek continu in beweging is. De gemeente Den Haag en GGD Haaglanden streven ernaar de waterkwaliteit in waterspeelplaats Zuiderpret volledig te laten voldoen aan de eisen die de Europese Zwemwaterrichtlijn stelt aan officiële zwemlocaties. Officieel hoeven waterspeelplaatsen niet aan deze eisen te voldoen omdat ze niet door de provincie als officiële zwemlocaties zijn aangewezen, The municipality of The Hague has asked RIVM to advice on ways to maintain good water quality in water playground Zuiderpret in The Hague in the future, and to provide solutions to any problems that may occur. Zuiderpret is a nature playground in the Zuiderpark where children can play with water in a flowing stream. Reason for the advisory application was the problems with water quality between 2012 and 2015. The municipality of The Hague implemented measures in 2015 that considerably improved water quality. A fence was placed to stop geese resulting in less pollution of the water by goose feces. The watercourse in the stream has been adapted such that there is a continuous flow of fresh water from the Zuiderpark. After a field visit to the water playground, RIVM recommends ensuring a proper water flow by regularly removing plants and algal growth, monitoring the hygiene around the stream, and continued testing of the water quality. Clear communication to the visitors of the water playground is also important, for example by means of warning signs indicating that the water in the stream is no drinking water. It appears that thus far users of the water playground have not reported any health complaints at GGD Haaglanden due to contamination of the stream resulting from animal or human feces. Problems with swimmers' itch and cyanobacteria are not to be expected because the water in the stream is continuously in motion. The municipality of The Hague and GGD Haaglanden strive to full compliance of the water quality in water playground Zuiderpret to the requirements of the European Bathing Water Directive for official bathing sites. Officially, water playgrounds do not have to meet these requirements because they are not designated as official bathing sites by the province

RIVM rapport:De registratie van en het toezicht op natte koeltorens is nog voor verbetering vatbaar. Dat blijkt uit een inventarisatie door het RIVM. Een natte koeltoren koelt een gebouw of een industrieel proces door water te vernevelen en te verspreiden. In een natte koeltoren zijn de omstandigheden optimaal voor groei van legionellabacteriën. Met de verspreiding van de waternevel kunnen legionellabacteriën in de lucht terechtkomen die mensen inademen. Een besmetting met legionella kan leiden tot een acute infectie van de luchtwegen. Eigenaren van nieuwgeplaatste natte koeltorens zijn daarom verplicht om deze te melden. Eigenaren van nieuwe én bestaande natte koeltorens moeten aan een aantal eisen voldoen om besmettingen van natte koeltorens met legionellabacteriën te voorkomen. Toezichthouders zijn verantwoordelijk voor het registreren en controleren van de gemelde natte koeltorens. Het RIVM inventariseerde hoe het toezicht op natte koeltorens er voor staat. Hiervoor zijn toezichthouders zoals Regionale Omgevingsdiensten, gemeenten en provincies geïnterviewd. Daaruit blijkt dat de registratie van natte koeltorens onvolledig is. De geïnterviewde toezichthouders zijn niet actief bezig met het opsporen van natte koeltorens en ze geven aan dat eigenaren van natte koeltorens deze ook niet allemaal melden. Het toezicht bestaat vaak alleen uit controle van de papieren. Natte koeltorens worden erg weinig ter plaatse gecontroleerd. Volgens de geïnterviewde toezichthouders kan de rijksoverheid een belangrijke rol spelen bij een duidelijke en actieve communicatie over het belang van toezicht op natte koeltorens en taken en verantwoordelijkheden bij dit toezicht. Ze geven ook aan behoefte te hebben aan ondersteunende richtlijnen voor het uitvoeren van het toezicht. Goede registratie en goed toezicht zorgen ervoor dat er sneller zicht is op een besmette koeltoren. Door snel ingrijpen kunnen legionella-infecties bij mensen voorkomen worden. Wanneer er toch legionella-infecties optreden, ka, As evidenced by an inventory drawn up by the National Institute for Public Health and the Environment (RIVM), there is still room for improvement with regard to the registration and monitoring of wet cooling towers. A wet cooling tower cools a building or an industrial process by vaporizing water and discharging the water vapour. Wet cooling towers provide optimal conditions for growth of Legionella bacteria. The discharge of water vapour can release Legionella bacteria into the air, which may then be inhaled. The inhalation of Legionella bacteria can result in acute respiratory infection. Owners of newly installed wet cooling towers are therefore obliged to report them to the appropriate authorities. Owners of both new and existing wet cooling towers must satisfy a number of requirements in order to prevent contamination of wet cooling towers with Legionella bacteria. Regulatory authorities are responsible for the registration and monitoring of the wet cooling towers reported. The RIVM has drawn up an inventory of the state of affairs with regard to monitoring of wet cooling towers. Regulatory authorities such as Regional Environmental Agencies (Regionale Omgevingsdiensten), municipal and provincial authorities were interviewed to this end. This revealed that the registration of wet cooling towers is incomplete. The regulatory authorities interviewed are not actively involved in the identification of wet cooling towers, and indicated that not all owners of wet cooling towers report them. In many cases, monitoring consists only of checking of the papers. Wet cooling towers are rarely inspected on site. According to the regulatory authorities interviewed, the central government can play a key role in clear and active communication on the importance of monitoring of wet cooling towers and the tasks and responsibilities involved in this monitoring. They also expressed a need for supporting guidelines for implementation of the monitoring process. Proper registration and

RIVM rapport:Het ministerie van Infrastructuur en Milieu (IenM) wijzigt het Besluit hygiëne en veiligheid badinrichtingen en zwemgelegenheden (Bhvbz). Houders van gechloorde zwembaden moeten het water en de lucht op meer kwaliteitseisen gaan controleren om de gezondheid van de zwemmers beter te beschermen. Het huidige Bhvbz is ruim veertig jaar oud en nieuwe inzichten maken de herziening nodig. Het gewijzigde Bhvbz zal begin 2016 in werking treden. Ten opzichte van het huidige Bhvbz is het aantal microbiologische kwaliteitseisen uitgebreid, is een aantal chemische en fysische kwaliteitseisen strenger geworden en zijn metingen van de luchtkwaliteit in (overdekte) badinrichtingen en normen voor desinfectiebijproducten toegevoegd (DBP's). DBP's kunnen ontstaan doordat desinfectiemiddelen, die het zwemwater schoon moeten houden, chemische reacties kunnen aangaan met stoffen die door zwemmers in het water terechtkomen, zoals zweet en urine. DBP's kunnen bij zwemmers onder andere irritaties van ogen en luchtwegen veroorzaken. Het gewijzigde Bhvbz betreft niet alleen gechloorde zwembaden, maar ook verschillende andere typen baden, zoals zwemvijvers, peuterspeelbaden, baden waarin het water eenmalig wordt gebruikt, floating tanks (zoutwaterbaden) en zogenoemde bronbaden. Het RIVM heeft aan IenM per type bad adviezen uitgebracht over normen, meetmethoden en meetfrequenties voor de nieuwe kwaliteitseisen. Het uitgangspunt was hierbij de zwemmer en het personeel zo goed mogelijk te beschermen tegen mogelijke gezondheidsklachten door de aanwezigheid van microbiologische en/of chemische verontreinigingen in het water of in de lucht. De regelgeving moet zwemmers en personeel in alle typen baden in gelijke mate beschermen, ook al zijn niet alle typen baden hetzelfde en is per type bad een specifieke aanpak met eigen normen nodig., The Dutch Ministry of Infrastructure and the Environment has decided to amend the Swimming Facilities Hygiene and Safety Decree (Besluit hygiëne en veiligheid badinrichtingen en zwemgelegenheden, BHVBZ). Owners of chlorinated swimming pools must now monitor water and air quality against stricter requirements in order to better protect the health of swimmers. The current version of the Decree dates back to the early 1970s, and new insights required an amendment. The amended Decree will enter into effect in early 2016. Compared to the current version of the Decree, the number of microbiological quality requirements has been increased, some chemical and physical quality requirements have been made more stringent, and requirements concerning air quality measurements in (indoor) swimming facilities as well as standards for Disinfection By-Products (DBP's) have been included. DBP's may be created when disinfectants that have been added to keep pool water clean enter into a chemical reaction with substances that bathers introduce into the water, such as sweat and urine. In swimmers, DBP's may cause irritation of the eyes and the respiratory tract and other problems. The amended Decree applies not only to chlorinated swimming pools, but also to other types of pools, such as swimming ponds, pools for toddlers, pools for single use, floating tanks (salt water pools), and so-called spring pools. For each type of pool or pond the Dutch National Institute for Public Health and the Environment (RIVM) has advised the Ministry about the standards, analysis methods and analysis frequencies for the new quality requirements. The main consideration was protecting swimmers and staff against possible health problems caused by the presence of microbiological and/or chemical contaminations in the water or in the air. The legislation must provide equivalent protection to swimmers and staff in all types of pools, although each type requires a specific approach with specific standards.

RIVM rapport:Klimaatverandering kán de volksgezondheid beïnvloeden. De consequenties daarvan kunnen onder bepaalde omstandigheden groot zijn. Zo kunnen hittegolven, die meer ziekte- en sterfgevallen tot gevolg hebben, vaker voorkomen en vorstperioden juist minder vaak. Ook is het mogelijk dat het hooikoortsseizoen langer duurt en kunnen nieuwe ziekten en plagen ontstaan. Om hier beleidsmatig gericht op in te kunnen spelen, is het belangrijk om veranderingen goed te volgen. Uit onderzoek van het RIVM blijkt dat de bestaande monitoring en kennis over onderliggende processen moet worden versterkt. Burgers kunnen zelf ook maatregelen nemen om beter om te gaan met de effecten van klimaatverandering. De overheid zou burgers hierover moeten informeren, bij voorkeur per doelgroep. Een goed voorbeeld is het hitteplan dat ouderen tijdens een hittegolf moet stimuleren voldoende te drinken en zich niet te warm te kleden. Verder is het van belang klimaatmaatregelen te combineren met andere maatregelen, omdat deze kunnen bijdragen aan een verbetering van de leefomgeving, zoals meer groen in de stad. Vooral ouderen en mensen met luchtwegaandoeningen of hart- en vaatziekten blijken gevoelig voor extreme warmte tijdens hittegolven. Vaak overlijden zij eerder omdat hun gezondheidsklachten verergeren door de hitte; er zijn circa 13% meer sterfgevallen tijdens een hittegolf. Het effect van hitte is groter in stedelijke gebieden, omdat deze extra opwarmen en 's nachts minder afkoelen. Of sterfte afneemt door zachtere winters is nog onduidelijk. Door klimaatverandering kan de blootstelling aan pollen en huismijt via de lucht toenemen. Door hogere temperaturen bloeien planten en bomen eerder en kunnen nieuwe soorten, zoals de sterk allergene Ambrosia, zich in Nederland vestigen. Hierdoor kan het pollenseizoen langer duren - in 2050 misschien zelfs een groot deel van het jaar - en kunnen klachten ernstiger zijn. Naar schatting kan het medicijngebruik voor hooikoortsklachten dan verdubbelen. De luchtkwa, Climate change can affect public health. In certain circumstances, the consequences could be significant. Heatwaves, which are marked by a higher incidence of disease and increased mortality, may become more frequent. Periods of sub-zero temperatures may become less common. It is possible that the hay fever season will be extended, and that new diseases or other risks to public health emerge. If government policy is to respond to climate change effectively, it is important that all developments are closely monitored. A study conducted by RIVM concludes that the current monitoring system must be updated and improved, as must knowledge about the processes which underlie the effects of climate change. Citizens can take measures themselves, which will help to offset the adverse effects of climate change. It falls to the government to inform the public about those measures, preferably tailoring the message to each target group. One example of government communication is the 'Heat Plan', which encourages the elderly to drink plenty of fluids during exceptionally warm weather and to dress appropriately. It is also important to combine climate measures with those in other policy areas. Introducing more greenery to the urban environment, for example, will not only offset the effects of climate change but will create a more pleasant human environment. Senior citizens and people who suffer from respiratory or cardiovascular conditions are particularly susceptible to extreme temperatures. During a heatwave, mortality rises by approximately 13 per cent, largely due to the aggravation of pre-existing conditions. The effect of extreme temperatures is greater in the urban areas, which retain more heat by day and lose less heat at night. It is not yet clear whether milder winters will reduce mortality. Climate change may also increase exposure to airborne allergens such as pollen and dust mites. Higher temperatures could encourage trees and plants to bloom earlier in the year, and m

RIVM rapport:In bedrijven met zogeheten garra-rufabaden, zoals sauna's en wellnessresorts, kunnen bezoekers hun handen of voeten onderdompelen in baden met garrarufavissen. Deze visjes knabbelen huidschilfers en dode huidcellen van de handen en voeten af, waardoor de huid zachter aanvoelt. Het is niet uitgesloten dat mensen via de baden huidinfecties kunnen oplopen. Infecties kunnen worden overgedragen van vissen op mensen, of, via de vissen of het water, van mens op mens. Dat blijkt uit een studie van het RIVM, die in opdracht van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) is uitgevoerd. Volgens het RIVM is het infectierisico van het gebruik van garra-rufabaden voor gezonde personen met een intacte huid en zonder ernstige ziekte verwaarloosbaar. Mensen met (kleine) huiddefecten lopen een klein risico op lokale huidinfecties. Personen met onderliggend lijden of een verminderde weerstand (inclusief diabetici) wordt ontraden gebruik te maken van garrarufabaden. Voor de studie is literatuuronderzoek gedaan en is de waterkwaliteit van garrarufabaden bij 16 bedrijven in Nederland onderzocht. Bij de meeste van hen zijn vier soorten bacteriën aangetroffen in het water van verschillende typen baden (hand, voet of lichaam): Aeromonas spp., Pseudomonas aeruginosa, Vibrio spp. en snelgroeiende mycobacteriën. De Psoriasis Vereniging Nederland, de Nederlandse Vereniging voor Dermatologie en Venereologie en de Nederlandse Vereniging voor Huidtherapeuten hechten weinig tot geen waarde aan therapie met Garra rufa bij psoriasispatiënten. Zij zijn van mening dat er niet voldoende informatie is over de effectiviteit en de risico's van de therapie., In facilities with so-called fish spas, visitors may submerge their hands and feet in basins with Garra rufa fish. The fish nibble dead skin and scales from hands and feet, making the skin feel softer. There is a possibility that skin infections result from using these spas. Infections may be transmitted from fish to clients or, either through fish or through water, from client to client. This is shown in a study performed by RIVM, by order of the Netherlands Food and Consumer Product Safety Authority (NVWA). According to RIVM, the infection risk of the use of fish spas is negligible for healthy persons with an intact skin and without underlying disease. For persons with (small) skin defects, there is a limited risk of local skin infections. Persons with underlying disease or reduced immunity (including diabetics) are advised against using fish spas. The study included desk research, and the investigation of the water quality in 16 facilities in the Netherlands. In most facilities, four types of bacteria were present in the water of various types of spas (hand, foot, full body): Aeromonas spp., Pseudomonas aeruginosa, Vibrio spp., and rapid growing mycobacteria. The Dutch Psoriasis Association, the Dutch Association for Dermatology and Venereology, and the Dutch Association of Skin therapists attach little to no importance to Garra rufa therapy for psoriasis patients. They take the view that there is insufficient information about the effectiveness and the risks of the therapy.

RIVM rapport:Biociden zijn bestrijdingsmiddelen die al jarenlang worden gebruikt om schadelijke organismen, zoals bacteriën, virussen, schimmels, geleedpotigen of knaagdieren, te vernietigen of onschadelijk te maken. Biociden beschermen mens en maatschappij en gebruiksgoederen tegen schade, overlast en bederf die deze organismen kunnen veroorzaken. Voorbeelden van biociden zijn desinfecterende stoffen in huishoudens, ziekenhuizen en consumentenproducten. Daarnaast vallen conserveringsmiddelen voor bijvoorbeeld hout en rubber, en insecticiden tegen kakkerlakken onder deze noemer. Sommige organismen worden resistent tegen biociden, dit komt vooral door onjuist gebruik. Het effect van biociden wordt dan minder of gaat volledig verloren. Informatie over ontwikkeling van resistentie verzameld: Om deze problematiek in kaart te brengen heeft het RIVM een overzicht gemaakt van de informatie over resistentieontwikkeling door het gebruik van biociden tegen micro-organismen, geleedpotigen en knaagdieren. Aanbevolen wordt om meer onderzoek te verrichten naar alternatieve middelen. Daarnaast is een systeem nodig om resistentie te kunnen vaststellen; vooralsnog zijn de mogelijkheden hiervoor via laboratoriumtesten beperkt. In algemene zin is het vanwege de resistentieproblematiek zinvol alle toepassingen van biociden kritisch te bekijken. Onjuist gebruik biociden tegengaan: Onjuist gebruik van biociden kan te maken hebben met een te korte inwerktijd, of een te lage dosering. Hierdoor krijgen de organismen die minder gevoelig zijn voor het bestrijdingsmiddel de kans om zich te verspreiden. Het is daarom noodzakelijk gebruikers te onderrichten hoe biociden het beste kunnen worden gebruikt. Onwetendheid is namelijk de belangrijkste oorzaak van onjuist gebruik. Voor beroepsmatige gebruikers is aandacht hiervoor in vakopleidingen essentieel. Voor particulieren is dit lastiger, waardoor het gebruik in huishoudens zo veel mogelijk moet worden beperkt. Deze beperking is ook gewenst omdat er aanwijzin, Biocides have been used for many years to destroy or disarm harmful organisms (pests), such as bacteria, viruses, fungi, arthropods or rodents. Biocides protect man and society and commodities against harm, inconvenience and decay that these organisms may cause. Examples of biocides are disinfectants in households, hospitals and consumer products. Other examples are preservatives for wood and rubber, and insecticides against cockroaches. Some of the target organisms become resistant against biocides, merely through inappropriate use. This leads to reduced or completely lost efficacy of biocides. Information about development of resistance collected: RIVM has collected the information on the development of resistance through the use of biocides against micro-organisms, arthropods and rodents. Research into alternative agents is recommended. Moreover, a system to determine resistance is required; thus far possibilities for laboratory tests are limited. In general, all applications of biocides should be critically reviewed. Prevent inappropriate use of biocides: Inappropriate use of biocides relates to a too short exposure time or an insufficient dose. This inappropriate use results in the spread of less sensitive organisms in a target population. Ignorance is the main cause of inappropriate use and this can be addressed through education and the training of professionals. The use of biocides in households and for personal hygiene should be minimized since it cannot be ruled out that this practice encourages antibiotic resistance. Other causes of resistance: In some applications, the active biocide concentration decreases with time, which may lead to the development of resistance. After use, biocides may eventually end up in the environment, in low non-effective concentrations, and thus have a potential effect on the development of resistance to biocides in environmental micro-organisms.

RIVM rapport:In de grote Nederlandse rivieren de Maas, de Rijn en de Nieuwe Maas komen bacteriën voor waarvan hoge percentages resistent zijn tegen een of meer soorten antibiotica. Dit blijkt uit verkennend onderzoek van het RIVM. Blootstelling via oppervlaktewater: Als mensen aan verontreinigd oppervlaktewater blootgesteld worden, kunnen zij antibioticaresistente bacteriën binnenkrijgen. Dit kan bijvoorbeeld via recreatiewater of via water dat gebruikt worden om gewassen te besproeien. Dergelijk contact kan risico's voor de volksgezondheid met zich meebrengen, omdat deze antibiotica nodig zijn om infecties te behandelen. Antibioticaresistente bacteriën kunnen op meerdere manieren in oppervlaktewater terechtkomen, bijvoorbeeld doordat mest van dieren die met antibiotica zijn behandeld, afspoelt naar het oppervlaktewater. Een andere oorzaak kan zijn dat gedeeltelijk gezuiverd of ongezuiverd afvalwater in oppervlaktewater wordt geloosd, bijvoorbeeld afkomstig van ziekenhuizen waar mensen zijn behandeld met antibiotica. In totaal waren gemiddeld eenderde tot de helft van alle Escherichia coli en van de intesintale enterococcen resistent tegen een of meer soorten antibiotica. In sommige van de monsters werden antibioticaresistente stammen van Staphylococcus aureus, Campylobacter en Salmonella aangetoond. De meeste van deze bacteriën zijn darmbacteriën; Staphylococcus aureus komt vooral voor op de huid, en in de neus en keel van mensen. Diverse risico's: De risico's kunnen zich op verschillende manieren manifesteren. Op de eerste plaats kunnen mensen die aan antibioticaresistente bacteriën worden blootgesteld, daarvan ziek worden en vervolgens problemen krijgen bij de behandeling ervan. Daarnaast is het mogelijk dat mensen die worden blootgesteld aan de resistente bacteriën zelf niet ziek worden, maar deze overdragen aan mensen met verminderde weerstand, zoals ziekenhuispatiënten en ouderen. Deze groep mensen kan vervolgens wel ziek worden door deze bacteriën. Ten slotte is er het ri, A high percentage of bacteria in large Dutch rivers is resistant to one or more antibiotics. This was demonstrated in an exploratory study performed at the RIVM. Exposure through surface water: If people come into contact with contaminated surface water, they risk exposure to bacteria that are resistant to one or more antibiotics. This may occur for instance during recreation in surface water or through water used for irrigation of crops. Because antibiotics are needed for treatment of infections, such contact may involve public health risks. Antibiotic resistant bacteria can end up in surface water by different routes, for example through run off of manure from animals treated with antibiotics to surface water. Another source may be the discharge of partially treated or untreated waste water, for instance derived from hospitals where people are treated with antibiotics. Overall, one third to half of all Escherichia coli and intestinal enterococci were resistant to one or more antibiotics. In some of the samples antibiotic resistant strains of Staphylococcus aureus, Campylobacter and Salmonella were detected. Most of these bacteria are gut bacteria; Staphylococcus aureus is predominantly present on people's skin and in their noses and throats. Diverse risks: The risks can manifest themselves in different ways. Firstly, after exposure to antibiotic resistant bacteria people may develop disease caused by these bacteria, which may therefore be hard to treat. Additionally, people may not become ill themselves, but transfer the resistant bacteria to people who are more vulnerable, such as hospital patients and the elderly. Subsequently, this category of people can develop disease. Finally, there is a risk that the antibiotic resistant bacteria establish themselves in the gut and transfer resistance genes to disease-causing bacteria if these are subsequently ingested Further research on public health risks: Data on the prevalence of antibiotic resistant bacteria in surfac

RIVM rapport:In grote Nederlandse rivieren zijn twee virussen en een bacteriesoort aangetroffen die schadelijk kunnen zijn voor de gezondheid van de mens. Het betreft het hepatitis E virus (HEV), het humaan parechovirus (HPeV) en de methicilline-resistente Staphylococcus aureus (MRSA) bacterie. Dit blijkt uit verkennend onderzoek van het RIVM. Deze ziekteverwekkende micro-organismen worden 'emerging' pathogenen genoemd. Het gaat daarbij om nieuwe ziekteverwekkers (MRSA) en ziekteverwekkers waarvan het bestaan pas relatief kort bekend is (HEV en HPeV). De aanwezigheid van emerging pathogenen in oppervlaktewater kan schadelijk zijn als mensen aan dit water worden blootgesteld, bijvoorbeeld door recreatie. Om in te kunnen schatten in welke mate dit schadelijk is, is onderzoek nodig naar deze pathogenen op dergelijke recreatielocaties. Het RIVM heeft het onderzoek in samenwerking met Rijkswaterstaat Waterdienst uitgevoerd voor het VROM-Inspectie-project 'Emerging substances and pathogens'. Hiervoor zijn van mei 2008 tot en met mei 2009 drie meetlocaties onderzocht, te weten de Rijn bij Lobith, de Maas bij Eijsden en de Nieuwe Maas bij Brienenoord. In deze wateren is elke vier weken gekeken of HPeV, HEV en MRSA aanwezig waren. HEV en HPeV zijn in de Maas, de Rijn, en de Nieuwe Maas aangetroffen. Beide virussen zijn vooral in de Maas en het minst vaak in de Nieuwe Maas gevonden. HPeV werd vaker gevonden dan HEV. MRSA is in de Maas en de Rijn maar niet in de Nieuwe Maas gevonden., In large Dutch rivers, two virus species and a bacterial species were detected that can be detrimental to public health. It concerns hepatitis E virus (HEV), human parechovirus (HPeV) and the bacterium methicillin-resistent Staphylococcus aureus (MRSA). This was demonstrated in an exploratory study performed at the RIVM. These pathogenic micro-organisms are called emerging pathogens. This can be newly evolved human pathogens (MRSA) or pathogens that have just recently been identified (HEV en HPeV). The presence of these pathogens in surface water can be harmful when people get exposed to these waters, for instance during recreation. To be able to estimate the magnitude of the health risk, the prevalence of these pathogens needs to be investigated in specific surface waters, such as those used for recreation. The research was performed in collaboration with 'Rijkswaterstaat Waterdienst' as part of the project 'Emerging substances and pathogens' for the VROM-Inspectorate. For this purpose, three locations have been sampled from May 2008 to May 2009: the Rhine at Lobith, the Meuse at Eijsden, and the New Meuse at Brienenoord. Every four weeks these waters were screened for the presence of HPeV, HEV en MRSA. HEV en HPeV were detected in the Meuse, Rhine and New Meuse. Both viruses were most often detected in the Meuse, and least in the New Meuse. Overall, HPeV was found more frequently than HEV. MRSA was observed in the Meuse and the Rhine, but not in the New Meuse.

RIVM rapport:Het RIVM heeft in kaart gebracht welke micro-organismen mensen via recreatiewater ziek kunnen maken en in welke mate klimaatverandering daar invloed op heeft. De fysiologie van deze ziekteverwekkers wordt namelijk beinvloed door klimaatfactoren, zoals temperatuur UV-straling en neerslag. Zodoende kunnen ziekteverwekkers door klimaatverandering sterven, overleven of juist in aantal toenemen. Deze veranderingen beïnvloeden de mate waarin zij via recreatiewater ziekte kunnen veroorzaken. In het overzicht is ook aangegeven welk watertype de micro-organismen prefereren (zoet-, zout-, of zwembadwater) en welke ziekteverschijnselen ze kunnen veroorzaken. Naar verwachting leidt een hogere watertemperatuur ertoe dat ziekteverwekkers die zich in recreatiewater kunnen vermeerderen, in hogere aantallen in recreatiewater aanwezig zijn. Daardoor treden mogelijk meer ziektegevallen op. Bacteriën die van nature in recreatiewater voorkomen en zich daar kunnen vermeerderen zijn Vibrio (veroorzaakt oorontsteking en wondinfecties) en Pseudomonas aeruginosa (oorontsteking). Toenemende UV-straling kan ertoe leiden dat ziekteverwekkers vanwege de warmte in aantal toenemen of juist sterven, doordat genetisch materiaal beschadigd raakt. Door hevige regenval kunnen tijdelijk en plaatselijk zeer hoge aantallen micro-organismen uit feces in recreatiewater terechtkomen doordat het riool de hoeveelheid water niet meer aankan en overloopt of doordat mest van het land afspoelt in het water. In binnenzwembaden wordt het binnenmilieu constant gehouden, waardoor ziekteverwekkers die hierin voorkomen waarschijnlijk niet door klimaatfactoren worden beinvloed. Om de invloed van klimaatverandering vast te stellen op nieuwe (emerging) en bekende infectieziekten die via recreatiewater worden overgedragen, is nader onderzoek nodig. Het gaat daarbij om de invloed van klimaatfactoren op zowel de verwekkers van deze infectieziekten als op de manier waarop mensen omgaan met zwemmen in recreatiewater., Since micro-organisms and therefore also human pathogens in recreational waters are highly influenced by climate and environmental conditions, any climate change may alter the infectious disease burden from exposure to pathogens transmitted through recreational water. This is due to die-off or inactivation of the pathogens or, alternatively, their survival and growth. Known recreational waterborne pathogens were systematically reviewed with respect to their specific climate dependencies, water type preferences (i.e. fresh, marine or swimming pool water) and their significance to public health. Some indigenous species of bacteria, amoebas and algae are able to grow in aquatic environments, whereas enteric bacteria, viruses and parasites that are derived from human or animal faeces are not. The growth of waterborne pathogens in aquatic environments depends on environmental conditions (including climate), and on pathogen characteristics. Major climate factors that determine the number, type, virulence and infectivity of pathogens in recreational waters, and thus may have an impact on diseases transmitted through recreational water, include temperature, UV radiation, precipitation patterns and water availability. For example, increased water temperature can influence growth and die-off or inactivation of waterborne pathogens. For those pathogens that can grow in natural and artificial recreational water environments, such as Vibrio spp. in sea water, Pseudomonas aeruginosa in freshwater and Legionella in swimming pool systems, an increase in exposure and possibly disease incidence can be expected. Increased UV radiation may result in increased inactivation of enteric pathogens, or alternatively growth, whereas increased precipitation intensity will lead to peak concentrations of these pathogens due to e.g. sewage overflow and runoff. Disease that is specifically related to indoor pools is unlikely to be affected by climate factors due to the controlled environment in th

RIVM rapport:Het RIVM heeft ontwikkelingen geinventariseerd die in de toekomst van belang kunnen zijn voor Nederlandse beleidsmakers op het gebied van drinkwater en het toezicht daarop. Opdrachtgever voor de inventarisatie is het ministerie van VROM. De doorvertaling van deze aandachtspunten naar eventueel nieuw beleid of beleidswijzigingen, is een vervolgstap die door de rijksoverheid samen met de drinkwaterbedrijven en overige betrokken stakeholders dient te worden vormgegeven. De ontwikkelingen zijn onder vier thema's gerubriceerd: microbiologie, microverontreinigingen, drinkwaterbronnen en ten slotte chemische waterkwaliteit en sensoren. Een voorbeeld van een microbiologisch aandachtspunt is de aanwezigheid van antibioticaresistente bacterien in Nederlands oppervlaktewater. Tijdens verkennend onderzoek zijn antibioticaresistente bacterien aangetoond in Rijn en Maas, alsmede enkele kleine riviertjes in veeteeltrijk gebied in Brabant. Het risico van humane blootstelling hieraan, bijvoorbeeld bij recreatie in oppervlaktewater, alsmede de bijdrage van humane gezondheidszorg en veeteelt aan de emissies hiervan, zijn niet goed bekend. Bij het thema microverontreinigingen is een aandachtspunt de aanwezigheid van nieuwe chemische stoffen (emerging contaminants) in het oppervlaktewater. Er is nog weinig inzicht in de mogelijke effecten voor de gezondheid van mens of dier, wanneer combinaties van dergelijke stoffen aanwezig zijn in het water. Een voorbeeld van een ontwikkeling bij het thema drinkwaterbronnen, is het gebruik van brak grondwater als alternatieve drinkwaterbron. Enkele proefprojecten zullen de komende jaren informatie genereren over de technische en financiele haalbaarheid van het gebruik van brak water als grondstof voor drinkwater, alsmede de beleidsontwikkeling hieromtrent. Bij het thema chemische waterkwaliteit en sensoren is het de verwachting dat over enkele jaren sensoren beschikbaar komen die kunnen worden ingezet om de drinkwaterkwaliteit continu te monitoren en, The RIVM has made an inventory of developments that may be relevant for Dutch policymakers in the field of drinking water policy and enforcement. The inventory was commissioned by the Ministry of Housing, Spatial Planning and the Environment (VROM). The eventual translation of these points of interest into policy proposals or policy changes is a subsequent step and should be given form through active collaboration between national government, drinking water companies and relevant stakeholders. The developments are categorized into four themes: microbiology, micropollutants, drinking water sources and chemical water quality and sensors. An example of a point of interest within the microbiology theme is the occurrence of antibiotic-resistant bacteria in Dutch surface waters. Preliminary surveys have revealed the presence of antibiotic-resistant bacteria in the Rhine and Maas river system as well as in a number of small rivers in cattle and dairy farm areas in Brabant. As yet unknown are the public health risk due to exposure to these bacteria through, for example, recreational activities involving surface water contact and the contribution of the public health sector and animal husbandry on the emissions of these bacteria. Within the theme micropollutants, the occurrence of new chemical substances (emerging contaminants) in water is a point of interest. There is currently little insight into the possible health effects - on both humans and animals - of combined exposure when multiple substances are present in the water system. An example of a development within the theme drinking water sources is the possible use of brackish groundwater as an alternative drinking water source. Preliminary studies in the next few years will provide more information on the technical and financial feasibility of such an approach as well as on policy developments around this theme. With respect to the theme chemical water quality and sensors, the expectation is that within the span of a f

RIVM rapport:Specifieke soorten legionellabacterien kunnen schadelijk zijn voor de volksgezondheid. Het RIVM heeft een nieuwe methode ontwikkeld waarmee legionellabacterien die in water zitten, kunnen worden aangetoond. Eerst worden legionellabacterien gekweekt op amoeben, eencelligen waarin de bacterien kunnen groeien. De vermeerderde bacterien worden vervolgens aangetoond met polymerase chain reaction (PCR) of met kweek op mediumplaten. Jaarlijks worden veel gevallen van longontsteking als gevolg van een legionellabacterie gemeld bij het RIVM. Het lukt echter zelden om in de omgeving van deze patienten de bron van de besmetting te vinden. Dit komt waarschijnlijk doordat bestaande methoden niet in staat zijn om alle legionellabacterien in watermonsters op te sporen. De amoebe-kweek PCR-methode kan dit naar verwachting wel, maar dit moet nog worden gevalideerd., Some Legionella species can be harmful for public health. The National Institute for Public Health and the Environment (RIVM) has developed a new method for detecting Legionella bacteria that are present in water. First, samples that are investigated for the presence of Legionella are placed onto amoeba which are single-celled organisms in which Legionella bacteria can grow. The multiplied bacteria are subsequently detected by polymerase chain reaction (PCR) or culture on solid agar plates. Each year many cases of pneumonia caused by Legionella are reported to the RIVM. However, it is hardly ever possible to find the source of infection in the patient's environment. This is probably due to the fact that current methods for detecting Legionella in water samples are limited. We anticipate that the amoebic coculture-PCR method will be able to overcome these limitations although this still has to be validated.

RIVM rapport:In oppervlaktewater en slib in veeteeltrijk gebied komen hoge percentages bacterien voor die resistent zijn tegen een of meerdere antibiotica. Dit blijkt uit verkennend onderzoek van het RIVM. De herkomst van deze bacterien in het onderzochte gebied is in deze studie niet onderzocht. Wel zijn er aanwijzingen dat ten minste een deel van de bacterien afkomstig is uit mest van nabijgelegen veeteeltbedrijven. Onderzoek naar de mate waarin antibioticumresistente bacterien in oppervlaktewater voorkomen is van belang om te kunnen inschatten in hoeverre mensen via het milieu worden blootgesteld aan deze bacterien. Er zijn meerdere oorzaken waardoor antibioticaresistente bacterien in oppervlaktewater terechtkomen. Bijvoorbeeld doordat mest van dieren die met antibiotica zijn behandeld, afspoelt naar het oppervlaktewater. Een andere oorzaak kan zijn dat gedeeltelijk gezuiverd of ongezuiverd afvalwater in oppervlaktewater wordt geloosd, bijvoorbeeld door ziekenhuizen waar mensen zijn behandeld met antibiotica. Als mensen met verontreinigd oppervlaktewater in aanraking komen, zoals tijdens recreatie, kunnen zij worden blootgesteld aan bacterien die resistent zijn tegen een of meerdere antibiotica. Dit brengt mogelijk volksgezondheidrisico's met zich mee omdat deze antibiotica belangrijk kunnen zijn om infecties te behandelen. De risico's kunnen zich op twee manieren manifesteren. Mensen die aan antibioticaresistente bacterien worden blootgesteld, kunnen zelf het risico lopen ziek te worden van deze - moeilijker te bestrijden - bacterien. Daarnaast is het mogelijk dat mensen zelf niet ziek worden van de resistente bacterien maar ze overdragen aan mensen met verminderde weerstand, zoals ziekenhuispatienten. Deze categorie mensen kan hier vervolgens wel ziek van worden., High percentages of bacteria with resistence to one ore more antibiotics are present in surface water and sludge in an agricultural area with a high density of animal farms. This was demonstrated in an exploratory study performed at the RIVM. Although the origin of the bacteria in the area under study was not investigated, there are indications that at least part of the bacteria originates from manure from nearby farms. Research on the prevalence of antibiotic resistant bacteria in surface water is necessary to estimate the contribution of the environment to human exposure to these bacteria. Antibiotic resistant bacteria can end up in surface water by different routes. Manure of animals treated with antibiotics can run off from land into surface water. Another route is via discharge of partially treated or untreated waste water onto surface water, for instance from hospitals were people are treated with antibiotics. If they come into contact with contaminated surface water, for instance during recreation, people risk exposure to bacteria that are resistant to one or more antibiotics. Since these antibiotics can be relevant for treatment of human infections, public health risks may be involved. These risks can manifest themselves in two ways. People who are exposed to antibiotic resistant bacteria are at risk of developing disease caused by these bacteria, which is therefore harder to treat. Additionally, if people do not get ill from the resistant bacteria they can transfer them to people who are more vulnerable, such as hospital patients. Subsequently, this category of people can develop disease.

RIVM rapport:Het water in de Amsterdamse Prinsengracht en Herengracht en het water in de Amstel bij de Berlagebrug en het IJmeer bij de inlaat van het gemaal Zeeburg is verontreinigd met feces van mens of dier. Acht van de twaalf onderzochte mogelijke ziekteverwekkers werden in het water aangetroffen. Het ging om Campylobacter, Salmonella, Cryptosporidium, Giardia, rotavirus, enterovirus, reovirus en norovirus. Microbiologische verontreiniging van het water in de Amsterdamse grachten kan optreden doordat afvalwater van woonboten in de grachten geloosd wordt, maar ook doordat al dan niet gezuiverd rioolwater rechtstreeks of via de Amstel in de grachten terecht komt. Wanneer mensen in aanraking komen met microbiologisch verontreinigd oppervlaktewater kunnen ze milde aandoeningen zoals maagdarmklachten, huidklachten en oor- en oogklachten oplopen, maar ook ernstigere aandoeningen zoals hepatitis. Elk jaar komen vooral in de zomermaanden veel mensen, al dan niet vrijwillig, in het water van de Amsterdamse grachten terecht. Anderen, zoals professionele duikers, komen bij het uitoefenen van hun beroep in aanraking met het grachtenwater. De Amsterdamse grachten zijn niet als zwemlocatie aangewezen en daarom wordt de waterkwaliteit niet gecontroleerd. Toetsing van de waterkwaliteit in de grachten aan de strenge normen voor indicatoren voor fecale verontreiniging uit de herziene Europese Zwemwaterrichtlijn die in 2006 in werking is getreden, liet zien dat het water niet voldeed aan de normen en daarom niet als zwemwater geschikt is. Het is niet uit te sluiten dat personen die aan dit water worden blootgesteld een gezondheidsrisico lopen., The water in the Amsterdam canals Prinsengracht and Herengracht as well as the river Amstel near the Berlagebrug and the IJmeer at the inlet of pumping engine Zeeburg is contaminated with faeces from human or animal origin. Eight of twelve possible pathogens studied were detected in the water; these are Campylobacter, Salmonella, Cryptosporidium, Giardia, rotavirus, enterovirus, reovirus and norovirus. Microbiological contamination of the water in the Amsterdam canals can occur through discharge of wastewater from houseboats into the canals, but also through purified or non-purified sewage that enters the canal directly or via the Amstel. People exposed to microbiologically contaminated surface water may develop mild health complaints such as gastroenteritis, skin complaints, and ear and eye complaints, but also more severe conditions like hepatitis. Every year, particularly during the summer, many people enter the Amsterdam canals, voluntarily or not. Others, like occupational divers, are exposed to the canal water while exercising their jobs. Since the Amsterdam canals are not official bathing sites, water quality is not tested. Testing of the canal water quality for compliance with the stringent standard values for faecal indicators in the revised European Bathing Water Directive, which came into force in 2006, has demonstrated that water quality did not comply with the standards. The canal water was therefore considered unsuitable for swimming and health risks for persons exposed to these waters cannot be ruled out.

RIVM rapport:Onderzoek naar de microbiologische kwaliteit van opgevangen regenwater dat bewaard werd in reservoirs toonde aan dat dit water altijd fecaal verontreinigd was en soms ziekteverwekkende micro-organismen zoals Campylobacter, Legionella, Cryptosporidium of Giardia bevatte. De mate van fecale verontreiniging van het water werd beinvloed door de hoeveelheid neerslag en de neerslagintensiteit. Als vervolg op een in 2005 uitgevoerd inventariserend onderzoek naar de microbiologische kwaliteit van opgevangen regenwater werd in 2006 het effect van omgevingsfactoren op de microbiologische kwaliteit van opgevangen regenwater onderzocht. Uit drie regenwaterreservoirs werden onder verschillende omstandigheden monsters genomen, zodat de mogelijke invloed van droogte, (hevige) neerslag, al dan niet na een periode van droogte, en temperatuur bestudeerd kon worden. De aanwezigheid van Campylobacter, Salmonella, Vibrio, Legionella, Cryptosporidium, Giardia en enterovirussen werd onderzocht. Bij een hoge neerslagintensiteit na een periode van droogte steeg het aantal fecale indicatorbacterien in het water in de reservoirs en werden ziekteverwekkende bacterien zoals Campylobacter gevonden. Door afspoeling van vogelfeces vanaf de daken kunnen hoge aantallen Campylobacter in de reservoirs terechtkomen, waardoor het denkbaar is dat bij gebruik van het opgevangen regenwater voor toiletspoeling niet aan het in het Waterleidingbesluit gestelde infectierisico van 1 per 10.000 personen per jaar wordt voldaan., A 2006 study of the microbiological quality of rainwater collected in reservoirs demonstrated that this water was fecally contaminated at all instances and sometimes contained pathogenic micro-organisms such as Campylobacter, Legionella, Cryptosporidium or Giardia. The amount of rainfall and rainfall intensity influenced the level of faecal contamination of the water. The study reported here - a follow up to a pilot study on the microbiological quality of collected rainwater carried out in 2005 - dealt specifically with the effect of environmental conditions on the microbiological quality of collected rainwater. Samples were taken from three reservoirs at various environmental conditions to study the effect of drought, heavy and normal rainfall (whether or not after a period of drought) and temperature. The presence of Campylobacter, Salmonella, Vibrio, Legionella, Cryptosporidium, Giardia and enteroviruses was determined. The number of faecal indicator bacteria in the reservoirs increased with high rainfall intensity, especially after a period of drought, and pathogenic micro-organisms such as Campylobacter were detected. Considering the high numbers of Campylobacter found in the reservoirs due to the runoff of bird faeces from roofs, it is conceivable that the requirement of one infection in 10,000 persons per year, as outlined in the Dutch Drinking Water Act, will not be met.

RIVM rapport:Om van het afgeleverde water van Waterwinningbedrijf Brabantse Biesbosch (WBB) drinkwater te maken dat voldoet aan de eisen uit het Nederlands Waterleidingbesluit dienen de zuiveringsprocessen de aantallen Campylobacter met minimaal 6,5 tot 7,3 log10-eenheden en de aantallen reo- en enterovirussen met minimaal 2,8 tot 3,6 log10 eenheden reduceren. Drinkwater dat aan deze eisen voldoet zal bij consumptie minder dan 1 infectie per 10.000 personen per jaar veroorzaken. In 2001 is onderzoek gedaan naar het voorkomen van noro- en rotavirussen in zowel het ingenomen als het afgeleverde water van WBB en werden de aantallen kweekbare entero- en reovirussen in deze wateren bepaald. Tevens werden de aantallen Campylobacter in het afgeleverde water bepaald. In het ingenomen water werden kweekbare reo- en enterovirussen in concentraties van 0,01 tot 1 virusdeeltje per liter aangetroffen. In het afgeleverde water werden eveneens kweekbare reo- en enterovirussen aangetoond, de gemiddelde concentratie bedroeg 0,001 tot 0,007 kweekbaar virusdeeltje per liter. De decimale reductie door de spaarbekkens van WBB bedroeg voor reovirussen 1,4 log10-eenheden en voor enterovirussen 2,1 log10-eenheden. Zowel in het ingenomen als in het afgeleverde water werd met moleculaire methoden geen RNA van rotavirussen aangetoond. Norovirus RNA werd zowel in enkele monsters van het ingenomen als van het afgeleverde water aangetroffen. De decimale reductie van norovirus RNA door de spaarbekkens bedroeg 0,6 log10-eenheden. Campylobacter werd aangetoond in 84 % van de monsters van het afgeleverde water, met een gemiddeld meest waarschijnlijk aantal van 6,9 bacterien per liter., Production of drinking water from the drinking water half-product produced by Water storage company Brabantse Biesbosch (WBB) to meet the requirements of the Dutch Drinking Water Act requires drinking water purification processes to reduce the number of Campylobacter by a minimum of 6.5 tot 7.3 log10-units and the number of culturable reo- and enteroviruses by a minimum of 2.8 tot 3.6 log10-units. Drinking water meeting these requirements is responsible for less than one infection in 10,000 persons per year. In 2001 the occurrence of noro- and rotaviruses in both the source and the water produced by WBB was studied, whereas the number of culturable reo- and enteroviruses in these waters was determined. Campylobacter numbers were determined in the produced water. The source water contained culturable reo- and enteroviruses in concentrations of 0.01 to 1 virus particle per litre. The water produced also contained culturable reo- and enteroviruses, with an average concentration was 0.001 to 0.007 culturable virus particles per litre. The decimal reduction caused by the WBB storage reservoirs was 1.4 log10-units for reoviruses and 2.1 log10-units for enteroviruses. Molecular methods did not detect rotavirus RNA in either the source water or the produced water. Norovirus RNA, however, was detected in several samples of source and produced water. The decimal reduction capacity of the WBB storage reservoirs for the norovirus RNA was 0.6 log10-units. Campylobacter was detected in 84 % of the samples of the produced water, the average most probable number was 6.9 per litre.

RIVM rapport:Micro-organisms possibly causing infectious diseases such as gastroenteritis or inflammation of the ear were detected in bathing water that complied with the current European Bathing Water Directive 76/160/EEG. On the basis of the stricter guidelines in the revised Bathing Water Directive 2006/7/EC, the quality of these bathing waters was assessed as being less favourable. In this study, the presence of pathogenic micro-organisms was related to the current and revised European bathing water guidelines at two official bathing sites in the Netherlands, Katwijk-Noord and Vinkeveenseplassen (island 1). Indicator parameters in the revised Bathing Water Directive were analysed by using two different (permitted) detection methods. The (potentially) pathogenic micro-organisms Staphylococcus aureus, Pseudomonas aeruginosa, Vibrio, Cryptosporidium and Giardia were detected at both sampling sites. Campylobacter was not found at Katwijk-Noord, but was detected at Vinkeveenseplassen. Salmonella, norovirus and enterovirus were not detected at either site, whereas rotavirus was detected once at Katwijk-Noord and adenovirus once at Vinkeveenseplassen. According to the current Bathing Water Directive, water quality was 'excellent' at Katwijk-Noord and 'good' at Vinkeveenseplassen. The use of different methods for detecting the revised Bathing Water Directive parameters resulted in deviant assessments of water quality. Based on membrane filtration results, water quality at Katwijk-Noord was rated 'good', whereas on the basis of MPN results it was 'acceptable'. Bathing water quality at Vinkeveenseplassen was assessed 'poor' by either method. The assessment of bathing water quality at Dutch bathing sites was, according to the revised Bathing Water Directive, indicated as being dependent on the detection method used for faecal indicators. Compliance with the European bathing water guidelines does not guarantee the absence of human pathogenic micro-organisms in water., In zwemwater wat voldeed aan de normen voor microbiologische kwaliteit uit de huidige Zwemwaterrichtlijn 76/160/EEG werden micro-organismen aangetroffen die infectieziekten zoals gastro-enteritis of oorontsteking kunnen veroorzaken. Op basis van de strengere normen uit de herziene Zwemwaterrichtlijn 2006/7/EC werd de kwaliteit van dit zwemwater minder gunstig beoordeeld. Op twee officiele Nederlandse zwemlocaties, Katwijk-Noord en Vinkeveenseplassen (bij eiland 1), is de aanwezigheid van (potentieel) pathogene micro-organismen onderzocht en gerelateerd aan de huidige en de herziene Europese zwemwaternormen; voor de parameters uit de herziene Zwemwaterrichtlijn werden twee verschillende (toegestane) detectiemethoden toegepast. De ziekteverwekkende micro-organismen Staphylococcus aureus, Pseudomonas aeruginosa, Vibrio, Cryptosporidium en Giardia werden op beide locaties aangetroffen. Campylobacter werd niet gevonden bij Katwijk-Noord, maar wel in de Vinkeveenseplassen. Salmonella, norovirus en enterovirus werden op geen van beide locaties aangetroffen, terwijl rotavirus eenmaal bij Katwijk-Noord en adenovirus eenmaal in de Vinkeveenseplassen werd aangetoond. Volgens de huidige Zwemwaterrichtlijn was de waterkwaliteit bij Katwijk-Noord 'uitstekend' en in de Vinkeveenseplassen 'goed'. Voor de parameters uit de herziene Zwemwaterrichtlijn bestond er verschil in beoordeling bij gebruik van de verschillende methoden: op basis van membraanfiltratie was de waterkwaliteit bij Katwijk-Noord 'goed', terwijl deze op basis van MPN resultaten 'aanvaardbaar' was. De zwemwaterkwaliteit in de Vinkeveenseplassen werd op basis van beide methoden als 'slecht' beoordeeld. Er zijn aanwijzingen verkregen dat de beoordeling van de waterkwaliteit op Nederlandse zwemlocaties volgens de herziene Zwemwaterrichtlijn afhankelijk is van de toegepaste detectiemethode (membraanfiltratie of MPN). Het voldoen aan de Europese Zwemwaterrichtlijn garandeert niet de afwezigheid van voor de mens ziekteverw

RIVM rapport:Regenwater opgevangen in reservoirs en toegepast voor onder andere toiletspoeling is vaak fecaal verontreinigd en bevat soms ziekteverwekkende bacterien. Om het infectierisico bij toepassing van dit water te kunnen schatten is aanvullend onderzoek nodig waarbij ziekteverwekkers worden gekwantificeerd en getypeerd en waarbij onderzocht wordt in welke mate gebruikers worden blootgesteld aan het besmette water.Regenwater is aanvankelijk onbesmet, maar bij afstromen langs oppervlakken en tijdens opslag in reservoirs kan besmetting optreden met micro-organismen die ziekte bij de mens kunnen veroorzaken. Dit kan gebeuren wanneer bijvoorbeeld vogelfeces van het dak wordt gespoeld of ratten of andere dieren toegang hebben tot het reservoir of open leidingen. Onderzoek van opgevangen hemelwater op vier verschillende locaties in Nederland toonde de aanwezigheid van de indicatoren voor fecale verontreiniging, bacterien van de coligroep, E. coli en enterococcen, in respectievelijk 28, 27 en 27 van de 28 onderzochte monsters aan. De potentieel ziekteverwekkende bacterien Campylobacter en Legionella pneumophila werden elk een maal op een locatie aangetroffen. Aeromonas en Clostridium perfringens, die ook ziekte bij de mens kunnen veroorzaken, werden in respectievelijk 20 en 23 van de 28 monsters gevonden. Salmonella en Vibrio werden op geen van de locaties aangetroffen. De aanwezigheid van ziekteverwekkende micro-organismen in regenwater toegepast voor toiletspoeling kan negatieve gevolgen voor de volksgezondheid hebben. Op basis van de verkregen resultaten is het nog niet mogelijk om het risico op het oplopen van een infectie bij blootstelling aan dit water te schatten omdat daarvoor nog aanvullende typerings- en blootstellingsgegevens nodig zijn., Rainwater collected in reservoirs and used for toilet flushing, for example, is often fecally contaminated and sometimes contains pathogenic bacteria. Estimating risk of infection caused by use of this water, will require additional research for enumerating and typing pathogens and for determining exposure to the contaminated water. Rainwater at the source is not contaminated with potential human pathogenic micro-organisms, but may become so at surface run-off and during storage in containers. This may occur when bird faeces runs off roofs, or rats or other animals have access to rainwater reservoirs or open mains. Examination of collected rainwater at four different sites in the Netherlands showed the presence of faecal indicator bacteria as total coliforms, E. coli and intestinal enterococci in 28, 27 and 27, respectively, of the 28 samples examined. Each of the potential human pathogenic bacteria, Campylobacter and Legionella pneumophila, was detected once at one sampling site. Aeromonas and Clostridium perfringens, which may also cause disease in humans, were detected in 20 and 23 of the 28 tested samples, respectively. Salmonella and Vibrio were not detected in any of the samples. The presence of potential pathogenic micro-organisms in rainwater used for toilet flushing may have adverse health effects. However, on the basis of the above results, and because additional typing and exposure data are required, it is not yet possible to estimate the risk of infection at exposure to this water.

RIVM rapport:Production of drinking water from the drinking water half-product produced by Water storage company Brabantse Biesbosch (WBB) to meet the requirements of the Dutch Drinking Water Act requires drinking water purification processes to reduce the number of Campylobacter by a minimum of 6.5 tot 7.3 log10-units and the number of culturable reo- and enteroviruses by a minimum of 2.8 tot 3.6 log10-units. Drinking water meeting these requirements is responsible for less than one infection in 10,000 persons per year. In 2001 the occurrence of noro- and rotaviruses in both the source and the water produced by WBB was studied, whereas the number of culturable reo- and enteroviruses in these waters was determined. Campylobacter numbers were determined in the produced water. The source water contained culturable reo- and enteroviruses in concentrations of 0.01 to 1 virus particle per litre. The water produced also contained culturable reo- and enteroviruses, with an average concentration was 0.001 to 0.007 culturable virus particles per litre. The decimal reduction caused by the WBB storage reservoirs was 1.4 log10-units for reoviruses and 2.1 log10-units for enteroviruses. Molecular methods did not detect rotavirus RNA in either the source water or the produced water. Norovirus RNA, however, was detected in several samples of source and produced water. The decimal reduction capacity of the WBB storage reservoirs for the norovirus RNA was 0.6 log10-units. Campylobacter was detected in 84 % of the samples of the produced water, the average most probable number was 6.9 per litre., Om van het afgeleverde water van Waterwinningbedrijf Brabantse Biesbosch (WBB) drinkwater te maken dat voldoet aan de eisen uit het Nederlands Waterleidingbesluit dienen de zuiveringsprocessen de aantallen Campylobacter met minimaal 6,5 tot 7,3 log10-eenheden en de aantallen reo- en enterovirussen met minimaal 2,8 tot 3,6 log10 eenheden reduceren. Drinkwater dat aan deze eisen voldoet zal bij consumptie minder dan 1 infectie per 10.000 personen per jaar veroorzaken. In 2001 is onderzoek gedaan naar het voorkomen van noro- en rotavirussen in zowel het ingenomen als het afgeleverde water van WBB en werden de aantallen kweekbare entero- en reovirussen in deze wateren bepaald. Tevens werden de aantallen Campylobacter in het afgeleverde water bepaald. In het ingenomen water werden kweekbare reo- en enterovirussen in concentraties van 0,01 tot 1 virusdeeltje per liter aangetroffen. In het afgeleverde water werden eveneens kweekbare reo- en enterovirussen aangetoond, de gemiddelde concentratie bedroeg 0,001 tot 0,007 kweekbaar virusdeeltje per liter. De decimale reductie door de spaarbekkens van WBB bedroeg voor reovirussen 1,4 log10-eenheden en voor enterovirussen 2,1 log10-eenheden. Zowel in het ingenomen als in het afgeleverde water werd met moleculaire methoden geen RNA van rotavirussen aangetoond. Norovirus RNA werd zowel in enkele monsters van het ingenomen als van het afgeleverde water aangetroffen. De decimale reductie van norovirus RNA door de spaarbekkens bedroeg 0,6 log10-eenheden. Campylobacter werd aangetoond in 84 % van de monsters van het afgeleverde water, met een gemiddeld meest waarschijnlijk aantal van 6,9 bacterien per liter.

RIVM rapport:Nederlandse waterleidingbedrijven zijn verplicht om te berekenen of als gevolg van consumptie van drinkwater infectie met Cryptosporidium of Giardia kan optreden. De kans hierop moet kleiner dan een infectie per 10000 personen per jaar zijn. De berekening (risicoanalyse) wordt gebaseerd op de aantallen van deze parasieten in het onbehandelde water en de mate waarin de parasieten door zuivering uit het water verwijderd worden. De aantallen parasieten in drinkwater zijn meestal erg laag, waardoor het niet mogelijk is ze direct in het drinkwater aan te tonen. Om overschatting van de kans op infectie te voorkomen, moeten deze aantallen en het rendement van de detectiemethode zo nauwkeurig mogelijk vastgesteld worden. De detectiemethode voor Cryptosporidium en Giardia in water is ingewikkeld en meestal is het rendement laag en variabel. RIVM en Kiwa hebben een protocol ontwikkeld voor gestandaardiseerde en optimale bepaling van het rendement om de variatie te verkleinen en de opbrengst te verhogen. Beide instituten hebben dit protocol gebruikt bij een serie rendementsmetingen. Het gezamenlijk gemiddeld rendement voor Giardia bedroeg 9,5 %. Voor Cryptosporidium mochten de gegevens niet samengevoegd worden; het gemiddelde rendement voor RIVM bedroeg 27 % en voor Kiwa 34 %. Factoren die specifiek zijn voor een bepaald watertype kunnen het rendement beinvloeden, daarom moet van verschillende locaties (en dus watertypen) een set rendementsgegevens opgebouwd worden en kunnen gegevens niet zomaar samengevoegd worden. Hoewel de verbeteringen gering waren, wordt het protocol voor gestandaardiseerde uitvoering van rendementsbepalingen als nuttig en bruikbaar beschouwd., Dutch drinking water legislation requires drinking water companies to perform a quantitative risk assessment for Cryptosporidium and Giardia. The risk of infection through consumption of drinking water should be below one infection in 10,000 persons per year. Risk assessment is based on the number of Cryptosporidium and Giardia detected in the raw water and the elimination capacity of the drinking water treatment processes. This is because concentrations in the drinking water are usually below the limit of detection of the method used. To avoid overestimation of the risk of infection it is important to enumerate (oo)cysts and to determine (oo)cyst recovery as precisely as possible. The detection method for Cryptosporidium and Giardia in water is complex and hampered by a variable, and usually low, recovery. RIVM and Kiwa have developed a protocol for the standardised performance of recovery experiments to reduce variability and to increase recovery. Both institutes performed a series of recovery experiments using this protocol. Data analyses resulted in a pooled average recovery for Giardia of 9.5 % . Cryptosporidium data could not be pooled due to significant differences between the two laboratories; for RIVM the average recovery was 27 % and for Kiwa it was 34 %. Site specific water quality factors may influence (oo)cyst recovery and therefore site specific recovery databases should be built up. They can only be added to the existing database after proving that no significant differences between sites exist. Although standardised performance of recovery tests only resulted in marginal improvements in (oo)cyst recovery and at the moment means to establish further improvements are lacking, the protocol is considered useful and applicable.

RIVM rapport:Legionella pneumophila is een veroorzaker van ernstige longontsteking bij mensen. Legionella bacterien blijken overal in waterige milieus aanwezig te zijn. Met name in kunstmatige waterige milieus kunnen mensen blootgesteld worden aan aerosolen waarin Legionella aanwezig is. Dit beknopte overzicht van de huidige stand van het onderzoek naar Legionella geeft aan dat, hoewel vele onderzoeksgroepen Legionella bestuderen, er nog vele vragen over dit complexe pathogeen onbeantwoord blijven. Omdat volledige eliminatie uit alle watersystemen onmogelijk is, dient bescherming van de volksgezondheid er op gericht te zijn het besmettingsrisico zo klein mogelijk te maken door adequate preventieve maatregelen te treffen. Hiervoor is echter kennis vereist omtrent de factoren die resulteren in de vorming van biofilms en die bepalen of Legionella een leidingnet kan koloniseren en zich kan vermenigvuldigen tot voor de volksgezondheid relevante niveaus. Het is bekend dat de aanwezigheid van Legionella in watersystemen niet altijd tot ziekte bij blootgestelde personen leidt. Het is daarom van belang te weten wat de aanwezigheid van Legionella in een leidingsysteem betekent voor de volksgezondheid. De detectiemethode voor Legionella in water, die een slechte specificiteit en gevoeligheid heeft, dient hiertoe geoptimaliseerd te worden. Bovendien dienen Legionella isolaten uit patienten en water vergeleken te worden. Het is duidelijk dat aanvullend onderzoek ter onderbouwing van huidige en toekomstige wetgeving onontbeerlijk is., Legionella pneumophila is a cause of severe pneumonia in humans. Legionella bacteria are found in all freshwater environments. Particularly in artificial environments people may be exposed to Legionella containing aerosols. In this brief overview of the state of the art of Legionella research it is shown that, although many research groups study Legionella, many questions on this complex pathogen remain to be answered. Because complete elimination of Legionella from all water systems is impossible, public health protection should be aimed at minimising the risk of contamination by taking adequate preventive measures. However, this requires insight into factors that result in the formation of biofilms and that enable Legionella to colonise water systems and multiply on biofilms. The presence of Legionella in a water system is known to not always result in illness of exposed persons; therefore it is important to unravel the public health significance of the detection of Legionella in a water system. This requires optimisation of the detection method for Legionella in water, which lacks sensitivity and specificity, and comparison of Legionella isolates from patients and water. Additional research is clearly indispensable in building a solid foundation for current and future legislation.

RIVM rapport:Cryptosporidium is een van de belangrijkste veroorzakers van gastro-enteritis bij de mens. Cryptosporidium-infecties worden vaak via water overgedragen, dit kan zowel drinkwater als recreatiewater zijn. Bij schatting van de kans op infectie met Cryptosporidium na blootstelling aan drinkwater is informatie over de infectieusiteit van oocysten nodig. Volgens het Nederlandse Waterleidingbesluit mag het jaarlijkse infectierisico de grenswaarde van een infectie per 10.000 personen niet overschrijden. Wij hebben de toepasbaarheid van in vitro celkweek- methoden op HCT-8 en Caco-2 cellen voor bepaling van de infectieusiteit van oocysten in natuurlijk besmette wateren geevalueerd. Uit experimenten met Cryptosporidium oocysten bleek een aanzienlijke variatie in infectieusiteit. Verdunnings- en overlevingsexperimenten gaven aan dat alleen relatief hoge aantallen verse of verouderde oocysten infectie van cellijnen veroorzaakten. Natuurlijk besmette Nederlandse oppervlaktewateren bevatten gewoonlijk lage concentraties Cryptosporidium oocysten. De celkweekmethoden zijn niet gevoelig genoeg om de infectieusiteit van zulke lage aantallen oocysten te detecteren. De methoden kunnen echter goed gebruikt worden om het effect van desinfectieprocessen op de infectieusiteit van oocysten te bestuderen. Surrogaatmethoden die in plaats van de infectieusiteit de levensvatbaarheid van oocysten bepalen, overschatten het aantal infectieuze oocysten. Indien levensvatbaarheid gebruikt wordt in een risicoanalyse, zal de kans op infectie met Cryptosporidium worden overschat. Voor een nauwkeurige risicoschatting is verdere verbetering van de detectiemethode voor Cryptosporidium in water van belang. Een verbeterd rendement van de detectiemethode en detectie van de infectie in cellijnen met behulp van PCR kunnen mogelijk de gevoeligheid verhogen., Cryptosporidium is one of the important causative agents of gastrointestinal illness in humans. Cryptosporidium infections are often waterborne and can be transmitted through drinking water or recreational water. Estimation of the risk of infection with Cryptosporidium after exposure to drinking water requires information on oocyst infectivity. According to the Dutch drinking water regulations, the annual risk of infection should not exceed one infection per 10,000 persons. We evaluated the applicability of in vitro cell culture assays on HCT-8 and Caco-2 cells for determination of oocyst infectivity in naturally contaminated water samples. Experiments with Cryptosporidium oocysts showed considerable variability in infectivity. Dilution and survival experiments indicated that only relatively large numbers of fresh or aged oocysts produced infection in cell cultures. Naturally contaminated Dutch surface waters usually contain low numbers of Cryptosporidium oocysts. The cell culture assays are not sensitive enough to detect infectivity of such low numbers of oocysts. The assays can however successfully be used to study the effect of disinfection processes on oocyst infectivity. Surrogate methods, such as vital dye exclusion assays, used to determine oocyst viability as opposed to infectivity were found to overestimate the number of infectious oocysts. Using oocyst viability in risk assessment will therefore overestimate the risk of infection with Cryptosporidium. For accurate risk assessment, further improvement of the detection method for Cryptosporidium in water is required. PCR detection of infection in cell lines may improve sensitivity whereas enhanced recovery of the detection method may result in the detection of higher numbers of oocysts.

RIVM rapport:Swimming-pool associated outbreaks of cryptosporidiosis have been frequently reported in the UK and USA. Cryptosporidium oocysts could sometimes be detected in the pool water or the filter backwash water in cases where the source of the outbreak was confirmed. The occurrence of Cryptosporidium and Giardia in swimming pools in the Netherlands was studied at five locations. The backwash water from seven pool filters (from toddler pools, hot whirlpools and recreational and learner pools with an elevated water temperature) was analysed for the presence of Cryptosporidium oocysts and Giardia cysts for a period of one year. Of the total 153 samples of filter backwash water analysed, 18 (11.8 %) were found positive for either Cryptosporidium (4.6 %), Giardia (5.9 %) or both (1.3 %). The presence of Cryptosporidium oocysts and Giardia cysts in filter backwash water indicates previous presence of these parasites in the pool water. Oocysts and cysts were detected in the water of one toddler pool and one learner pool. Pool water quality complied with legal bacteriological standards on most sampling days. Although most of the (oo)cysts in the filter backwash water were dead, viable and potentially infectious oocysts were detected in the learner pool. On the basis of numbers of potentially infectious (oo)cysts detected in the learner pool, and assuming one visit to an infected pool per year, risk assessment indicated an estimated risk of infection with Cryptosporidium that exceeded the generally accepted risk of one infection per 10,000 people per year. Guidelines for pool operators on how to manage faecal accidents and public information on the importance of hygiene in swimming pool complexes are recommended tools in controlling the risk of infection., Zwembad gerelateerde explosies van cryptosporidiose zijn regelmatig gerapporteerd in Groot-Brittannie en de Verenigde Staten. De bron van de explosie kon soms achterhaald worden doordat Cryptosporidium oocysten in het zwembadwater of in het terugspoelwater van de zwembadfilters konden worden gedetecteerd. Het voorkomen van Cryptosporidium en Giardia in Nederlandse zwembaden is op vijf locaties onderzocht. Het terugspoelwater van zeven zwembadfilters (van peuterbaden, whirlpools, recreatie- en instructiebaden met verhoogde watertemperatuur) is gedurende een jaar bemonsterd en onderzocht op het voorkomen van Cryptosporidium oocysten en Giardia cysten. In totaal werden 153 monsters terugspoelwater geanalyseerd, 18 monsters (11,8 %) waren positief voor Cryptosporidium (4,6 %), Giardia (5,9 %) of beide (1,3 %). De aanwezigheid van Cryptosporidium oocysten en Giardia cysten in terugspoelwater van zwembadfilters geeft de eerdere aanwezigheid van deze parasieten in het zwembadwater aan. Oocysten en cysten werden eveneens gedetecteerd in het zwembadwater van een peuterbad en van een instructiebad. In de meeste gevallen voldeed het zwembadwater aan de kwaliteitsnormen. Vrijwel alle oocysten en cysten uit het terugspoelwater waren dood, maar in het instructiebad werden levensvatbare en potentieel infectieuze oocysten gedetecteerd. Gebaseerd op de aantallen potentieel infectieuze oocysten en uitgaande van een bezoek aan een besmet zwembad per jaar, resulteerde risico analyse in een geschat infectierisico voor Cryptosporidium dat het algemeen geaccepteerde risico van een infectie per 10.000 personen per jaar overschreed. Het opstellen van richtlijnen voor zwembadbeheerders die aangeven hoe zij dienen te handelen indien fecaal materiaal in een bassin wordt aangetroffen en het informeren van het publiek over het belang van hygiene in zwembaden, zijn aanbevolen maatregelen ter beheersing van het infectierisico.

RIVM rapport:De nieuwe Europese Drinkwater Richtlijn (december 1998) definieert een referentiemethode voor de schatting van de concentratie bacterien van de coligroep en Escherichia coli in drinkwater. Laboratoria mogen andere methoden gebruiken, maar moeten aantonen dat de verkregen resultaten minstens zo betrouwbaar zijn als die verkregen met de referentiemethoden. Drie Nederlandse laboratoria hebben deelgenomen aan een Europees onderzoek waarin een protocol voor het vergelijken van methoden voor het bepalen van aantallen bacterien van de coligroep en Escherichia coli in monsters water werd getest. Naast de membraanfiltratie methode op Lactose TTC agar met Tergitol 7 (LTTC) beschreven in ISO 9308-1, en Colilert(R), gebruikten de Nederlandse laboratoria membraanfiltratie methoden op Laurylsulfaat Agar (LSA), Chromocult(R) Coliform Agar (CCA) en de E. coli Direct Plating methode. Op LTTC37 werden significant hogere aantallen bacterien van de coligroep gevonden dan op LSA37; LTTC was echter alleen geschikt voor het analyseren van zeer schone (drink)water monsters vanwege gebrek aan selectiviteit. De DP methode (of Rapid Test in ISO 9308-1) is de beste methode voor bepaling van E. coli. Met Colilert(R) werd 12,5 % vals negatieve resultaten voor E. coli gevonden., The new European Drinking Water Directive (December 1998) defines a reference method for estimating the concentration of coliforms and Escherichia coli in drinking water. Laboratories may use other methods, but should demonstrate that results obtained are at least as reliable as those produced with the reference methods. Three Dutch laboratories participated in a European trial, in which a protocol for comparing enumeration methods for total coliform bacteria and Escherichia coli in water samples was tested. Besides the membrane filtration method on Lactose TTC agar with Tergitol 7 (LTTC) described in ISO 9308-1, and the Colilert(R) method, the Dutch laboratories included membrane filtration methods on Laurylsulphate Agar (LSA), Chromocult(R) Coliform Agar (CCA) and the E. coli Direct Plating method. On LTTC37 significantly more total oliforms were enumerated than on LSA37; however, the LTTC method was found suitable for analysing very clean (drinking) water samples only, due to its lack of selectivity. The DP method (or Rapid Test in ISO 9308-1) is the best method for enumeration of E. coli, while the Colilert(R) method produces 12,5 % false negative E. coli results.

RIVM rapport:The new European Drinking Water Directive (December 1998) defines a reference method for estimating the concentration of coliforms and Escherichia coli in drinking water. Laboratories may use other methods, but should demonstrate that results obtained are at least as reliable as those produced with the reference methods. Three Dutch laboratories participated in a European trial, in which a protocol for comparing enumeration methods for total coliform bacteria and Escherichia coli in water samples was tested. Besides the membrane filtration method on Lactose TTC agar with Tergitol 7 (LTTC) described in ISO 9308-1, and the Colilert(R) method, the Dutch laboratories included membrane filtration methods on Laurylsulphate Agar (LSA), Chromocult(R) Coliform Agar (CCA) and the E. coli Direct Plating method. On LTTC37 significantly more total oliforms were enumerated than on LSA37; however, the LTTC method was found suitable for analysing very clean (drinking) water samples only, due to its lack of selectivity. The DP method (or Rapid Test in ISO 9308-1) is the best method for enumeration of E. coli, while the Colilert(R) method produces 12,5 % false negative E. coli results., De nieuwe Europese Drinkwater Richtlijn (december 1998) definieert een referentiemethode voor de schatting van de concentratie bacterien van de coligroep en Escherichia coli in drinkwater. Laboratoria mogen andere methoden gebruiken, maar moeten aantonen dat de verkregen resultaten minstens zo betrouwbaar zijn als die verkregen met de referentiemethoden. Drie Nederlandse laboratoria hebben deelgenomen aan een Europees onderzoek waarin een protocol voor het vergelijken van methoden voor het bepalen van aantallen bacterien van de coligroep en Escherichia coli in monsters water werd getest. Naast de membraanfiltratie methode op Lactose TTC agar met Tergitol 7 (LTTC) beschreven in ISO 9308-1, en Colilert(R), gebruikten de Nederlandse laboratoria membraanfiltratie methoden op Laurylsulfaat Agar (LSA), Chromocult(R) Coliform Agar (CCA) en de E. coli Direct Plating methode. Op LTTC37 werden significant hogere aantallen bacterien van de coligroep gevonden dan op LSA37; LTTC was echter alleen geschikt voor het analyseren van zeer schone (drink)water monsters vanwege gebrek aan selectiviteit. De DP methode (of Rapid Test in ISO 9308-1) is de beste methode voor bepaling van E. coli. Met Colilert(R) werd 12,5 % vals negatieve resultaten voor E. coli gevonden.

RIVM rapport:Plesiomonas shigelloides bleek vals positieve reacties te veroorzaken in de Escherichia coli Direct Plating (DP) methode. In het hier beschreven onderzoek is geprobeerd de groei van Plesiomonas te onderdrukken door toevoeging van het vibriostaticum O/129 (2,4-diamino-6,7,diisopropylpteridinefosfaat). In laboratorium experimenten had toevoeging van 25 of 50 mg/l O/129 aan Trypton Bile Agar (TBA) geen effect op de koloniemorfologie en aantallen van de teststam E. coli WR1. Reincultures van acht Plesiomonas stammen vormden bij direct uitstrijken op TBA met O/129 kleinere kolonies dan op TBA zonder O/129. Op membraanfilters geincubeerd op TBA met O/129 werden indol negatieve pinpoints gevormd. Aantallen Plesiomonas kolonies namen af: op TBA met 25 mg/l O/129 (TBA25) was de gemiddelde log reductie 3.1, op TBA met 50 mg/l O/129 (TBA50) was deze 3.8.Veldonderzoek (uitgevoerd door drie laboratoria), waarbij 28 natuurlijke monsters werden onderzocht, toonde aan dat 50 mg/l O/129 de achtergrondgroei reduceert en de groei van indol positieve, oxidase positieve organismen (verdacht Plesiomonas) remt. Het aantal indol positieve, oxidase negatieve organismen (verdacht E. coli) neemt toe.Van TBA en TBA50 werden kolonies geisoleerd en getypeerd met API (Rapid 20E en 20E) identificatie strips. Van de indol positieve, oxidase negatieve stammen die in Nederland van beide media werden geisoleerd kon 89-99% bevestigd worden als E. coli. Het bevestigingspercentage van de Hongaarse stammen was lager, maar nam toe van 61 naar 74% bij gebruik van O/129. Twwe-en-negentig procent van de Nederlandse en 46% van de Hongaarse indol positieve, oxidase positieve isolaten van TBA werd bevestigd als Plesiomonas. Op TBA50 werden in Nederland geen indol positieve, oxidase positieve organismen meer aangetroffen., Plesiomonas shigelloides appeared to produce false positive reactions in the Escherichia coli Direct Plating (DP) method. In this study the DP method was modified by addition of the vibriostatic agent O/129 (2,4-diamino-6,7,diisopropylpteridinephosphate) in order to suppress Plesiomonas growth.In laboratory experiments, addition of 25 or 50 mg/l O/129 to Trypton Bile Agar (TBA) had no effect on either colony morphology nor counts of the test strain E. coli WR1. Pure cultures of the tested Plesiomonas strains (n=8) formed smaller colonies on TBA with O/129 than on TBA without O/129. These cultures formed indole negative pinpoints on membrane filters incubated on TBA with O/129. Plesiomonas colony counts declined: on TBA with 25 mg/l O/129 (TBA25) average log reduction was 3.1 , on TBA with 50 mg/l O/129 (TBA50) it was 3.8.Field studies (performed by three laboratories), in which 28 natural samples were analysed, showed that 50 mg/l O/129 reduces background growth and inhibits the growth of the indole positive, oxidase positive organisms (presumptive Plesiomonas). The number of indole positive, oxidase negative organisms (presumptive E. coli) increased.From TBA and TBA50, colonies were isolated and typed by API (Rapid 20E and 20E) identification systems. Of the indole positive, oxidase negative strains isolated in the Netherlands from both media 89-99% could be confirmed as E. coli. The confirmation rate of Hungarian isolates was lower, but increased from 61 to 74% when O/129 was used. Ninety-two percent of the indole positive, oxidase positive strains from TBA isolated in the Netherlands and 46% of these strains isolated in Hungary could be confirmed as Plesiomonas. In the Netherlands indole positive, oxidase positive organisms were not present on TBA50.

RIVM rapport:In vivo en in vitro modellen voor kweek van Cryptosporidium geven informatie over de infectiviteit van oocysten in ruw water en drinkwater en kunnen de identificatie van middelen met een anticryptosporidiele werking vereenvoudigen. In vivo modellen zijn echter duur, onpractisch en niet in elk laboratorium uit te voeren. In vitro modelen zijn daarentegen eenvoudiger. Deze literatuurstudie geeft een overzicht van onderzoek gedaan aan de in vitro kweek van Cryptosporidium van 1984 tot en met 1998. Sinds de eerste beschrijving van in vitro kweek van Cryptosporidium in 1984, is in vele publicaties de ontwikkeling van Cryptosporidium op meer dan 20 cellijnen beschreven. In sommige cellijnen komen alleen asexuele stadia tot ontwikkeling, terwijl zich in andere zowel sexuele als asexuele stadia ontwikkelen. Vergelijking van verschillende cellijnen met betrekking tot hun vermogen om de groei van Cryptosporidium mogelijk te maken, laat zien dat de verschillen tussen de cellijnen minimaal zijn en dat verschillen in de mate van infectie worden veroorzaakt door variatie in kweekcondities. Een grote groep in vitro modellen is ontwikkeld en geoptimaliseerd om het anticryptosporidiele effect van farmacologische en immunologische stoffen te bestuderen. Andere assays zijn ontwikkeld voor en gebruikt in studies naar het infectiemechanisme van Cryptosporidium. Sinds kort wordt de celkweek technologie gebruikt voor de ontwikkeling van detectiemethoden waarmee de infectiviteit van oocysten uit milieumonsters kan worden vastgesteld. Combinatie van celkweek en PCR technieken kan zelfs resulteren in specifieke detectie van C. parvum, de enige Cryptosporidium soort die als humane pathogeen wordt beschouwd., In vivo and in vitro models for growth of Cryptosporidium provide information on the infectivity of oocysts in source and finished water and can facilitate the identification of anticryptosporidial drugs. In vitro models, simpler than in vivo models, are suited for broad application. This literature study surveys of research performed on in vitro cultivation of Cryptosporidium from 1984 through 1998. Complete in vitro development of Cryptosporidium was first reported in 1984 according to many papers, this development has since taken place on over 20 different cell lines. Some cell lines supported only the development of asexual stages, whereas others supported both sexual and asexual development. Comparison of different cell lines for their ability to support the in vitro growth of Cryptosporidium showed differences between cell lines to be minimal, with the infection rate obtained largely depended on the culture conditions applied. Most in vitro assays were developed and optimized for studying the anticryptosporidial effect of pharmacological and immunological agents, some were developed and used for studying the infection mechanism. Recently, cell culture technology has been used to develop a detection method enabling assessment of the infectivity of oocysts from environmental samples. Furthermore, cell culture technology combined with PCR techniques may result in specific detection of C. parvum, which is the only Cryptosporidium species that is recognized as a human pathogen.

RIVM rapport:The incorporation of flow cytometry as an additional purification step has improved the detection method for Cryptosporidium oocysts and Giardia cysts in water. Flow cytometry allows separation of (oo)cysts from interfering debris particles present in water concentrates and thus enables the application of fluorogenic vital dyes such as propidium iodide (PI) to assess (oo)cyst viability. Staining with DAPI (4',6-diamidine-2-phenylindole-dihydrochloride) and PI, followed by cell sorting with the Becton Dickinson FACSort flow cytometer, resulted in microscopic preparations in which the readability of vital staining was excellent. Sorting had no effect on oocyst viability and both PI positive and negative oocysts were sorted equally efficiently. Sample processing steps (centrifugation, sonification, flotation, washing) did not affect oocyst viability. Clarification of membrane filters on to which oocyst were sorted, by dehydration, in order to enable the use of DIC microscopy , had a strong negative effect on oocyst viability. All sample processing steps caused a considerable decrease in Giardia cyst viability, indicating that the current detection method can only detect the presence of Giardia cysts it cannot give information on their viability. Extension of the detection method with the DAPI/PI stain provides information on Cryptosporidium oocyst viability. The information is limited, since DIC microscopy cannot be used to examine whether DAPI and PI negative oocysts have contents and should be considered viable or dead. Due to the limitation of vital staining assays, other methods to assess oocyst viability are still needed. Cell culture techniques may prove valuable tools in the near future., Flow cytometrie als extra zuiveringsstap heeft de detectiemethode voor Cryptosporidium oocysten en Giardia cysten in water verbeterd. Door middel van flow cytometrie kunnen (oo)cysten gescheiden worden van het meeste debris dat in waterconcentraten aanwezig is, waardoor de toepassing van fluorogene vitale kleurstoffen om de levensvatbaarheid van (oo)cysten vast te stellen mogelijk wordt. Kleuren met DAPI (4',6-dimidine-2-fenylindol-dihydrochloride) en propidiumjodide (PI), gevolgd door sorteren met de Becton Dickinson FACSort flow cytometer, resulteerde in microscopische preparaten waarin de afleesbaarheid van de levensvatbaarheidskleuring uitstekend was. PI positieve en PI negatieve oocysten werden evengoed gesorteerd en sorteren had geen effect op de levensvatbaarheid van de oocysten. Ook centrifugeren, sonificeren, floteren en wassen hadden geen effect. Dehydratie van membraanfilters, om toepassing van DIC microscopie mogelijk te maken, had een negatief effect op de levensvatbaarheid. Alle monster opwerk stappen veroorzaakten een aanzienlijk verlies in levensvatbaarheid bij Giardia cysten. De DAPI/PI kleuring geeft informatie over de levensvatbaarheid van Cryptosporidium oocysten, maar deze is onvolledig omdat DIC microscopie niet toegepast kan worden om te bepalen of DAPI en PI negatieve oocysten als dood of levend beschouwd moeten worden. De hier gebruikte detectiemethode kan slechts de aanwezigheid van Giardia cysten in monsters water aantonen en geeft geen informatie over de levensvatbaarheid van de gedetecteerde cysten omdat die door de methode beinvloed wordt. Andere methoden, zoals celkweek technieken, zijn waarschijnlijk meer geschikt om vast te stellen of (oo)cysten uit milieumonsters een risico vormen voor de volksgezondheid